Skip to main content

Full text of "Elementa physiologiae corporis humani .."

See other formats 


t 


Si, 


•®. 


§ 


E    L    E    M    E    N    T    A 

PHYSIOLOGIiE 

GORPORIS    HUMANI 

*f    U    C    T    0    R    E 

ALBERTO  v  HALLER 

DOMINO  IN  GOUMOENS  LE  JUX  ET  FEUDI  IN  ECLAGNENS. 

Prsefide  Societatis  Reg.  Scient.  Goetting.  Sodali  Acad.  Reg.  Scient.  Parifl 

Reg.  Ghir.  Gall.  Imper.  Berolin.  Suecic.  Bononienf.  Arcad.  Bavar. 

Societ.  Scient.  Britann.  Botann.  Flor.  Upfal.  Helvet.  Batavic. 

(Econom.  Bernenf.   In  Senatu   Supremo  Bernenfi 

DucentunvViro  &c.  &c.  &c> 

TOMUS    SEGUNDUS 

SANGUIS,  EJU$  MOTUS,  HUMORUM  SEPARATIO. 

EDITIO    PRIMA     NEAPOLITANA. 

0b  expulfos  errores,  prapofrtam    CL.  MATANI    Prafaiionem  ,    rhmum   xAuBonm 

&  IAbrorum  Indicem  adjeblum  ,    &  *AuBoris    additiones  fuis    locis  appofitas , 

Tranfalpma  editione  emendatior  ,  locupletior  ,  utilior ,  commodior » 


N  E  A  P  O  L  I      MDCCLXXVI. 

Apud   V  I  N  C  E  N  T  I  U  M     URSINUM 
Expenfis  STEPHANI     MANFREDII 


"  ***    i     KpHWpmpl 


SUPERIORUM    F  ACU  LT  AT  E. 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2010  with  funding  from 

Boston  Library  Consortium  Merriber  Libraries 


http://www.archive.org/details/elementaphysiolo177602hall 


ttt 

P    R    M    F    A    T   I    0. 


SErius  fi  hoc  volumen  prodit,  partim  rerum  mearum  converfus  ftatus  incul- 
pa  eft,  partim  bibliopolarum  feceffio,  inque  novam  focietatem  coeuntium, 
pene  neceffariae  morae ,  partim  experimenta  ,  quas  de  pullo  incubato  nu- 
merofa  interim  edidi  .  .... 

Levis  haec  culpa  eft ,  majorem  vereor  ne  cormniferim  m  parte  opem , 
qua»  pene  tota  in  hypothefi  verfetur,  aque  anatomes  hice  remotior,  ex  mera  fpe- 
cuJatione  fit  repetenda .  Dicenda  fuerunt,  qua?  ipfe  non  viderim  ,  chemica  in  pri- 
mis  experimenta ,  dicenda ,  quse  nemo  mortalium  vidit ,  &  in  eiementis  corpons 
animalis  Naturje  occulta  poteftas  regit,  exemplo  fecretionum. 

Priora  corrigere  neque  vitae  genus  fivit,  neque  certe  vehementer  concnpivi .  Ab 
egregiis  viris  fumma  cum  cura  faClse  analyfes ,  in  maximis  explorandi  fanguinis 
voluminibus,  haud  facile  a  me  quidem  emendari  potuerunt. 

Quse  nemo  vidit ,  exque  mentis  fpeculantis  meditatione  repetuntur  ,  ftudui  ut 
quam  facillimo  fermone  proponerem  ,  neque  fpem  facerem  majoris  certitudi- 
nis  ,  quam  quidem  praftiturus  eflfem.  La:tus  autem  ad  refpirationem  .exponen- 
dam  redeo,  quae  &  ab  anatome  declaretur ,  &  a  vivis  animalium  incifiombus ,  & 
«  notiflimis  experimentis,  quas  aeris  indolem  declarant  .  Ad  eum  ergo  laborem 
me  transfero,  ad  quem  Deus  ipfe  mihi  otium  conceflit  ,  qui  in  quiet«e  patria» 
filentem  recefium  me  duxit ,  ubi  prster  mea  ftudia  neque  officia  mihi  fere  fupe- 
reffent ,  neque  voluptas  ulla . 

Repetitiones ,  exofum  mihi  vitium  &  le&ori  faftidiofum  ,  non  potui  undique 
evitare.  Nimis  frequenter  re  de  eadem  ,  duobus  locis  pluribufqueagitur,  ut  utro- 
bique  neceffe  fit  experimenta  producere ,  &fetueri  ratiocinio  :  nequeenimabomni 
tirone  fperare  licet,ad  priorem  locum  eum  reverfurum,quo  caufse  momenta  tradebantur. 

Voluminis  brevitatem  deprecor.  Tsiutritionis  & incrementi  hiftoriam ,  huictomo 
deftinatam ,  vidi  certe  reclius  cum  embryonis  evolutione  ,  &  incrementis  con- 
jungi  .  Quare  libri  integri  argumento  ad  finem  totius  operis  rejeCfo  ,  hu]us  qui- 
dem  Tomi  paginis  aliquid  decefiit.  Sed  ferenda  *a  jaclura  erit  ,  dum  reliqua  fir- 
ma ,  dum  facilia  ea  fint . 

His  dum  finem  impono ,  video  111.  Alb'nt  Adnotationum  L.  IV.  qua  acrem 
cenfuram  mihi  in  primis  fummo  viro  opponere  vifum  eft  ,  difcipulumque  fui 
amantiffimum,  a  quo  tot  locis  cum  merito  quidem  ,  fed  tamen  grato  ,  fed  vo- 
luntario,  fed  vividhTimo  (ux  venerationis  teftimonio,  laudatus  etfet,  opprimere, 
quantum  quidem  in  tanta  aucloritate  poteft  ,  non  eft  dedignatus .  Nunquim  equi- 
dem  id  obtinebit,  quin  memor  fim  fcholarum  ,  quas  ante  ^i,  annos  apud  eum 
frequentavi ,  quin  juventutis  meae  Prxceptorem  aefernum  fufpiciam ,  quin  hnnores 
ejus  pergam  omare .  Id  unice  ne  Ipfi  quidem  difplicuerit ,  fi  lineas ,  qua;  adeo  ve- 
hementer  ipfi  difplicuerunt ,  hic  interp^etatus  fuerim . 

Wachendorfius  fuit,  olim  vir  morum  fuavirTimorum  ,  qui  propriis  ad  me 
datis  literis  conqueftus  eft,  de  filentio,  quo  communis  nofter  Prseceptor  mem- 
branae  pupillaris  Wachendorfianam  defcriptionem  prsterierat .  Non  veritus  eft 
mecum  queri ,  fuumque  apud  me  dolorem  deponere ,  quem  noverat ,  ejufdem  mem- 
brana^,  proprios  per  labores  detecla*,  inventione  ipfi  facillime  ceiiiffe,  quam  pri- 
mum  priora  Viri  optimi  jura  pervideram. 

Nunc  de  fabrica  non  vafculofa  corporis  agitur,  deque  valvula  coli.  Illam  qui- 
flem  refutaverat  Albinus,  refutaveram  ego ,  Albini  excitato   111.  nomine  .   Sed 

erat 


JV 

erat  certe  multa  pars  mea,  quam  poterat  Prjeceptor  iri  difcipulo  laudafte  ,  fi 
perinde,  ut  ego  foleo ,  difcipulorum  laude  ketaretur.  Diffolvi  in:  aqua  membranas 
corporis  humani  aut  plurirnas,  aut  omnes,  &  vidi  in  cellulofas  ,  folidas  fquamas 
fecedere  .  Non  ex  intertextis  vafis  ergo ,  fed  flocculis  filifque  fieri  ,  quodcumque 
effet  membranofi,  experimentis  confirmari ._     #         Pr" 

Dudum  iis,  &  ab  anno  1747.  in  primis  lineis,  periculis  ufus  fueram  ,  dudum 
nofter  Schobingerus  fuis  in  thefibus  anno  1748.  eadem  propofuerat  .  Eaque  ex- 
perimenta ,  ut  nunc  quidem  recordor,  non  erant  neque  aut  a  Kaauy.vio  ,  autab 
111.  Albino  faela  . 

Potuerat  111.  Albikus  ,  cum  opinionem  contrariam  refelleret  ,  horum  laborum 
meminifTe ,  neque  ego,  fi  Providentia  vices  noftras  commutaffet  ,  hanc  opportu- 
■nitatem  innocentiffims  cupidinis  benefaciendi  mihi  paffiis  effem  eripi  .  Id  adno» 
tavi ,  non  meo  nomine,  fed  tamquam  fcriptor  diarii .  Aliter  enimin  diario,  aliter 
noftro  nomine  fcribitur  ,  cum  illo  quidem  loco  publicam-,  &  ab  omni  proprio 
alienove  amore  puram  perfonam ,  fuftineamus,  haclenus  aliquanto  liberiores  ,  ut 
de  nobis  ipfis  loqui  Sc  poffimus  ,  &  aliquando  debeamus  . 

De  valvula  coli  ignofcat  vir  fummus ,  fi.  repeto,  &  hanc  plicam  inteftini,fimi- 
lefque  veficularum  feminalium  ,  &  biliariae  ,  &  arteriarum  flexiones  a  cellulofa 
tela  fieri  :  eamdemque  effe ,  quas  continua  adtraclione  cxcum  fetus  inteftinum,  in 
Tiominis  adulti  fabricam  convertit .  Etiamfi  mufculofa:  fibrs  de  laxo  inteftinq  in 
anguftius.  tranfeunt ,  non  tamen  valvuke,  non  obliqui  fitus  rnteftini  cxci  &  ilei 
caufa  funt  1  neque  poffent  omnino  ab  hiteftino  ad  inteftinum  tranfire  r  nifi  eeilu- 
lofa  tela  utrumque  fibi  inteftinum  eum  in  contractum  fitum  adduceret  *  Erat.au- 
tera  prseterea  in  opufculo  noftro  comparatio  recentis  coli  valvula>que  cum  ficca, 
&  mutata  per  varios  gradus  rerum  facie,  &  alia,  qua2  potuerat  vel  nominaffe  vir 
111.  ne  induftnam  difcipuli  fibi  difplicere  filentio  teftaretur.  Neque  dubito  mecum. 
fenfurum,  fi  &  animum  meum  ,  laudum  ipfius  plenum  pervideret,  <k  operas  no- 
flras  ea  cum  benignitate  legeret,  quae  bona  fuorum  probat ,  excufat  deteriora . 

Legem  in  Belgio  latam  neque  ofheere  potuifTe  Germani  hominis  in  edendis 
BoerYiaavii  fcholis  libertati :  neque  poft  annum  1750.  contra  me  produci  debuif- 
I e ,  cum  anno  1742.  unicus  heres  Boerhaavii,  non  fine  fignificatioiie  iuae  ami- 
citiae,  meam  editionem  adoptaverit :  neque  oportuiffe  cum  notariis-  turpiiTime  ma- 
euloforum  libellorum  Boerhaavij,  a  Bibliopolis  editorum,  de  quibus  vir  beatus 
conqueftus  erat,  meas,  utcunqu£  non  perfe&as  ,  pradecliones  eodem  loco  haberi , 
aequus  ipfe  fentiet  Albinus  ,  quando  depofitis  iris  rem  ipfam ,  non  perfonam  ho- 
minis  expendet ,  fi  quidem  ea ,  maximo  certe  meo  cum  dolore  ,  ipfi  odiofa  eft , 

Ceterum  in  his  ipfis  adnotationibus  errorem  in  citatione  difputationis  Weffe- 
lingianae  ex  vocis  nervofae  minus  folito  ufu,  &  ejus  libelli  abfentia  ,  natum  ab 
IIL  viro  rede  notatum  reperio,  gratiafque  ipfi  egero,  quoties  docliorem  me  di- 
mittet,  opportunitatemque  praebebit  ,  ut  in  magno  opere,  ejus  beneficio  ,  magis 
-eominus  ad  verum  accedere  poffim, 

-Rupe  ex  Aquilegienfi  Bernenjium  ditione  Novemhis  die  13".  anni  1750, 


ELE^ 


ELEMENTORUM  PHYSIOLOGIiE 

L     1    B     E    R        Q    U    I    JSl    T    U    S. 
S     A     N     G     U     I     S. 


SECTIO        PRIMA. 

«AD  S^fNGUINIS  HISTORI^TM  IN  UNIVERSUM  CONSIDER^fTI. 

§..  I.  Quantum  fanguinis  m  vajis  humani  corporis  contineatur « 

N  Arteriis,  venifque,  quas  diximus,  &  per  cordis  caveas ,  univerfum- 
>  que  corpnsanimale  vitalis  humor  circumit,  quem  in  hornine,  &  beftiis, 
ubicunque  rubet,  fanguinem  veteres  dixerunt  ,  cruorem  enim  peculiariter 
eam  fanguinis  portionem  dicemus ,  quse  ruborem  fibi  proprium  folapof- 
fidet .  Infe&orum  fuccos,  qui  fsepe  alterius  coloris  funt,  fanguinem  vo- 
care  non  folent .  In  eo  nunc  humore  multa  funt ,  quse  phyfiologum  con- 
femplari  oportet  :  primum  &  fimpliciffimum  videtur ,  ut  quantitatem ,  ut  ajunt  , 
iive  unciarum  numerum  definiamus,  quas  univerfus  fanguis  pendet .  Eam  enim  vi- 
taiis  humoris  copiam  &  ad  definiendum  circuituum  tempus  ,  &  ad  terminandam, 
fangulnis  portionem ,  quam  fibi  fingula  vifcera  fumunt ,  &  ad  alia  neceffe  eft  co- 
ftnofcere.  In  morborum  demum  curatione  videtur,  temerarium  effe  medicum  ,  qui 
fanguinis  non  paucas  libras  detrahat,  neque  tamen  menfuram  teneat  neceffarii  hu- 
snoris ,  abfque  quo  vita  fupereffe  non  poflit ,  &  cujus  fi  majorem  aliquam  portio- 
nem  removeris ,  cordis  vires  labafcant ,  &  animal ,  etiam  multo  retento  fanguine  , 
ramen  pereat  (a). 

Sed  ea  quidem  quajftio  non   eft   facillima.    Promtum    equidem   videtur  ,  anima- 

ii  vivo    arteriam   incidere  ,   donec    amiffo   fanguine    intereat  :  aut  fanguinis  pondus 

cum  rotius  corporis  pondere  conferre  ;  deinde  corpus    animalis  cum  humano    com- 

parare  ,  &  pro  rarione  ponderum    utriufque  ,    fanguinis   in  hominis    vafis    circulutu 

H/fller  Phyflolog.  Tom.   II.  A  obeun- 

(..-)  L.  IV,  p.  336. 


2         m  IJB.    r.    SANGUIS. 

obeuntis  pondus  feftimare;  Hanc  viam  ingreffus  Cl.  olim  medicus  Jfllen  Moulins  (a) 
In  ove  1 1 y.  librarum  fanguinis  Jibras  quinque  reperit,  cum  parte  qtiarta,  ut  totius 
animalis  pars  fere  23.  fanguis  effet.  In  eodem  animale  quatuor  libras  fanguinis  Harve- 
ius  repererat  (b) ,  uneias  vero  6%.  Cl.  olim  vir  ,  Edmundus  King  (c) .  In  agno  tri- 
ginta  libras  pendente  cum  femiffe  ,  fanguinis  fefquilibra  fuit  ,  qua?  eft  pars  animalis 
fere  vigefima  (d).  In  anate  librarum  duarum ,  unciarum  quatuordecim ,  cum  quin- 
quaginta  granis ,  fanquinis  fuit  uncia  ,  cum  drachmis  quatuor  ,  &  granis  53,'quze 
portio  eft  totius  animalis  pene  trigefima  (e) .  In  cuniculo  ,  cujus  pondus  erat  uncia- 
rurn  decem ,  drachmarum  feptem  ,  granorum  quinquaginta  ,  fanguinis  fuerunt  drach- 
vrx  dua? ,  grana  57  cum  dimidio,  quae  denuo  pars  totius  animalis  eft  trigefima  (f). 
Ex  his  rafionibus  deduxit  Vir  Ci.  poffe  fmguinem  haberi  pro  parte  totius  corporis 
animalis  vigefima,  atciue  adeo  hominis  adulti  fanguinem  ad  oclo  libras  seftimari  pof- 
fe.  Neque  ab  eo  calculo  receffit  CI.  olim  archiater,  Martinus  Lijier  (§). 

§.  II.  Quid  in  eo  cahulo  defderari  pojjit . 

Mulfa  tamen  funt,  qua»  non  finunt  hunc  calculum  recipere.  Nam  experimenta 
primum  diffentiunt .  Ita  ex  cane  48  Iibrarum ,  apertis  arteriis,  fanguinis  libras  quin- 
que,  partem  adeo  pene  decimam,  eduxit  Carolv.s  Drelincourt  (b)y  quafuor  vero  li- 
bras  Bartholomaus  de  Moor  (i)  ,  quae  eft  pars  fere  duodecima.  Ex  bove  ,  incifis  va- 
fis,  33  librse  (k)  effluxerunt  ,  exque  alio  46  librse  (/)  cum  femifte  ,  cum  bovis 
pondus  effet  500  I.  atque  adeo  fansuinis  portio  fuit  pene  undecima.  Ex  equo  librai 
28,  exque  alio  44  collegit ,  Cl.  nofter  Collega  Stephanus  Hales  (m)  . 

Deinde  alia±  caufs  funt,  cur  Moulmi  experimentum  veram  fanguinis  eopiam  non 
definiat  .  Nempe  dudum  Jacobus  Primirofe  (») ,  inde  Keilius  (0)  &  nuper '  Stepbanus 
Hales  (p)  oftenderunt  ,  ex  animalevivo,  cui  arteria  aperitur,  &  fanguis  ad  mortem 
ufque  effluit ,  non  omnem  languinem  exire ,  qui  toto  vaforum  fyftemate  contineba- 
tur.  Plurimus  enim  fanguis  in  arteriis  minimis,  venifque  (<?),  etiam  majoribus  fu- 
pereft,  quando  ex  jaclura  fanguinis  animal  periit,  nequeenim  tum  demum  exfpirat, 
quando  univerfus  de  corpore  fanguis  exhauftus  eft  .  Equi  equidem  in  experimentis 
Cl.  Halefii  perierunt,  quando  fanguinis  columnaex  incifa  arteria  ad  duos  pedes  cum 
unciis  quinque  (>),  &  ad  uncias  demum  decem  fupra  duos  pedes  (s)  fubfiliit ,  mani- 
fefto  argumento,  minime  contemnendam  fanguinis  copiam  in  arteriis  ipfis  inque  ve- 
nis  fuperfuiffe  Vena:  feclio  nimia  parum  fanguinis  emitt.it  3  etiam  quando  piurimum 
«tetrahimus  3  &  tamen  fubito  occidiffe  vifa  eft  (t) . 

§.  III. 


(a)  Phil.  tranfacl.  num.  191.  (n)  De  circ  fang.  p.  4* 

(b)  Exerc.  circul,   fang    p.  48.  (o)  De  quantit.   fang.  a  princip. 

(O  Phil.   trarifaft.  a.  25.  Cp5  Ha-maftat.  p.  7-  '4    16.  Teichmeyer  anthropoh 

(d)  Moulins  I.  c.  Senac  in  Heijle-.um    ed    nov.    p.   106.    Sanguinis  ne 

(.e')  Ibid.  dimidia  quidem  parte  emifla  animal  perit ,  Prlmiro- 

Cf)  Ibid.  fe  in  Harv.  p.  4: 

(g)  Phil.  tranfaft.  n.  170.  iq)  Ibid.  Venas  plena  &  aliquid  in  aorta  &  cor- 

Ch)  Canicid.  I.  de  .    Vena  cava;    fangtiine    plena?  ,    cum    arteripfus 

Ci)  Inftaurat.  Medic-  p.  50.  fanguis  effluxiffet  Drelincourt  Canicid.   1. 

ClO  Slegel  de  motu  fang.  p.  104.  (r)  Hsemaftat.  p.  16. 

(1)  Males  philof   exper.  p.  91.  {%)  p.   11. 

(m)  Idem  hazmaftat.  p.   8.   add.  Thomfon    differt.  (t)  Zacutus  Lufitanus  prar>  admirab.  L.  III.  obf- 

med.  p.  41.  143. 


SECT.  I.  IN  UNIVERSUM.  3 

§.  III.  Ut  reBius  ineatur  . 

Aliam  ergo  viam  alii  Clari  (a)  viri  ingreffi  funt  .  Coliegerunt  ex  hiftoria  me- 
dica  exempla  hominum,  qui  maximam  fanguinis  de  naribus  ,  aut  aliam  corporis 
fui  partem  amiferunt .  Nunc  fi  lenta  haemorrhagia  fuerit,  multo  ea  major  eft ,  quarn 
in  fubitis  illis  fanguinis  jacluris  ,  quae  de  violato  majore  vafe  erumpunt  .  Nam  ln 
lento  malo  humores  .tenuiores  (b) ,  fubtiliora  vafcula  permeant  ,  in  evacuata  vafa 
rubra  per  vim  derivationis  (c)  fuccedunt ,  maffamque  fanguinis  augent  .  Quare  uni- 
ce  iis  utemur  exemplis,  in  quibus  intra  breve  tempus  ea  fanguinis  copia  decefTit  , 
quam  ad  aeftimandam  univerfi  humoris  vitalis  copiam  adhibemus  .  Tuto  yero  poni 
poteft,  aliquanto  plus,  etiam  in  his  exemplis,  fanguinis  in  corpore  hommis  fuiffe, 
quam  quidem  amifit,  cum  debilitata  vis  cordis  ,  quae  mortem  praecedit  ,  non  poflie 
de  minimis  vafculis  adtra&um  ad  parietes  vaforum  fanguinem.  expellere  .  Demde  ,< 
cum  hi  homines  pene  omnes  cum  fanitate  reconciliati  fuerint  ,  neceffe  eft  non  ml* 
nimam  portionem  vitalis  humoris  in  vafis  fuperfuiffe  ,  qui  ad  reftituendam  &  alen- 
dam  vitam,  cordifque  neceffarium  ftimulum  fuffecerit . 

Ex  naribus  amiffae  librae  novem  fanguinis  :  inde  animi  deliquium  ,  eventu  feli- 
ci  (d)  .  Decem  librarum  de  naribus  jaclura,  abfque  malo  eventu  (e)  ,  &  unde- 
cim  (/).  Duodecim  fanguinis  librae,  unica  nocle  vomitu  reje.clse  (g)  .  Floridi  fan- 
guinis  librae  14  intra  24  horas  egeftae  (b)  .  Haemorrhagia  narium  hbrarum  15  (t). 
Vomitus  oclo  pintarurn  fanguinis,  five  librarum  fexdecim  in  fplenetico  (k)  .  Oclo- 
decim  librae  de  naribus  amiffe  (/)  ,  &  librae  22  (m).  Totidem  libras  de  puimo- 
ne  rejeclae  ( n )  .  Qui  20  libras  nigrarum  dejeclionum  ,  neque  femel  emifit  ,  ta- 
men  is  fanus  evafit  (0)  .  Diana  Eftenfis  22  fanguinis  libras  ex  naribus  amifit  ,  ne- 
que  periit  (p).  Ex  venis  raninis  fanguinis  24  librae  fluxerunt  (q)  .  Intra  24  horas 
29  librse  coadi  fanguinis  vomitu  excretae  (r) .  Triginta  librarum  haemorrhagia  per 
nares  (s) .  Sanguinis  enormis  vis  vomitu  reddita  ,  ad  15.  27.  30  24.  iS.  &  iti 
eodem  paroxyfmo  libras,  ut  fumma  amiffi  fanguinis  effet  librarum  202  ,  neque  ta- 
men  eo  minus  aeger  convalefceret  (*) .  Sanguinis  coacli  librae  29  intra  ny&hemerum 
vomitu  rejeclae  (■)•  Puerpera  intra  aliquot  dies  amifit  libras  56  (2)  .  Intra  quatuor 
dies  40.  librae  de  naribus  effluxerunt  (3). 

Poftquam  haec  teftimonia  produximus  ,  licet  aliqua  exempla  adjeciflfe  ,  in  qui- 
bus  non  fubita  adeo  ja&ura,  fed  adeo  tamen  immenfa  fuit  ,  ut  omnino  fuppedi- 
tari  nequiffet,  nifi  magna  fanguinis  vis  in  vafis  humanis  contineretur  ,  etfi  faci- 
lis  dederim,  &  remiffos  in  vacua  vafa  fuccos  non  rubros,  &  de  cibis,   quodcunque 

A    2  in 


(a)  Keilins  ].  c.  90.   Braffavola  apud  Keilium  p.  II. 

(b)  Qi^fnai  de  la  faignee  ed.  nov.  p.  391.  (m)  Amat.  Lufitan    ad  hiftor.  130    Centur.   II. 

(c)  Defcripta    in  fecond  Mem.    fur    le    mouv.  du          (n)  Linden  de  circul.   fang.  n.  16. 
fang.  p.  336.  &c.  (o)  Cardan   \n  aphorifm    hipp.   p.  153. 

(d)  Htnr.  de  Heers  obferv.  oppido  rar.  p.  66.  (p)  Idem  ibid.  p.  »47-  ex  Braffavola  . 

(e)  Rafetti  nov.  fyftem.  p.  18.  (q)  Euchner  rnifcell.  ann    1730    p.  106». 
(O   lancif.  de  mort.   fubit.   L    II.  c  ult.  (0  Solenander  Confil.   Med.  Se£t.   V.  p   488. 
(g)  Ofrai  de  la  Mettrie  Comment.in  Boerh.  Tom.  (s)  Baronius  de  pleurop-ripneumonia  p  193- 

II.  p.  413.  (t)  Irena»us  Vebr  cafus  aegri    fang.  vomentis . 

(h)  Spindler  obf.  44.  (1)  Solenandsr. 

(i)  Sdcebi  medicin.  theor.  pratt.   p.  18.  (O  Thsmel  hebamm.   pag.  118. 

(k)  Bartbciin.  Centur.  I.  hift.  87.  (3)  Sartorim  admir.  nar.  hamorrhagia . 
(1)  De  Hejfdl  difcurf.  p.  11.   Rhod  Centur.  I.  obf. 


4  .  IJ5.     T.     SANGUIS. 

jn  fangumem  verti  potuir,  hanc  molem  auxiffe  .  In  Angola  ,  P.  Carii  quotidie 
tres  quatuorve  fanguinis  libras  per  nares  amittebat  ,  cum  parciffime  viveret  ,  & 
intra  biennium  nonagies  fepties  venam  fibi  fecari  paffus  eft  (a)  .  Hominis  ,  qui  fre- 
quentiffime  venam  fibi  fecabat,  &  fanguinis  fingala  vice  triginta  &  quadra<*inta  nn- 
cias  emittebat,  meminit  Henricus  de  Heers  (£).  Qua*  1020  in  19  annis  venarn  fe« 
cuit,  ob  morbum  hyftericum,  ea  ex  erumpente  per  uterum  fanguine  demum  fana 
evafit  (0  .  Virginis  de  Pifana  gente  celebris  hiftoria  eft  ,  qus  omni  menfe  .uncias 
fanguinis  125  amifit,  neque  paucis  annis  ;  &  intra  14  menfes  partim  aiternis  diebu*, 
&  partim  quotidie  ,  venam  fibi  fecare  paffa  eft  (d) .  Alia  Iibrarum  fanguinis  mille 
intra  annum  amiffarum  hiftoria  exftat  (e);  alia  hacmorrhoidum  ,  per  quas  totis  con- 
tinuis  62  diebus  ,  quotidie  librs  fanguinis  quinque  perierunt  (/):  alia  juveriis  ,  qui 
jntra  decem  dies  fanguinis  libras  75  perdidit  (/>) . 

Verum  ,  utcumque  has  immenfas  fanguinis  jacluras  interpreteris  ,  certum  eft 
ex  pnoribus  ,  fanguinis  libras  non  paucas  per  vafa  noftra  circumfluere  .  Nimis 
parcus  eft  1 heophiius  Lobb  (%)  ,  qui  fanguinem  decimam  fextam  totius  corporis 
bumani  partem  ajquare  perfuadetur,  etiam  parcior  Rkhardus  Lower  (**),  qui  deci- 
mam  quintam.  Ex  eo  enim  calculo  vix  decem  in  adulto  homine  fanguinis  libras 
continerentur .  Propius  utique  ad  verum  aut  Fraricifcus  Quefmi  acceffit  (k)  ,  qui 
27  hbras  fanguinis  admifit ,  aut  Fridericus  Hofmann  (/),  q.ui  viginti  &  ofto  ,  qua; 
ratid  eft  ad  mediocrem  hominis  molem ,  ut  1  ad  5.  Nam  o&oginta  libras  (w)>c€n- 
tum  (n)  &  ultra  de  humoribus  &  fluida  parte  corporis  univerfa  admittere  poilis  , 
Mjmias  tamen  futuras  ,  fi  de  vero  fanguine  fumerentur. 

Neque  diffrmulandum  eft  ,  obiter  "ha?c  &  vage  definiri  .  Tnfinita  enim  procul 
dubio  m  ratione  fanguinis  ad  reliquam  corporis  molem  varietas  eft  ,  &  in  fimi- 
libus  unice  hominibus  ea  lex  admitti  poteft  (<?),  quas  fanguinis  copiam  in  diverfis 
mortahbus  in  triplicata  ftaturarum  ratione  facit  .  Nam  ceterum  ,  quo  plus  in 
corpore  adipis  eft ,  eo  minor  procul  dubio  fanguinis  eft  portio  ,  qua;  ad  ratio- 
nern  novi  auclarii  ponderis  minime  crefcat  .  Sed  etiam  juniori  (p)  homini  ,  aut 
animali ,  pius  fanguinis  eft ,  per  experimenta  ,  quam  feni  vetmlove  .  Hinc  recens 
nato  homini  cutis  univerfa,  &  ipfa  cornea  oculi  tunica  rubet  ,  qua»  omnia  tei\- 
fim  diminuta  fangninis  portione  ,  per  atatem  exalbefcunt  (q)  .  Pius  etiam  fer© 
animali  fanguinis  eft  ,  quam  domeftico ,  &  in  univerfum  ,  fanguinis  pondus  eam- 
dem  rationem  ad  reliquum  corpus  obtinet  ,  quam  cor  obfervat  (r)  .  Minoribus 
adeo  animalibus  plus  fanguinis  ineffe  videtur,  quam  quidem  grandibus  ,  non  abf- 
que  fufpicione  ,  ob  eam  caufam  calidiora  effe  .  Deinde  inter  pifces  ,  quicunque 
calent,  ii  plurimo  cruore  abundant  ,  phocarum  exemplo  (x),  in  quibus  incredi- 
bilem  vim  fanguinis  effe  legimus :  forte  quod  in  maxima  receptacula  venofa  con- 
geftus  facile  per  vulnera  effluat  .  Contra  in  pifcibus  frigidi  fanguinis  ,  &  ferpen- 
tibus  parcilfimus  fanguis  eft  .  Ex  muitis  anguillis  aegre   aliquot   uncias   coliegit  Cl. 


(a)  Hiftoir.  gln^r.  des  voyages  L.  XII.  (1)  Apud  Scbulze    in  pfajudicat.   opinioR.  de  ve- 

)bJ  obt    a7                                                          ■  »ae  feft. 

W  Joarn.  de  medec.  1757    Mai.  (m^  De  fanguine  Hamberger  phyfiolog.  p.5. 

W  Ejiis  hiftoriam  dedit  P.  Ant.    MicheleituS ,  (n)  Keil  p.  39. 

(e)  Tburneifer  vom  Urin  J..  VI.  p.  51.  (ol  Sauvages  p.  14.  in  notis  ad  Raleftum  . 

(r )  Lettere  al  D.  Cmzjo  p.  34.  37„  (p)  Lifler    de  humorih.    p.  6.    ex  Molini  experk 

{%)  A£t.  Erud.   Lipf.   ann.  1658.  mentis .   Rofen  anaj.  beskrifn  p.  138. 

(h)  Of  fevers  p  278.  (q)  R0fen  ibid. 

(1)  De  corde  C.  III.  p.  170.  (r)  L.  IV.  p.  19J. 

(k)  De  la  faignee  nov.  edit.  p.  45.  47.  Humorum  (s)  Marsens  S^iibergifchc  Reife  p.  7f. 
Kiolem  ucit  sao.  1. 


SECT.  I.  IN  UNIVERSUM.  .  5 

'Vincentius  Mengbinus-  (a) .  In  crocodilo  fanguis  minorern  ad  totum  animal  ratio- 
nem  habet  (b) .  \n  vipera  ,  qus  drachmas  pendebat  triginta  cum  femifTe  ,  non 
fupra  80  grana  fanguinis  fuerunt  ,  qua?  porcio  eft  totius  animalis  v-igeum?  (c) 
feptima,  ut  adeo  quintuplo,  &  ultra  parcior  his  animalibus ,  quam  homim  languis 
infit . 

Ceterum  hujus  fanguinis  copiam,  fi  irt  arterias  &  venas  diftribuere  voiueris  ,  & 
arteriarum  diametrum  ad  9.  aeftimaveris,  venarumad  duo  OO,  cum  parem  utriufque 
fyftematis  longitudincm  ponere  poffimus,  reperies,  in  arteriis  quidem  quatuor  par- 
tes,  in  venis  novem  contineri . 

§.  IV.  Neque  enim  arteriofus  fanguis  a  venojo  differt  . 
Qui  differre  fcripferint . 

Idem  in  arteriis  inque  venis  fanguis  eft,  neque  enim  fanguinis  eviclus  circuitus 
difcnmen  admittit,  cum  nihil  in  arterias  veniat ,  nifi  quod  ex  venis  cor  accepit  . 
Infedit  tamen  medicorum  animis  contraria  &  perantiqua  opinio  ,  qua>  ex  hypothefi 
pnmum  nata.,  etiam  nunc  hypothefeos  neceffirate  fe  tuetur,  Nempe  diverfi  generis 
humorem  in  arteriis,  &  in  venis  veteres  pofuerunt  ,  non  ii  quidem  adeo  contra 
fua  principia,  qui  diverfam  utriufque  fanguinis  originem  recepiffent .  Primum  adeo 
iLrajiJlratv.s ,  fmcerum  in  arteriis -fpiritum  ,  contineri  ,  in  venis  vero  fanguinem » 
cum  fua  fe&a  docuit  (e) .  Ita  apud  Ciceromm  legimus  (/);  fpiritum  ex  pulmone  m 
cqr  recipi ,  &  per  arterias  diftribui ,  fanguinem  per  venas .  Ita  Rufus  ,  cordis  ven» 
tnculum  dextrum  fanguineum ,  fmiftrum  pneumaticum  vocat ,  cum  ab  accepto  fpi- 
mu  moveatur  (f).  Sed  Galenus  etiam,  cum  Erafiflrati  placita  ftudiofe  everteret  (l), 
tamen  artenofum  fanguinem  a  venofo  diftinxit  ,  illumque  ex  veiiofo  quidern  per 
fepti  cordis  poros  penetrante  natum  ,  ceterum  fpirrtu ,  five  aere  a  pulmone  recepto 
ditari,  fiavumque,  _&  fioridum  elTe,  &  vitam  partiurn  corporis  animati  unice  fufti- 
nere  docmt ,  cum  interim  venofus  cruor,  his  dotibus  deftitutus  ,  eafdem  partes  nu- 
tnat.  Denique  <Amaus  (i)  perinde  fere,  uti  nuperi  fcriptores,  fanguinem  ex  arteria 
riavumj  tenuemque  fluere  fcripfit,  a  vena  craffum,  ut  tamen  adderet  ,  arteriofum 
dimculter  fpiffefcere,  venofum  facile . 

Cum  Harveius  _  fanguinis  in  orbem  iter  detexiffet  T  vix  potent  ha?c  recepta 
utnufque  fmguink  dlverfiras  firma  manere  .  Non  enim  unice  idem  in  arteriis 
ianguis  eft ,  qui  in  venis  fuit  ,  {cd  praterea   rapidimmus   fanguinis   circuitus   facit  , 


•  ,..  . y  «■--»-j   "uvnuium     idii^uuicm     auc    «e^ic     a     vcuuiu     uim.uw    ,     aui. 

nifiii   quidquim  ,   communi  fere   confenfu  docuerunt  (/ )  ,  nequc  in   colore  difcri- 

men 


1  ^p^Li8"*1"11    sn^illU    nncia!"    Comm.  Bortbn.  (g)  De  appellat,  part,  L.I.  p.  59-  tdh.Clinch. 

(bVHX/»„-fl      r     -i        .  W   An  fanj-uis  natura  in  arter.  eortfirt. 

(c)  U&LTv\U\  ?ilxRm*  P-  *«•  h  **  ■"«*  &   fignis  acutor.  LII,  e.  z. 

_W)  Memoir    de  1' Acad.    Roy.   des  Scienc.    1732.  C«)  Exercit.   II.  p.«i. 

Cd)  L.  II         s  C^  Jo.  PValaus  de  motu  chyli    &  fanguinis  apud 


Ce")  AnurJ  C-i  j        ■  Bdrtholinum  Edit.   I.   p.  3JJ6.   tclit.  IV.   p.   761.   Bar- 

.  VI.  c    -7    l  ^*vL  ,f  HlPf-.&  Platenis  decretis      thelinus  ipfe  Edit    IV.    anat.  ftnov.   p    380.    Ptem- 

lo  nuperius  fcripto ,  an  fan-      pius    \n    fundam.  medic.    p.   117.    Severinus    phocac 


Cf!  r>  .aniA  j        «wtineatur,  anat,  p.  4I,    deinde  Lifiir   Exerc.  anat.  II.  p.  256. 

^.  i  vc  uatura  «coruui  l.  II.  p.  m.  603.  ' 


6  .  '       '.    r.    SANGUIS, 

rnen  admiferunt,  neque  in  uenfitate  ,  neque  in  elementis  ,  in  qua:  fanguis  refo- 
Jurus  difcedit.  Neque  remotus  ab  ea  fententia  /.  Dommlcus  Sandris  m  homine 
&  fimilibus  anjmalibus  leviter  a  venofo  fanguine  arteriofum  differre  fcripfk  ,  m 
phocama  vero  ,  caftore,  erinaceo,  quas  pro  frigidis  animalibus  habebantur  \  nullum 
utnufque  difcrimen  efTe  (a) .  Contra  ,  qui  circuitum  fanguinis  recufabat  admittere  : 
Homcbonus  Pifoni  antiquam  illam  differejitiam  reftituit  ,  fanguinifque  venofi  aliura 
cworem  repetiit  (b) , 

Verum,  cum  paulo  poft  Harveium  plerique  phyfiologi  nitrum  aereum  in  fangui- 
nem  reciperent ,  quod  ruborem ,  aliafque  dotes  fanguini  conciliaret  ;  rediit  antiqua 
opmio,  quaj  ahquid  in  artenofo  fanguine  pofuit  ,  quo  fuper  venofum  excelleret  . 
Demde  cum  nuperius  in  pulmone  fanguinem  denfari  docerent  ,  inque  minus  volu- 
men  comprimi,  etiam  ex  ea  prajudicata  fententia ,  veftigia  nova?  hujus  denfitatisin 
artenofo  fangume  confpici,  Cl.  ejus  fe&a>  audores  fcripferunt.  Ergo  fanguinem  ar- 
teriofum  floridum  ,  pulchre  rubrum ,  venofum  obfcuri  coloris  effe  communis  fere  a 
Lovvero  Scholarum  doclrina  fuit  (c).  Id  difcrimen  ab  aere  nafci ,  qui  fanguinem  in 
rjulmone  mutet  (d) ,  fere  confentiunt ,  licet  in  modo,  quo  aer  eam  mutationem  ef- 
ficeret,  varie  fentiant.  Quare  addunt  ,  etiam  abfque  pulmone  ,  aerem  flatu  cum 
fanguine  venofo  commiftum,  novum  ei  ruborem  fuppeditare  (<?)  :  &  contra  3  fup- 
pretfa  refpiratione,  aut  afpera  arteria  lino  intercepta  ,  carotidis  fanguinem  seque 
obfcurum  de  vulnere  prodjre  ,  ac  quidem  vena?  cavse  cruor  (/)  •  Addit  Joannes 
Mayovv,  qui  inter  prjncipes  nitri  aerei  auctores  eft,  arteriofum  fanguinem  in  fpa- 
tio  inani  validiffime  ebullire  ,  venofum  lentius  (g) . 

Nuperiores  enim  fcriptores  ajiqui,  fuit  aliunde  meritis  iiluftres  ,  fanguinem  arte- 
nofum  calidiorem  fecerunt,  ut  caloris  ratio ,  ad  venofi  fanguinis  calorem  effet,  uti 
97.  ad  94.,  uti   100  ad  95  ,  uti  gg  ad  97  (b) . 

Verum  in  aliis  fanguinis  dotibus  omnino  Cl,  viri  in  diverfum  abierunt  .  Uxc 
quidem  opinio,  quam  noviffime  dixi ,  cum  ea  confentit  ,  qua?  fanguinem  arterio- 
fum  venofo  rariorem  facit,  minufque  ponderofum  ,  quo  quidem  olim  Jfref&i  lo- 
cus  inclinat  (/*)  ,  deinde  M.  A.  Severinus  (k)  ,  Georgius  Ent  (/)  ,  *Archibaldus 
Pitcairn  (m)  ,    J.  M.  Lancifius  (n)  ,  Petrus  *Ahtontus  Michelottus  (0)  .  Addit  Idem 

duo- 


Ca)  De  fanguine  p.  nr. 

(b)  Ult.  antiquit.  p.  40, 

CO  Lcwer  de  corde  p,  179.  VVillis  pharmac.  ra- 
tion.  P.  II.  p.  17,  Ed.  Angl-  IV.  Swammerdam  de 
refpir.  p.  m.  Leal  Lealis  hebdom.  febril.  p.  111, 
Duverney  memoires  de  l'Acad.  avant  1699.  T.  I  p. 
397-  Meinoir.  de  l'Acad.  1701.  p.  238.  Slare  philof. 
tranfact.  n.  204.  Lancif.  I.  c.  p.  21.  Verheysn  L.  II. 
p.  178  Helvetius  Memoir.  de  l'Acad  des  Sciences 
1718  P-  a97.  Eclairciffement  p.  17.  P.  A.  Michelottus 
in  Epift.  ad  Fonteneilium  p.  XXIII.  XXV.  &c. 
Schwcnke  hsematolog.  p.  85,  Kaauvv  de  perfpir.  n. 
463  Schreiher  in  Elem.  p.»g.  342.  343,  &c.  Ham- 
merfch'mide  de  fanguin.  arter.  &  venofi  difcrimin.  p. 
2T.  Klanke  de  ven  p.  19.  qui  diverfitatem  exiguam 
reporit  . 

;.d)  Schreiber  I.  c.  &c,  de  venae  pulajonalis  fan- 
guine  . 

Ce)  Lovvsr  1.  c.  Helvetius  memoir.  ann.  1718.  p. 


»32,  eclaircifT.  p.  2.  Bertier  phyfique  des  corps  ani- 
mes  p.  66. 

Cf)  Lovver  I.  c.  belg.  1711.    Helvetius    eclairciiT. 

(g)  De  nitro  aereo  p.  132. 

Ch)  Schvvenke  p-    31. 

Ci)  P-   5 

Ck)  Dupluin  feri  ineiTe  ,  fi  cum  venofo  compara- 
veris  apud  Schelhammerum  de  Iymph  &  de  aq.  pe- 
ricard.  conf.   Bartholin.  hift.  20.  Cent.    III. 

(0  Paulo  ferofiorem  elfe  ,  cum  in  corde  aliqua 
portio  o!ei  confumta  fit  ,  in  apologia  pro  circ.  ed. 
Londin    pofler.  p.  31. 

Cm)  Leviores  aliquanto  particulas  facit ,  qure  co- 
lore  fint  fioridiori  de  caufis  diverfas  rnolis  qua  fluit 
fanguis  per  pulmonem  animalis  nati  &  non  nati 
n.  13. 

00  L.  c. 

[6)    L.   C.   p.   22.   42. 


SECT.  L  IN  UNIVERSUM.  7 

duorum  experimentorum  fidem  ,  in  quibus  venofum  fansuinem  pondere  reperit  fu- 
perafle.  Non  dudum  auditor  nofter  /.  ^ndreas  Hammerfcbmidt ,  expenmentis  etiam 
inftitutis,  fanguinem  arteriorum  leviorem  reperit,  ut  ejus  ad  venofum  ratio  effet 
uti  1404.  ad  /414  (,*).  Idem  venofum,  celerius  exaruifle  vidit ,  quod  nempe  plus 
folidarum  partium  continere  videretur.  . 

Alii  contra-  qui  fansuinem  in  pulmone  cogi  docuerunt,  ab  lpla  lua  tneoria  cqa- 
cri,  fan^uinem  arferiofum  denfiorem  fecerunt  ,  &  ipfe  pnnceps  /,  Claudms  *fdrta- 
nus  Helvetius  (£*),  &  alii  nuperiores  (O*  &  Prius  fanguinemarteriofum  facilius 
coirrefcere  Leal  fcrioferat  (d),  uti  minus  feri  continere  Helvettus  nupenor  auctor 
eft  (e).  ^ccuratius  Francifcus  Bo'j]ier  rationem  denfitatis  m  artenofo  fangume  ad 
venoficruorisdenfitatem  lnsenterri  conftituit,  nempe  20.  000.  000  ad  14.  000.  000 
five  20.  14.  (f),  &  Georgius  Ehrhardus  Hamberger ,  eamdem  rationem  numens  ex- 
preflit,  qui  fe  paulum  diverfo  modo  habent ,  ut  denfitas  in  arterns  ad  venofam  den- 
fitnrem  alias  fe  habeat  uti  482  ad  465^,  alias  uti  417  ad  407,  ahas  uti  515  (g)  . 
Addit  Hehetius,  a  denfitate  ruborem  floridum  effe,  hinc  etiarn  venotum  iangumem 
pulchre  rubere  ,  quando  emiflus  durefcit  (b)  Duriorem  elTe  etiam  Mtcbelottus  (t)  & 
rubicundiorem . 

§•  V.  Quid  in  ea  opinione  defiderari  pojjit . 

Continuo  fe  vehemens  fufcioio  offert/parum  omnino  in  his  experimentis  firmi 
eiTe ,  qux  adeo  e  diredo  fecum  pugnent .  Deinde  fi  cahdior  artenofus  fanguis  eft  , 
aut  fi  certe  venofo  non  frigidior  eft ,  uti  vix  quifquam  frigidiqrem  facere  fuftmuit , 
qui  poflit  denfior  effe,  fiquidem  a  calore  raritas  feparari    nequit  ? 

Ego  quidem  nonnunquam  in  arteriofo  fanguine  alium  a  venofo  colorem  m  vi- 
vis  animalibus  vidi  (*),  ut  ille  haud  paulo  Iastius  ruberet .  Sanguis  artenofus ,  & 
venofus,  aliquandlu  aeri  expofiti,  funt  ejufdem  coloris  (0-  Sed  frequenter  omni- 
no  ,  &  in  diverfis  emifli  de  eadem  ejufdem  hominis  vena  fanguims  patelhs  ,  & 
demum  in  eadem  vena  (  /  )  ejufdem  animalis  parem  omnino  diverfitatem  vidi  , 
ut  floridiflimus  fanguis  flavo  cruori  contrarius  occurreret  ,  &  in  rana  quidem  , 
in  qua  non  magnam  a  pulmone  fanguinis  mutationem  fperes ,  quem^  haud  ma- 
ximus  aorfyj  ramus  adeat  .  Sed  etiam  aliena  teftimonia  exftant  ,  ab  idoneis  pro- 
fecla  teftibus  .  Sanguis  primus  fjepe  denfiflimus  ,  alter  folutiflimus  ,  tertius  com- 
paclus  de  incifa  vena  prodit  (  m  )  .  Etiam  vulgo  innotuit  ,  laepe  fanguinem  qui 
pofterior  mittitur  ,  floridiori  colore  efle  ,  ut  arteriofum  vocent  .  Vidit  Joannes 
Freind  fanguinem  ex  vena  fecla  emiflum  ,  floridum  craffurnque  fuiffe  ferum  fuum 
plufculis  horis  non  dimififfe  ,  ex  eodem  vero  homine  breve  poft  intervallum  , 
emiffum   fanguinem  aqueum  feroque  pleniflimum  prodilfe  .(»)  .  Ex   brachio   hu- 

ma- 


(a)  Nempe  in  eodem  volumlne  fanguinis  arteriofi 
reperic  drachmas  2j.grana  24.  venofi  vero  drachmas 
23.  grana  34.  p.  19. 

(V)  Memoires  1.  c.  p.  234    Eclairciff.  p.  44. 

(c)  J.  Fr.  de  la  Sourdiere  &  Bernard  in  thef  3n 
haec  verba  .  Ergo  non  utique  corporis  fanguis  idem 
Parif.  1743.  t-  N.  H.  von  der  verdickun?  deflT  blu- 
tes .  Knolle  in  lib.  ejufdem  tituli  ,  Hambergerus  i 
Fr.  Boijfier.   Fizes  de  liene  p.ilJ. 

00  Hebd.  febr.   p.  99. 

(e"l  Memoires  p.  235. 

(f)  De  inflammat.  p.  244, 

(g>  Phyfiolog.  p.   3, 


(b)  In  eclairciflf. 

(j)  Epift.  ad  Fontenell.  p.  XXIT.  XXIIL  Nunc 
demum  invenio  c!.  Stevenfonio  venofam  fanguinem 
calidiorem  vifum  EflT.  of  a  Societ.  at  Edimb.  T.  V. 
P.  II.  p.  813. 

(k)  Second  Memoire   fur  Ie  mouvement   du  laag. 

Exp.   22. 

(1)  Cl.  Cigna  mifc.  Taurin.  I.  pag.  69. 

(1)  Sec.  Mem.  Exp.  13.  183.  &  in  pullo  inqubato 

Obf.  4J    45-  66-   J73- 

(m)  De  Haen  rat.  med.  p.  104. 
(n)  Locus  excidit . 


8  IJ5.    T,    SANGUIS, 

inano  fanguis  fpnTus  fluxit,  cum  ex  pede  floridus  faliret  (a) .  In  pleuritico  homi- 
ne,  fanguis  prima?  patella?  floridu»,  alterius  cruftam  habuit  (b).  Pedum  fanguis  fae- 
pe  rubicundus,  magis  inflammatus ,  fanguis  vero  de  brachio  obfcurior,  feroque  mi- 
itus  uberiore  prodit  (c) .  Fcemins  dantur,  quarum  primus  (d)  de  vena  miffus  fanguis 
ruber,  alter  mucofus  eft.  Et  quaj  alia  infinita  hic  adducere  facile  fuerit . 

Sed  etiam  in  puliis,  quos  ovum  continet,  neque  aer  tangere  poteft,  aut  diduce- 
re  pulmones  ,  fanguinem  arteriqfum  non  raro  floridiorem  mihi  vifus  fum  perci- 
pere (e) ,  alias  fimilem  (/)  ,  denique  obfcuriorem  (g)  .  In  fuis  vafis  utique  femper 
floridior  videtur,  quod  craffiora  fint ,  &  multorum  ordinum  globulorum  fanguinis 
fatura  purpura  per  tenuem  vena?  membranam  fincera  pelluceat ,  aim  eum  ruborem 
albus  arteria*  paries  temperet,  rofaeque  reddat  fimiliorem,  &  in  tenuiori  arteria  pau- 
ciores  ordines  globulorum  congerantur.  Hinc  idem  in  a?qualis  diametri  arteriis  ve- 
nifque  color  fuit  (b) .  Ita  fere  fanguis  venofus ,  dum  deliquefcit ,  &  adeo  acervi  glo- 
hulorum  minuuntur,  una  floridior  redditur  (/')• 

Denique  faspe  comparavi  arteriaj  pulmonalis  cavaeque  venx  fanguinem,  cum  arte- 
riofo  fanguine  vena:  de  pulmone  reducis  (k) ,  nunquam  in  multis  experimentis  ,  ali- 
quam  in  colore  utriufque  fanguinis  diverfitatem  vidi,  neque  Harveius  vidit  .(/)  , 
neque  Guilieimus  Cbefelden  (jw),  neque  Cl.  Knigtb  (n),  neque  Cl.  nofter  auditor 
Evertfen  (o),  neque  ipfe  contraria»  opinionis  auclor  Hambergerus  (p). 

Sed  etiam  alias  arteriofi  fanguinis  prserogativas  gnari  in  experiendo  viri  invenire 
nequierunt.  Ita  in  pondere  nullum  difcrimen  Jurinus  reperit  (?)  nuilum  in  ca- 
jere,  aut  CjL  vir  Georgius  Martine  (r),  in  libro  quem  de  eo  ipfo  calore  fcripfit  . 
Demque  cum  varios  fuccos  cum  arteriofo  pariter  &  venofo  fanguine  mifceret  Dre~ 
iincourtius  (s),  &  *Arcbibaldus  Pitcairn  (t),  fimilia  fere  in  omnibus  periculis ,  &  in 
arteriofo  fanguine  &  in  venofo  phsenomena  repererunt. 

Si  quando  elegantior  arteriofi  fanguinis  rubedo  fuit ,  eam  Harveius  (u  )  angufto 
vulneri  tribuit ,  ut  obfcurior  idem  manaret ,  quoties  per  patulum  vulnus  elabebatur. 
Idem  experimentum  etiam  Helvetius  recepit  (x).  Contra  Francifcus  Quefnai  (y  ) 
arteriarum  fanguinem  faturate  purpureum  vocat,  &  nigriorem  fuiffe  cordis  finiftri 
fanguinem  contraria;  fecla>  princeps ,  ipfe  vidit  Helvetius  (O?  ac*eo  k$c  omnia  in? 
esrta  fun.t ,  &  varie  eyeniunt  in  variis  corporibus . 


§.  vr. 


(a)  Bucbner  &  Eberbard  difl".  de  fanguific.    p.  50.  (©>  In  experimentis    in  fubmerfis    captis    Gotting. 

{b~)  Fifoni  de  circulat.  fang.  p.  359.  1753- 

(c)  RoncaHus  Parolinus  Europ.  Medic.  p.  167.  (p^)  De  refpirat.   p.  71. 

(43  Zwinger  diff.  de  vensfecl:    pedis  failaci.  (cj)  Differt.  phyf.  math.   VIII.    p.  104. 

(e)  Mem.  fur  Ia  form.  du  poulet    Exp.  241=  24^  (rl  De  calore  animal.  fimil.  p.  177.  Aliq.i:antu!um 
281.  frigidiorem  eflfe  fanguinem  venofum  ,  gradum  tamen 

(f)  Exp.  135.   conf.  141.  definiri  non  poffe ,  quo  differant  . 

(g)  Exp.  78.   124.  (s)  Apud  Mr.ngst  in  bibliot}).  anat.  p.  95»» 
(h)  Obf.  141.  (O  Element.  med.  mathemat.  p    35.  feqq. 

(i)  Muffckenbrceck  diff.  &e  aere  &c.  p.  10.  (u)  Exerc.  II.  p.  223.    ^^  Dionis  cours  d' anat, 

(k)  Second  mem.  fur  le  mcuvement  du  fang  exp.  p.  469. 

%o.  1.1.  13.   35.  (1)  M»moir.  I.  c.  p.  233     a3^. 

CO-Exerc.   de  circu'.  fang.  p.  171.  (y)  OEcon.  anim.T.  III-  p-37- 

(hO  Anat.  of  human  body  p.  194.  edit.  1716.  (z)  Memoir.  1.  c.  p.  132." 
fn)  Oi  the  eaufe  of  heat  p.  120. 


S  E  C  T.    1.    I  N    U  N  I  V  E  R  S  U  M.  9 

§,  VI.  >An  in  fanguine  diverfarum  arteriarum  difcrimen  fit . 

Varii  quidem  phyfiologici  fcriptores ,  &  princeps  omnino  Boerbaayius  (c)  ,  fan- 
guinem  arterisc  carotidis  memorabili  aliqua  mobilioris  indolis  uberiorumque  fpiri- 
tuum  prserogativa  pollere  docuerunt.  Neque  defuerunt  ,  qui  •  exoerimenta  produce- 
rent ,  qux  pro  ea  hypothefi  teftimonium  dicerent.  Ita  Francijcus  Boijfier  (d)  in  fex: 
unciis  fanguinem  carotidis  arterias  feptemdecim  granis  leviorem  fecit  ,  quam  aliarura 
arteriarum  fanguis  eft.  Ita  nofter  olim  difcipulus  Daniel  Joanne s  Taube  (e)  in  caro- 
tidis  fanguine  aliquanto  plus  aquas  reperit,  ut  feri  in  carotide  ratio,  eflfet  ad  ferura 
hi  arteria  femoraii ,  uti  131  ad  129,  haclenus  contrarius  /.  Baptifice  Bitncbo  (f)  % 
ipfique  aliis  fuorum  librorum  locis  Boerbaavio  (g)  ,  qui  fanguinem  renalis  arteris 
fero  abundare  fcripferunt  .  Verum  ea  experimenta,  alioquin  non  fatis  repetita,  alibi 
evidenti  coroliario  comparabimus,  quod  a  fanguinis  in  circulum  itinere  fumitur  . 
Nullum  enim  vifcus  ,  membrum  nullum  fibi  proprium  fanguinem  accipit ,  fed  ex 
communi  penu  de  corde  emhfa ,  &  ipfa  quidquid  habet ,  mutuatur  ,  &.  m  eandem 
penum  omnium  partium  corporis  animalis  remiffus  fanguis  confunditur. 

Num  venofus  fanguis  hepatis  (b) ,  lineis,  omentive  peculiares  aliquas  dotes  pofYI- 
<teat ,  hic  nondum  definio ,  neque  poffidere  repugnat  .  Sed  de  ea  peculiari  indoie 
alias  videbimus :  -interim ,  quas  dicemus  ,  ea  omnia  de  omni  corporis  animati  fan- 
guine  dida  volumus. 

§.  VII.  Robur  fanguinis  „ 

Sequitur,  ut  de  fanguinis  colore  dicamus.  Verus  fanguis ,  hommis  &  animalium 
plerorumque ,  etiam  non  refpiranrium ,  ruber  eft  H  colore  in  fano  homine  eleganter 
certe  florido,  &  coccum  aut  squante  ,  aut  fuperante  Ut  fanguis  ex  albefcente  fu- 
lcus  rubefcens,  inde  ruber  fiat  (1).  Neque  tamen  au?  in  omni  «efate  eo  coloreniter, 
aut  in  omni  temperamento  ,  aut  in  ejufdem  hominis  venis  totus  fincero  rubore 
fpiendet.  Et  primo  fetui  humano  fanguis  minus  pulchre  rubet  ,  &  obfcurior  atque 
fufcus  magis,  quam  in  adulto  ejus  color  eft.  Deinde  fi  etiam  propius  ad  primordia 
vita»  animalis  retrofpexeris ,  rubiginofus  (/')  exque  flavo  miftus,  denique  totus  flavus 
(k)  reperitur  ,  &  ante  eum  colorem ,  omnino  pellucet  (/).  Idem  ex  vitello  flavo 
nafcitur ,  cujus  vafa  rubent,  quo  tempore  nihil  in  fetu  non  album  eft  (m) .  Flavus 
Haller  Phyfiolog.  Tom.  II.  B  etiam 


(O  Pra>!eaion.  T.  II.  r».  135.  p    3^9.  (k)  Malbigh.  de  form.  fetu  p.  6.    Lancifius  \.  c, 

(d)  Memoir.  de  l'  Acad.  de  Monipdier  1743.  P«  P-  81.  Senne  T.  I.  p    414.    4:5     Mem.  fur  le  pou- 

4a-  43-  let  T.   II    p.  36.  180.  obf.  35.  47    51.    53.    6i.  74. 

m   (e)  In  diff.    de  fan«uinis    ad    cerebrum    tendentis  78.  8c.  93     95.    130. 
indole  Gottinss   17-3    p.  27.  (0  Memoir    T.   fl.  p.  35.  Bi*cb  T.  III.  p  234. 

(f )   Kirtor.  hep'tic   p.   6$.  ;m)  Maitrejean  p.^3.   6i.  63.   Butfcn  T   II.P.35J» 

C|J  Pndeft    T    III.  n.  359.  Be«uelin  bibl.  irripart.    17'c    Htmbwz.   Magaz,-  T. 

00  Omnium  fluidifiimum  &  mobiliflimtim  eife  ve-  XIX.    p.   144     Mem.    de  I'  Acad    de    Berlin     1749. 

nse  ad  portas  fan^uincm  Fnflliuf  in  <*\ff.  de  eo  fan-  Birch  T.  III    p    234    Adnotant  cl;  viri  ruborem  i« 

giune  p.  19    confentiente  etiam   III.  MebeUi  experi-  fan^uine  nafci  ,  h   in  fi^ura  venofa  apparere  ,    quo 

mento     Mem.de   l'Acad.de  Berlin  T.  XI1.&  Heuer-  tempore  fetus  ipfe  albus  eft        Inde  vocet    D.  de  Itt 

manno   Phy«ioJog.  T   III.  p.  735.  Cafe  ,  cor  pofterius  generari ,  quando   vafa   faneuinea 

Ci)   lV}If.^.heor.  Sener,  pag.  77.  jam  app.ruerunt.  Idee  de  THomme  phyfiquj  p.ioo. 

O)  Lanctsus  I.c.  p.  81.  Memoir.  fur  le  poulet  T-  101.  Nempe  cor   n«n  reperiri    credit  ,   quando  noR 

II.  p.  16.  obf.  66,  67.  09.  rubet.  . 


io  L  I  B.    V.    S  A  N  G  V  I  S. 

etjpm  ite  temporibus  manet,  quibus  in  ovo  bene  incubato  rubet ,  quoties  cordls  vl- 
res  diminurae  languenr  (n).  In  eamdem  flavedinem  ,  ex  qua  per  vitse  vim  in  rubo- 
rem  perfedtus  eft,  redit  idem  per  morbos ;  ex  vehementiffimis  putredinofis  febribus 
(V),  ex  ferpentum  peffimis  morfibus  (/0,  ex  variis  non  fatis  certis  caufis  (?),  ex 
iclero;  ex  cblorotica  debilitate  (r)  ,  &  in  animalibus  frigidi  fanguinis  pauci  (s) 
languentis  beftiolcE  globuli  in  venis  fub  mortem  flavent.  Sed  etiam  in  cellulofas  te- 
las  effufus  fanguis,  quoties  refolvitur,  ex  pene  nigro  rubore  in  flavedinem  tranfit 
<0,  ut  omnino  a  fanguine  flavedo  non  aliena  fit  ,  etfi  fani ,  adultique  hominis,  aut 
animalis  fanguis,  etiam  in  aqua  dilutus ,  nullum  flavoris  veftigium.  oftendit  -  (u) .  A 
multa  vena?  feclione  fanguis  flavus  (i).  Coagula  fanguinis  fponte  ad  fundum  prasci* 
pitata  flavefcunt  (2).  Cui  fanguis  fuper  cutem  effufus  fuerat  ,  ei  cum  morbus  defla- 
graret ,  flavus  color  fuit  (5) .. 

Ultra  flavedinem  in  decolorem  denique  colorem  nonnunquam  in  cache&icis  & 
phlegmatica»  temperiei  hominibus  redit  .  Cryftallinum  fanguinem  cordis  Santes 
Zarini  (x)  ,  mere  pituitofum  Rhodius  defcripfit  (/),  tenuem  &  decolorem  in 
homine  pene  fame  enedo  Kirkland  (  %,)  .  De  fcorbutica  poft  plurimam  jaclu- 
ram  albus  exiit  (a) . 

Sed  etiam  albus  nonnunquam  adparet,  aut  vitiofe  totus,  aut  Canus  ,  fed  chy- 
lo  nondum  fuba&o  ,  neque  mutatio  miftus .  Et  cruftamquidem  pleuriticam  hic 
omittimus  ,  nara  etiam  in  aliis  diuturnis  morbis  ,,  aut  m  minus  firma  valetudi- 
ne  ,  quando  ad  malum  habitum.  corpus  inclinatur  ,  pars  magna  fanguinis  in  al- 
bum  &  fubcaeruleum  coagulum  abit  (b)y  atque  haec  albedo  a  cftylo  ,  quem  excita- 
bimus,  omnino  differt.  Albus  erat  fanguis  &  valde  coagulatus  ,  c^uem  III»  Senacus 
dixit  00-* 

Nempe  in  vivis  anirnalibus,  chyluro  albo  fuo  colore  confpicuum  ,  faepe  per 
vafa  fanguinea  oberrare  ,  de  vulnere  fluere  ,  aut  m  cor  ipftim  apertum  de  auri- 
cula  effundi  vidi  (d).  Ita  quatuor,  aut  quinque  a  capt.o  cibo  boris  lac  in  caro- 
tide  vivi  canis  Lovverus  referit  (e),  &  iimilia  funt  Thom<e  Schwenke y  clarifli- 
mi  medici  (/)  ,  cx  Joannis  Bohnii  (^),  & /.  Godofredi  de  Berger  (h)  experimen- 
ta.  In  anate  porro  ,:  animale  ladleis  alioquin  vafis  deftituto  ,  chylum  in  fangui- 
rje  Walcev.s  (i)  vidit ,.  inque  anfere  aliifque  avibus  Olaus  Borrichius  (k) .. 

Nihii  ergo  eft  ,.  quare  vehementer  admiremur  ,  fi  quandq  de  vena  in  homine 
incifa  chylus  fluxerit ,  quem  aliquot  a  cibo  capto  horis  nondum  mutatum,  fan- 
guis  in   omni  homine.  circumfert  .  Exempla  numerofiffima  exftant  ,.  excitabo.  pau- 

ca. 


(n)  Sccond  Mem.  p.  3^-  00  P-  IF.  hift.  7- 

(o)  Edim.  Eff.  nov.  T..  II.  art,  af„  (y     Obf-  7*    Cenr.  3 

Cp)  Vt    afpidis     Haffelcjuift    refa    til   pafeftina    p.(  (z)  Of  gangrens  p.  7% 

396.' viperse    caudifons    Fevillee  ,    viperae  Europaea  (zj  Mntani  de  aneuryftrio.  p    33. 

Cardan.  in  aphorifm.  Hipp.  p.  313-  Frank.  Anmerk.  (b)  Floyer  prseternatural  ftate  of  hum,  p.  51. 

T.  II.  p.  i44.  Cc)  T.  II.  p.  13  ■-  4  6. 

(q)  Sanguis  irt  calculofc  fiavus  Klaunig  nofocom.  (d)  Second    mem-    fur    les    part.  lrnt..  &    ienfib, 

p.  85..  Exp..  S4?-  tr.  du  pouiet  T-  II,  p.  105. 

(r)  Mieg    de    plant»  nafturcin.    p.  41.    Boerhaave  (e)  L.  c    p    237-  *19- 

prsslea.  T.  II.   p.  195.  196..  CO  Hasmatalog    p  13- 

(s)  Second  mem.  fur  le  mouv.  du  fang.  Exp.  \6.  Cs)  Serum  chylofum  vocat  >  circul.  p.  \6\. 

39.  223.  ChO  In.  ventriculo  dextero  r  de  natur.  human.  pt 

(t)  Schwenke  p.  I2C,  \6o.. 

00   Gaubhts  inft.  patholog..  p.  159.   \6o.  C>)  W&-   ^    cnVl°    aPud    Bartholimm    p.    4°t» 

Ci)  Journ.  med.  ann.   1761.  11.  Juillet  .  conf    Aft.  Hafn.Ann.  I.  obf.  XI. 

(a)  Davies  analyf.  of  Blood.  p.  \o.  (k)  Cheraic.  sgypt.  fapient.  p.  261, 

(3)  Routfe  morb.  navig.  p.  174«  feqq. 


SECT.  I.  IN  UNIVERSUM.  ir 

ta.  Lac  bubulo  (imile  fanguini  innatabat ,  m  Tulpii  Jiiftoria  (/)  .  Tres  partes  fan- 
guinis  lacles  fuerunt  in  Thoma  Guidot  (m)  •exemplo,  inque  alio,  in  quo  fanguinis 
pars  per  venas  fubducla  eft,  pars  alia  de  naribus  ftillavit,  tertia  laclis  pars  fuit  (n) . 
Boni  ftporis  id  lac  effe  (0),  &  cafeum  inde  adjuto  acido  fa&um  Regnerus habet  de 
Graaf  (/>):  inque  nutrice  (?)  verum  lac  fuit,  quod  perinde  cogeretur.  In  puerpe- 
ris,  &  a  fuppreffis  lochiis  (r),  inque  febre  laclea  (j-),  frequentes  etiam  funt  hifto- 
riae ;  funt  etiam  autlores,  qui  frequentius  ab  equitatione  lac  de  vena  incifa  fluere 
fcripferunt  (t),  Sed  etiam  de  femoris  ulcere ,  &  ex  cucurbitula  lac  ftuxit  (**)*  In 
exemplis  colligendis  (u)  uberior  fui,  quod  fint  qui  negent  (*),  verum  chylum,  ve- 
rumve  lac  efle,  quod  album  cum  fanguine  circumit,  aut  de  vena  incifa  elabitur  . 
Sed  in  omne,  quod  in  fanguine  lacleum  circumit,  in  paucis  a  cibo  fumto  horis 
evanefcit,  &  tota  porro  fanguinis  maffa  fincere  rubet   (**). 

Uti  vitiofe  fanguis  expailefcit  ,  ita  vicifTim  per  morbos  in  atrorem  degenerat  , 
tunc  m  primis  ,  quando  reftagnat  ,  aut  in  varicibus  (  y  )  aut  in  utero  ,  aut  alio 
loco  (  z  )  •  Ha>c  proculdubio  prima  caufa  fuit  ,  cur  de  atra  bile  veteres  cogita- 
rent  .  Etiam  cetaceis  pifcibus  ,  qui  tamen  refpirant  ^  fanguis  ater  eft  ,  phocae  (a)  , 
balenai  ( b  )  . 

A  fanguinis  rubore  etiam  carnes  rubent  (O,  &  eloto  fanguine  ad  nativum  colo- 
rem  redeunt  (d).  id  pediculo  manifefto  percipitur,  ut  fanguis  totum  corpus  perfluat, 
ipfafque  anrennas  rubro  colore  tingat  (e).  Ut  albiflima  fit  vitulina,  pridie  fanguinem 
animaii  detrahunt ,  pene  univerfum,  akera  die  demum  occidunt  {/).  Ita  enim  pe* 
Xiitius  fanguis  exhauritur , 

§.  VIII.  Sanguis  fponte  io't , 

Etiam  hoc  toti  fanguinis  maflae  commune   eft  ,  ut   in  fano   homine  continuo  , 

B    2  uti 


0)  Obf.   58.  L.  "1. 

(m)   Prolegnm.  p.  44. 

(n)   Eph.  nat.  cur.   Dec.  II.  ann.  IV.  ebf.  165. 

(o)   Ibid.  ann.  IX.  X.  obf.  65    66.    . 

(p)  Qper.  omn.  p.  46. 

(q)  Krduc  ufag.  des  part.  p.  188. 

CO  Galer.  de  Minerv.  T.  V.  p.  I43.  Zatrini  de 
venrefect.  p.   19.  hift.  25. 

'  (s)  Bavtholtn-  le  lacl    thorac.  p.  39.  hift.17.  Cent. 
I.  &  hepat.  defuncL  p.  51. 

(t)  Memoir.  de  1' Acad.  des  Scienc.  1751.  p.  119. 
Verum  lac  &  coagulabile  . 

(t*)  Eph  Nat.  Cur.  Dec.  I.  ann.  IX.  X.  obf. 
«5-  66. 

(u)  Habent  alia  Cardanus  (  qui  pro  veneno  ha- 
feuit  )  Contradic  Med.  L.  II.  traft.  5.  p.  173.  b. 
Marcellus  Donatus  hift.  raed.  mir.  p  50.  Willis  de 
febrib.  p.  108.  G.  Ent.  apolog.  pro  circ.  fan^p.210. 
Lower  p.  ij8.  J.  N.  Ptthlin  obf.  13.  L.  II.  Rhodius 
obl  36.  Cent.  I.  obf  31.  Cent.  II.  Schneider  de 
catarrh.  T.  III.  p.  10.  j.  Bierling.  adverfar.  p.  17«. 
Weitr  phyfiol.  P.J37.  qui  addit  in  obefis  non  rarunn 


effe  .  Mauritius.  Hofman.de  maminar.  conftit.  Ber- 
nardus  Albinus  de  pravit.  fang.  p.  51.  Amrnan  pa- 
rasnef.  p.  40.  41.  Viridet  de  prim.  coct.  II.  n.  t8.  H. 
Frid  Teichmeytr  anthropolog.  p.  6x.  de  polyp.  n  21. 
Philof.  Tranf.  n.  6.  8.  443.  Epb.  nat.  cur.  Dec.  I. 
ann.  III.  obf.  113.  ann.  VI.  VII.  obf.  114.  La  Fa- 
ye  princ.  de  chir.  p.  532.  534.  Frank  Anmerch  T.' 
III.  fub  Hn. 

(x)  Anat.  p.  192*   293. 

(x*)  Lac  duodecima  hora  in  fanguinem  abit  Ls- 
vuer  p.  239.  ed.   Bat. 

(y)  Norford  cf  cancrbus  tumours  p.  69.  70. 

(z)  In  ipfo  corde  atram  bilem  in  tophi  nigri  fpe- 
ciem  concretam  reperit  Fernelius  pathoIog.L.V.c.12. 

(a)  Scbelbammer  apud  Valentinum  Amphith.  Zoot» 
p.  89. 

(b)  Phil.  tranfacl.  n.  334. 

(c)  De  Graaf  De  ufu  Siphon.  p.  533.  Barthol. 
meth.  anat. 

(d)  Birch  hift.  of  the  royal  Society.  T.IH.  p.24». 

(e)  Lceuwsnhoeck  Phil.  tranf.  n.  13^. 

(f)  Kalm  Americ  refa  T.  II.  p.  8. 


ij  irs.    r.    SANGUIS..      v 

uti  ex  vena  emiffus  eft  ( jg  ])  ,  aut  de  poro  narium  ftillavit  ,  in  eraffiorrs  minu^ 
que  cohsrentis  tremulam  gelatinaz  fpeciem  coeat  ,  qua?  compreffa  digiti  veftigium 
recipit  ,  &  ferum  fudat  ,  atque  viciffim  fe  dimiffa  reftituit  ,  icrobemque  delet  . 
Perinde  coit  ,  aut  in  aeftivo  aeris  calore  ,  qui  ad  90  ufque  Fabrenbeitii  gradus 
afcendit  (  h  )  ,  aut  hiberno  tempore  ,  in  hoc  tamen  ,  fi  nonnullis  experimentis 
fides  eriam  magis  (  /  -) ->/'A  frigore  certe  feprem  gradubus  citius  quam  aqua  (  k  ) 
congelatur  ,  &  citius  adeo  ,  quam  lac  (  /  )  ,  ut  initium  congelationis  in  ambitu 
jfi.-ir  (  l*  )  ,  inque  centro  fluidus  fanguis  fuperfir  .  Pol  pi  ex  frigore  vivis  in  ho- 
minibu<;  na^cunrur  (  m  )  .  In  homine  frigore  exftindio  fanguis  ia  omnibus  arteriis 
venifque  in  polypafas  tereres  concreriones  abierat  ,  ut  eriam  in  dura  menings 
vafa  (anguine  turgererit<(  n  )  .  Ceterum  quadrupedum  quidem  ,  &  calidi  fangui- 
n^  ,  &  frigidi  ,  &  avium  ,  &  pifcium  fanguis  cogirur,  majorum  tamen  animalium 
&  robuftiorum  fm^.uis  vehementius  aliquanfo  coagulatur  (  0  >  ,  de  rana  (  p  )  ta- 
roen  ,  perinde  ur  de  homine  ,  emilTus  in  laminas  ru-bras  concrefck  .  In  pifcibus 
etiam  continuo  ,  &  totus"  ,  fanguis  coit  (  q  )  ,  etfi  funt  ,  qui  id  crafftmentum  .  te- 
nerius  effe  ajunt  (r).  Num  in  teftudine  (x),  &  lamantino  (t  )  neque  in  frigore 
den^etur,  neque  in  Calore,  id  non  dixerim,  teftis  tamen  ejus  eventus  exftat .  SoSi 
jnfeclorum  vitali  hurnorj  proprium  eft  ,  nullo  frigore  denfari  (u) ,  In  cochleis  ( u*  ) 
&  paffim  in  infeclis,  alioquin  gelatinam  refert . 

Ftii  nunc  ex  fani  hominis  incifa  vena  miffus  fanguis  utique  denfatur  ,' denfior 
tamen  eft  in  iis  ,  qui  corpus  valide  exercent  (  x  )  ,  ut  in  agricolis ,  aliifque  mor- 
talibus  ,  qui  fuo  labore  vitam  fuftentant  .  Vehementius  etiam  coit  in  hominibus 
arthriticis  (  y  )  ,  apopleclicis  (  ^  )  ,  rheumaticis  ,  podagricis  (  a  )  inque  febribus, 
quibus  inflammatio  fubeft  (a*).  Sed  etiam  in  exanthematicis  febribus  ,  cum  in- 
flarnmatione  tamen   conjunclis   (  b  )  ,  fanguis  denfior   reperitur  j   &  in  ardenribus 

fe- 


(%)  Hofman  Inftit.  p  139.  Jeffen  a  Jeffen  de  faa- 
guine  p  16.  &c.  In  ipfis  tubulis  transfuforiis  fan- 
guis  grumefcsbat  ,  hsecque  ex  prsecipuis  caufis  i.ofe- 
licium  eventuwm  fuit .  Conf.  L.  III.   p    160* 

(h)  Sekwenbs  1.  c.  p.  90.  jof.  Anton.  Pujati  de 
jnorbo  Naroniano  p.  110.  In  perpetuo  calorc  tamen 
di^eitionis  five  96.  graduum  fervatus  fiuidus  manfit 
Bircb  I    e.   T.   III,    p,   238. 

(0  Qjjefmi  de  la  faignee  ed.  nov   p-399- 

Ck)  Car.  Aug.  a  Bergen  Nov.  Eph.  Nat.  Cur.voJ. 
l.app.  p.  43.Gra.du   25.  cogitur  Mattine  effays  p.3Si. 

(1 )  Quod  primo  gradu  congelafcit  .  In  Ruflico 
frigore  fanguis  cogitur  Birch  1.  c.  Tom.  II.- p.  44*5. 

(1*)  Schwenke  p.   97. 

(m)  Boehmer  de  prsecavend.  polyp.  gener. 

(n)   Qjtelmalz,  de  frigor,  eflecl. 

(0)  Uc  in  cqno  Huxham  of  fore  throat  P.53.EJUS 
fanguis  ,  quando  friget  ,  continuo  in  gelatinam  ftat 
JBirch  1.  c.  T.  IV.  p.  197.  Phocse  vifcidiffimus  eft  , 
St  valde  adhaeret  Hartmann  anat.  phoc  p.   25. 

(p)  Second  Memoir.  fur  le  mouvem.du  fang.  Exp. 
37«  38'.   3  9- 

(^q)  Andvy  Alim.  du  careme  p.  413, 

lr)  Lifter  humor.  p.  245. 

(s)  Oexmslin  hift,  des  avanturiers  T«  I.  p.  %6.  87. 


(t)  Idem  ibid.  p.  99^  Cotlus  tamen  coit ,  &  in 
phoca,  animale  Lamentini  adfini  ,  etiam  in  frigore 
Hartmann  1.  c. 

(u)  Mem.  de  1' Acad.  Roy.  des  Sciences  1734.  p. 
188.  Eruca  hiemale  frigus  anni  1709.  vitales  fupe- 
rarunt  « 

(u*)  Lifter  de  coehl    p.  19» 

(x)  Browne  Langrish  modern.  praclice  p  s^.gra- 
dum  tamen  caloris  92.  Fahrenheitiani  thermometri 
per  aliquem  errorem  ponit,cum  oportuiftet  gradum 
poni   94. 

(y)  Arciffewiky    de  remedio  KnofTelii    p.  9*5.  97« 

(7.)  In  apopledici  fanguine  ferum  non  fecedebat 
Schwenke  p.  177« 

(a)  Cofte  fur  la  goute  p.  ai.  ut  tamen  aquae  co- 
piam  conjunclam  habeat . 

(a*)  In  morbo  acuto  fanguis  fine  fero  Fanton 
ob.  7. 

(b)  In  variolis  Boerhaave  prss.  med.  T.  I.  p-i^j. 
G.  v.  Swieeen  comm.  T.  II.  p.  458.  ut  ne  gutta 
quidem  difflueret  ,  quaa  de  naribus  ftillabat  .  Au%t- 
nius  de  venssfecl.  L.  IX.  c.  24.  Bagliv-  oper.  p  617. 
Barker.  obff.  on  the  prefent.  fever.  p.  10.  Pujati 
de  morbo  Naron.  p.  86. 


u 


S  E  CT.  I.  I  N  U  N  T  V  E  R  S  U  M .  _ 
febribus  abfque  fero  virus  eft(c),&  grumofus  adhaifit  (r/)  ,  ejufdemque  gene- 
ris  in  univerfa  acurarum  febrium  claffe  (e)  ,  certe  fub  morbi  principia  mitti- 
tur  .  Nam  in  febre  miliari  ,  minime  benigna,  inque  alia  graviffima,  de  eryfipe- 
laceo  genere  ,  proprium  fanguinem  meum  vehementer  coactum '  vidr.  Sed  etiam 
irt  variolis  certi  teftes  (/)  exftanfr ,  in  aliis  febribus  malignis  alii(^);  &  in  ipfa 
Siamenfi  febre  (h)  ,  inque  pefte  (/)  ,  ut  pra»  tenacitate  fanguis  vix  de  vena  pro- 
diret  ,  &  in  vaccarum  contagiofa  lue  {k)  .  In  febribus  tamen  putridi  generis  cum 
adolefccnte  febre  fanguis  utique  refolvitur  ,  inque  tenue  liquamen  abit  ,  quod 
alias  fufius  reperemus  .  Sanguinem  in  principiis  febrium  malignarum  (i)  ,  epide- 
micarum  (?.),  perechialium  (3)  variolofarum  (4);  etiam  in  pelTima  febre  flava  infu- 
larum  facchariferarum  (5),  morboque  boum  (6),  craiTum  etfe  ,  &  coriacea  crufta 
obduci ,  exempla  abunde  exftant . 

Verum  etiam  intra  va(a  corporis  humani  (/),.&  animalium  ,  calidiorum  (m) 
maxime  &  grandiorum  y  frequens  eft  ,  coaclum  fanguinem  reperire  .  In  homine 
ab  afthmatica  anxietate  (-»}  oppreffo  univerfa?  &  arteria*  &  vena?  nigerrimo , 
eoaCio  ,  fanguine  plena?  fuerunt  (»*)  .  in  funefta  (0)  fyncope  fanguis  in  arteriis 
venifque  adeo  coadus  fuit  ,  ut  folida  ejus  maflfa  extraheretur  :  qnod  quidem 
phsenomenon  &  alias  (/>),&  in  vafts  potiffimum  uteri  vidi  .  Nimis  frequens 
equorum  morbus  la  gourme  a  fanguine  in  magnis  vafis  ,  venis  cordeque  coaclo 
nafcitur  (/>*).  Inde  nata  eft  Cl.  viri  opinio  (7)  ,  qui  totam  fanguinis  maffam 
non  pro  iiumore  aliquo  vafa  perfluente  habuit  ,  fed  pro  vero  textu  fibrofo  ,  mu- 
fculofo ,  folido  (7) .  In  vena  cava  ,  &  aorta  arteria ,  fanguinem  quafi  fibrofum  alias 
repeil(r),  &  cum  minutali  in  iliaca  vena  comparavit  CL  chirurgus  Pailucci  (*)..► 


f.  IX. 


(c)  Augtnius  I.  c. 

00  Pwarolus  Pentecoft.   II.  C.  19. 

(e)  Ba-tboUttus  de  refpirat.  diff    p.  131. 

(f)  Browne  Langrish  direct.  on  the  fmallpox 
p.  5- 

(g)  Sigliv.  X.  c.  pro  re-  frequente  Barker  1.  c. 
Bmninger  att.  helvet.  t.  2.  p.  88.  Quefnai  de  fefcr. 
*»  »•  P-  43«  Frank  alleluja  p.  31-9.  ln  angina  mali- 
gna   Huxbim  1.  c.   p.  37.   38. 

(b  Titdngb1  ^eneeskonft  voor  de  heelmeefters 
p.  113  11-4.  Nouv-  Voya^e  de  Guinee  p.  311.  ih 
nov.  colleft.  Acl    Edimb    t  2.  art.  29. 

(i)  Bertrand  tr.   de  la  peft«. 

QO  Eun.p;  medicin.  p.  256.  Franckifche  anmerck. 
t.  2»  p.  105.- 

(  O  Litutaud  precif.  p.  40.  Journ.  de  Medec  ann. 
J7S9  m.  Juillet  de  H.ien  ratio  med.  L.  V.c.i.  Plen- 
az.  p  168  Huxbam  forethroat.  p.  38.  Monro-.  difeas 
ef  hcfpit    p.  7.  8. 

(O  Schwirz.  febr.  malig.  p.  21. 

(?)  Mirgagn.  Sed.  &  cauf.  morb.  II.  v,r6i.Flen- 
t*X.  fcarlat.    182. 

(4)  PUnciz.  p.  97-  Joum.  de  Medec.  ana  \j&\. 
m.  Mai. 

(5^  N|uveau  Voyags  ds  Guinee  p.  ju. 


(oO  Frank  ammerk.  II.  p*  105. 

(1)  Riolan  Enchir.  anat.  pathol.  p.  42.  Notat  de 
motu  cord.  p  97. 

(m)  Canibus  in  primis  vifcidiffimus  fanguis  efl  : 
etiam  C1.  viro  Andrea  F.tfta  tefts*. 

Cn)  WilUs  de  morb  Convulfiv.  p.  130.  de  morba 
hypochonir    p.  ij. 

(n*)  Conf.  Walther  de  atra  bile, 

(o)  P.  Salius  apud  J.  H.  d-e  Heucher  oper.  omn. 
P    381. 

(p)  Habent  etiam  fimiles  obfervationes  Jo.  Fcr- 
nelius  d'e  fede  facult.-  &c  L.  6.  c.  7  Felix  Platev 
Prax.  P.  I.  c.  14.  qui  cum  coraliis  comparavit.  P. 
Favius  obf.  2i.  M.  Ant.  Severinus  de  recondit.  ab- 
fceff.  p  "£77.  Thom  Btrthoiinus  hift.  94.  Ceat  III. 
in  homine'  melancholica  .  Malta  exempla  co!leg;t 
P   ].-Sachs  Ocs&n.  microcoun.   p.  u<5. 

(p*)  Firidet  du  bon   chyle  p.^ai. 

(q)  D.  Cofilufi    apud  f^alifmrium    Oper.    t.  III. 

P    3ZK  .  ... 

(7)  Sanguis  jntra  vafa  corpons  humani  in  longos 

polypos  concretus  ,    de  Hten  rat    mech  IV.   p.   177. 

VI.  p.  iii-  Morgagn     Sed.  &  cauf.   II.  p.  421.  438* 

(r)  Opufcul.  patholog.  obf    19    ia» 

{?)  tithotoin.  perfeftiono.  p.  68* 


H 


L  18.    V.    S  A  NG  U  I  S. 
%.  IX.  In  njafis  etiam  njivi  hominis  fanguis  coit 


Minime  rarum  eft,  de  vena  Incifa  ,  polypofa  coagula  extracla  fuiffe  (t),  aut  ve- 
nam ,  cum  fecaretur  ,  obftruxifTe  (u)  .  Ita  ex  incifa  vena  fanguis  ad  funis  modum 
vafculum  percuffit  (x),  inque  album  folidum  quafi  arcum  (**) ,  &  in  maffam  pene 
tendineam,  fibris  implicatis  contextam  abiit  (y)  .  In  apopleclico  fanguls ,  cum  ve- 
na  incideretur  ,  concretus  erat  (?)•  In  homine,cui  femur  amputatum  fuerat ,  cruor 
de  tanto  vulnere  nullus  manavit  ,  cum  arteria  grumis  fanguineis  plena  elfet  (a). 
Hi  iidem  procul  dubio  vermes  {&)  funt,  quos  aliqui  fcriptores  de  vena  educlos  de- 
Jcripferunt . 

Sed  etiam  inter  duo  vincula  immotus  fangujs  coit  (c)  ,  inque  umbilicalipus 
valis  notiffimum  experimentum  eft  .  Demum  in  vivis  animalibus  ,  quibus  tegu- 
menta  corporis  pellucent  ,  fanguis  manifefto  fubiato  motu  ,  &  globulorum  ag- 
mina  (d)  ,  &  in  rubri  olei  fpeciem  coalefcit  (e),  quod  ad  unguinis  inftar  fta- 
gnat/  fub  qua  equidem  fpecie  veri  globuli  ,  nondum  mutata  figura  latent  ,  quos 
videas  ab  incifa  vena  ,  "fluento  fanguinis  reftituto  ,  renafci  (/)  ,  fpha»ricamque 
figuram  recuperare  .  In  ejufdem  tribus  beftiolis  fanguinis  in  vafis  liberis  (§),  aut 
inter  mefenterii  larninas  (h)  ,  coagulum  oculis  fubjicitur  ,  &  grumi  demum  for- 
matio  ,  qui  in  arteriae  vengeve  incifa»  vulnere  refidet  (i)  ,  &  rimam  obturat ,  ut 
hxmorrhagia  fponte  ceffet  :  eum  autem  grumum  adunati  globuli  conftituunt  , 
quos  multa  lympha  in  nubium  Tpeciem  concreta  circumftat  (k)  ,  Is  idem  in  ho- 
mine  grumus  arteriam  violatam  denique  claudit  ,  &  a  claris  chirurgis  ( / )  paffim 
memoratur  (  i  )  .  Sed  etiam  renalem  venam  Isefam  grumus  fanguinis  niger  & 
folidus  circumfedet  ,  cujus  in  media  fede  papilla  carnea  ,  coadtus  nempe  cruor 
vulnus  obturat  (m)  .  Cordis  demum  vulnus  fanguinis  coagulum  obfediffe  vifum 
tft  ,  ut  vita  ad  feptimum  diem  fupereffet  (n)  .  In  ipfa  arteria  pulmonali  ,  in 
fyncope ;  atque  febrili  frigore  fanguinem.  in  polypofa  coagula  flocculofque  cogi  , 


(t)  Littre  Memolr.  de  f  Acatl.  <Ies   lcienc.  1704. 

T-  24- 

(u)  Journal.  des  favans  1697.  11.19. 

(x)  Senac  t.  1.  p.  131,  446.  Lecaan  p,  37. 

(**)  Ptchlin  t.  S,  obf.   13. 

Cy)  Manget  bibliothec.  p.  938. 

(z)  Higbmor  dilquif.  anat.  p.  158. 

Ca)  IJcbepp  de  amputat.  non  cruent.  tc  fimi.le 
exemplum  babet  Pttit  Mem.  de  1'Acad.des  fcieoc 
3731    P  394- 

(b^  Cohtte  Journ.  Encyclopedique  1757.  Pander- 
w&nde  Joutn.  Period.  1751.  avril. 

Cc)  In  experimento  Drelincomtii  apud  Draper  de 
yleurit.  Leid.  i68i.  Poit  menfem  in  ligata  arteria 
fanguis  intus  poiypofus  reperitur  Lancif.  De  corde 
&  aneuriim.  p.  114.  ed.  1728. 

(d)  Leeuvvenboeck    exp.  &  cont.  -p.  178.  179.  &c. 

(e)  Exp  18.  ao.  151.  155.  Conf.  Malpigb.  pollh. 
-p.  14. 

CO  Exp.  151.  155. 

(g)  Exp.  60.  53.  conf.   177,  2'ag. 


(h)  Exp.  133. 

(i)  Exp.  93.  1^0.  167,  170.  175.  177.  178.  17?. 
281.  183. 

(k)  Exp.  88.  153.  154-  *55-  *57-  ^Z-  ^7.  170. 
371.  175.  176.  180.  181.  183.   187    189.  lia. 

(1)  Aiex.  Monroo  Effays  of  a  Society  at  Edim- 
burg.  T.  II.  p.  173.  Andreas  Pajla  de  motti  fang.  & 
polyp.  p.  75.  Petit  Mem.  de  l'Acad.  1731,  p.   394. 

1735.  P.44K  441.  ut  nuilus  ex  arnputata  tibia  fan- 
guis  fiueret.  Morand  Mem.    de  1*  Acad.    des  fcj^nc. 

1736.  Ex  adhibito  agarico  conictis  grumus  natus  ar- 
teriam  obturavit  Philof.  tranfaft.  1755.  n.  10.  &  a 
lycoperdo  la  Foffe  in  obff.  fur  les  malad.  des  che- 
vaux  p.  73. 

(1)  Grufflus,  qui  vafis  Iasfi  vtilnus  oljturat, Mem. 
de  Chir,  Tom.  11.  p.  117-  537-  541*  544-  ?"(** 
Mem.  de  1'  Acad.  ann.  1731.  p.  87.  88.  ann.  173  5» 
p.  441.  la  Foffe  Obferv.  p.  73.  Pajia  p.  75.  Warnei 
■caf.   14. 

(m)  Mem.  de  Chir,  t.  1.  p.   117. 

(u)  Dionyfius  Sancaffani  obf.  44. 


SECT.  I.  IN  UNIVERSUM.  15 

Gerardus  v.  Svv'eten   auctor    eft   (0)  ,   inque    feb?ili    frigore   coagula    nafci  perfua- 

derur  ,  qu<c  per  totam    vitam    fuperfint  (0*)  .    Ex    fola    recenfione   horridi  obje&i 

deliqiiium  animi  &  mors,  fanguine  in  vafis  magnis  de  corde  exeuntibus  concre- 
to  (0**).  A  fubito  timore  polypi  (0***).  Ex  frigore  fubiti  in  homine  fano  po- 
lypi  nati  (0****.). 

§.  X.  Eadem  coagula  polyporum  nomine  veniunt* 


Uti  in  reliquis  vafis  y  ita  in  cordis  aut  thalamis  ,  aut  auriculis  adeo  frequen- 
ter  ejufmodi  fanguinea  coagula  reperiuntur  ,  ut  abfque  iis  fere  nullum  (p)  cada- 
ver  reperiarur  :  frequentiores  tamen  aliquanto  in  vena  cava  &  dextra  auricula  , 
&  in  ventriculo  dextro  reperio  (i)*  Hic  procui  dubio  vermis  in  corde  fuit  ,  Se- 
verino  diclus  (<?),&  Rbodio  (r),  &  Zacuto  (j-)  ,  &  Riolano  (?  )  ,  &  aliis  («) 
forte  auftoribus  .  Haec  eadem  vipera  eft  ,  hominum  fermoni-bus  celebrior  ,  quam 
olim  ad  fanguinis  coagula  fagacior  retulit  Valijnerius  (*}  .  Sed  etiam  in  elephan- 
to  (/),  leaena  (^),  leone  (4),  pygmseo  (b)  ,  equq  (c)  ,  aliifque  animalibus  (c*> 
ejufmodi  fanguinei  grumi  vifi  funt  .  Sinus  cerebri  frequentiflime  eodem  cruoris 
vitio  obfidenrur,  ut  in  numerofiffimis  exemplis  vidi  ,.  &  alii  (d)  clari  viri  vide- 
runty&  trifte  in  celeberrimo  (e)  anatomico  exemplum  exftat  .  Ubique  nempe 
in  vafis  animalibus  fanguis  cogitur  ,  quam  primum  ejus  per  fua  vafa  motus  fra- 
dus  eft  (/).  Hi  funt  polypi  m  corde  magnifque  vafis  reperti  ,  quos  nullum  an- 
te  mortem  fymptoma  prazcelTn  (g)  •    Hinc   in.  aneuryfmatibus   non  unice  fanguis 

aut 


(0)  Comm.  in  Bverbaave  aphor»  t.  i.  p*  ^84«  t. 
*•  P-  17  !•  Ea  tamea  coagula  per  fubortam  palpita- 
tionem  folvi  eredit . 

(o«)  T.  II.  P.  i7y. 

(o**)  Senac  t-  2     p.  464. 

(o*«*)  Matpigbius  de  polyp.    p.  ia8v 

{o****)  Boekmer  de  polyp.  gener.    praeeav.  p.  11. 

(p)  Pro  perpetuo  habet  Galenus  de  Hippocr.  & 
Plat..  decret  L.  I  Deinde  inter  nuperos,  re£te  vide- 
runt  Julianus  Ofrai  L.  c.  p.  325.  &  Edmundus  Tf- 
fon  anat-  o£  the  pygmy  &  Behrens  in  Breslau.  Samm- 
lung»  1713.  Januar.  &  Thomas  Schvuenke  p.  107. 
&  [11.  Senac  t..  2.  p.  469-.  &  alii  Cl.  viri  ,  vix  a- 
dultum  caJaver  reperiri  ,  cui  in  corde  coagulatus 
fanguis.  non  reperiatur  . 

(1)  Polypos  innumerabiles  non  repeto,  fed  eorum 
aliquas  affectiones  .  In  dextro  latere  cordis  frequen- 
tes  effe ,  in  finiftro  raros  Gotske  de  polyp.  Et  tamen 
in  Adverjariis  reperio  ,  in  finiftro  vcntriculo  albym, 
durumque  polypum  fuilTe,  cum  in  dextro  nullus  ef- 
fet  .  Ia  finiftro  etiam  habet  Pijjinius  diabet.  p.  115. 
Vefalius.  Exam  obf.  Falop..  p.  154.  Hornung  ciftv 
jned.  p.  456.  Klaunig  nofodoch..  obf.  11,  In  utroque 
VVorm.  epift.  653.  Gaetz.  polyp.  concret.  Hoffmann 
de  pihgued.  n.  aj  Hxrmens.  cauf;.  raort,  maniac.  Ba^ 
Aer  obf.   1.. 

(q)  Vipera  pyth.  p,  a8i.  18». 


(r>  Centur.  III.  obf.  61.  61.. 

(s)  Prax.  admirab.  L.  I.  obf.  139.  140-  L-  IH". 
obf.  99* 

(t)  Enchirid.  pathol.  p  141.  Serpentis  figura  ca- 
ro  in  utroque  cordis  ventriculo  WHlis  de  morb.  con- 
vulf.  p.   150.. 

(u)  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  I.  ann.  I.  obt  50.  & 
forte  Planque  biblioth-  t.   3.  p.   551.   551. 

(x)  Oper.  omn.  L.   I.  p-  125.  n^- 

(y)  Blair  philof.  tranfa£t.  n.  316.. 

(z)  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  I.  ann.  2>  obf.  5. 

(a)  Barihal.  hift.   100.   Cent»  4- 

(b)  Tyfon  in  ejus  animalis  anatome  .. 

(c)  In  lue  equorum  frequens  malum  Lancifius  . 
(c*)  In  canc  etiam  frequeotes  Phil.  Tranf.  n-  335. 

De  urfulo  coati  mondi   Pariftni  . 

Cd)  Blaf^  L.  VI.  obf.  1  Journ  des  favans  3697. 
n.  18.  50.  Henrici  de.  aofceffu  mefenterii  .  H.armes 
de  caufa  mort.  maniaci  ,  qua»  inter  noftras  recufa 
exftat.  Phil.  Tranf.  n.  157.  214.  Apud  Vaniermonde 
Jurn.  period.  T.  II.  n.  4 

(e)  CL  olim  Hunauld  Commerc.  Litt.  Noric.  1743. 

p.  184. 

(f )  Senac  t.  a.  p.  466,  Pajia  deL  fluflb  di  fangue 
p.    171.   feqq. 

(g)  Bobn  experieut.  fallac.  n.  ^4-  6%. 


If 


L  I  B.    V.    5  A  N  G  U  I  S . 

aut  colligitUT  (h) ,  aut  denfatur  (i)  ,  fed  praterea  accurate  definitos  denfitatis  gra- 
dus  induit ,  ut  eo  moJiiores  quafi  lamina;  fint ,  quo  axi  arteria?  ,  motufque  fedi  pro- 
piores,  eo  duriores  vero ,  magifque  membranarum  fimiles,  quo  remotiores  a  fede 
motus,  &  parieti  arteria»  viciniores  funt  (k).  Sed  etiam  in  varfce  polypi  reperti 
funt  (/)  .  Hinc  fanguis  de  vena  lente  fluens  magis  coagulatur  (m) ,  &  cum  contrarii 
oppofitarum  caufarum  effeclus  fint,  idem  in  phiala  concuiTus ,  ne  in  frigore  quidem 
coagulatur  (»). 


§.  XI.  Polypi  <ueri. 

Non  ideo  cum  Fontano  (o) ,  &  Kerkringw  (p),  &  Ruyfchio  (q)  ,  Sc  Tyfone  (r), 
&  haclenus  cum  Schirvenkio  (s)  omnino  ex  morborum  numero  polypos  velim 
relegatos  (i)  .  Sazpe  enim  vidi,  &  alii  idonei  tefres  ante  me  viderunt  ,  nimis  du- 
ra  (O,  &  alba  (u)y  neque  adeo  fubito  nata  folida  coagula  ,  iri  auricula  potiffi- 
mum  dextra  valvulis  venofis  tendineis  ( x  )  funiculis  &  ramis  fuis  intertexta  cor- 
difque  lacertis    (/),   &   demum  ita  iniiata  (^),   ut   lacerando     feparare  neceiTe 

eifet, 


(h)  In  nsftris  expenmemis  fecond  memoir.  fur  Ie 
mouv.  du  fang.  Exp.   97.  &c. 

CO  Lanciftus  de-aneuryfm.  prop.  LXI.  ed.  nov. 
p.  151.  Arteriam  in  magno  eneuryfmate  fornice  po- 
lypofo  obduci  monet  ,  &  fimilia  habent  Bogdan  obf. 
8.  Ruyfch.  obf.  2.  Bianchi  apud  Manget  Theatr  p. 
J93.  Saviard  obf.  6i\  Boerhaave  prax.  med.  T.  T. 
P-  3  94  G.  v.  Swieten  Comm.  T.  I.  p.  190.  Hift.  de 
1' Acad.  des  fcienc.  1707.  p.  21.  172.1.  p  31.  obf. 
noftr.  pathoi  n.  4  19,  Obf.  cf  a  Society  at  Lond. 
vol.   I.  p.  26. 

(k)  Rtva  in  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  I.  ann.  I.  obf. 
a8.  hancif.  J.  c.  p.  131.  Mem  de  1'  Acad.  Roy.  1712. 
P  79-  feqq-  172.4.  f-  »•  1736.  T-  10.  £  6.  Stenxel 
fteatomat.  aort.  p  10.  Nonwyck  prafat.  ad  Nihelii 
praffagia  .  Obf.  of  a  fociety  at  Lond.  vo!.  I.  p.346. 
Obf   noftr.  pathol.  4.  19. 

CO  Sandris  de  fanguine  p.  ai8.  Paw  obf.  11.  in 
vena  cava  . 

(m)  Quefnai  de  la  faignee  ed.  nov.  p.  399. 
Cn)  Senac  T.  II.  p.   134.  135.  Verduc    de  J'  ufage 
des  parties  T.  I.  p.  354. 

Co)  Coagula  pituitofa  cordis  negavit  polypos  refte 
vocari  ,  aut  aliquas  cordis  morbofas  adfectiones  fe- 
qui  ad  Vefaitum  p.  13. 

(p)  Spicileg.  obferv.  anat-  77. 
.(q>  Apud  Boerhaavium  Prax.   Med.  T.    I.    Ab  eo 
vko  forte    hanc    animadverfionem  ,   ut  alia  multa  , 
Ketkringius  habuit . 

(r)  Polypis  fanguinis  ferum  a  morte  -coaftum  effe 
1.  c. 

CO  Plerofque  polypos  fub  inortem  ;  &;  a  raorte 
generar;  I,  c,  p.  107, 


(1)  Polypi  cordis  adhsrentes  Rouppe  morb.navigo 
p.153  Bader  obf.  36.  Comm  Ltpf.  T.  XI.  P.  III. 
p.  361.  ifte  in  Rege  .  A.  de  Hasn  IV  p.  19.  ao. 
Journ  de  Med.  ann.  1759-  m.  Novemb  Polypos  ve- 
ros  nullos  effe  Ueutaud  precif,  p  ^ 93.  Perpaucos  effe 
in   vivo  homine  Mosgagn.    Sed.  &  cauf.     I.    p    a5i. 

(t)  Tendineum  vidit  Pechiin  de  corde  :  de  wigred. 
aethiop.  p.  16  obf.  1.  Cent.  II.  Peae  cartilaglneuna 
Blalius  obf.  1.  Part  VI.  Barrere  anat.  p.  100  feqq. 
Offeum  ,  m  aneuryfmate  II.  Senac  p.  31».  Lapidi 
fimilem  Snell  de  cordis  polypo  . 

(u)  Albos  effe  monet  Pryerus  method.  anat.  p.83. 
feqq  FIjec  caufa  efl,quare  vetuftiores  fcriptores  cura 
adipe  comparaverini:  ut  Jafoiinus  colkg.  anat.  p. 
19.  Hippolytus  Bofcus ,  qui  cum  candela  contulit 
facult.  anat.  p.  38.  Smetius  mifcell  L.  X.  p.  313. 
C.  Bauhinus  p*  218.  C.  Huffman  de  pinguedine  n. 
23.  Bontius  obf  8.  L-  III  Riolanus  enchir.  anat. 
path  p.  ai(5.  qui  frequent^r  fe  reperire  monet,S*r- 
tkolinus  in  apop'eftico  Epift.    ad   Wormium  p.  651. 

(x)  -Banhotin.  hiftor.  17.  Cent.  111  Schacher  in 
progr.  ann.  1721.  edito  ,  Senac  t.  a.  p.  461»  deHaert 
rat.   med:  alt    p.   112. 

(yj  Gohl  von  Hertzgevvachfen  Biait  de  elephan- 
ti  polypo  1.  c. 

Cz)  Barsholin.  Controverf  anat.  p.  481.  Blafius 
obf.  1.  Part.  VI.  Caldefi  delle  tartarughe  f.  9.  £  x. 
Chiflet  obf  16  ralifnerius  oper.  t.  3.  p  3'0  inter 
obfervationes  varias  Phil.  Tranfacl:  n.464.  481.  Bol- 
tens  blblioth  Hamburg.  p.  150  de  Haen  I.  c  Tii- 
rum  tamen  effe.  monet  Fantonus  diff  an&t.  p.  3°3* 
Ad  arteriarum  valvulas  &Hxxrentsm  Mrttelmaj/er  de 
polyp. 


,        SE-CT.  I.  IN  UNIVERSUM.  i7 

effet ,  aut  demum  minimis  inter  reticulatas  cordis  interni  fibfas  quafi  radiculis 
fuis  irifixa  (a) . 

Sed  etiam  natura  iis  polypisy  quam  grumo  fanguinis  fubito  effufi  ,  diverfa  eft. 
Teneri  primo,  grumum  {&)  utique  cruoris  pro  centro  habent  ,  quem  alba  lym- 
pha  in  carnis  tremula?  fpeciem  coacla  circumdat  (c)  ,  omnino  uti  ruber  grumus 
in  vulneribus  vaforum,  alba  &  lymphatica  nebula  ambitur  (d)  .  Ejufmodi  poly- 
pum  ipfe  vidi  .  Senfim  idem  incrementa  fumit  ,  novifque  lympha*  quafi  lami- 
nis  (0  accedentibus  augetur,  &  fibris  quafi  diftinguitur  (/).  In  vetufto  malo  ma- 
gna  tenacitas  (g)  accedit ,  expreffa  fluidiori  parte  (b)  ,  eo  vero  ,  quod  reliquum 
cft,  a  cordis  vehemente  labore  compaclo .  In  aqua  fervida  ,  inque  vini  acerri- 
mo  fpiritu  polypp  i-n  dura  coagula  abeuat  .  Membranas  vero  veras  (i)  polypos 
involvere ,  aut  in  iis  membranis  vafa  reperiri  (k),  id  utique  nimium  eft  ,  neque 
fiammam  concipere  crediderim  (/).  Sedes  polyporum  verorum  in  utraque  cordis 
cavea  eft  (i),  in  dextra  tamen  magis  (m) :  etfi  neque  a  finiftro  thalamo  abfunt 
(w).  Frequenter  omnino  in  magnas  arterias  (o)  venafque  (o*)  quafi  propagines  edu- 
eunt ,  neque  exempkim  deeft ,  ejufmodi  coagulum  a  corde  ad  pedis  ufque  arterias 
continuatum  fuiffe  (p) . 

Neque  ex  fabrica  unice  agnofcimus ,  aliud  a  grurao  fanguineo  concrementi  ge- 

nus  polypos  effe ..  Nam   ea  quidem  pars   fanguinei   receptaculi   ,  qus  poiypurti 

Haller  Phyftolog.  Tom.  II.  C  cori- 


(a)  L.  IV.  p.  161. 

(b)  Rumler  obfi  81.  J.v.  Horne  Ln  ep.  de  aneu- 
Tyfm.  Berger  de  polyp.  Mauchart  de  palfu  crepi- 
tante  p.  n.  Barrere  1.  c. 

(c)  Rumler  1.  c.  &c  Mucum  vocat  Boebmerus 
de  prxcav.  polyp.  gener. 

(^d)  P..  u.  In  grumis  arterias  incifas  claudenti- 
bus  lymphatica  pellicula  pariter  reperitur  Philof. 
tranfaft.  1755-  n.  ig.  la  Fojfe  I.  c.  &  conf.  Petit 
Mem.  de  l'Acad.  1731.  p.*93. 

(e)  Malpigh.  de  polyp.  p.  124.  J.  v.  Horne  1.  c. 
Fanton  ad  obf.  31.  Morgagn.  adverf.  II.  p.  81. 
Behrens  in  Bresl.  faml.  1724.  April.  Scbacher  in 
progr.  quo  contra  Kerkringium    polypos  vindicat. 

(f)  Schacher  1,  c. 

(g)  Not.  t.  Barrere  1.  c. 

(h)  Pajia   ad   Roruallum    Europ.  Medic.  p.  162. 

(i)  S.  Collins  in  Timothei  Clarke  viri  Cl.  cada- 
vere  p.  771. 

(k)  Diemerbroeck  oper.  omn.  p.  178.  179. 

(1)  Ut  Dam.  Sinopeus  in  parerg.  p.  31. 

(1)  Cordis  caveas  diflents  cum  polypis  auris 
4extra>  Fanton  obf.  11.  37.  Epift.  VIII.  ad  Man- 
get .  Journ.  de  Med  ann.  1759.  m.  Novemb.  D. 
Sinop^  p.40.  Ventriculus  dexter  Med.  Muf.  T.  III. 
n.  6.  Bader  obf  36.  Sinifter  de  Haen  rat.  med  IV. 
p.  jo.  uterque  Gotike  . 

(m)  Alhinus  de  polyp.  p.  10.  Malpighius  I.  c. 
Schwenke  p.  107.  Boehmer  1.  c  n.  11  Phil.  tranfacl. 
n.  2ia.  Fanton  ad  obf.  19.    Addit  a  diificili  trans 


pulmones  itinere  hanc  frequentiam  nafci . 

(n)  Exempla  non  rara  funt  ,  apud  Vefalium  U» 
co  quem  citabo,  Bofcum  1.6.  Bartholinum  l.c.  nu- 
per  in  Epift.  ad  Worm.  Is  polypus  vens  pulmo- 
nalis  aditum  clauferat  .  Idem  &  addit ,  fepe  fe 
eam  pituitam  vidiffe  defenf.  vafor.  lymph.  p.  86. 
Porro  fimilia  exempla  exftant  in  Phil.  tranfaft.  n. 
188.  181.  4^4.  apud  Mcrlpighium  p.  119.  Franci- 
fcum  Baj/le  de  apoplex.  p.  51.  53.  Blaftum  L.  F. 
obf.  19  Pechlinum  I.  c.  Caldefi  1.  c.  Tab.  9.  f  %.. 
Pechlin  L.  II.  obf.  i.  Bergerum  de  polyp.  p.  a8. 
Jo.  Viridet  du  bon  chyle  p.  686.  687.  Fr.  de  Sau- 
vages  de  inflammat.  p.  140.  Mittelmeyer  de  polyp. 
Schaarfchmid ,  Barrere  p.  i&o.  Boehmer  p.  6.  7. 
Queitfch  felecl.  Francof.  T.  IV.  vol.  VI.  Durior» 
efle  haec  finiftra  «aveae  coagula  addit  Albinus    l.c.. 

(o)  Worm  ep.  p.  653.  Goetr.  de  polyp.  concret. 
Bartholettus  refpir^  diff.  p.  319,  Barrere  obfl*.  nov. 
p.  101,  feqq.  p.  104.  feqq.  TJlnaris  in  arteria  ma- 
gna  Beck  hifl.  palpit.Polypus  pedis  longitudine  es 
ventriculo  finiftro  in  arterias  extenfus  Mirtelma- 
yer  de  polyp. 

(o*)  In  venam  cavam  ad  hepar  ufque  in  fubcla- 
viam  &  jugularem  Salzrnann  de  fanguine  in  peri- 
card.  effuf.  In  jugulares  venas  ad  finus  ufque  Iate« 
rales,  &  ad  media  femora,  Hifl.de  1'Acad-  1705, 
n.  8.  In  venis  maximis  &  corde  dextro  in  jugula- 
res  ufque  &  abdominis  venas  Phil.  treaf,  n.  157, 

(p)  Sauvages  1.  c# 


L  I  B.    V.    SANGUIS. 
,  utique  fuper  naturaz  (q)  legem  dilatatur  ,    cum  prater  polypum  etiarn 


Cordis    in  polypofis   ampliuimi    numerofiffima 


18 

continet 

fanguini  fpatium  eiTe  neceffe  fit 

exempla  exftant  (>■) 

Deinde  fymptomata  polypum  in  cadavere  inventum  prascefferunt  ,  quaj  mani- 
fefto  coufirmanc  (s)  ,  in  vivente  jam  homine  impedimentum  in  cordis  caveis 
adfuilfe,  quod  non  nuper  demum  ,  interque  moriencfum  ,  natum  fit  .  Ergo  po- 
lypus  in  iis  hominibus  reperitur  ,  quibus  pulfus  inordiuatus  (t)  fuit  ,  &  cor 
paipitavir  («)  ,  cum  fe  imperfe&e  depleret  ,  neque  unquam  eo  Uberaret  ftimulo 
(x)  ,  qui  a  polypo  ,  craffo  corpore,  internam  caveam  obfidente  natus  ,  non  po- 
terat  non  cor  perpetuo  follicitare  .  Pra:terea  &  afphyxia  (y)  a  polypo  nafcitur, 
quando  fanguis  ab  arteriarum  majorum  oftiis  avertitur  :  eaderrlque  caufa  fynco- 
pes  cardiacge  (?)>  apoplexias  [a)  mortifque  fubitae  eft  (£).  In  iis  etiam  homini- 
bus,  quos  polypus  obfidet  ,  refpiratio  difficilis  fupervenit  (")  ,  ex  anima*  contatu  , 
quse  ad  expediendum  fanguinis  ex  dextro  thalamo  in  finiftrum  iter  omnes  fuas 
dilatando  pulmoni  idoneas  vires  impendit :  dolorem  eadem  in  fede  perpetuumalii 
obfervarunt  (.c*),  aque  cordis  polypo  orientem  gangrasnam  (c**)  .  Sed  &  hydro- 
pem  (ci)  a  polypo  nafci ,  non  abfurdum  eft  (e) ,  quod  venofo  humori  redkum  an- 
guftiorem  reddat,  &  difficiliorem . 

Caufa  polypi  videtur  in  aliqua  fanguinjs  in  vivo  animale  quiefe  (f)  effe  , 
quascunque  ejus  quietis  caufa  fuerit  .  Poteft  esgo.  polypus  ab  impedimentoaliquo 
pulmonis  nafci  >  unde  non  raro  in   medicis   hiftoriis   cum   difficili    refpiratione  , 

afth- 


Cq)  Hoc  veri  polypi  indicium  olim  Malpigbius 
propofuit  ,  pofthum.  p.  45.  &  nuper  III.  Senac  T„ 
li.  P  45-S- 

(rj  Marchett  anat.  p.  73.  Viridet  du  bon  chyle 
f.  29.  30.  Phii.  rrjfofecl.  n.  157.  Berger  l  c.  Fantort 
anat.  corp  hum  p.  287  obf.  19.  11.  Mhtelmayer 
I.  c.  p.  12.  Betket  obf.  37.  Lancif.  I.  c.  p.  39  Senac 
T.  II.  p.  417.  Boerhaave  Prax.  T.  I.  Aortse  ofiium 
dilatatum  Falifner.  oper.  T.   III    p.  31©. 

Cs";  Gnetz  I.  c.  p.  23,  contra  Ksrkringium  Albi- 
nus  de   polyp.  p  s. 

<t  Malp!&b.  pofth.  p.45.  de  polyp.  p  128.  GW 
J.c.  Vtrtdet  1.  c.  p.  263.  686.  687.  Pulfus  inde  in- 
«rrmuens  Maipigh.  p.  128.  Albin.  de  .polyp.  p.  6. 
Moebwer,   Barrere  p   100.   &   104.  Goetz.  1.  c. 

00  Smttius  l.c.  .phil,  tranf.  n.481.  p.ios.  Tcsl- 
Z.*  theor.  p.  203.  £)g  Haen  f.c.  p.  122.  Pijjinius  p. 
115.  326  Coflas  fregit  pa4pitatio  in  hiftoria,  quam 
habet  Waidf  hmidt  de  fraclur.  abfque  cauf.  extern. 
Maxirna  ut  eminus  exaudiretur  Fanton  obf.  22. 
Pulfus  inaequalis   Malpigh.  p.  128. 

00  L.lv,  p.  336. 

(y,  RioUn.  in  C.  Baubin.  p.  704.  anthropol.  p. 
3  93-  Welfcb  epifagm.  obf.  34.  Pifftnius  de  cord. 
jolyp.  p.  125. 

00  Wepfer  de  apoplex.  p.  181.  Fanton  Ep.  8.  ad 
Mmget,  Lancif.  p.  39.  ed.  prior.  Berger  I.c.  ^e*- 
wer  1.  c. 

Ca)  Tulp.  obf.  27.  L.  I,  Phil.  tranf.  n.  214.  Vu 


ridet  1.  c.  p.  26"3-  Lancif*  obf.  4.  poft  tradl.  de 
mort    fubit. 

Cb)  Catarrhus  fufiocativus  Scbacbef  l.  c.  fubita 
mors  Riolan.  enchir.  p.  239*  Fanton  obf.  8.  Viri- 
det  1  c.  &  p-.26j.  Behrens  Triga  caf.  mcmor  U/o- 
«*x  de  la  mort  fubite  p-  61.  63.  Salzman  1,  c. 
Heucher  oper  p.  366.  ^e^f*-  1.  c  p  28.  Jtph.  Nat. 
Cur.  vol,  7.  obf  iii-  Vena  cava  inde  rupta  & 
mors  fubita  Burnet  ihef  prad.  L.  III.   S  68. 

(c)  Riolan.  I.  c.  Piffinius  p.  126.  £7tv^f  p  <53d. 
687.  M^rr^eff.  p,  73  ^/».  1.  c.  Phil.  tranf.  n  464. 
J^^f  t.  2.  p.  467.  Barrere  p.  100.  102.  109.  £,«*•- 
thoiettus  p.  329  De  Haen  \.c.  In  500  afihmaticis 
polypi  in  corde  fueKunt  Qrayius  apud  Koffmannuiu 
de  gener    mort.  fubit. 

Cc*)  lco/e».  besknfn  p.  25.  in  C  Fleming. 

(c**)  F^/«/    Exam.  p   i^ 

Cd)  Bartbolettus  1.  c.  ^r/iff  ;  Chifflet  obf.  16". 
Bartholin.  controverf.  p.  481.  pro  re  frequenti  Ba- 
gliv.  p.  617  Sthaarfchmidt  relat.  t.  4  p.  4'1. 
Comm.  Lit.  Nor.  1736.  hebd.  45-  Pallor  inde  & 
&  cedema  Barrere  p.  100..102.  104  Cacheclicus  leo 
fuit  in  quo  polypum  Bartbolfnus  invenit  hift.  100. 
Cent.  IV.  In  hydrocardia  corde  20.  uncis-lent» 
pituitK  Blat  L.  I.  obf,  19.  In  hydrope  pe&oris  ca- 
ro  alba  ventriculis  adnata  Chifjlet  obf.  16. 

(e)  L.   IL   p.   104. 

(f)  Pafa  de  r«otu  fang.  p.  64.  del  fluffo  di 
fangue  p.  172. 


S  E  C  T.    I.    I  N    U  N  I  V  E  R  S  U  M.     m  tf 

a&hraste  0)  ,  peripneumonia  (b)  &  phthifi  (£*)  polypus  conjungitur  .  PoflTunc 
s  m^rore  (0  aliifve  caufis ,  vitae  vires  frangi  ,  uti  quidem  m  chronicis  morbis 
polypus  frequens  eft  (k) ,  Poteft  terror  (/)  fubito  cordis  a&ionem  lntercepifle  , 
uc  (aaguinis  per  cordis  caveas  motus  de  repente  deftrueretur  .  A  quiete  enim 
fanguinem  cogi  ,  &  vinculum  (m)  ,  &  aneuryfma  (n)  ,  &  noftra  (0)  nuper  ex> 
citata  experimenta  confirmant  .  Poflfunt  acida  ,  aut  fpintuofa  venena  lento  & 
multo  ufu  in  finguinem  viam  fibi  feciffe  ( p )  ,  &  cruorem  pennde  coegiflfe,  ut 
in  animalibus  folent,  quorum  venis  injiciuntur  (?). 

Ceterum  primam  polypi  defcriptionem  apud  Benivenium  reperio  (r)  ,  &  alte- 
ram,  apud  Vefalium  ,  qui  glandulofam  carnem  in  finiftro  ventriculo  diu  h*rere 
fcripfit",  eofque  homines  mori  ,  abfque  dolore  ,  cum  gangraenofis  artubus  (.r)  . 
Perantiquus  etiam  auclor  fcholiorum  MS.  quse,  adjecla  Ludovici  Vaffei  hiftori*, 
in  bibliotheca  mea  exftant  ,  fanguinem  in  hominibus  propinato  opio  eneclis ,  & 
apople&icis  in  corde  fere  in  pituitam  congelari  fcripferat .  Nomen  polyporum 
amfteiodamenfes  medici  pituitse  in  finiftro  ventriculo  apopleclicorum  co»crer.a5 
primi  impofuerunt  (  t)  :    &  eodem  fere  tempore    Bartbolinus  (u)pxm,Warmio 


S    E    C    T    I    O        II. 


Elementa  [anguinis . 

§.  I.  Calor. 

kUi  homogeneus  videtur   fanguis  ,    quando   primum    de   nare   ftillat  ,   aut  de 
incifa-  vena  fluir  ,   is   quidem    iri   diverfas  &   alieni   ingenii    partes  aut  fola 
quiete  abit  ,    aut    adjecla    ignis  ,    faliumve  vi .  Eas  partes  fanguinis  primas 
contemplari  aequum  eft ,  in  quas  fponte  fua  &  abfque  artis  imperio  difcedit  .  Ae- 

C  2  rem 


<V>  Conf  Bartbolettum  refpir.  Jiff  p  190 
(h)  Non  abfonum  efl  a  polypo  refpimionem  dif- 
ficiiem  nafci  ,  &  a  refpirarione  .  difticili  ,  aliunde 
n*ta  ,  polypum  .  Nam  &  cordi  male  fe  depleriti 
anhelitu  fubvenimus  ,  &  a  pulmone  impedito  fan- 
guis  in  cotde  fiftitur  .  Ergo  in  epidemia  nautica 
poft  difficiles  refpirationes  ,  acutamque  febrern  ,  in 
plerifque  defunftorum  cadaverib.us  monftrofi  &  la- 
minati  in  corde  polypi  fuerunt ,  Phil.  tranf  0.464. 
Poft  pleuritidem  frequentes  polvpos  albos  valvulis 
intertextos  reperit  Senac  T.  II.  p.  4^7.  Frequenter 
polypum  ab  ea  caufa  nafci  .  Idem  monuit  p  4^6. 
&  nuper  exftinclus  venerandus  clim  Fantonus  \d 
obf  19.  Huc  etiam  pertinent  exempla  Cowpevi 
Phil.  tranf.  «.270.  Dom.  de  Marcbetus  1.  c  p  73. 
Caldefc  p.  91.  Weijjii  in  program.  V.  p.  11.  Goet- 
Z.H  I.  c. 

(h*)  Worm.  ep.  653.  fcc.    Banbolin.  Contrcverf. 
p.481.  Beck  de  palpit.  cord.  p.  38.  ulnam  longurn 
Willis  morb  convulf.  p.  »30.  pro  frequente  malo. 
(i)  Vttidet  du  bon  chyle  p.  19. 


(k)  Philof.  tranf.  n.  121.  in  vena  ova. 

(1)  Malpighius  p.  ii8.  Boebmer  1.  c  p.  11.  36. 
37- 

(m)  P.  14- 

(nl  P.  16. 

(o)  P.   14. 

(p)  Hift.  de  1'Acad  des  fcienc.  ofcf  -;.  Ab  abufu 
certe  fpiritu^  frunitrnt'  frequenrem  <n  piilmonibus 
fcirrhum  deduco  ,  quem  in  Saxbnia  lnftnoii  Dura- 
pen  vocant . 

^q)  L  III    p.  1^7. 

(r)   Abdit.  rriorb.   cauf.  c.   3*?. 

(s)   In   Evar.iin?  obferv.   FaMrtp',   p.   154, 
.  (t)  7uip'.o  tefte  obf    -7.  L.  I. 

(u)  Anat.  ren^v.  p.  3,5. 

(u*)   L.  II    obf    1. 

lu**)    re  polvois. 

(11***1  De   poiypo  cordis  . 

(u****^   L.  c. 
(u*****)   L    c. 
(u******i  Prog.  cit. 


<tk 


20  Z  I  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 

rem  brevifilme  tangemus,  quem  putredo  ,   aliaque  artificia  dernonftrant ;  id  enim 
aeris  elementum  a  refpiratione  aque  pulmonis  efficacia  (*)   divellere  fas  non  eft 
quo  quidem  loco  inquirere  oportebit  ,  num  aer  ,   qualis   nos   undique   ambitr ,  m 
fanguine   contineatur  :   an   potius   alia3    ejus  aeris  dotes  fint  ,  qui  inter  elementa 
cruoris  eft. 

Ignem  calor  demonftrat  .  Omnium  enim  animalium  fanguis  ,  dum  vivunt  , 
aliquot  gradibus;,  per  thermometrum  definiendis  ,  fupra  aquam  aut  aerem  calet 
iy),  in  quo  ea  animalia  vivunt.  Eorum  nempe  pifcium  vitalem  humorem  ,  a 
quorum  fabrica  pulmo  abeft  ,  &  fanguinem  animalium  quadrupedum  oviparorum  , 
^quibus  pulmo  eft  ,  fed  exiguus  ,  &  unicus  cordis  ventriculus  ,  penitus  quidein 
frigere  ,  nempe  eo  calore  unice  frui  ,  qui  m  atmofphasra  eft,  aut  in  aqua,  rece- 
pta  fuit  opinio  .  De  vipera  (^)  ,  teftudine  (V) ,  etiam  robufta  ,  &  cujus  cor 
valide  micaret  (b)  ,  teftimonia  exftant  ,  ut  etiam  aere  (  c )  ,  8t  aqua  (d)  frigi- 
diorem  Janguinem  habere  ,  fint  ,  qui  fcripferint  :  alii  tamen  haud  paulo  reclius 
reliquerint  (e),  ea  temperie  effe  ,  qua?  aquse  eft  .  Facile  vero  peregrmatoribus  , 
a  naturse  ftudio  plerumque  alienis,  ejufmodi  errores  obrepunt .  Nempe,  qui  tfarev- 
mometri  auxilio  deftituti  folo  ex  fenfu  fuo  calorem  metiuntuf  (i)  ,  iis  omnia 
frigida  videntur  ,  quaz  fuo  fanguine  minus  calent ,  aut  elementis  fuis  organa  no- 
Stri  (mCus  minus  celeriter  emovent  ,  quam  proprius  fanguis  (/)  .  Hinc  fit  ,  "ut 
profundiores  cella»  fontefque,  qui  de  intimis  montis  fcaturiunt  ,  hieme  calere  , 
scftate  vero  frigere  videantur  :  temperiern  enim  non  mutant  ,  quas  fere  53.  (g) 
Fahrenheitianerum  graduum  ,  etiam  in  profundo  mari  eft  (h}  .  Sed  hi  gradus 
seftivo  aeris  calore  minores  funt,  hiberno  majores  .  Inde  etiam  intelligitur  ,  cur 
peregrinatores  ,  qui  ex  algidis  montibus  in  valles  defcendunt  ,  regionem  (/*)  ,  de 
dimidio  colle  quafi  fufpenfam  ,  calidam  praedicent  ,  quam  iidem  frigere  querun- 
tur ,  quoties  de  calidiffima  maritima  planitie  ad  eadem  oppida  adfcenderunt  (2)  . 
Perinde  Kenelmus  Digby  ,  cum  balneorum  turcicorum  diverfo  gradu  calentia  hy- 
pocaufta  perambularet ,  aque  fervidiflimis  in  frigidum  aerem  rediret  ,  frigida  fibi 
vifa  fuiffe  narrat,  quae  calidifTima  fibi  vifa  fuerant  ,  quando  primum  libero  ex 
aere  balnea  adiverat  (*'*'). 

Multo   minus   verum   eft  aut  marinarum  avium   ( k )   fanguinem  frigere  ,   aut 
erinaeeorum  (/),  quibus  animalibus   pulmo   noftri   fimilis    datus-    eft.   Si  unquam 

ab 


(x)  T.  III.  L.  VIII.  rinaj  ad  profuaditatem  3900.  &  5346.  pedum  erat 

(y)  Georgius    Martine    in  libellp    cie  animalibus  53-   Idem  &  p.  114.. 

fimilibus,  &  in  primis  in  Effays  medical  and  phi-  (f)  Boyle  of  cold.  p-3.  &c.  Wolf  von  den  wur= 

iofophical  p.  317.  feqq.  kungen  der  natur.  n.  74. 

Cz)  Bonicbius  ad  Bartbolinum  Epift.92.Cent. IV.  (g)  Martine  Effays  p.  113. 

(z)  Ejus  fanguinem    frigere    Rondtlet    de  pifcib.  (h)  Wlfs  in  Journal.  ceconom.  1754.    M    Aprii. 

p,  448.   575.  Faber  ad  Uemandez.  p.  44S.    Plumier  (.i)  Tarigaguam    Uilaa    in    itinere    americano  p. 

in   Journal  de  Trevoux    1705.    M.   Febr.  Jacobeus  185. 

^e  ranis  p.  106.  Hughes  natural  hiflory    of  Barba-  C1)  Sanguinis  frigidi  in  homiae  exempla  .    Epb, 

~ios  p.  390.  &c.  Nat.  Cur.  Dec.  II.  ann.  4.  obf.  138.  Morgagn.Sed, 

Cb)   Fhil.  tranf.  n.  17.  &  cauf.  II.  p.  261.  Stubbe  Phlebotom.  p.  13. 

(*')  Ibid.  (i«)  Du  Hamgl  de  corp.  anim-  L.  I. 

(d)  Hicber  Memeir.  de  1*  Acad.  avant  1^99.  Vo-  Ck.)  Calere  omnino  oflendit,  de  ave  ,  rnacreufe, 
yage  de  Gujanne  p.  315.  Du  Hamtl  hift.  Acad.Reg.  quam  espediebat  ianguine  frigido  erTe  ,  ut  pro  pi« 
fcient.  ps  157.^  Deterius  Leonardus  a  Cafoa  ,  qui  fce  haberi  ,  &  in  quadragefimali  iejunio  -inter  ci- 
etiam  delphini  ,  phocss  &:  ceterum  corda  aere  fri-  bos  recipi  po-flet  ,  Andry  tr.  des  aiim.  de  car^ms 
gidiora  fecit,  delle  mcffette  p.  44.  p.  413. 

(e)  Halley  apud  Birib  hift.  of  the  R.  Soc.T.IV.  (I)  Sxhrsder  decad.  III.  obf.  3.  cum  cor  faliret. 
f.  a^7-  Bazin  obff.   fur  les  plantes  p.  101.  Blaf.  an^t.  p.  64.  Tyfon  apud   Birch  T.  IV.  p  158. 

{1)  Tefludinis  martins  fanguis  calet  gradu  fahr.  &  de  Siamenfi  eriaaceo  Tacbard    ^oyage  de  S;am. 

36.  Hales  ventu&t.   ?.    II,  p,  316.  Calor  aquse  «u-  T.  II.  g.  351. 


S  E  C  T.    II.    C  R  V  O  R.  *■ 

ab  experimento  has  mdhwnes  ori^inem  du*erunt ,  hieme  forte,  tngore,  *-fjB- 
no  fopitum  animal  incifum  fuiffe  (m)  neceffe  eft,  uti  certe  muris  montani  fea- 
guis  fuis  in  hibernaculis  friget  .  Mtate  vero  erinaceorum,  quos  diiiecui  ,  languis 
calidus  fuit,  &  paria  illuftrium  virorum  teftimonia  exftant(«). 

In  ipfis  ergo  pifcibus,  qui  branchias  agrtaiit,  fangms  umco  (0,  «  umco-,  cum 
dimidio  (/>),&  feptem  (?)  demum  Fabrenbeitiani  thermometrum  gradibus  ma- 
sis  calet,  quam  aqun  ,  in  qua  vivunt :  quinque  vero  gradibus  fanguis  ranae  &  ma- 
rin*  teftudinis  (r).  Sed  eriam  vipera  poft  mortem  magis  fnget,  quam  quidem 
dum  vixit  frigebat  (s).  Infecla  demum ,  quce  fingula  nobis  fngere  videntur ,  coi- 
lecla,  folo  obfcuro  motu,  &  agminis  denfrtate ,  tantum  calorem  generant  ,  ut 
bumani  fanguinis  calori  aequalis ,  aut  major  fit  (O,  &  *gre  denique  manubus 
tolleretur  ('»>.  Sed  eriam  abfq.ue  eo  acervorum  fotu ,  erucas  duobus  luper  aerem 
gradibus  calent  (*).  .         \,  '■•        . 

Avibus,  quadrupedibus  viviparis  ,  &  ipfis  etiam  pifcibus  cetaceis  (v)  &  pulmo 
eft,  &  duo  corde  ventriculi,  &  arteria  pulmonalis  aortae  fere  squahs .  Ue  bo- 
rum  animalium  fanguine  in  univerfum  nemo  dubitat ,  quin  caieat,  &  jam  cuni 
SanBorius  pronunciavit  ,  qui  primus  (O  thermometri  ad  medicmam  faciendam 
utilitatem  fenfit,  etiam  fub  xquatore  (»)  aut  in  aeftivis  ardonbus^) ,  tamentan- 
guinem  eo  aere  calidiorern  efle,  quem  retpiramus,  eademque  Cajaris  Magati  (c) 
fuit  obfervatio,  &  Boylei  (^),  &  Boerbaavii  (e) .  Aliquanto  vero  accuratius  h£C 
definire  oportet ,  cum  in  primis  hic  a  fummis  viris  diflideamus . 

§'„  II.  JTc  conjlanter  major  atmofpbara  calore ,. 

Nempe  aeris  atmofphaerici  aeftivi  calor  a  64  (f)  gradibus  Fahrenheitianis  ad 
126.  afcendit,  ut  omnino  in  calidis  regionibus,  non  unice  conftantior  (g)  calor 
fit ,  fed  praeterea  major  .  Ergo  ,  ut  multas  obfervationes  in  brevem  tabulam  col- 


CnO  Lifleri  jam  conjecTura  iuit  de  Kumor.  p. 
104. 

Cn)  Lifler    1.    c.    Tancredus     Robinfon    in    Egift.  ' 
pofth.  ad   Rjjum^  Lancifi  1.  c.  p.   38. 

Co)  Martine  eff.  p.   35 1.   331. 

(p)  K r.ift  pjiyfie.  theoret.  p.  2.93. 

Cq)   ldem  ibid. 

(r)   JAartine   p.    331. 

(>)  Woodwr.rd  fupp'.em.  p.  88. 

\x)  Graduum  nempe  97.  Maraldi  Ment:  de  l'A- 
Cad.  Roy..des  fcienc.  1711.  p.  323.  Conf.  Martine 
anim.  fmxi!.  p.  tio.  E(Tays  p.  331.  Reaumur  Mem. 
pour  fervir  a  Vlvft  des  infeftes  T.  V.  p.  571. 
iy%,.  Hinc  in  frigore  pereunt  Ihtz.in. 

(u)  Neumann  Chym.  ex-  edit.  2.immev!manni  p. 
937-  i?«4awsMr  Mem.  pour  fervir  a  T  hift.  des  in- 
fe&es  T.  V.  p.  671. 

(x)  Martine  p.  3^0.  331.  Botrhsave  Elem.  Chem. 
t.  *.  p   475. 

(y)  Delphino  Marfouin  caJidiflSrrKis-  fanguis  eft  , 
ut  fumes  Aadry  tr.  des  alimens  du  careme  p.479. 
Aide  Tachard  vcy.  t.  1.  p.  31.  J.  de  Trevoux 
174^.  P-  1130.  Kichev  voy.  de  Guyanne  . 

Cz)  In  Cotnm.  ad  primum  fen.   Avicen,  Inde  ad 


spros  thermometri  ufum  tranftulit  Swammeriam 
de  refpir.  p.  111.  &  ad  animalia  ,  lcleinde  G.  Coc^- 
*»s-»fr  of  feadifeafes  ,  &  111.  Boerhaavntf  . 

CO  P.   3  '8. 

{b)  P.   145.  ,     „ .      ,. 

(c)  De    rara   medicatr.    vuln.    p-  i5-   ed.    Vtnet. 

CcO  Hift".  fang.  p:   lK 

Ce)  Elem.  Chem.  p.   «9- 

(f)  Ante  omnia  gradus  Reaumuriancr  cum  P*** 
renheitianis  comparare  oportet  .  Calor  ergo  fan- 
guinis  humani  eft  fere  96-  g"<J-  ^**'-  c^ilor  ;dem 
33.  grad.  Reaumurii  .  Frigus  congelatioms  e.i  ttmc 
quidem  olim  cekbri  artificr  Fah^enhettto  ,  3».  gr. 
deniqus*  calor  aoua  ebuliientis  eft  apud  Reaumu- 
rium  87  apud  Fahrenheitium  114-  Sunt  ergo  tn- 
gus  inter  glaciale  ,  &  aqu«  bullientis  ardorem  gra- 
dus  Reaumuriani  87,  Fahrtnbeittant  1 81.  Ut  sfti 
quidem  priorum  pefre  fubdupli  fmt. 

fg\  Ita  vulgo  fcribi  folet  ,  ut  Panliis  non  mi- 
nor  quam  fub  tropico  calbr  flt  ,  in-  Mimoir.  de 
T  Acad.  des  fcienc.  I7?7  Neque  Maffihae  quam  in 
antillis  infulis  minorem  asftum  efte  .  D.lMval.  Sed 
etiam  Petropoli  calorem  quarta  parte  majorem  fe- 

cit . 


-  L  I  B.     V.     S  A  N'.G  U  1  S- 

iigan&JS ,  (i  )  calor  equidem  aftivus  medius  Edimburgi  eft  57  (h)  .  Londini  64 
(/)  &  70  (4),  in  Helvetia  pianiori  fere  Bo.  Sed  in  calidioribus  regionibus  ,  Pa- 
tavii  eft  S9  &  91  0«)  >  in  infula  Curaffau  80  ad  86'(»)  .  Jamaicse  medioeris 
calor  eft  85  (©),  Maderaj  a  60  ad  80  (p),  Java?  ad  88  (q).  Alepi  9lj.  (r) ,  ia 
infula  fl.  Senegal  88  quarjdo  frigidiflinus  aer  eft  (  s  )  ,  in  Capite  bons;  fpei  ad 
«o-  &  ultra  (.*>,  Sed  longe  acrius  fsepe  caelum  calet  ;  calor  enim  aeftivus  in  Eu- 
fopa  &  Berolini  quidem  afcendit  aliquando  ad  %6  (u)  ,  Gedani  ad  89.  90.  (x)  y 
Gottinga?  ad  g^  (y  )  ,  Londini  ad  90  (^)  96  &  100  gradus  (rf  ) ,  Petropoli'  ad 
96  (b)  ,  Panfiis  ad  100.  (c)  ,  Aftracani  ad  98  &  105  (*/)  ,  Tolofas  ad  106  & 
paulo  ukra  (d*)  .  Vienna^  ad  107  (<-/**)    (2)  .  Verura  negue    ifti  ardores  fun> 

mi 


eit  ,  quam  in  zona  torrida  Cf  Kraft  de  prssrogat. 
feptent.  Ita  Javae  coelum  in  umbra  non  fupra  88. 
grad.  caiere  ,  fed  ideo  asgre  toierari  fcribit  Cl.  vir 
C.  Ang,  a  Bergen  ,  quOs-I  is  calor  ooctu  parum  ,  & 
vix  6  gradibus  minuatur  Kamb.  Magaz,  t.  5.  p, 
164.  Eph.  Nat.  Cur  nov,  vol.  I.  app  p.  38  Car^ 
thas;ine  nova  America»  aeftum  mediocrem  fed  per- 
petuum  effe  Ulioa  viag,  p.  58.  &  Panamae  ajqua- 
Jem  feflivo  gallise  a?ftui  ,  fed  perinde  conftantem 
effe  Idem  p.  164.  Sed  etiam  aliud  &  verum  di- 
fcr imen  fubeft  , 

(0  Nurneri  Reaumuriani.  ad  Fabrenbeitianos  re- 
du&i  fuiit ,  ex  hypothefi  Cl.  Sauvages  de  !a  Croix, 
qui  calorem  ebullientis  aquse  ,  in  ea  fcala  ,  ad  n. 
87.  ponit  Mihnoir.  fu,r  les  vers  a  foye  p  38.  Sed 
ea  omnia  ineerta  fatis  effe ,  neque  diverfo  tempore 
fabricata  Reaumuriana  thermometra  eandem  ad 
Fahrenheitiana  rationem  habere  ,  nunc  ex  C!. 
Mifhelii  du  Cret  accuratioribus  experimentis  didici. 

Ch>  Pitcame  apud  Martine , 

(SS  Nfwton  ibid, 

(k)  Martjne  Effays  p.   31  2. 

(m)  Polen.  apud  Martin.  anim.  fimil.  p.  144. 

(n)  Titftng  genees  konft  voor  de  heelmeeft  p. 
382. 

Co)  Gentlem.  Magazine  1734.  Jan. 

Cp)  Phil.  Tranf.  vol.  48.  p.  618. 

(q)  Car.  Aug,  a  Bergen  1.  c. 

(r)  Is  seftivus  medius  calor  eft,  apud  RuJfeL  Na- 
tural  hift.   of  Aleppo . 

(s)  Adanfon   Voyage  au  Senegal. 

(O  Mem,  de  1'Acad.   1751.  p.  447. 

(iO  Mifc.  Berolin.  t.   5,  p.  131- 

Cx)  Ranovi  feltenheiten  p.  477-  S1?-  Etiam  Tuv 
feings  89.  grad.  fuit  Kraft  nov.  comment.  t,  1. 
p.  144, 

(y)  Duntz  in  diff.  faspe  laudanda  p.  11.  in  urn- 
bra  . 

(z)  Maty  Journ.  Brit.   1750.  M.  Aug. 

Ca)  Gencleman  Magazine  1.  c.  Julio  tnenfe  1751. 


(b)  Maty  1.  c. 

fc)  Martine  1.  c.  In  umbra  gradus  fecit  ad  89,. 
Kraft  ,«xp,  meteor.  in  fole  ad  103.  Idem  ,  &  in 
nov.  Comment    t.   1.  p.   144. 

(d)  Lercb  in  Mem,  de  l'  Acad.  ,  des  fcienc.  de 
Berl.  J746.  Maty  1.  c.  Qmelin  flor-  fibir-  prsf.  p. 
LXXXXI. 

(d*)  Memoires   prefentes  t.   2.   p    611. 

(d**)  De  Haen  l.  c.  p  160.  161.  In  umbra  e- 
rat  71. 

Ci>  Monfpelienfem  ca!orem  ,  puto  ,  ad  umbram 
negat-fujflV38.gr  R.  &  ad  30  reducit  ;  five  fere 
joo.  Fahr  Sauvag,es  Nofol.  t.  4.  p.  51.  Summum 
calorem  Valentix  non  -majorem  fac,it  gradib^s  Fa- 
hrenh,  84.  Vir  Ci  Antonius  CapJevila  in  Tbefibus 
ann.   1763.    Valentisa  editis. 

Curaffavi  calor  eft  a  74-.  gr.  Fahr  ad  84  Ferband 
der  botl.  maatfcb.  t.  4.  p.315  k  a  78.  ad  85.  VI. 
P-  397  Jamaice  a  70.  ad  85.  H-iiary  Bafbad^  & 
Pbil.   Tranf.   Vol.  L.  P.  x     p    756.   Batavise  a  74. 

ad  87.  Holl.Maatfch.  £.4,  Suratts  gr   90.  90—  K. 

Svvensk  Wetensk  acad.  bandl.   1761-  trim.   IV. 

I.n  Georgia  Savanse  grad.  98.  00.  105.  fub  um- 
braculo  ,  cum  fanguinis  calor  non  fuperaret  97. 
Ellis  Pbil.  Tranf.  1.   c.  p.  754-  75  5- 

Si   gradus  aqua2  ebullientis  feceris  80.   ut  folent, 


tunc  calor  graduum  38—    in    flumine    Senega  erit 
2 

120.  gr.  Fahr.   ,    &    calor  graduum  Reaum.  40  ;* 

121.  Fahr.  ,    &  Reaum.  48,  —    140.    Fahrenh.  eo- 
dem  loco  percepti . 

In  Martinica  Infula   jn  fole  argentum  vivum  ad 

39.  fpiritus  vi  ni   ad  47—    gr.  Reaumurii  afcendit  , 

qui  sequivalent  141.   Fahr. 

Balneum  calens  ad  40.  gr.  tolerant,  vix  tamen 
abfque  febre  le  Roy  aa.  mineral.  p.  11.  aeque  to- 
leravit  Cl.  le  Monnier  Mem.  de  1743. 

i.n 


S  E  C  T.    II.    C  R  XJ  O  R.  .       23 

mi  funt  .  1«  ujnbra  enim  rantus  Patavii  calor  fuit  ,  qualem  diximus  ,  m  fole 
muiKi  acrior.  -Solis  enim  seftus  calorem  ,  qui  in  umbra  eft: ,  valde  fuperat  ,  non 
12  folis  gradibus  ( r/f  )  ,  aut  20  (d**)  ,  fed  50  (/**)  ,  &  36  (  <?***  >  ».&  de" 
mura  in  calidis  regionibus  enormiter  major  eft  (d*****).  Ita  ,  in  ipfa  iterum 
Europa,  Monfpelii  ova  in  fole  cocla  fuerunt  ,  &  ruptum  thermometrum ,  idem- 
que  calor  faeviit  ,  qui  febum  diffolvit  (  e )  , .  &  demum  calorem  aquas  ebullienris 
fuperavit  ( 0 . 

Deinde  aliis  in  re^ionibus  mafor  adhuc  ,  quam  in  Europa  ,  caeli  seftus  certis 
cxperimenris  innotuit  .  In  Carolina  in  umbra  calor  eft  ad  98  ufque  &  99  (g)  , 
&  Pondicherii  calor  fuit  \i\  qrad.  R.  qui  incubantis  gallinae  calore  major  eft 
(£),  tum  Apameas  ad  35  Keaumurianos  (i)  ,  qui  asftus  F  abrenheiti  ani  s  io<5  major 
eft.  Tn  Capite  bona*  fpei  calor  ad  eofdem  35  afcendit  (&).  Alepi  quatuor  men- 
fibus  acftivis  calor  a  92  ad  101  ufque  Fabr.  gradus  (/)  fere  pervenit.  In  Senega 
flum.  aeftus  ad  gr  Fabvenbeitianos  105  (m)  &  ad  ^,S|  (n)  y  40,  &  47  (0)  Reaumu- 
rianos  gradus  fteviit  .  In  Carolina  cseii  ardor   aliquando  ad  126   afcendit  (p)r  to- 

tif- 


Tn  tentoriis  calorem  103.  jX0,  graduum  irt  Ger- 
maiua  fuifle  Home  h&f.  p.  ?o.  31.  &  prooe  Tra- 
Jedum  ad  Mofam  gr.  111.  Verband  der  Hell.  mat- 
JCitpp.  t.  3,  p.  74, 

In  umbra  caiorem  107.  gr.  Rupe  expertus  fum  j 
m  fole  gr.  117.  &  ahas   140. 

Calor  ,    in  quo  facchsrum    ficcatur  ,    eft  sj    50. 

«e*««i«f.  ,  five  144-ffahr.  ^r»  rfe  ,-*/?*«•  le  fucre 
P-  53.  * 

*i5aI°/rai  mun.ra  ft,it  6o-  *r°  &&  =S  1^7-  gr. 
ianr.  /rt/e«.  de  i  Angoumoh  p.  158. 

Pueila  per  quindecim  minnta  toleravit  gradus 
Rcaumunanos  135    S!    p.  fahr.   336. 

Cfam  adeonemo  fanguinem  humanum  fanum  100. 
gradibus  calentem  viderit  ,  de  Haen  IV.  p.  a,s.ii9." 
aao.  iii.,  morbofum  non  fupra  109.  Idem -t.  8.  p 
v3.n»Ur  feif,"  r^^S"  «nfamm.  p.a38.&  Cum  Sa- 
Vanf  calor  a!a™««  '"  homine  non  fuperaverit  97. 
graous,_mamfeftiiTime  poffumus  in  aere  vivere,  qui 
fangumis   caiorem   fuperat  .   f„  Geor.ia ,  in  umbra 

tm?«  «•"'"  i-fere  ^wsyrum  defcendit  in  alis 
totis  octo  gradibus,  Ellis  J.  c. 

Rans  vivunt  in  gradu  caloris  X6.  &  30.  Roaum, 
Cocchi  Bapi  *  Pjfa  ^  fic  Lucas  fc^Pgf 
p.  105.  io<<. 

J.  »8 ferVCnte  f0nte  Badenfi  P;fces  vivunt,  Busbeq 
^^Buccina  viVUnt  jn  gr.  3g.  Reau.n.  120.  fahr.Van- 
«firifr/ranchiati  toIerant  gr.  34.  ad  60.  Arbuth- 

f.«  1vJtiarn  ma2is  d<?™nf!rant  ,    calorem  multo- 

Kr>qu  "an7emr  ""  '  qU-am  eft  calor  f"guinis  cu- 
;u.que  animalis  . 

(dt)  Ha/tf  veget.  ftat.  c  1. 


(d**)  Petropoli  ,  nempe  103.  cum  in  umbra  cf- 
fet  83.  K'-'*ft  obf.  meteor. 

(d***)  Maiy   1750-   Aug-  p-   448. 

Cd****)  De  Hcien  p.  \6o.  6\. 

yit****-\  Duplo  catidior  .  Cum  enim  in  umbra 
ad  31.  liauor  Veertderet  ,  in  fole  afcendit  ad  80. 
Le  Bon  Mem.  de  la  foc.  de  Montpel.  1746.  Du- 
plo  etiam  calidior  in  Francifci  de  Sauvagei  obfer- 
vatione.  Nam  ad  60.  gradus  liquor  venit ,  cum  in 
umbra  non  fuperaret  30-  effets  de  1,a'ir  P-  3i-  Tri- 
plo  autumnr»  fuperat  le  Bo»  Lc. 

(e)  In  fole  quidem  Hift  de  1*  Acad.  Roy.  des 
fcienc.  170^.  p-  39- 

(f)  Ita  le  Bon  \.  c.  nort  accurate.  Nam  ad  80. 
gradus  Reeumurian.  liquor  afcendebat  ,  fed  verus 
ebullitionis  gradus  eft  87.  Sed  eo  pervenifle  legi- 
mus  in  Memoir.  d'e  T  Acad.  des  fcienc.  1706.  p.  13. 

(g)  iJning   Phil.  tranf.  n   487- 

Ctf)  Mem.  de  l'Acad.  des  fcienc.  1737-  F-  tf9* 
M-  Febr. 

(i)  Ibid-   173*' 

(k)  1751.  P-  447. 

(I)  Junio  fiiit  00.  grad.  Juho  101.  Atigufto  97' 
Rutfel  in  nat-  hift.  of  Aleppo  . 

(m)  Maty  I.  c. 

(irt)  Mem.  de  TAcad.  1738-  P-  4ca.  Cradum  3?. 
ponit  Cl.  de  Bttffen  hift.  de  la  nat.  T.  III.  p  5X7- 
5i8. 

Co)  Adanfon  relat.  p  81.  Ipfo  m  fluvio  noftur- 
nus  calor  erat  31.  graduum,qm  fere  fanguinis  eft. 

In  fabulo  calor  erat  60-quo  ova  indurefcerent ,  & 

pix  colhquefcit  p.  1^.17    8n  130.  131-  °™  ^rfim 

in  calore  153.  Fahr.    coquujitur  Trailes    Carlsbald 

P-3  9 
Cp)  Phil.  tranf.  n.  45)6. 


2x  L  I  B.     V.    S  A  N  G  U  I  S. 

tifque  28  gradibus  calorem  fanguinis  humani  fuperavit  (q).  Hic  fumrnus  ca!ork 
.gradus  eft,  qui  cert.o  obfervatus  fit ,  &  ^Sfi^  gradum  Reaummurii  ,quo  fupra  ca- 
lorem  congelationis  aerem  calere  poffe  vir  III.  exiftimavit ,  quaudo  seftus  maxi- 
anuyeft,  multis  numeris  fuperat ,  uti  multum  infra  gradus  38  (r)  fub  congeiatio- 
nis  pundo  SibiricB  frigus  thermometri  liquorem  deprimit '. 

Mofambicenfem  aut  $uaquenfem  calqrem  nimium  credas,  in  quo  figilla  iique- 
fcant  (s)  pjumbeaeque  glandes ,  &  calcei  torreantur,  &  cutis  decedat  (t).  Neque 
tamen  penitus  fabulofas  vel  has  hiftorias  .dixerim,  quoties  eas  cum  venti  Samiel, 
.aut  Harmattan  violentia  comparavero,  qui  in  defertis  circa  Euphratem  fluv.  & 
alibi ,  &  fubito  mortaies  occidit  (?0,  &  pecora,  qu<s  deprehendit,  faciemque  & 
agros  amburit  (*),  ut  rubra  tumeat,  quaii  ab  ebuiiiente  aqua  percuftli,  &  aquse 
calorem  eumdem  knprimit,  qui  fanguinis  eft  (y). 

Demum  peculiaris  iiis  calor,  quem  i.n  balneis  ex.perimur,  pierofque  in  orbe 
terrarum  aeftus  aut  aaquat,  aut  fuperat.  Aquas  equidem  minerales  ad  134  (y*)\ 
140  (•&)  ,  155  ia)  &  L5?  {b)  grad.  Fa.br.  ufque  calent ,  non  tamen  ideo  m 
fummum  calorem  elevaverim ,  quem  homo  toierat .  Fert  autem  certa  per  exem- 
pla  97.  98.  (,c),  99.  («?),  100.  (e),  110.  (/)  &  116.  gradus  (g)  ,  lic.et  Ci.  le 
Monnier  calorem  40.  grad.  Reaumuriancrum  five  n<5.  fere  gr..  Fahr.  toierare  non 
potuerit  (h).  Sunt  tamen  asgri ,  qui  ctiam  42-  &  demum  47  gradum  Reaum.per 
7.;  vei  8-  minuta  ferant  {*)»  qui  eft  130  grad.  Fahx.  diutius  toleraturi ,  fi  confue- 
tuclo  (k)  accefferit,.  Peixium  in  ilio  seftu  Carojiniano,  ut  aligui   mortales   perie- 

ruut 


<<})  Ibid.  n.  487. 

Cr)  Mem.  de  1'Acad.  des  fcienc.  1736.  p.  48?. 

(s)  Boyle  nat.  hift.   of  the  air  p.  165.    Kaempfer 

f.  32». 

(O  Ludolph.  hift.  sthiop.  1.  c. 

(u)  Quatuor  millia  hom'mum  occidit  Tbevenot 
T.  II.  L.  2.  c.  10.  16.  vide  Kaempfer  p.  671.  Balby 
itirup.  33.  Eft  Aifeman  Avicenne  L.  I.  T.  II.  doftr. 
2.  c.  8. 

(x)  Cbardin  T.  IX.  p.  113.  114.  213.  qui  jn  Ca- 
ramania  ipfe  expertus  eft  .  Thevenot  voyag.  T.  Ui. 
L.  I.  c  10.  11.  la.  Chardin  T.  IV.  p.  12.  Dampier 
of  winds  p.  50.  In  arenofis  Barbari^  Btyle  hiftor. 
of  the  air  p.  150.  in  ^Egypto  Mxllet  T.  II.  ^66. 
ed.  belg.  Habel  e^iam  Perry.  p.  156.  &  Kaempfer. 

Cy")  T hevenotus  nifi  fallor  T.  IL  c.  34.  80.  nec 
enim  nunc  ad  manus  eft  . 

Cy*)  Aponenfes    calent    5i~gradu  .  Si  Reautnu- 
7. 

riani  funt  ,   erunt    gradus  Fahrenh.  134.    Vandelli 

difT.  p.  7. 

(z)  Aqus  urbis  Dax  apud  Cl.  Secondatium ,  IlK 

patris  egregium  filium  ,  quas  credit  calidiffimas  ef- 

fe.  Aq«a  Porceti  gradu  »44.    calent  Lucas  of  min 

Waters  T.  III    p- 169, 


Ca)  Lucas  rbid.  de  aquis  etiam  Forcetanis  * 

(b)  Aqua2  Ealarucenfes    ad  4?  —  &    47      gradum 

2 

Reaumurii  a>ftuant  Memoir.  de  1'  Acad.    des  fcien- 
ces  1751.  p.636. 

(c)  J.  Piancus  vir  «ruditifT.  in  therm.  Pifanar. 
defcriptione  p.  40. 

(d)  Libere  in  eo  calore  refpiratur  Senae  T.  II. 
p.  150. 

(e)  Martine  anim    fimif.  p.  144. 

CO  In  aquis  Bathoimms  ,  per  horas  tolerari 
Glaff  r>{  Baths  p  J7.Gradum  .39.  Reaum.  plerifque 
convenire  Mem.  1752.  p  637.  Sed  is  eft,  Fahre- 
rrheitii   113. 

(g)  In  Rufforum  vaporariis  108  &  n<J.'"  grad. 
calenribus  per  inteoram  horam  durant  Graelin  ftor. 
Sibiric.  prasf  p.  LXXXI.  Pene  ardentem  calorena 
ferre  Weber  verand  Ruslahd.  T.   I.  p.  1. 

"(h)  Memosr.  de  fAcad."  1747.  Multos  non  ultra 
grad.  35  tolerare  Mem.  175?.  p.  637.  aut  107.  gr. 
Fahr.   Plancus  I    t, 

(i)  Memoir.   1752    p.  6$6. 

(k)  In  balneo  vaporis  prirna  die  vix  6.  rninutis 
durant  •&  pene  diffiutint  ,  inde  ad  15.  minuta  edii" 
rant  Springsfeld  it.  Carlsbad,  p.  162. 


S  E  C  T.    II.    cruor;  if 

nmt  (4*),  ita  alii  &  plerique  vitales  edurarunt  (./),•  calpr  yero  Senegallenfis 
etiam  a  laborantibus  xthiopibus  toleratur .  Ita  canes  in  vaporariis  inclufi  ,  gradu 
demum  115.  (m) ,  115  («),  122.  (0),  &  146.  (p)  perierunt  ,  &  tolerarunt  gra- 
dus  ic6  (7),  108  (>•),  109  (s)  ,  120  (t)  ,  126  (u)  ,  &  demum  146  (*)  .  Lon- 
ge  majorem  ardoris  exceflum  animalia  frigida  ferunt  ,  fi  cum  innato  calore.  fui 
fanguinis  comparaveris  .  Nam  in  aquis  calorem  humani  fanguinis  a»quantibus  cy- 
prini  vivunt  (y)\  qui  tamen  calor  totis  ,  ad  minimum  ,  92  (^)  gradibus  calo- 
rem  fanguini  eorum  pifcium  famiiiarem  fuperat,  ut  exceffus  inde  idem  fit  ,  qui 
foret,  fi  homo  in  calore  188  graduum  viveret .  Sed  etiam  in  aquis  hoc  ipfo  gradu 
calidioribus,  quarum  asftus  ad  gradus  Fabr.  fere  m  afcendit  ,  etfi  pifces  pereunt 
(^*),  rana;  tamen  vivunt  (a),  quarum  fanguis  io£  gradihus  minus  calet  :  quas 
iterum  ajque  memorabilis  caloris  eft  tolerantia,  quam  hominis  eft  ,  qui  in  200 
caloris  gradu  Fahrenheitiano  vivit. 

§.  III.  Non  perpetuo   fuperat . 

Per  haec  adeo  experimenta  conftat  ,  hominem  in  calore  120  graduum  Fahr.  & 
aiiquanto  etiam  majore  vivere .  Sed  is  calor  multum  fuperat  fanguinis  humani 
calorem . 

Nam  in  thermometro  fub  aJas  hominis  dato  argentum  vivum  ad  32  Reaumurii 

(£),  &  94  (c) ;  95  96  00,  98  (0,  99  (f)  Fabr.   gradus    afcendit  ,   ut    alius  ho- 

mo  alio  fervidiorem  temperiem  naclus  eft  ,   &   diutius  menfura    adhibetur  (/*)* 

Ha//er  Phyfiolog.  Tom.  II.  D  *'  San- 


(k*)  Etiam  in  Furopse  «ftubus  nonnunquam  ho- 
mines  &  animalia  fubito  perierunt  Maffa  de  febr. 
peftilent.  p.  \a,6.  Dsrhcm  phyf.  theol.  p.  17.  die  8. 
Jul  1707,  Gamroni  &  homines  pereunt  ,  &  canes 
Kaempfer  p.  721. 

(1  ,    Phil.  iranf    n.  487. 

(m)  Ditntzje  exp.  1. 

(n)   Exp.  1.  5.  &  119.  gradus. 

Co)  Exp.  3. 

(pj  Exp.  4. 

(q)  Exp.  6    per  quatuor  horas  cum  dimidia  . 

09  Exp.  6. 

(s)  Exp.  6.  Venafeftione  revocatus  eft ,  qui  eum 
Calorem  toleraverat  p.  11. 

(O  Exp.  3. 

(u)  Poft  fefquihoram  demum  in  eo  ardore  periit 
canis  ;  Experimenti  5. 
_  (x)  Demum  poft  57.  min.    periit  canis  ,•    Expe- 
rimenti  4.  in  calore   146    gr. 

(y)  Lucas  1  c  p.  105.  106.  In  calore  71.  vi- 
vunt  Mujfchenbrctck  inftit.  phyfic.  p.  111.  inque 
tepidis  oris  therniarum  ebuHientium  Valifneri  oper. 
t.  3.  p.  471.  471.  t.  5.  p.  iii.  Ad  17.  29.  38.  vi- 
vunt  cantharides  &  buccina  Vandelli  p.  51.  tepet 
autem  aqua  i7mo  .  In  thermis  pifces  &  ranae  vi- 
vunt  Ccnring  calid.  innat.  p.  42.  43.  inque  ther- 
tnh   Islandias  calentibus  Anderfon  p.  17. 

(a)  Qui  iit  unius  aut   ad   fummum  7  graduum 


p.  ai. 

(z*)  Pereunt  $6.  Muffchenhoeck.  In  calidifHmisr 
aquis  ranae  pereunt  ,  Targioni  viagg.  t.  a.  p.  419. 
De  Porcetanis  Lucas  of  waters  t.  3. 

(a)  Cocchi  bagni  di   Pifa  p.  59 

(b)  Tn  thermis  Aponenfibus  planta;  vivunt  Map- 
fus  de  potu  calido  p.  27.  Mem.  de  1'  Acad.  1734. 
p.  s6*.   563,    1738    p  401. 

(c)  Bnerhaave  Elem.   Chem.  1. 1,  p.  415, 

(d)  Schtsisnhe  p.  44- 4""-  R'-'tty  fynopfis  of  miner 
waters  p.  594  Fahrenheit  apud  Martine .  A  de 
Uaen  1.  c.  p.  153. 

(e)  Martine  anim.  fimil.  p.  14z.de  fuo  calore  ; 
Eftays  p.  335.  In  Minorca  inf.  98.  &  femel  100. 
Rutty  1.  c. 

_  (f )  Matf  Journ.  Brit.  17S0.  p.  447.  Nimis  fri- 
gidum  fanguinem  fecerunt  Boerhaavius  ,  qui  calo- 
rem  humanum  ad  92.  gr  &  in  infantibus  ad  94. 
«ftimavit  ;  tum  Stephanus  Hales ,  qui  pene  ad  95. 
gr.  Fahr.  calculo  fadlo  fubfiftit  ,•  veget.  ftat.  c.  1. 
p.  59  &  CI  Sauvages  ,  qui  30.  Reaumurianos  gr. 
admiiit ;  effets  de  Pair,  &  magis  adhuc  Pitcamius 
apud  Martine  ,  qui  90.  Fahnnh.  Nimis  calidus 
potius  fit  ,  fi  dimidium  calorem  aquae  ebullientis 
ipfi  tribueris  Phil.  tranf.  ^.171. 

(f*)  A  de  Haen  1.  c.  p.  157.  Ad  fex  demum  gra- 
dus  liquor  per  «aoram  afcendit . 


■2.6  L  I  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 

Sanguinis  ipfius ,,  aut  vifcerum  abdominis  vivi  animalis  aliquanto  major  (g)  calor 

eft ,  ut  uno   duobufve    gradibus  Fabr.  fuperet . 

Inter  animaiia  multa  funt,  qua?  aliquanto  magis  calent  ,  ut  ex  quadrupedibus 
carnivoris*  canes  (b)  fekfque,  quorum  calor  eft  fere  105  graduum  ,  phoca? ,  qui- 
bus  102  in-  cute  &  103  graduum  in  abdomine  calor  eft  (0  ,  deinde  aves  ,  quac 
etiam  iftas  beftias  fuperant  .  Inter  femora  enim  gallinarum  ,  &  columbarum  & 
monedularum ,.  liquor  thermometri  ad-  103.  104.  107.  1077  &  108  gradus  afcen- 
dit  (k)  • 

Sed  etiam  in  hominibus  per  febres  calor  major  nafcitur  (/)  ...  In  febre  rubra 
t.antum  fuiffe  asftum  legimus*  qui  de  faucibus  ajgri  exibat  ,  ut  medicus  caput  a 
vapore  detorqueret  (m) .  In- morbo  boum  fanguis  calidiffimus  (»)  ,.  etiam  taclu 
fuit,  inque  malignis  febribus  azftus  acerrimus  (0)  .  Fuit  ,  qua»  balnei  aqurrn  fuo 
seftu  (p)  vehementer  caiefaceret  ,  calida  vero  xftimatur  aqua  ,.,  quas-  100  gradum 
adtingit.  In  pleuritide  inf.  Minorca»  sgrotantium  aeftus  fuit  grad.  102.  &  104. 
(7),  idemque  102.  grad.  in  flava  febre  (r)  ,  in  febre  vero-  intermittente  104 
(s)  grad:  &  alias  106  &  108.  (t) , m  continua  ad  109.  (**)..  Denique  ,,  qui  fum- 
mus  eatoris  animalis  gradus  eft  ,  is  in  cane  fuit,  quem  %Arnoldus  Dunt^e  vapora- 
rio  146  gradu  calenti  incluferat .  Is  tamen  in  abdomine  110.  grad.  non  exceffit 
(t**y.  Unicum  enim  experimentum  nondum  recipio  ,  hominis  ,  qui  manus  fua» 
calore ,  thermometrum  Fabvenhehianum  fregerk ,  qualia  fpiritu  vini  repleta  1 1 2 
gradu  terminantur  (u)  .  Neque  Surinami  in  calidiffima  regione  ,  fanguis  magis 
incalefcitr ,  quam  noftratibus  .  In  ore  enim  ipfo  thermometrum.  gradum  94  ad 
fj^  indicavit  (x),  &  calorem  humanum  cum  calore  aeris  non  pariter  intendi  ,. 
neque  fub  aequinoctiali  linea ,  quam  in  Europa  ,  majorem  effe  ,.  obfervavit  111. 
Senacus,  (y)  y  neque  in  maxima.  febre  ultra  8  vel  10  gradus  calorem  animalem 
fuperare  (y*  ). 

Ex  his  ergo  omnibus'  comparatis  conficitur,  farrguinem  quidem  ex  receptaopi- 
nione  plerumque  atmofphasra  calidiorem  (  ^)  effe,  in  qua  vivitur  :  fed  etiam  in 
eo  aere  vivi  poffe,  qui  fupra  fummum  fanguinis  calorem  fedecim  gradibus  cale- 
fcat  &  ultra.  Nam  in  seftu  illo  Caroliniano  undecim  (^*)  &  28  gradibus  calore 
98  graduum  fanguini  proprio   aer  magis  asftuavitj,  &  thermometmm  in  aere  um- 

bro- 


(g")  Martine  anim.  fimif.  p.  174.  Eflays  p.  33^.  tum   100.  in  quartana ■  Schwenke . 

337.   3 38.  Wbj/tt  phyfiol.   eff.  p.   16.    non  adeo  ia.  (t)  Scbwenke  p  77. 

gradibus,    ut  Thtophilus    Lobb    de  febrib.    n.   259.  0*)  A  de  Haen    p..  168.    Atf  us..  folus  afcendit 

Urinani    quatuor    gradibus-  calidiorem    facit    Hales  Cl.  Roijfi-er  inflamm.  p.  238. 

1.  c.  0-**)  Cuntzfi  exp.  4.  p.  26. 

Ch)  Martine  anim.  fimil.  1.  c.  eflayS-  p,  33*5.-  (u)  Wolf.  vernunftige  abfichten  n.  ao8. 

(i)  Idem  ibial.  p.   337.  (x)  Algem  Magazin  t.  s- 

(k^  Martine    anim.    fimil.    p.  141.    eflays    1.  c.  (y)  L.  c.  t.  2.  p.  247- 

Wbytt  1.  c.  (y*j  Idem  ibid.  p.  246, 

(I)  Navier  fur  plufieurs  malad.  populaires.  (z)  Ut    p.   22.  compar.    cum  £5.    In  Iocis  info- 

(m)  Frankifche   Anmerkungen  t.  1.  p.  105.  latis  «qualem  fere   facit   IlL   Senac  t- 2.  p.147.  cum 

(n)  Huxham  fore  throat  p.  58.  contra  Cl.  Sauvages    fangumis    calorem    hieme  fa- 

(o)  CL  cbomel  in  thef.  Ergo  tumidis  haemorrhoi-  ctat  28    gvad.-  Rsaumurii  ,  quando  aer  oftavo  gra- 

dibus  hirudines  .  du  friget  .  jeflate   30.  quando    aer  circa  25.   &  27. 

(p)  Cleghome  of  minorca  p  245.  246.  gradum  tepet,  effets  de  lair. 

(q)  Eflays  medical    and  litterary    of  a    Society  (z*)  Pnl.  tranf.  n    496.  nempe  in  fole.  In  ipfa 

3t  Edimb.  t.  2.  art=  29.  umbra  calor  cum  fn  98    graduum  ,    fanguinis  hu- 

(r)  Schwenke  p.   57.  mani  caiorem  fuperat  Linings  ibid.  n.487- 
(s)  Martin»  Eflays  p.  341.  Schwenhe  p.77.  Tan- 


S  E  CT.    N.    CRUOR,  .  27 

brofo  defcendit,  cum  ifl  os  hominis  transferretur  (*),  Haec  operofe  «rui(£),quo« 
rum  alibi  utilitas  apparebit. 

§.  IV.  Halitus . 

Solo  taclu  ignis,  hilitus  etiam  oculo  percipitur  .  Nempe  fanguis  ex  fani  ho* 
Tninis  incifa  vena  emiflus,  aut  fanguis  vivi  animalis  aeri  utcunque  expofitus ,  fu- 
mum  evidenrem  exhalat,  quem  etiam  sftivo  tempore  afcendere  videas  ,  hiberno 
tamen  magis .  Eum  vaporem  nefcio  an  non  primus  Helmontius  (c)  viderit  ,  qui 
nuperis  medicis  nunc  vulgo  innotuit  {d)  .  Eft  m  eo  fubfalfus  fapor  ,  odorque  pa- 
rum  fcetidus  \e)  >  urinofi  ingenii  ,  acrior  uterque  in  morbis  (/)  &  in  animalibus 
carnivoris  (g),  herbivoris  mitior.  Sed  etiam  de  humano  fanguine  nonnunquam 
olidus  vapor  exhalat,  &  huic  ipfi  caufa  ■imputatum  eft  (£),  quod  a  traclatis  vul- 
neris  morbi  exitiofi  chirurgos  invaferint. 

Idem  vapor ,  quando  leviflimo  ignis  gradu  adhibito  de  fanguine  afcendit  ,  & 
puriffimis  vitreis  vafis  excipitur,  in  aquam  (/')  coit,  ut  reliqui  vapores  ,  qui  de 
corde,  vifceribus,  membranifque  animaiium  tepentibus  exeunt  (k)  .  Ea  aqua  pa- 
rum  odora  (/),  pene  infipida  ,  nullum  aut  acids  indolis  fignum  ,  aut  alcali- 
na> ,  cum  aliis  falibus  commifta  edit  (m) ,  Eadenv  perfpirationis  materia  effe  vi- 
detur.  ':'  >/ 

Hoc  vapore  amilfo,  reliqua  fanguinis  mafla  in  eodem  volumine  plus  habet 
ponderis  .  Difcrimen  ejufmodi  facit  Cl.  Jurin  ,  ut  calidus  fanguis  1053  partes 
pendeat,  frigidus  1055  (n) .  LGeorgius  Martine  (0)  aliquanto  majorem  diverfitatem 
reperit,  ut  pondus  calentis  fanguinis  ad  pondus  sequale  fanguinis  frigidi  fe  habere 
doceat ,  uti  135  ad  134  Iterum  aliquanto  majorem  rationem  facit  amicus  nofter 
©lim  fingularis  /.  Fr.  Scbreiberus  nempe  100  ad  99.  (p  ) . 

§.  V.   Pars  rubra  fanguinis  Jive  cruor, 

Ponderojior  ejl  fero  &  aqua » 

Diximus  fanguinem,  qui  de  vena  fluit,  continuo  totum  coire  (q)  ,  ut  hacle* 
nus  ejufdem  ingenii  totus  liquor  fit,  qui  vivi  animalis  vafis  continetur  .  Verum 
poft  brevem  utique  moram  fudat  rubrum  coagulum  ,  &  flavse  ex  eo  guttulas 
^fcendunt ,  fuperque  cruorem  aqua  natat,  magna  vero  pars  penitus  volatilis   avo- 

D    2  lat, 


(a)  Phil.  tranf.  n.487. 

(b)  Ojuod  vulgo  cum  Boerbaavio  credatur  ,  ho- 
ininem  in  eo  aere  vivere  non  poffe  ,  qui  fanguinis 
calorem  habeat  .  Chem.  t.  1.  p.  191.193.  Sauvages 
effets  de  1'  air  p.  35. 

(.c)  Aur.  vital.  p.  577.  edit.  Elzpvir.  oper.  omn. 

Cd)  Conf.  M.  Malpigbius  de  polyp.  p.4j&.  Tho- 
ttias  Comelius  prcgymnafm.  VII  Phii.  fcrheyen  L, 
II.  p  36.  (  fpiritum  vocat  roriferum  )  J.  Maria 
Lineijius  p.  18.  19.  ed.  nuper.  Pet.  Ant.  Michelot- 
ti  de  feparat.  fluid.  p.  55.  Thomas  Schwenke  1.  c. 
P    9o 

(e)  Rob.  Boyle  de  confervat.  corp.  in  vacuo  M. 
M.tlpighius  1.  c.  Lmri/ius  1.  c.  Mitbehttus  1.  c. 
Scbwenkt  1.  c.       ^^ 


(f)  Simon  Pauli  in  digrefT.  de  febre   malig. 

(%)  Is  efr.  vapor  foetidus  ,  qui  de  canis  corde 
txhalabat   Kyper  de  hum.  pericard.  n.  3 6. 

(h)  Vauguyon  oper.de  Chrr.  p.  241. 

(i}  Boerhaave  Etem.  Chem.  t.  2.  p.  3;j.  oper.  Ilf. 

(k)  Conf.  L.  IV.  p.  aoa. 

0)  Odorem  tamen  ineffe  Car.  Aug.  v.  Bergen 
■haematofcop.  p.  8. 

(m)   Boerhaave  I.  C. 

(n)   DiiT.  phyf.  math.  VIH.  p.  104. 

(o^  Effays  of  a  Societ.  at  Edirub.  t.  2.  p,  97.  n  7. 
•p.  ^9- 

Cp)  Almagefr.  p.  156.  Priorem  huic  eamdem  fa- 
cit  Martine ,  fed  infigniter  certe  differunt. 

(q)  P.  »• 


c8  IIS.    K    SANGUIS. 

lat,  ut  de  unciis  fex  intra  oclo  horas  grana  64  (#*J  exhalaverint  ,  &  intra  pn- 
mas  24  horas  fanguinis  totius  dimidia  pars  in  vaporem  confumta  aufugerit  (?**). 
Ita  pergit  cruor  minui ,  quoad  ejus  feri  multum  natum  fit  ,  &  placenta  in  vafe 
fuo  libera  moveatur:  manifefto  argumento  ,  duos  in  venofo  ,  aut  arteriofo  vivi 
animalis  fangume  diverfa?  natura?  humores  eflfe,  qui  mihi ,  dum  animal  vivebat, 
unum  fanguinem  conftituebant . 

Cruorem  amamus  eam  partem  vocare ,  qu£  rubra  ^  qua*  ponderofior  eft  ,  quae 
globulis  conftat ,  qua?  fola  ferrum  continet,  &  partem  inflammabilem  .  In  colore 
nihil  eft,  quod  dubium  fit  .  Omnis  enim  aqua,  quas  de  cruore  fecedit  ,  perpetuo 
flavefcit,  neque  quidquam  praster  cruorem  in  animaie  rubet  .  De  pondere  poffk 
ambigi,  fiquidem  eximius  olifn  &  de  univerfa  naturali  phiiofophia  ,  &  de  fan- 
guine  auclor,  cruorerti  in  fcro  natare  ,  tantoque  leviorem  eflfe  Ycripfif  ,  ut  ratio 
fit  utriufque,  quas  1041  &  1  i  54  fere  quae  10  &  11  (k)  ,  neque  mirum  eft  ,  Ul. 
viri  aucloritatern  alios  fcriptores  in  fuas  partes  traxiffe  ,  cum  ejufmodi  experi- 
menta  -inftrumentum  otiumque  pofcant,  quo  omnino  multi  eruditi  viri  ,  verique 
cupidi  deftituuntur  (s) . 

Olim  ergo  grumum  fanguinis  rubrum  fibi  permiftum  fundum  petere  monuit 
H'eronymus  Barbatus  (t),  idque  experimentum  aiii  (u)  confirmarunt  .  Inde  fit, 
ut  grumi  pars  fuperior  exalbefcat  (x).  Sed  etiam  globulos  rubros  fero  graviores 
eflfe  fenferat  tsfntoriius  v.  Leeuvvsnhoeck  (y)  .  Inde  accuratius  Jacobus  Jurin  (g) 
pondus,  quod  vocatur  fpecificum,  fanguinis  ad  ferurn  ea  ratione  azftimavit,  quau 
eft  1054  ab  1030;  cruofis  vero  folius  ad  ferum,  uti  1126  ad  1030  (a)  .  Georgi^s 
Martine  globulofam  maflfam  folam  ad  ferum  facit  uti  1093  a4  lozz,  fanguinem 
^ero,  ufi  1045.  a^  eumdem  numerum  (b)  .  Petrus  v.  Mtffchenbroeck  rationes 
ponderum  fanguinis,  cruoris ,  &  feri  conftituit  1056.  ad  fummum  ,  tum  1084. 
&  1027.  (c).  Cl.  olim  medicus  ,  Svviftii  amicus  &  Popii  ,  Joannes  «4'rbuthnot 
rationem ,  involutam  quidem  dedit  fanguinis  ad  ferum  uti  1020.  ad  1000.  (d) . 
Deinde  Thornas  Scbvvenke  fanguinis  pondus  ad  pondus  feri  reperit  ,  uti  1173  ad 
J142.  (e) ,  cruoris  vero  feorfim  fumti  ,  ad  idem  ferum  comparati  ,  uti  1204  ad 
1T42  (/).  /.  Eaptifta  Ma^inus  rationem  fanguinis  ad'ferum  admittft  ,  quae  eft 
t-886.'  nd  1803.  (g).  G.  Erhardus  Hamberger  multa  experimenta  fecit  ,  qu«e  eam- 
dem  proportionem  ponderis  confirmant,  feri  nempe  ad  fanguinem  r-enofum  pon- 
dus  in  homine  facit ,  ut  400.  ad  409,  in  cane  uti  500.  ad  515.,  ferum  vero  fan- 
guinis  arrerioii  fuum  ad  fanguinem,  uti  500.  ad  525  ,  neque  in  cane  aliam  ratio- 
nem  conitituit  (b).  Inde  vir  Q.  Jearines  Silberling  in  eodem  volumine   fanguinis 

repe- 


(q*)  Scfm<enke  p.   85.    SextaBJ    ponderis   parterh  (a)   Ibid.    p.   110.    Er.perimeiuum  dat  1084.  Sed 

C-  Aug.  y.  Bergen  1.  c.  p»  8.  cb  varias  rationes  eum  numerum  ftorrigir  ad  iii6. 

(q**)  Scbvvenks  p.  90  (b)  L.  c  p;  104. 

(r)  Robertus  Roylt  append.  ad  hift.fang  p.-iS.   57.  (O  Itiflit   phyfic.  p.  3<$4.                                 ;   ^ 

(5)  Serum  una  fexta  parte  quam  fanguis  gravius  (d)  Lf  pirox.  cit- 

eft  Schreiber  Element.  med.  matherri.  p.  »35.  (e)  L.  c>  p.  113. 

(O  De  fanguine  &  fero  p.  154.  <f )  L.  c.  eonf.  p..<*. 

(u)  Pafta  1.  c;  p.  74,  Europ.  medic.    p.   364.  Sch-  (g)  Mechan.  iriorbor.  $.  :.  p.  »4. 

i>ven)ie  p.  102.  Jurih  l.c  p  99.  soo.  (h)  Phyfiolog.  p.  4.  In  vacca  eamdem  rationertt 

Cs)  Petit  hift.de  1' Aead.  des  fcienc  1733.  p   31.  feri ,  ad  fan.suinem  ,  facit   uti   519.  ad   517*  in  equo 

(y)  ?hih  tranf.  n*  106.  deinde  Antonius  dt  Hey-  uti  508.  518  ,    in  fuo  uti    50J.    513.    fatis  fimil?s 

de  obf.  86.  omaes. 


S  E  C  T.    1L    CR  U  O  R,  %f 

repetit  partes  116.  feri  209.  (/).  ddolphus  vero  Fndericus  Hofnavnus -  (k)  faa- 
guinis  totius  pondus  fe  habere  expertus  eft  uti  2072,cruoris  ut  2206,  fenut  19:58, 
5t  grumus  tota  oclava  parte  feri  pondus  fuperaret  .  Ex  his  omrubus  ,  paulurri 
utique  diverfis ,  conficitur  tamen,  cruorem  fero  graviorem  eflfe  ,  hinc  etiam  far> 
guinis  ex  fero  &  cruore  mifti  pomdus  feri  gravitatem  ,  minon  utique.  difcrirni- 
ne,  fuperare  .  Vera  enim  ratio  ponderum  fpecifkorum  rubrse  albaeque  partis  far> 
guinis  vel  ideo  erui  vix  poteft,  quod  cruoam  fincerum  habere  non  detur  (/). 

Juvat  etiam  comparatum  cum  aqua  fanguinis  pondSs  addere  ,  quale  prascipul 
in  experimentis  viri  conftituerunt,  etfi  non  ignoro  ,  ipfam  aquam  ,  perinde  uti 
fanguis,  pondere  aiio  effe ,  alioque  ,  ut  alia  &  aiia  purior  foent  (1).  Ergo  /u«- 
ntis  fanguinis  totius  pondus,  ad  pondus  aqu»  repent  ,  uti  1051.  1053.  &  1055, 
ad  1000.  ,  ut  medius  fere  inter  diffentientia  gxperimenta  numerus  foret  105}. 
Cruoris  folitus  pondus  ad  eamdem  aquam  facit  effe  ,  uti  1126«  ad  1000.  (»;)• 
Porro  vir  111.  Thomas  Schevvenke ,  per  experimenta  magna  cum  cura  inftitata, 
totum  farrguinem  ad  aqaam  facit  uti  1173.  ad  11 10.  cruorem  uti  1204.  a4  11  10. 
five  uti  ^.  ad  11.  proxime  (n)  .  Cl.  vir  Petrus  v.  Muffchenbroeck  fanguinis  ad 
aquam  rationem  farit  1040.  &  1056.  ad  1000,  feri  1027.  ad  1000.  cruoris  abfque 
fero  1084.  ad  1000.  (0).  Goovgius  Martine  fanguinem  ad  aquam  facit  uti  1056 
aut  1057.  ad  1000,  ferum  ut  1032  c>>.  Ma^inus  fanguinis  ad  aquam  rationem 
habet  1886.  ad  1749.  (<?):  Hambergerus  (r)  409.  ad  i$.$.  Fridericus  Hofmannus , 
eelebrior  ille   Halenfis    medicus    61 5,  ad  585.  (x).  Cl.  SilberlinS   fanoU.jnem  ?  'm 

diverfis  experimentis  ,  aqua  graviorem  reperit  *yfe0  deinde  -%|g-  -  ,  ferum 
vero  ~4°8tofs~  (0  &  alibi  ,  fanguinem  ad  aquam  facit  uti  28-1.  ad  261,  («)  ,  fe- 
rum  uti  27Z.  ad  261.  <Adolphi  Friderici  Hofmann  ra-tiones  funt  (x)  ,  fanguinis 
totius  ad  aquam  uti  2072.  ad  1875,  grwni  rubri  tfti  2206.  ad  1875,  ^vl  folius  urt 
1938.  ad  1875,  ut  maffa  fanguinis  decima  nona  parte  fui  ponderis  aqus  pondus 
fupere-t ,  ferum  nonnifi  trigefima  prima  (y); .  Ex  Martinii  experimentis  uncia 
anglici  ponderis  aequivalet  1.  6526.  poll.  fanguinis  calentis  ,  uncia  vero  fanguinis 
occupat  1.  8ij<r  pollicis  (^).  Ad  aquam  falfam  foannes  Jlrbuthnot  fanguinem  & 
ferum  comparavit,  reperk  fanguinem  ad  eam  aquam  fe  habere  uti  16.  ad  15,  fe* 
rum  uti  300.  ad  353.  (>)■  Ad  aerem  rationem  reeepit  Cl.  Hales,  qu&  eft  841, 
*.(**). 

§.  Vf.  tfponfe  cdgtiur  in  fcijjile  quafi  hepaf . 

Mirum  omnino  videri  poflk  meditato ,  cruorem  f  q-ui  pe-ne  feotus  aqua  fit  (b)y 

cogi 


(i)  P.  15.  Varias  autem  ratiotifis  reperit,  ut  fan- 
guis  ad  ferum  modo  efTct  uti  10.  ad  i?  ,  modo  uti 
11.  ad  ic  ,  modo  uti  12.  ad  10,  f.  74.  diff.  de 
liumor.  corp.   human-.  gravitat  fpc. ific    A'fgent.  1749. 

(k)  ftov.-  h?po:hef.  de  tebdi  phyfit.  p.  6. 

C.l)  Gnubius  parhol.  p.  i5j 

(1)  In  u?tiirTo  opefe  vir  opirmus  P'.r,  Muffchen- 
hrcscJi  pondera  fangdnJs  hum>Ai  fecit  ad  aquam 
1j  64(5.  1.  c-j6.  10^23  grumi  folius  1.  084.,  feri 
folius  j.  027  i.  030  ,  fapguijjeifi  caninum  arterio- 
fum  1.  o8i  ,  venofum  1.  aCr  ,  fanguinem  vaccinum 
J.  058,  ferum  1.  001.   Inftit.  II.  p.  100". 

(m)  Ga.ubius  p.  104.   108 

(n)   P.   123, 

C<0  L.  c, 


{p~)  L.  c.  94.  &  100. 

(q)  L.  c 

Crj  L.  c    p.   3'. 

(s)  Medv  fiftem.  T.  I.  p.  9*"« 

(t)  L.  c.  p.   14. 

(u)  P.  15 

Cx)  L.  c  p.   5-  6* 

%)  P.    17. 

(z)  L.  e    p.  100. 

CO  EfTay  concerning  tne  itatLrre  «f  alimerttU  o. 
121.   122. 

Ca*)  Hsemsftat.   p.  98. 

(b)  Oftenditur  in  analyfiu»  qusnU  xa  fareguins 
squa  fit  p-ortio  . 


?o  L  1  B.     V.    S  A  N  G  U  I  S. 

cogi  poffe  ,  &  fiuidiffimum  aqua»  elementum  inter  fanguineas  moleculas  quafi 
coerceri ,  &  una  firmum  ftare  (c).  Et  tamen  hanc  coagulabilem  fanguinis  naturam 
facillima  experimenta  oftendunt.  Diximus  ,  ut  in  vivi  animalis  vafis  in  unguinis 
fpeciem  coeat,quam  primum  perpetuo  motu  circumagi  ceffat  (c*) .  Emiffusidem, 
fi  exigua  maffa  fuerit,  in  laminas  ruberrimas,  lentas  ,  tremulafque  ,  ad  gelatinae 
modom  Perizazque  hibernas  cogitur  .  Major  maffa  aut  in  figuratum  intra  vafa  fua 
grumum  (a) ,  aut  in  latam  figurabilent  fciffilemque  placentam  in  patera  coit,quae 
contintro  fecedente  fero  in  infulam  foDdefcit  ,  quam  plurima  aqua  circumfluit  , 
Dum  ea  aqua  avolat  (e) ,  evanefcit  -una  infula ,  donec  crufta  rubra,  fubnigra,  ficca, 
friabilis  fuperfit  ,  qua»  patella?  ambitum  obducit  {/).  Eam  cruftam  celerius  e* 
ruforum  fanguine  nafci  Cl.  auclor  exftat  (g) . 

Coit  autem  in  pfacentam  in  aere  utcunque  calente ,  certe  in  Europa.  In  frigore 
etiam  abfque  fero  (b)  ante  reliqua  fanguinis  elementa  congeiatur  (z')j  m  frigore 
nempe,  quod  9.   10.  gradibus  Reaumurianis  determinatur  (k). 

Solent  medici  -galli  (/)  nuperiores  monere  ,  duriora  coagula  effe,  qua^  ex  fero 
nafcuntur  ,  &  ferum  vi  denfabili  cruorem  fuperare  ,  cum  in  frigida  coeat,  dum 
fanguinis  pars  rubra  fluiditatem  eonfervat  (m). 

Verum  certum  eft  ,  etiani  ex  rubro  cruore  ,  durs  »«/ci  coaguia  ,  &  quidni  na- 
fcantur  ,  eum  in  ea  fanguinis  parte,  &  tcrrs  ,  &  ferri  ,  plurima  fit  portio.  Et 
primum  ne  membranas  Rvyfcbianas  fero  tribuas  ,  certum  eft  una  cum  fero  inte- 
grum  fanguinem  quaffaffe  Ruyfchium  (<?),  inque  membranam  vertiffe  ,  quam  fo- 
lebat  medicis  ^  qui  fe  inviferent  ,  amigmatis  loco  oftendere  .  Totxim  etiam  fanJ- 
guinem  de  vena  calentem  ,  in  lagenam  receptum  (p),  quaffando  brevi  in  mem- 
branam  mutavit  Vir  III.  lAmonius  de  Haen  (q) :  recentem  autem  effe  oportet  , 
nam  confervatus  eamdem  membranam  non  reddit  ,  neque  ex  fero  ea  membrana 
(it  (r),  &  ablata  ea  membrana  tamen  ferum  concrefcibile  fupereft  (s)  .  Sanguis 
arteriofus*  poft  -amputatos  artus  in  celluiofam  telam  effufus  ,  in  fibras  indurefcit 
(1).  Denique -rubra  iila  fila  ,  fibraque  folidae  placentas  fanguinese  ,  quas  ex  fan- 
guine  in  uterum  effufo  iiafckur  («),  fatis  oftendunt  ,  etiam  ex  rubro  cruore  fir- 
ma  coaguia  parari  (1).  In  fanguinea  crufta,  qua*  ficcata  in  folidam  naturamabiit, 
fibrofus  &  cellulofus  habitus  apparait  (x) .  Demum  etiam  in  vivo  animale  gruirri 
fanguinis  enati  <iuriores  fuerunt  (y )  . 

Uti  fponte  grumus  ruber  ex  fluido  fanguine  nafcitur  ,  ita  firmius  coit  idem  , 
fi  prseterea  calor  major  accefferit  ,  five  is  circa  140.  (  %  )  gradum  Fabr.  aut  ali- 
quanto  major  (a)  fuerit  ,  five   demum  omnino  ebuliientis  aquaj  fervorem  attige- 

rit  - 


C<f)  Schvvenke  y~  147.  Anthropolog.  exper.  p.   35.  Malpighium  de  polyp» 

(c")  P.  14™  p.  n6.  fed  in  primis  Cl.  de  Haert. 

\d)  P.  fb.                    ■  \p)  Raen  p.'88. 

(e)  P.  28,  tq)  Idem  p.  91.   91. 

(i)  De  Haen  rat.  med.  p/84.  85.  Eller  Meaa.de  ;(r)  Idem  p.  87.. 

TAcad.  des  icienc.  de  Berlin  T.  VII.  CO  Idem  p.  94- 

(g)  Intra  "14.    horas  Burggtaf  .de  aere  .&.  aqu.  ;(t)  Monroo  ^Effays  of  a  Society  at  Edimb.  T-  II. 

Francof.  p.  13.  -p.  173,    _ 

(h)  Birch  1.  c  T.  H.p.  445.                                      '.  00  Smellie  cafes  in  midwifry  p   96. 

CO  Oiebold  de  aerc                                        o  (.O  Sanguis    in    aneuryfmate    abiit    in    naturara 

Ck^)  ldem  ibid.  p.  23.  Ibrofam  Phil.  tranf.  vol.  49.  t.  u  &  in  corium  p. 

(1)  Petit  Mem.  de  TAcad.  des  fcienc.    3732.  f.  365. 

593.  Senac  T.  II.  p.  92.  (x)  Frank.  Anrner\i.  T.  I.  ?.  44°-  447- 

(m)  Petit  1.  c.  (y)  Mem.  de  1'Acad.  de  Chir.  t.  x- p  21. 

Co)  Thef.  VII.  n.  39.  Thef.  I.  aff.  I.  a.  3.  Thef.  Qz)  Schwenke  p.  106. 

max.  rt.  158.  Cur  renovat.   n.  15.  TheC   VI.  n     15.  (a)  P.  136.    Ad  igneci   toire    vidit  Wtlliji&s  if 

•■conf  Bosbir.er  de  praecav.  folyp..  p.  13.14.  ■Loeftlttr  'cerebro  ? .  134. 


xEcr.   n,  cruor,  3i 

tlt :  lta  enim  denfus  ,  &  tamen  intus  rubens  (£)  grumus  nafcetur.  Etiam  teftu- 
dinis  fluidiflimus  fanguis  coftus  cogitur  ( c ) .  Neque  ob  fluidarum  particularum 
jacluram  nova  haec  foliditas  nafcitur  r  nihil  enim  grumi  ponderi  decedit  r  dum 
coagulatur  (d)  i  &  oportet  utique  attra&ilem  fanguinis  vim  hic  agnofcere ,  cujus 
efficaciam  fublatus  motus  prbgreflivus  nunc  Iiberam  fibi  reliquit. 

Uti  calor  igneus ,  ita  febrilis  azftus  fanguinis  naturam  compacYiIem  auget .  In 
valida  febre  vis  cohaefionis  fanguinis  ab  8.  9.  &  12.  gradibus  qui  in  fano  homi- 
ne  funt ,  crefcit  ad  32.  (e),  48.  56.  &  funefto  equidem  eyentu  ad  64.  In  homi- 
ne  fano  ,  in  placentam  cruoris  ante  24.  horas  emifli  ,  dimiflum  oclo  drachmarum 
pondus  grumum  frangit  y  in  febre  vero  etiam  70.  drachma::  requiruntur  ,  ut  pla- 
centa  cedat  (/). 

§.  VII.  Idem  fibi  permiffus  diffolvitur*. 

Grumus  coacli  fanguinis  paulatim  in  libero  aere  ,  &  in  modico  calore  (g) 
aut  50.  graduum ,  aut  minori ,  putrefcit  ,  &  levior  fit  fenfim  ,  ut  in  aqua  nunc 
natet ,  mergique  renuat  (£),qui  recens  emiflus  continuo  fubfidebat .  Ita  in  aquajn 
flavam  (/')  &  volatilem  fcetidamque  ( k  >  naturam  degenerat  ,  quoad  ,  prater 
eam  rubram  cruftam ,  quam  dixi  ,  nihil  fuperfit  :  celerius  tamen  in  juvene  in 
fene  tardius  cruentum  grumum  evanefcere  audor  eft  CI.  a  Bergen  (/).  Nonfine 
rifu  videas  celebrem  olim  medicum  ( m )  r  fanguinem  poft  elapfas  24.  horas  in 
aquam  refolutum  ,  pro  re  rara  &  aqua>  fpadanas  fimili  habuifle  (»).  Sed  etiam 
in  vivo  homine  maxima  effufi  in  cellulofam  telam  cruoris  coagula  diflbivuntur 
(0)  &  evanefcunt  ,  ut  ruber  grumus  in  fufcum  ,  tunc  in  viride  ,  deinde  in  fla- 
vum  liquamen  redeat ,  maneatque  a  diflipato  cruore  «fimilis  fere  rufus  pulvis  (p) , 
qualis  a  fanguine  poft  exhalationem  fupereft  .  Mirum  exemplum  juvenis  recor- 
dor  me  vidifle  ,  cui  a  praieipiti  ex  alto  lapfu  fanguineum  quafi  alterum  caput 
vertici  acceflerat  .  Is  enormis  ,  facile  unius  libr«;  grumus  ,  fecundum  cellulofa 
mufculorum  ,  &  offmm  fpatia  in  palpebrarum  duplex  intervallum ,  faciemque  de- 
fcendit,  ut  ea  aithiopis  fimilior  eflet  ::  neque  multis  diebus  interpofitis ,  per  eos ,, 
quos  expofui1,  colorum  medios  gradus  tota  ea  mafla  diffoluta  evanuit .  Idem  ca- 
lor  incubantis-  gallina?  fanguinem  per  menfes  fluidum  retinet  ,,  neque  cogi  per- 
xnitttt  (q)., 

Sed  in   vivi  etiam  hommis"  vafis   fanguis  ita  mutatur  ,  ut   amiffa   natura  coa- 

gulabili  paliidum  in  liquamen  abeat,  quod   porro  nulla   aere,  nullo  alcohole  cor- 

rigi  cogique  queat*  neque  membranas  illas   dare  aptum  fit   (1)  .   In  cacheclicis , 

jt  ehlo- 

■b 1 — — — — ^— — — 1 — — — ■     -  1        ■       1     iwi  1      iii  -  1 1  ■■    ii      .'■■■ ■■■■      '"  ■  "  '■" 

(b)  Schvuenke  p.  lc<S.  {e  Jcbvvenke  p.   99. 

(O  Oexmelin  hift.  des  avantur.t.i.  p.  26.  87.  (q)  E'tch  L.  c.  t.  3.  p.  238. 

(d)  Schivenke  p.  136.  137.  ())  Sanguis  per  morbcs  acutos   ,  malignos  ,  dif- 

(e)  Browne  Langrisfr  modern.  praftice  p.  6$.  foLvitur  Morgagn..  II.  p.  261.  Ttaiti  de  la  Pefte  p. 
^29.  &c^  543,    Timoni    Giorn.  des    letter.  X.  p.   139-  Lind. 

(f )  Samuel  Mibles  ,  ad  verfionem:  primarum  li-  Broplesby  obff.  p.  208.  Bijfet.  conftit.  med.  p.  127. 
near.   phyfioio^.  t.i.p.  357.  I7-j..  Huxham  fore  throat.  p.  107.  Lieutaud  precif. 

(g)  Schwenke  p.  128.  add.  Pringle  exper.  p.  416;  p  40.  Storck  Ann.  p  152.  153.  Peyroux  obf.  p.  75. 
(h)  Schvvenke  p.  113-  Rillary  barbad  p.  148.  Rouppe  morb.  navi.  p.  1^3. 
(0  Harvei  de  gener.  p.  160:  308  Lijier  variol.  p.  93.  Monro.  p.  5?.  2<52.  John- 
(yO  Norford-  ot  cancrous  tumours  p.  107.  ftone  in  defcript.  epidemise  oppidi  Kiddermunfier  . 
0)  L.  c  Sic  ex  faburra  abdominis  fanguis  folvitur  ,  ut  in 
(uei)  Schvvenke  p.  qo.  <.  Tariolis  per  omnes  poros  exundet  ,  Journ.  Med. 
(n)  Reers  fpadacrene  obf.  23.  p.  m.  107.  1765.  Janu.  In  Iue  boum  fanguis  aguews  Mem. 
(o)  Heucher  p    349.  <Ie  j748,  p.  137. 

(p)  Sub  unguibus  de  diQipato  fanguine  fuperfnif-  Hae* 


$x  ns.   r.  sanguis. 

chlorQtids  ,  (ri  aliiGjue  debilibus  ( /)  fcorbuticis  (t)  ,  &  hajmoptoicis  (u)  sgris 
res  vulgo  nota  eft,  eoque  refero  eorum  hominurn  hiftonas ,  quos  ajunt  folo  jurc 
carnium  vixiffe  (x)  ,  quod  per  arterias  &  venas  fanguinis  locum  teneret  •  ■  Me- 
morabile  vero  eft  in  primis  id  refolutionis  genus  ,  quod  in  morbis  acutis  ,  ple* 
rumque  ,  tamen  aliam  etiam  poft  febrem  fupervenit  ,  nam  in  intermittentis  fe« 
bris  principio  fanguis  lentus  eft  ,  in  fine  fioridior  (y)  .  Sanguis  in  petechiis  fub 
initia  morbi  rutilus ,  inde  niger  &  diffolutus  ,  in  faniem  putridam  abit  (x) .  Tn 
febre  flava  in&larum  antiliarum  fanguis  fub  principia  floridus  ,  abfque  fero  , 
omnino  ut  ex  venis  profluit  (a)  ,  cogitur  ,  poft  triduum  vero  flavum  colorem 
induit  ,  mturamque  deponit  coagulabilem  (b)  .  Idem  in  angina  maligna  locum 
habuit  (c)  ,  ut  fanguis  ,  qui  in  morbi  principiis  denfus  fuiflet ,  poft  tres  quatuor- 
ve  venx  fecliones  merus  nunc  exiret  ichor  .  Ita  porro  in  variolis  (d)  ,  petechiis 
(<?),  morbis  malignis  variis  (/*),  pefte  (g)  ,  vaccarum  lue  (h)  fanguis  diffolu- 
tus  educitur  .  fn  febribus  maligniffimis  regionum  calidiorum  fanguis  in  princi- 
pio  fanus  ,  poftea  refolutus  prodit  (h*)  .  In  Bredana  febre  fanguis  lividus  ,  8c 
fcetidus  ,  non  concre* it  (*')  In  omnibus  vero  his  morbis  fanguinem  non  coire 
rnalum  eft  (k)  ,  &  non  imperite  hifpani  (/)  in  maligna  febre  fanguinem  mor-- 
tem  portendere  autumant  ,  fi  fiuidus  de  vena  prodierit  .  Inde  etiam  funeftifii- 
nm  illae   hajmorrhagiaj  fiuidi  fanguinis  ,   qui  \n  malignis  febribus   (m)   faniofus 

de 


H«morrhagi«  in  ^gypto  tx  putredinc  cadare- 
rum  funefije  Met^ersi  L.  IX.  p.  596.  In  ftbre  flava 
WiUiams  yell.  fev.  p.  13.  In  febribus  malignis 
Monro  p.  51.  Sanguis  ,  qui  in  principio  coaclus 
«rat  ,  per  morbos  malignos  folvitur,  Huxham  l.c. 
P- 37- 39  Nouv.  voyag.  de  Ia  Guinee  p.  311. Jonrn. 
med.  ann.  1759,  m.  Juillet.  Gandini  Sgggio.  Monyo 
difeas  of  horpit.  p.  7  8.263. 

Sanguis  per  urinas  h\  variolis  V-fiev.  Eff.  of 
Edimb.  III.  p.  19.  Kitkpatrik  an*lyf.  edit.  nov  p. 
$5.  Brvk  Iesby  obf.  in  morbillis  Biffet  p.  93.  in 
petechiis  Macbridt  eff.  pl  156,  Sudor  fanguineus  in 
peflimis  petechiis  Huxham  fevers  p.  44.  in  malo 
Siamenfi  Thibault  Martin.  p.  77. 

Sanguis  in  febribus  malignis  de  toto  corpore  pro- 
rumpit  Rouppe  p  163.  hoyer  Voy- d'Iffiny  in  febre 
flava  ,  quatsi  ipfe  paifus  «ft  ,  &  per  ornnes  parit*r 
vias  oculorum,  aurium  ,  narium  ,  urinae  in  vario- 
lis  funefto  eventu  Journ.  de  Med.  1765.  Janu. 

(O  Frtind  Emmenol.  p.  118.  Edit.  Oxoru 

Cs)  Wepfer  de  apoplex.  p.  365. 

(O  Huxham  of  fevers  c.  ;. 

(u)  Ex  haemoptoici  fanguiae  membrana  Ruf- 
fchiana  parari  nequiit,  de  Haen  p.  95. 

(x)  Apud  Lowerum  c.  II.  p.  71.  ed.  belg.  Har,- 
nes  in  diff.  qua  fetum  per  os  nutriri  oftendit  . 

(y)  Tabor  p.  174. 

00  Huxham  of  fevers  t.  a.  p.  8*.  «f  fore  throat. 


(a^  P.  13.  .  .   . 

(h~)  Warren  of  the  yellow  fever.  p.  1  u  Ltntngt 
Eff.  medic.  and  philof.  t.  2.  art.  29.  Hughes  nat« 
hift.  of  Barbad.  p.  38.  N.  voyag.  de  Guinee  p.  311. 

(0   Huxham  of  fore  throat  p,  37. 

(d)  Huxham  of  fevers  p.  51.  33-  Schvsenke  [> 
119.  Lifter  de  variol.  p.  98. 

(e)  Idem  ibid.  p    58,   59.  (52     Bianchini    lettere 

P-  135- 

(f )  In  Parifienfi  morbo  ,  celeriter  ad  mortem 
tendente,  fangiris  tenuis  fuit,ut  pulli  cruor,Meme 
de  1'Acad.  des  fcienc  1749.  p.  H9-  In  angina  ma- 
ligna  fimilia  habet  Huxham  of  fore  throat.  p  52. 
in  febre  nofodechiali  jam  pro  vecla  Pringle  de 
morb.  caftrenf.  p.  196.  Sanguis  in  malignis  amittit 
muccfum  elefnentorum  vinculutn  du  Borde»  da 
pouls  p  303. 

(g)  In  pefte  fanguis  floridus  &  ruber,  Obff.  fur 
la  pefte  p.  343." 

(h  .  Hanr.eus  in  libello  de  ea  lue  proprio  p.  19. 
(h*)  Ruffel  natur.  hift.  of  Aleppo  p.  209. 
(i)  Vander  Mte  apud  G.  v.  Svvieten  p.  113- 
(k)   In  variolis  Lifier    L  c.    Pro  figno    malignaj 

febris  feabet  ftianchini . 

(1)  Zacut    Luflt.  prax.  admir.  L.  III.  obf.  S9- 
(m)  In  Europsis    malignis    &    petechialibus    fe- 

bribus  Huxham  of  fore  throat.  p.  60.  6u  of  fevers 

p.  44,    !n  febre  flava  Linings   1.  *.    N.  voyag,  de 

Siam  p.  111. 


i-ECT.    /J.    CRUOR,  n 

de  auribus  ,  oculis  ,  naribus  ,  ore  ,  utero  inteftinifque  ,  &  de  cute  veficantibus 
cmpiaftris  erofa,  aut  cum  fudore  (»)  erumpit  j  &  in  pefte  (o)  de  naribus  ,  ute- 
ro  ,  &  de  incifa  vena,  aut  fcarificata  cute  fluens  vix  coerceri  poteft  (p);idem- 
que  in  fimili  putredine  ,  quam  ferpentium  morfus  (a)  fanguini  imprimit  ,  ex 
auribus  ,  naribus  oculifque  manat  ,  tum  in  morte  fubita  ex  vapore  fentinas  pu- 
trido  (r).  Eriam  hx  hajmorrhagiae  fere  funefta?  eveniunt  (s)  ,  &  raro  evadunt , 
quibus  in  (t)  variolis  fanguis  per  urinas  exiit  ,  doctifiimis  anglis  teftibus  .  A 
putredine  enim  basc  diflfolutio  eft,  qux  vires  cordis  potentiffime  deftruit,  ut  te- 
nuitas  ea  fanguinis ■  cum  pulfu  minimo  ( t*  )  fere  conjungatur  ,  neque  malum 
auxilia  fere  admittit  ,  fiquidem  corrupto  fanguini  fua  nativa  denfitas  reddi  ne- 
quit  («Y.  Sed  etiam  alii  in  corpore  humano  humores  eoagulabilem  naturam  per 
morbos  amittunt  (*). 

§.  VIII.  Cruoris  &  feri  in  fanguine  portio. 

Qu«  nuper  expofita  funt  ,  non  permittunt  certam  feri  ad  grumum  rationerrt 
eflfe  (v)  :  cum  enim  tot  ex  caufis  feri  copia  aut  crefcat  ,  aut  diminuatur  ,  cum 
cruor 'perpetuo  aiiquam  feri  copiam  exfudet  ,  quze  fibi  decedit ,  adeoque  feri  por- 
tio  crefcit ,  donec  de  cruore  vix  fuperfit  quidquam ,  non  oportet  certam  utriufve 
elementi  ad  alterum  rationem  fperare .  Nihil  ergo  ab  exfpeclatione  noftra  alieni 
•eft  ,  quando  darirTimi  fcriptores  alias  &  alias  de  utriufque  in  fanguine  partis  ru- 
bra:  ,  quam  diximus  ,  &  flava*  rationes  admiferunt  .  Oportet  autem  eos  audire  , 
quorum  major  eft  aucloritas  .  Qui  minimam  feri  portionem  fecit  Hambergerus  , 
seftimavit  ad  tertiam  fanguinis  partem,  inque  homine  rationem  ejus  ad  cruorem. 
fecit  109-212.  ut  tamen  ea  ratia  paulatim  crefceret,  &  denique  ferum  ad  cruo- 
rem  eflfet  ,  uti  145  ad  176  (%$  .  Tertiam  &  paulo  ultra  ,  neque  tamen  penitus 
dimidiam  ,  recepit  Bowne  Langrifb  (a).  Rubri  fanguinis  partes  6>-  alibi  38  re- 
perit  Raymundus  V:e"<':ens  ( b)  .  iEqualem  utriufque  portionem  facit  Robertus 
Boyle  (  c  )  &  Carolus  Drelincourt.  (  d ) ,  &  tAd.  Frid.  Hofmann  (  e ) .  Cl.  Davies 
portionem  feri  dimidiant  facit  (1).  Quinque  cruori  duodecimas  ,  fero  feptem  ad- 
fignat  JoannesTabor  (f).  Quinque  feri ,  tres  cruoris  partessftimat  Homberg;us(g)  , 
duas  tertias  feri  ,  cruoris  unam  Thomas  Scbwenke  (h).  Tres  quartas  partes  fe- 
Haller  Phyfiolog.  Tom.  II.  E  ri , 


(n)  Uuxham  of  fevers  p.  44. 

00  Murelt  chir.  Schriilen  p.   387. 

(p)  Timoniiu  in  gener.  chronol.  hifh  of  feafons 
p.   154. 

(q)  Pifo  hift.  nat.  Ind.  p  276.  de  morfu  ferpen- 
tis  Ibiracoa . 

(0  Continuo  fane.uis  de  ore  ,  naribtis  &  auribus 
cxiit  cum   magna   putredine    Rutty  fynopf.   p.    148. 

(s)  In  pefle  v.  Muralt  I  c.  Labadie  de  la  pefte 
a  Touloufe  p.  1610.  Radczinski  p.  367.  In  febre 
fiava  Liningt  1.  c.  in  morbo  fere  eodem ,  quem  fu- 
dorem  fanguineum  vocat  Helvetius  pertes  de  fang 
p.   87.  83. 

(t)  Lifler  1.  c.  Sydenham  . 

(t*)  Mem.  de  1'  Acad.  des  fcienc.  1749.  p.  119. 
Huxbam  of  fore  throar.  p    39.  60.  61.  Unings  I.  c. 

(11)  De  fanguine  Schwenke    p.   129.    de  ichthyo- 


colla  putrida  Lifter  aq.  medic.  Angl.  T.    II.'  p.   90. 

(^x)  ln  fcorbuto,  ut  vocat ,  vaccarum  lacnonco- 
gitur  Planque  bibl.  T    III.   p.  21. 

(y)  Conf.  G.ivbii  patholog.  p.   153. 

(z)   Phyfiolo^.   p.  6. 

(a)  Medicai.   praftice  p.  74. 

(b)  Des  liqueurs  p.   23. 

(c)  Apparat.  p.  54.  append.  p.  24.  Plus  utique 
repererat  cruoris  ,  fed  ne^at  inde  concludi  pofie  , 
ferum  a  cruoris  copia  fuperari . 

(cO  Canicid.  X.    exigua    nempe    diverfitas  fuit  ; 
Cheyne  English  malady  p.    120. 
(e)  L.  c    p.  17. 
(1)   Pag.  4 

(O  **•  62.  ad  experimentum  non  optimum. 
(g)  Mem.  de  1'Acad.  Roy.  des  fcienc.  171». 
(h)  P.  92. 


?4  L  I  B.     V.    SANGUIS. 

ri  ,  unam  cruoris  admittit  Francifcus  Quefnai  (t)  ,  nofterque  amicus  Scbreiberus 
(k)  &  olim  Fri^imelica  (/)  ,  inque  alio  experimento  Carolus  DreHncoun  (m) . 
Sed  etiam  alibi  Robertus  Boyle  cruorem  feri  quadruplum  fecit  (n) .  Quintam  par- 
tem  cruoris,  reliquam  fero  tribuit  /.  Baptifla  Senac  (o).  Septem  partes  teri  , 
unicam  cruoris,  in  deftillatione  leni  &  no  caloris  gradu  invenit  Tbomas  S:bvven- 
ke  (/?)•  Septem  etiam  o&avas  partes  feri ,  unicam  cruoris  facit  Hermannus  Boe- 
rbaave  (?)..  Decimam  tantum  cruoris  portionem  ,  admittit  Carolus  *Auguftus  a 
Bergen  (r),  decimam  vel  duodecimam  foannes  Bobn.  (j)  ,  duodecimam  ,  five 
unciam  in  libra  Cl.  Archiater  &  Eques  Nicolaus  Rofen  (t) .  Tanto  nempe  mino- 
rem  grumi  portionem  quifque  definivit ,  quo  ferius  ad  experimentum  acceffit ,  ck 
quo  plus  feri  per  moram  grumus  fudaverat  (u). 

Alia»  tamen  etiam  rationes  funt,  quae  faciunt ,  ut  diverfam  utriufque  elementi 
po  tionem  reperire  poflfis  .  Plurimum  enim  hic  poteft  viclusra*tas,  vitas.  ratio, 
febrilis  a:ftus,  languor  aquofus  hominis  . 

Quo  robuftior  homo  fuerit,  &  athietico  habitui  propior,  eo  major  cruoris  in 
fanguine  portio  eft,  &  concretio  celerior,  &  durior  .(*).  In  animalibus  calidio- 
ribus,  avibus,  cane  ,  carnivorifque  feris ,  craffamenti  major  eft  portio  (y)»  Con- 
tra  in  debilibus  feri  copia  augetur  (^),  ut  dua?  tertiae  fanguinis  partes  aquofae 
iint  (a),  &  denique  de  fanguine  vix  nifi  ferum  fuperfit  (b).  Ipfe  vidi,,&  fepe, 
in  animalibus  frigidis,  quas  abfque  cibo  languerant,  experimento  fubjeclis  ,  vix 
quidquam  rubri  in  vafis  fuiiTe  (c),  ut  arteria»  inanes  viderentur ,  venas  male  plena». 
Quod  enim  inane  videtur  (d),  id  par  eft  creditu,  lvmphatico  humore  repleri  . 
Ita  etiam  in  homine  pene  fame  pereunte  fanguis  valde  tenuis  &  decolor  fuit 
(d*)*  Contra  in  validis  beftiolis ,  &  abunde  paftis  vafa,  utriufque  .^eneris  uberri- 
mo  fanguine  repientur  (e)r  &  globulorum  tanta  in  eorum  vafa  copia  fertur,  ut 
fero  vix  locus.  fuperfit . 

Porro  in  juniori  an'imale  plus  eft  feri  ,  fi  cum  giobulis  comparaveris  (f)  .  In 
fex  pueris  feri  rationem  ad  cruorem  reperit  Bryan  Robinfon  (g)  ,  quac.  eft  9187 
ad  ioooo.  Quo  majorem  setatem  adtingit  animal  ,  eo  magis  globulorum  rubro- 
rum  ad  ferum  portio  crefcit.  In  media  astate  globulos  facit  Idem  vir  Cl.  10000, 
ferum  non  fupra  7143  (h)  .  In  fenio  &  ifta  portione  major  cruoris  eft  copia  , 
ut  cruoc  quidem  femper   fit  ut  100.00  %  ferum  nunc  ut    6908  (/).  Ita  fit ,  ut  in 

3£ta- 


(i)  De  la  faignee  p.  14.  &  dimidia  minorem  in 
nov.  edit.  p.  51. 

(k)  Atmageft.  p.   54. 

Cl>  Apud  W&lfch  mi&omimemata  II.  n.  98.  Pro 
fajiguine  arteriofo ,  fed  intra  fex  horas  . 

Cm)  Canicid.   I. 

Cn)  L.  c.  p.  55.  e  deftillato  fanguine  . 

Coj  T.  II.  p.  83.  Addit  experimenta.  accurate 
sapta  fuifle  . 

Cp^)  P.    110. 

KsO  Chem.  T.  II.  ProcefT.  119. 

CO    Haematofcop.  p   10. 

Cs)  Circul.  Anat.  phyf.  p.  172.  &  in  kSt.  Erud, 
Dec.   I.  ann.   I.  p.  U6.   117. 

Ct)  Anat.  beskrifning  p  198. 

(u)  Pajla  ad  R.oncailum  ia  Europ.  Mec\\cp.i63» 

(x;  Schwenke  p.  38.    Robinfon   of  food   and  di- 


fcharges  p.65. 

(y)  ShebbearjR  pra<ft.  p.  149. 

Cz).  Idem_  p.  179    Scbwntke  p.  38.  171«  171. 

Ca)  Schvuenke  p..  174. 

(b)  Lucas  Schroek.  Eph.  Nat.  Cur.  Dec  Il.ann. 
IX.  obf.  a    I.   Qvefnai  rievr..  t.  2.    P-43  3- 

Cc)  Exp.  4  *2-  !<5-  7i-  73-  74'  75-  77.*  7$-  81. 
84  &5.  S6.  172.  182.  218.  219.  215.216.  233.  drt 
fecond  mem.  fur  le  mouv.  du  fang. 

(d)  Cbnt.  p.  24.  25.   189.  ejus  fec.  memoire .. 

(d*)  Kirkiand  of  gangrens  p.  78 

Ce)  Pairim  ut  Exp.   n.  &  p..  17- 

Cf)  Schwenke  p.  91.  Willis  de  cerebro  &  nerv» 
p.    134.  ed    8. 

Ca)  Effays  p.  425. 

Ch)  P    416. 

0)  P-  4»  5- 


S  E  C  T.    II.    C  R  U  O  R  .  35 

getate  ineunte,  &  adulta,  &  vergente  feri  ad  ioooo  partes  cruoris  partes  fint 
9187.  7143.  &  6908.  Seuibus  copiofiffimus  cruor  Tbomas  Schvvenke  (k)  .  ldem 
craffamentum  fanquinis  in  adultis  denfius  eft  (k*).  m 

Denique  in  morbis  ,  quo  quifque  fuerit  acutior  ,  eo  minor  in  fanguine  feri 
porcio  fupereft  ( l )  .  Periculum  a  celeri  morbo  abeGfe  perfuadetur  Georgius  Chey- 
ne  (m)  quamdiu  feri  dimidia  ,  aut  quarta  demum  in  fanguine  portio  eft.  In  fe- 
bre  intermittente  ferum  fanguinis  non  fupra  tertiam  quartamve  totius  fanguinis 
partem  efncit  (»)  ,  quartamve  (0)  in  acuta  febre  ,  &  quintam  (/>)  &  fextam 
denique  (q).  ;'.  .  .        ■.  .       '    '„'       '" 

Alrerius  generis  Guilielmi  Harveit  (r)  expenmentum  eft  ,  qui  fanguinem  de 
animale  conunuo  a  paftu  emiffum  faniofum  reperit  ferove  plenum  ,  poft  jeju- 
nium  vero,  aut  urinam  uberius  redditam  ,  aut  multum  fudorem  ,  eumdem  fan- 
guinem  in  grumum  denfatum  invenit .  Id  ita  intelligo,  ut  fanguinem  eo  tempore 
infpicias  ,  quo  chylus  in  lympham  abiit  ,  duodecima  (s)r  fere  poft  cibum  fum- 
tum  hora  .  '* 

§.  IX.  Partes  Jive  Elementa  cruoris .   Globuli  • 

Ad  fubtiliores  fenfim  particulas  indagandas  defcendimus  ,  qux  in  cruore  ani- 
malium  reperiuntur  Initium  faciemus  in  iis  elementis,  quse  fponte  fua  ,  abfque 
ignis  tortura  ,  in  vitali  humore  apparent  ,  quamprimum  induftria  aliqua  ,  &  yi- 
trorum  convexorum  poteftas  ,  diametros  auctura  acceffit  :  inde  ad  eas  mutatio- 
nes  tranfituri  ,  quas  falium  vis  ,  admiftique  alii  fucci  excitant  ,  aut  ignis  vio- 
lentia  . 

Quoties  lente  vitrea  ,  non  valde  quidem  objeclorum  diametros  augente  ,  in 
frigidis  animalibus  fanguinem  fua  per  vafa  meantem  contemplamur  ,  toties  uti- 
que  rubras  in  univerfum  &  rotundas  particuias  videmus ,  qua?  per  liquorem  ,  ne- 
que  microfcopii  auxilio  confpicuum  ,  feruntur  .  Non  abfque  ratione  frigida  ani- 
malia  nominavi  ,  nam  calidorum  quidem  animalium  y_  propriumque  in  primis 
fanguinem  ,  de  vulnufculo  in  capillarem  tubulum  raptum  ,  tepidaque  dilutum 
fpeculatus  eft,  figunfque  fuis  expredit  xAntonius  van  Jueeuvvenhoeck  (0>  poftque 
eum  rirum  alii  ,  ejufdem  fere  statis  medici  (u)  viderunt  .  Nunquam  autem 
mihi  ,  etiam  folari  ufo  microfcopio  ,  aut  edu&um  ,  inque  capillare  vitrum  re- 
fumtum  cruorem  ,  aut  per  vafa  calidi  animalis  motum  ,  ita  pervidere  datum 
eft  ,  ut  globulos  in  eo  perciperem  (x)  .  In  tubulis  quidem  craffities  ipfa  vitri 
umbram  faciat ,  perpetuo  magis  nocituram  ,  ut  acriori  vitro  uterer  (y).  In  vivi 
ammalculi  ,  muris  in  exempio  ,  mefenterio  ,  perinde  expanfo ,  ut  in  ranis  fole- 
nius  ,  globulos  nunquam  diftinxi ,  cum    a  primo    aeris  contactu  totus  in  fuis  va- 

E     2  fis 


(k)   P.   91.  49.   p   68.  feqq. 

Ck*)  Robinfon  Eflfays  on  anim.  cecon.  t  1.  p.415..  (q)  Idem  drachmas  \6.    grana  15.    ex  drachmis 

(l)  English  malady  p    iio.   B.  Langrish  1.   c.  p.  97.  granis   16.  p.  69. 

74.  Sth-wenke  p.  56.  57.  93.  Quefnai  des  fievr.cont.  (r)  De  generatione  anim.  p.  161. 

t.  s.  n  4*-  Cs)  Lcwer  p.139.  ed.  belg. 

Cm)   Difeafes  *f  body  and  mind.   c.  4p.n1.  (t)  Philof.  tranfaft.  n.  102.   106.  Birch  l.c.  t.j. 

(n)  Brovvne  Langrish    modern.  praftice    p.  131,  p.  379. 

Cruor  magis  vifcidus  in  quotidianis    quam  in  ter-  Cu)  Brunnev  de  pancreate  p.  118.    129.  Antonius 

tianis  ,  jn  iftis  tenacior  ,  quam  in  quartanis  Idem  &e  Hej/de  obf.  86. 

ibid.  (xt  Second  memoire  fur  Ie  mouvement  du  fang^ 

(o)  Drachmas  16.  gr.  aa.  ex  drachmis  n.gr.16".  exp.  x.  p.  180. 

Brovvne  Langrish  .  'Cy)   Ibicf.  p.  183.  exp.  10* 

(p)  Idem  ofto  drachmas  grana  14     ex  dfachmis 


i 


6  L  I  B.     V.    SANGUIS. 

js  fanguis  ftaret  ,  rubrumque  in  filum  confifteret  ,  tota  ut  vafa  tamquam  cora- 
liorum  rami  ,  uniformi  rubore  replerentur.  Non  felicior  fuit  Remi  noftri  (^)  in- 
duftria  ,  neque  fere  video  quemquam  recentiorum  fcriptorum  ,  qui  globulos  ru- 
bros  depinxerunt  ,  de  calidis  animalibus  exemplar  fibi  fumpfiffe  .  Non  ideo  ta» 
men  quemquam  refutavero  ,  qui  feiicior  ea  viderit ,  quae  meos  veri  cupidos  ocu- 
los  fugerunt  .  Inventionis  ceterum  iaudem  ad  Marceilum  Malpigbium  refero,  ut 
tamen  ipfe  vir  111.  non  penitus  perviderit,  quse  ipfi  natura  obtuierat,  atque  adi- 
pis  glebulas  fe  vidiiTe  perfuafus  fuerit  ,  quando  veriffimos  fanguinis  globulos  vi- 
derat .  Sanguineum  nempe  vas  in  omento  hyflricis  citat,  in  quo  globuli  pinguedinis 
propna  fig>'.ra  terminati  rubefcentes  ,  &  coraliorum  rubrorum  •vulgo  coronam  cemu- 
lantes  vili  fint  .  Hgec  jam  anno  1665  fcripfit  (a)  .  Serius  ,  &  aliquot  equidem 
annis  ferius  ,  civis  etiam  Delphenfis  ,  tAntonius  van  Leeuwenhoeck  globulos  in 
fanguine  rubros  vidit,  die  15  augufti  ahni  1675  (b)  .  Cum  tamen  Idem  hoc  in 
argumento  diligentiffime  verfatus  fit,  novafque  in  fanguine  particulas  multa  per 
animalium  genera  perfecutus  laboriofe  defcripferit ,  fuam  certe  iauream,  neque  m- 
decoram  meretur  (  1  ). 

§.  X.  Omnino  vera ,  fuique  generis  fanguinis  funt  elementa. 

Commune  noviter  repertarum  rerum,  neque  injuftum  fatum  eft,  ut  ferius  ali- 
quanto  fldem  impetrent .  Prsftkerit  enim  aliquantum  in  dubitationis  partes  de- 
clinaffe  ,  quam  novas ,  neque  fatis  firmas  undique  opiniones,  ahfque  judieio  aut 
examine  recipere  ,  Ergo  alii  quidem  globulos  rubros  erronea  ab  obfervatione  na- 
tos  effe  fcripferunt ,  neque  dari  in  noftro  fanguine  mcleculas  ,  quibus  rotunditas 
perpetua  fit ;  huc  Nicolaus  Hartfoeker  (c)  pertinet,  alioquin  in  Leewwe.nhoeck.ium 
iniquior  ,  &  difficilis  nova  credere  Elias  Camerarius  (d)-  Sed  etiam  nuper  Vir 
elegantiffime  doclus  /.  Zacharias  Platner  (  e  )  fphaericas  has  molecuias  rejecit  , 
&  fanguinem  non  globulofum  ,  &  ramofum  potius  fibi  apparere  fcripfit  *Archibal- 
dus  lAdamus  (f}.  Verum  etiam  ita  nollem  globulosrubros  intelligi,  uti  pleraque 
fiuida  componi ,  aut  vulgo  fcribitur,  aut  ab  infigni  experimentoruni  auclore  Pe- 
tro  v.  Mujchenbroeck  (g) ,  aut  ab  I.lL  Gaubio  (h)  intelle&um  eft .  Ex  theoriaenim 
unice  &  abfque  fenfuum  fide  ,  globofa  elementa  liquoribus  tribuuntur  ,  ut  ele- 
mentorum  facillima  difceffio  explicetur :  fic  neque  oleum  ,  aut  hydrargyrus  ,  aut 
fumus  carbonum,  eo  modo,  quo  fanguinis  moleculs,  globulis  conftat  .  Nam  in 
argento  quidem  vivo  molecularum  figura  incerta  eft ;  adtraclione  vero  in  globu- 
los  majores,  acervofque  particuiarum   figurantur.  In   oieo  cum   aqua  fubaclo  (0 

in- 


(z)  Diff.  fajpe  cit.  p.  39.  (g)  Effays  de  phyfique  p.  367, 

(a)  De  omento  &  adipofis  duftibus  ,  Editionem  (h)  Pathdlog.  p.  161 

Londinenfem   cito  p.  42.  ^i)   e0    laftis    globulos   refem,    Leeuvvenboecfifo 

Cb)  Ipfe  dietn    indicat    Philof.  tranfaft.    n.   loa.  diftos,  pellucidos  ,  varias  magnitudinis ,  Phil.  Tranf. 

(1)   Fere  omnia  fluida  craffa  globofa  funt  ,    fu-  n.  101.  Biyih    T.   III    p    381     J.  B.  Senac    T.   II. 

mus  carbonis  ,  oleum  ,    mercurius  Muffchenbrotck  p.   657.    Boerhaave    Prax.  Med.    T.   I.    p.    211.    & 

Bffais  p.   367.    Vapores    aquei  Kraft    phyf.  gener.  Petro  Ernefto    Afchio    de    natur.    fpermatis  n.   59« 

P •  *37-  &c.  tum  chylefos  illos    &  illi    111.   viro    diaos  ,  & 

(O   Extrait  critique  p.  5.  A  liquoribus  heteroge-  Afchio  obf.  51     52.  Globulos  adipis  etiam  Delphen- 

neis  immiftis  explicat  .  fis  habet  obfervationum  auflor  ,  Phil.  Tranf  n.iod. 

Cd)  Specim.  medkin.  elecV.  Diff.  IV.    p.48.  Bul-  compreffos  ,  exigrofque  ,    &    'm    pure  III.  Senac  p. 

las  ex  vifcere  aliquo  &  aere  compofitas  dicit .  639.    cum  aceto  fubac^um  oleum  globulis  comparat 

(e)  De  fuppurat.  cohib.  n.  4.  Cheyne  philof.  princip. 

(f)  Philof.  tranfa^,  n.3*s. 


S  E  CT:    II.    C  RU  O  R.  37 

inque  emulfionem  abeunte  ejufdem  generis  globuli  nafcuntur,  adipis  ab  aqua  cir- 
cumfcriptas  maflulae ,  quibus  neque  magnitudo  eonftans  eft ,  neque  color  ruber  , 
neque  ferri  elementum  .  In  fanguineis  globulis  omnia  alia  funt .  Solidi ,  perpetui , 
circumfcripti,  certa  magnitudine  &  figura,  certa  ferri  portione  prcEgnantes  ,  in 
fluido  invifibili  moventur,  &  attraclione  mutua  adeo  non  figurantur  in  globulos , 
ut  eam  figuram  amittant . 

Neque  adeo  in  fanguine,  perinde  ut  in  aliis  liquoribus  animalium  ,  commurri 
lege  faclos  globulos  reperio,  ut  etiam  in  bile  (k)  fudore  (/),  faliva  (m) ,  lacruma 
(n)  ,  urina  (0),  etiam  putrida  (/>),  liquore  proftatico  («7),  pancreatico  fucco  (  r)  , 
amnii  humore  (s) ,  femine  demum  (0  fimiles  globuli  (int ,  aut  in  nervis  («) ,  me- 
dullave  fpinali  (*)  aliifque  rebus  (y)  reperiantur,  quaj  olim  Leevvvenboeck.fi , 
nuper  vero  Cl.  J*  Petri  %Ajchii  (y*  )  voces  funt ,  a  bullis  forte  aereis  ,  aliifque 
peregrinis  particulis  natae .  In  nullo  enim  alio  liquore  ejufmodi  globulos ,  copio- 
fos ,  certos,  conftantes  haclenus  vidi ,  quos  in  ranis,  bufonibus,  pifcibus  (^)  va- 
riis  ,  in  lacertis,  fquillis,  cancris,  araneis,  libellis  (a),  cochleis  (£),  aut  Leeu- 
wenboeckius ,  aut  alii  idonei  teftes  viderunt .  Globulos  in  oculi  vafculis  defcribit 
CI.  Meijler  (1),  motos  intra  vafcula  (2),  pellucentes  &  folidos  (3),  majores  & 
minores  (4).  Sazpe  &  ipfe  eos  vidi  in  meo  oculo,  quando  eum  dirigo  in  perfora- 
ti  veli  viridis  foramen  radians . 

§.  XI.  Figura  globulorum , 

Nomen  fphajrulas  indicat,  &  vulgo  pro  fphsrulis  habentur,  fpha»rulafque  in 
calidis  animalibus  depinxit  Jfntonius  v.  Leevvmboeck  (c).  Ipfe  tamen  belgicus 
jnventor  in  frigidis  ^d)  animalibus  ,  inque  avibus  (e),  haclenus  ab  ea  figura 
receffit ,  ut  glebularum  fanguinis  tres  insequales  diametros  faceret,  quarum  gra- 
tia  partkulas  planov&les  vocarentur  :  fecliones  nempe  elliptici  corporis  ftguris 
fuis  exprimit  (f) ,  qua3  craffitiem  pene  nullam,  longitudinem  latitudine  ahquan- 
to  majorem  haberent.  Nuper  etiam  clanffimi  viri  ,  in  anglia  (g)  &  gallia  (b)  , 

'.      figu- 


(k)  Afche  obf.  60.  6\.  Mimmos  addit  effe. 
(1)  Leeuvusnhoeck  1.  modo  cit.  - 
Cm)   fbidem  perpaucos  .  Afche  n.  61.  6S. 
(n)  Ibid.  pariter  paucos  . 

(o)  Leeuwenhoeck    Anat.    &    contemplat.    p.    40. 
Exper.  &  contempl.  ep.  56.   Afche  obf.  69. 
(p3   Afthe  obf.   76. 
(q)   Idem   obf.   49. 
(,t)  Idem  obf.   50. 
(s)   Tdem  obf    53.  etiam  in  putrido  femine ". 

(O    P     302.    &c. 

Cu)  Leeuwenhoeck   Philof.   Tranfact.  n.   108'. 
(x^   Ibidem  n.    136. 
(y)  N.    iy. 

(y*)  Materiem  per  fe  eohasrentem  fponte  in  glo- 
bulos  formatam  effe  p.  103. 
(z)  Second  memoire  c.  1.  tot. 
(a)  Lecuwenhosck  exper.    &  eontemplat.  p,  *8<j, 
CbJ  lijlir  de  cochl.  p.  9S.  r       r 


CO  Amhurg,  Magax,-  t.  t%. 
CO  P-  »34- 
(?)  P.   ifik 

(4)   P.  159-  ... 

(O   Innumeris  locis ,  quf  contintro  excitabiinturv 

(d)  Epift.  prior.  quas  fub  nomine  anatomiae  & 
eootemplationurn  latine  verfas  ediderunt  ,  n.  38. 
p.  J54.  &  in  altera  enumeratione  p  51-.  in  expenm. 
&  c&ntemplat.  Epift.  60  p.  78  in  eontinuat.  arca- 
nor.  natur.  p.  218.  Confeiitit  Wyerus  GLiilielmus 
Muys  de  fibr.  mufc.  fabric.  p.  300.  Miftfcheili  de 
apoplex.  p  41. 

(e)  Leeuvvenhoeck  Hsdem  fere  locis  ,  Ht  Ep.  60. 
p.  78.  Muys  1.  c. 

(f)  V    c.  epift    38.  p.  54. 

(g)  Henricus  Mihlcs  Phil.  tranf  n.  4^0. 

(10  II!.  Seitac  in  effays  de  phyflque  T.  II.  p.jo'©» 
ed,  I7)l>  &  traitfe  iu  coeur  t.  a.  p.  55^, 


3«  IIB./.    SANGUIS.    ,. 

tiguram  harum  molecularum  lenticularem  faciunt,  quae    &  ipfa  denominatio  inx- 

quales  diametros,  &  craffitiem  longitudine  minorem  exprimit. 

Ego  quidem  folis  in  frigidis  beftiolis  has  particulas  contemplatus  fum  (  i  )  , 
eas  vero  femper  rotundas  reperi,  ut  nunquam  latitudine  rninorem  longitudinem. 
viderim  (/):  craffitiem  vero,  quatenus  microfcopiis  de  craffitie  judicatur,  fem- 
per  infignem  repererim  (k)  ,  cum  intenfior  in  medio  color  fit ,  orae  vero  fenfim 
expallefcant .  Deinde  cum  globulos  vario  in  fitu,  per  minimas  in  primis  venulas 
moveri  cernerem  ,  nunquam  aciem  globulorum  vidi ,  ut  quidem  me  vidiffe  opor- 
tuerat  ,  fi  omnino  planam  latitudinem  haberent,  tenuemque  aciem  .  Sed  etiam 
foiare  microfcopium  ,  quo  enormiter  rerum  vifibilium  imagines  augentur  ,  fpha»- 
rulas  ,  pifis  non  minores  ,  oftendit  (/)  .  Quare  mihi  quidem  nondum  caufae  eft 
fatis,  quo  minus  pro  veris  fphaerulis  habeam,  aut  certe  ejufmodi  rotundis  mole- 
culis  ,  quarum  craffities  reliquis  duabus  diametris  nuilo  difcrimine  cedat  ,  quod 
oculis  percipiatur.  Sed  etiam  in  LeeuwenboeckH  verbis  videor  mihi  contradiciio- 
nem  percipere,  In  cancris  nempe  ,  &  fquiliis  (m)  &araneis  (w  ),  frigidae  utique 
claffis  animalculis ,  globulos  conftanter  vocat,  qui  ex  minoribus  globulis  compo- 
nantur  (o)  :  modum  etiam  icone  exprimit,  quo  coaiefcunt  (p).  Verum  ejufmo- 
di  compa&io  fblidam ,  non  planam  utique  moleculam  efficit .  Pallenres  forte  (?) , 
hinc  ad  centrum  parum  faturatius  tinclas  -pifcium  moleculas  vidit,  quas  ob  eam 
ipfam  caufani  non  crederet  craffitiem  habere,  Angulofos  globulos  (r)  ,  aut  cau- 
datos  (j-)  partim  obfervationis  vitio  tribuerim,  partim  globulorum  deformatio- 
ni.  Nam  &  ipfe  efTufos  m  oblongam  &  vermiculi  iimilem  ipeciem  degeneralfe 
Vidi  (t) . 

J§.  XIL  Magnitudo . 

Magnitudinem  his  moleculis  conftantem  tribuit  *A"nton>us  v.  Leeuvvenboeck  » 
neque  ego  diverfitatls  memini  ,  quam  obfervaverim  ,  paucis  equidem  animalium 
generibus  ufus  .,  iifque  frigidis  omnibus  ,  Verum  idem  clarus  belga  eamdem  om- 
nino  giobuiorum  rubrorum  in  omnium  ,  etiam  eorporis  fui  moie  diverliflimorum 
animalium  fanguine  reperit,  ut  bovis  in  cruore  non  grandiores  ,  quam  in  rana 
effent .,  &  eadem  in  cuniculo,  ove  ,  homine,  bove,  earum  fphaerularum  magni- 
tudo  effet  ,  neque  quidquam  in  cete  difFerret ,  minimove  pifciculo  («)•  ^ta.  p^ 
Muyfius  in  fanguine  galli  indici ,  gallinacei  3  pafiferis ,  afelli  ,  porcelli ,  hominis  , 

bo- 


CO   Me  negare  plobufos  folidos  effe  Cl.  Langfuer  vexitatem  agnofcit,  &  pkna  videantur,  quae  prms 

p  ai.   &  contra  compreffos  &  lenticulares  effe ,  pa-  ex  iis  umbris  convexa  effe  difcebamus- 

riter  contra    me  Cl.  Weiff     ASi.  HelveU    X.  4.  p.  (i)  Second  memeire  Exp.  a.  3.  5.  19- 

353    3  54-  (k)  IbH-   Exp.   2.   II.   17.   15, 

Veras  effe  tres  diametros  diverfas  globulorum  Id,  (11   Ibid.  Exp.  1. 

fc   5-  P    348.  (m)  Experivn    &  contempl.  p.  189. 

Eatetur  G.  a  Turre    globulos  fanguinls  lente  vl-  (n)  Contin.  arcan.  natur.  p.  316. 

trea  minus   augente    utenti  fphsericos    &    rotundos  (o)  Exper.  &  contempl.  p.  431. 

videri  :    fed    vult    eofdem    ope    lentis   diametrum  Cp)  Exper.  &  contempl.  p.    2.  Continuat.  arcan. 

3i8oes  augentis  confpectos  planos  effeanulos  mem-  natur    epift.  118    f.  5.  6. 

branaceos  ,  lympha  plenos  ,  in  epift.  ad  Nolletttm.  (q)  Exp.   noftr.  4. 

Refpo-ndet  Cl.  Cafareus  Pozzi    in  propria  tpiftola,  (r)  Frankifche  anmerkungen  T.  I.  p.  »*•• 

inter  talci  folia    elifos  globulos  planos    apparuiffe  .  (s)  Mthles  l  c 

TVlihi  fufScere  videtur  ,    quod  acerrrme  augentia 
vitra  omnia  corpora  pellucida  reddant  ,    quia  par- 

ticulas  tingentes  in  amplius  fpatium  diducunt  .  Ita  31.  193 
Jit ,  ut  umbrae  evanefcant  ,   ex  quibus  oculus  con- 


^S)   mmies   1.  c. 

(t)  Second  memoire  exp.  17. 

(u)  Continuat.  arcaaor.  natur.  p.  ucPhil.tranf. 


S  E  C  T.    IL    C  R  U  O  R.  y/ 

bovis,  ovis,  talpae  murifve  a>que  grandes  globulos  (*)  v'«dit.  In  homme  &fimilia 
aequates  effe  Francijcus  Bofjier  (v).  Sunt  tamen  etiam ,  qui  difientiant.  Nam  m 
pifcibus  ,  quim  in  calidis  animalihus  majores  facit  Joannes  Tabor  (^),  &  in  la- 
certa  humanis  majores  ,  etiam  duplo  Cowperus  (a  )  ,  querrt  hadtenus  fecutus  dfc 
Benrkus  Baker  (6),  ut  certe  majores  faceret  .  Denique  vir  clariffimus  Vincentius 
Menghmus  (c)  non  eamdem  in  variis  animalibus  globulorum  ianguineorum  ma- 
gnirudinem  etfe,  gravis  reftis  adfirmat.  Mihi  ad  bajc  experimenta  accurata  non 
fuppetunt,  neque  videntur,  fi  abfque  dubio  rem  refinire  oporteret,,  qu<e  ha&enus, 
abfque  micometro  capta  funt,  penkus  fufrkere. 

Non  magis  in  ratione  confentitur  ,  quam  globuli  rubri  ,  ef.am  cujufcumquq 
animalis  ,  diameter  ad  pollicem  habeat  .  Mille  milliones  ejufmodi  globulorum 
tion  majores  effe  arenula,  phrafis  eft  Leeuwenboeckii  (d)y  qui  aiibi  globulum 
uni  t/o-o  arenula?  ccqualem  fecit  (e)  ,  ejufmodi  autem  arenulam  diametrum 
habere  lcribit  ~  pollicis  .cqualem,  vir  olimeximius  W<erus  Guilielmus  Muys(f). 
Propius  ad  eamdem  diametrum  definiendam  acceffit  Jacobus  Jurin  (g) ,  qui  dia- 
metrum  bis  milleifim«e  pollicis  parti  azqualem  tribuit ,  deinde  (b)  paulo  accura- 
tius  ~7o  pollicis,  qu-e  menfura  ipfi  Leeuwenboeck>o-  placuit.  Proxima  111.  viri 
J.  Tbeoaori  Elleri  (')  menfura  eft ,  qui  cum  Tj--  pollicis  comparavit^.  Minorerri 
fecit  Stephanus  Hates  (£),  neque  majorem  diamecrum  dedit,  quam  yfgt  pollicis. 
Ad  YTJT  digiti  geometrici  diamerrum  olim  asftimabat  /".  Fridencus  Scbreiber 
(/),  ad  -rieo:  Joannes  Tabor  (w),  quae  menfura  neque  /.  Mapfijta?  Senac  (  n  )  di- 
fplicuit,  neque  Tboma  Morgan  (o),  neque  ■  ampiiflimo  Gefnero  (p)  noftro.  Denique 
vir  olim  in  exponendo  celeberrimus  foannes  Tbeophilus  Dejaguliers  tantillam  ru- 
bro  globulo  diametrum  fecit,  ut  effet  7—77  Pars  (?)  unciae., 

Ego  quidem  cum  minimorum  corpufculorum  menfuris  non  fatis  habeo  confue- 
tudinis,  ut  inter  magnorum  virorum  opiniones  judex  federe  fuftineam  .  Compa- 
ravi  tamen,  ad  microfcopium  folare  globuium  languineum  cum  plumula  de  ala 
papilionis  fumta .  In  alio  experimento  lens  augebat  corporum  diametrum  ,  ut 
250^  fe  ipfa  mijor  videretur ;  &  taraen  globuli  diameter  non-videbatur  vigefimam 
partem  pollicis  excedere.  Id  experimentum ,  quod  minime  velim  fupra  merita 
laudare ,  diametrum  globuli  faceret  ejufmodi ,  ut  ad  pollicem;  in  eadem  ratione  fe. 
iiabeat ,,  quai  eft  5000  ad  1* 

|.  XIIL 


(x)  P.  29S»  199    joo.  Habet  tamen  etiam  ovata 
corpufcula  alia  aliorum  dupla  p;  300. 

Cy)  Memoir.   fur  la  maladie  des  bceufs  p.   17. 

C^)  Exer.   p    'jS. 

(a^   Philof    tranfaft.    p.  lSc. 

(b)  The  microfcope    made    eafy    p.    116.    Decies: 
majnres  in   ricino  aquauco ,   Ho^louie  p   352. 

(c)  omm.   Bonon    t»  1    P'.   II.  p.  25S. 

(dj  Exper.  &  contempl.  p.  162.    Tanto  minores 
•ncia  tacit   B>e  haave  de  viribus  medic.  p.   35. 
Ce")  Phil.  tranC  n.  106. 
(i)  L    c.  p.  333. 

Cft)  Oe  aq    flutnt.  mot.  inter  diff.  p;  46. 
(hj  phil.  tranfatl,   n.  377.  art.    7,     ex.  eadeirc 


menfura  fili  argentei '. 

(i)  Memc;r.  de  1  Acad.    des    fciencr.    de    Berlin. 

k)  P  \6.  ex  JuYtni  ,  ut  lego  ,  priori  experi- 
mento  iri  Phil  tranf.  n.  25^.  relato  ,  qui  liber  ad 
manus  non  eft . 

C-l)  Elem.  phyf.  math.  p.  309. 

Cm)  P.   59    experimento  non  valdc  fubtili  ufus . 

Cn)  Traite  du  coeur  t.  2.  p^  655. 

(oj  Philof.  princip  p.  187.  Addit ,  fibi  ea  men» 
fura  minores  videri . 

(p)   De  natura  flnidor. 

(q>  Courfe  of  experimental  philofophy  T.  I.  pi 
if,  ad  calculos  equidcm  Leeuvvsnbostkianos » 


40 


L  I  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 


§.  XIII.  Color. 

Etfi  hae  fphaerulae  in  univerfum  rubra;  funt  ,  obque  eas  folas  fanguis  reliquus 
rubet ,  non  tamen  conftanter  idem  iis  color  eft.  In  animale  fano ,  valido,  bene- 
que  faturo,  etiam  fingulac  fature  purpurea»  funt  (r).  In  aliis  animalibus,  mali- 
gnius  paftis,  &  debilibus,  palient  (s)  iidem,  inque  luteum  colorem  degenerant, 
Neque  hasc  in  colore  globulorum  varietas  inde  pendet  ,  quod  palleant  folitarii  , 
congefti,  vero  auclo  colore  rubefcant  (t).  Etfi  enirn  color  a  congeftione  corpu- 
fculorum  utique  intenditur  (?0,  certum  tamen  eft,  etiam  foiitariis  (x)  globuiis  y 
in  fano  animale ,  innatam  purpuram  infidere,  neque  eos,  feorfim  infpeclos  &  fi- 
gillatim  aut  peilucere,  aut  rubrum  colorem  deponere,  uti  quidem  paffim  fcribi- 
tur ;  etfi  id  quidem  verum  eft,  ubi  in  vafe  capillan  pauci  funt ,  nudum  oculum 
in  eo  vafculo  colorem  rubrum  non  percipere.  Oblique  iilapfa  lux  argentei  quid 
his  globulis  afpergit  (/),  quale  &  alia  in  corpufcula  fluida  jubar  projicjtur,  ne- 
que  iis  corporibus  proprium  inhseret.  Contra  in  venis  ^etiam  majoribus  (^),  nu« 
merofi  in  debili  animaii  &  corigefti  globuli  flavum  colorem  confervant.  Ineadem 
etiam  vena ,  non  fatis  nota  ex  caufa ,  hunc  globulorum  torrentem.  flavum ,  alte- 
rum  faturate  purpureum  fuiffe ,  alias  monui  (a) . 

§,  XIV.  Copia, 

Variam  horum  globulorum  rubrorum  in  pellucente  humere  copiam  etTe  pofte , 
fatis  intelligicur.  Inanes,  aut  quas  oculus  certe  inanes  reperit  ,  arteriae  venaeque  , 
utique  invjfibilem  liquorem  continent  ,  in  quo  aut  paucae  rubrorum  globulorum 
lineae  (h),  aut  omnino  ne*  eae  quidem  linese  (c)  continentur;  nempe  his  in  exem- 
plis  ratio  globulorum  ad  Jumen  fui  vafis,  adque  diaphanum  elementum  ,  in  quo 
moventur  ,  exigua  eft  .  Id  phaenomenon  in  captivis  anguillis  Leewvuenhoeckius 
viderat  (d) .  Contra  ,  quo  quodvis  animal  robuftius  fuerit  ,  eo  major  vis  globu- 
lorum  eft  ,  ut  in  ranis  bene  paftis  ,  bufonibufque  vix  fpatium  videas  ,  quod  ru- 
bro  globulo  non  repleatur  .  Confentiunt  ea  CL  Britannorum  theoriae  ,  qui  ple- 
thoras  naturam  non  m  univerfi  fanguinis  ,  kd  in  rubrorum  globuloram  abundan- 
tia  (e)  pofuerunt . 

Pauciores  equidem  in  frigidis  animalibus  ,  quam  in  calidis  globulos  effe  ,  (i 
cum  fe.ro  comparares ,  jam  Leewwenhoeckius  auclor  fuit ,  eamque  ipfam  rationem 
dedit  Thomas  Schwenke  (f)  ,  cur  frigidus  animalium  unico  corde  praeditorum 
fanguis  ilavefcat.  Paucos  etiam  in  cochleis  cruoris  globulos  effe,  feri  plurimum  , 

Lijic- 


(r)  Secood  memoire  &c.  exp.  5.  8.    11. 

(s)  Second  memoir»  exp.   4.  11.   16.    &  p.   188. 

(t)  lnde  xuborem  psndere  ,  &  acervatos  rubere, 
fingulos  neutiquam  A  v  Leeuvvenboeek  Phil.tranf. 
n.  106.  Anat.  &  contempl.  p  ^4.  Experim.  &  con- 
templat.  p.  205.  Epifloi  phy.fiolog.  T  IV,  p.  336", 
Lancifi  q,  21.  Verduc.  tr.  de  Tufage  des  part.  T.  I. 
p.  209.  w.  Guil.  Muyf.  1.  c  p.  300.  F.  Quefnai 
ceconom.  an  m.  t.  3.  p-  36.  Dom.  Mifiicbetli  de 
apoplexia  p.   ;i,  &c. 

u)  Scnac  t.  a.  p.  66i.  Mnlfigh.  pofth.um.p.123. 
Laticif.  L-  c.   p   21. 

(x)  Exp  3.  5.  8.  11.  ji.  119.  Subrubellos  «ffe, 
frank,  anmetk  l.  c. 


(y)  Exp.  14.  15  Etiam  hoc  phssnomenon  vidit 
111.  Arcbiatrwum  Comes  I.  c» 

(z)  Prem.  mem.  p.   17. 

(a)  Exp.  13. 

Cb)  Exp.  81.  85. 
'   (c)  Exp.    71.    73.    74.    75.  78.  81.  84.  86.   I7*« 
182.  218.  119.  •225    126.   233.  &c. 

(d)  Contim.  arcan.  natur    p.  358. 

(e)  Geor«ius  Martine  ElTays  of  a  Socieby  at  E- 
dimb  T.  II.  p.  83.  Bryan  Robinfon  of  food  an4 
■difcharges  p.  6%. 

(f)  P.  11.9.  Idem  cruoris  ,  in  terreilribus  ratio- 
rem  tanto  majorem  facit  ,  ut  acjuatilium  cruoxem 
■&5es  fuperet  p.  79. 


S  E  C  T.    It.    C  RU  O  R.  m         m  4* 

Littervs  (g)  reliquit,  &  accuratior  Vincentius  Menghinus  (h) ,  pauciores  in  anguii- 
teauam  in  rana  ,  in  rana  rariores  quain  in  homine  globuios  reperit,  raros  etiani 
in  cifcibus,  avibufque  .  Verum  ha:c  ego  omnia  ad  languennum  ammalium  nirnis 
freauentes  incifiones  refero,  nimis  certus,  in  robufto  bufone ,  ranaque  bene  pafta  , 
&  rubicundiffrmum  fanguinem  eflfe,  nullo  gradu,  quam  m  homme  pallidiorem,  & 
in  -arteriis  &  venis  microfcopio  oppofitis  tantum  globulorum  numerum  moven  * 
ut  piuribus  non  fit  locus.. 

§.  XV.  Mollities.  Elater.  Eigura  mutabilis . 

Difficile  eft  experimentis  de  his  globulorum  rubrorum  dotibus  definire  ,  adeo- 
que  &  in  definiendo  magnam  fcribentis  modeftiam  eflfe  oportet ,  &  dubitantis 
feciiem  excufationem .  Cum  tota  placenta  fanguinea  cum  elatere  mollis  fit,  cum- 
que  pinguedjnem  in  globulis  noftris  fuo  loco  fimus  demonftraturi  ,  non  repu- 
gnem  ,  globulos  de  plaftica  geiatina;  natura  effe  (  i  ),  ut  tamen  aliquanto  figura 
fua  tenaciores  effe  videantur,  quos  nunquam  ,  tot  in  experimentis ,  aut  adpulfos 
ad  parietes  vaforum  fuorum  comprimi  figuramque  mutare  { i ) -,  aut  refumere 
laxatos  viderim  ,  aut  demum  in  anguftiis  vaforum  minimorum  mutatis  diame- 
tris  in  eilipticam  figuram  tranfiiiTe  ,  cujus  longior  axis  longitudinem  fui  vafis 
fequeretur  ,  anguftior  diametrum  canaiis  fui  metiretur  .  Minime  ignoro  ,  quam 
muiti ,  quamque  clari  in  experiendo  viri  &  mutare  figuram  viderint.,  &  refumere 
libi  commifTos  ,  ipfum  nempe  principem  *A'ntonium  w.  Leeuvvenhoeck  (k)  ,  deinde 
Cuilielmum  Covuper  ( /  )  ,  &  inter  eos  ,  qui  cum  vitris  convexis  confueverunt  ,, 
Fridericum  Wilhelmum  Horch  (  m  ) ,  Henricum  Baker  (n) ,  &  H.  Mihles  (  o  ) ,  ut 
alios  graves  (p)  auclores ,  &  Gerardum  v.  Swieten  (?)  omittam  ,  qui  in  iacerta; 
puimone  (r)  rem  optime  apparere  addidit .  Cupklum  certe  pulchri  phamomeni, 
non  voluntas  ,  neque  in  iterando  experimento  perrinacia  deftituit  ,  fed  natura 
utique  noluit,  quem  avidus  accephTem,  eventum  induftriiE  mea*  dare.  In  nume- 
rofiiTimis  animalculis  minoribus  globulos  foiitarios  per  rmnimas  venulas  ferri  vi- 
di  U),  perque  frequentes  earum  venarum  anfradrus  iter  fibi  aperire \  Vidi ,  quan- 
tum  ad  «xcitandam  eam  opinionem  fatis  eft ,  fed  id  utique  non  vidi ,  quod  fuf- 
ficiat  ad  convincendum  hominem  unice  veri  ftudiofum ,  micatio  enim  aliqua  ad- 
fuit  (f),  alteriufque  fubinde  faciecula»  lucida»  modo ,  &  modo  obfcura;  ,  in  gk> 
bulo  alterna?  apparitio .  Ipfam  figurae  mutationern  minquam  certo  vidi  ,( u  )  ,  ne- 
Haller  Phyfiolog.  Tom*  II.  F  que 


(g])  De  cochleis  p.  45. 

Cbj  L.  c.   p.  158. 

(i)  Elafticos  vocat  Francifcus  Quefnai  ceconom. 
ajnim.  t.  3.  p.  41.  &  G.  Mirtine  Edimb.  cflays  1. 
c.  &  alii  ,  &  xredit  Cl.  Schvvtnke  ,  po(Te  aduna- 
tos  ,  innatoque  elatere  refilientes  ,  ferum  interje- 
ftum  e-xciudere  p.  110.  Compacliles  &  figurabiles 
vocat  Gnubiut  clarifllmus   l.  c.   p.    \oi. 

(O  Immutabilem  fifjuram  confirmat  Cl  Meifler 
Kambuig  Magaz..  ,  in  oculis  enim  fuis  per  multos 
annos  eamdem  magnitudinem ,  &  eamdem  figuram 
retinuerunt  .  Eadem  in  meorum  oculojum  vafis  & 
globulis  vids 

ik    Exper.  &  contemplat.  p.  6\. 

(1)  PhiC  tranfaft.  n.  2S0.  append.  ad  Bidl.  T. 
III.  f.  4 

(m)  Mifcell.  Berolin.  t.  6.  p.  115- 


(n)  Microfcope  made  eafy  p^  13«. 

(oj  Phil.  tranf.  n.  460. 

(p)  James  Kell  of  mufcular  motion  p.  163.  J.  B. 
Senac  t.  2.  p  657.  J.  Frid.  Sehreiber  almageft.  p. 
»3.1.  FcBoiflier  de  Sauvages  Mem.  de  Berlin.  1753. 
p.  44.  Douglas  on  heat  p  136. 

(q)  Comment.  t.    1.   p.  195. 

CO  L.  c.  An  ex  Cowpero  ,  qul  idem  animal  ci- 
tat  ? 

Cs)  Memoir.  fur  le  mouvement  du  fang  Exp.54. 
119.  tao.  iij.  1J5.  125-  i-<5.  127.  128.  132.  138. 
J43.   144. 

(0  Exp.   14-15 

(_u~)  Exp.  8.  14.  h  p.  14.  Negat  etiam  Cl.  Kru- 
gerus  ,  &  experimentum  Leeuwenhostkii  rejicit  de 
refrigerat.  fang.  in  pulm.  p.  10, 


42  IJS.     T.     SANGUIS. 

que  probabilis  ea  rnihi  vifa  eft  confideranti ,  quanta  velocitate  (*)  per  minimava- 
fcula  hi  giobuli  feranrur,  quos  sequum  erat  lenre  reptare ,  fi  fuo  circulo  maximo 
incuneati'  vafculi  parietes  dilatarent,  lumenque  fibi  cum  propriae  figura  mutatione 
pararent-  Sed  neque  oleofum  illud  ftriarumque  aemulum  coaguli  genus  (y)  huc- 
trahi  debet,  quod ,  faepe  utique  vidi :  globuli  enim ,  qui  eam  faciem  induerunt  , 
fiauram  fuam  non  mutarunt,  cum  paulo  poft,  incifa  vena  ,  novoque  reddito  fan- 
guini  motu,  priorem  in  fphaerularum  naturam  redeant  (^).  Vidi  etiam  ,  fed  ra- 
rius  in  polygonum  quafi  rete  abiiffe   00« 

§.  XVI.  %Ah  aere  elajlico  repleantur* 

Communis  h*c  opinio  fuit  ,  ut  globuli  fanguinei  pro  bullis  haberentur  ,  ex 
aere  elaftico  faclis  ,  quem  cruoris  iamina  includeret.  Eo  tota  fe&a  Jatromathe- 
matica  inclinavit  ,  aJo  ipfo  Petro  Praceptore  noftro  Joanne  Bemoidlio  (.£),  &  Ja- 
cobo  Keilio  (c)  ,  neque  defuerunt  etiam  inter  alios  (dy  phyfiologise  fcrjptores , 
qui  eamdem  opinionem  reciperent,  &  nuper  Ci.  Stevenfon  (e)  tumorem  vena- 
rum  in  pedibus  in  calidam  demerfis  ad  fanguinis  rarefaitionem  maluit  referre , 
quam  ad  vaforum  iaxationem .  Ita  etiam  J.  F-  Schreiber  (/)  ,  non  ejufdem  ce- 
terum  fententiae,  tamen  in  arteriis  p.ulmonis  globulos  elafticam  naturam  induere 
docuit  .  ^ 

Muitis  vero  modis  hujus  hypothefeos  infirmitas  evincitw.  Nam  ipfe  oculus  , 
fcos  globulos  abfque  prsejudicata  opinione  fpeculatus ,  non  bullas  videt,  intus  pel- 
lucido,  aut- invifibili  quocunque  fluido  plenas,  fed  craffas  maffulas,  in  media  con- 
vexitate  opaciffimas,  quas  oporteret ,  ex  hypothefi ,  in  centro  peliucidiffimas  effe, 
quod  plurimus  ibi  aer,  &  coloratae/  laminae  longius  a  fe  invicem  remotae.  effent  . 
Facile  autem  bullas  -pellucidas  in  iifdem  ranis  diftinxirnus  (^)-.Sed  neque  quif- 
quam  vidit  aut  ccllifos  in  refiftentes  arterioias  globulos  ,  aut  in  alios  globulos 
impulfos,  comprimi,  inque  minusfpatium  redire,  &  exftat  ^4'ntonii  v.  Leeuvven- 
heeck  "confeflio,  nunquani  ejufmodi  quidquam  fe  vidilfe  (£). 

Deinde,  cum  aer  utique  in  frigore  denfetur  ,  &  laxetur  in  calore  ,  dudum  ob- 
fervatum  eft  ,,  rubrum  cruorem  omnino  ne  in  fummo  quidem  frigore  in  minus 
fpatium  redigi  ,  ex  Samuelis-  ^AurTvUii  ( i")  ,  clariffimi  nunc  Upfalienfium  profef- 
foris  ,  teftimonio,  &  ipfius  demum  111.  viri  Francifd  Boijjier  (&)  confenfu.  Sed 
ttiam  G.  E*  Hamberger  faffus  eft  ,  ne  a  columna  quidem  36  digitorum  argentt 
vivi  cruorem  in  anguftius  fparium  comprimi  (/) ..  Porro  cum  ex  profeffo  in  hanc 
litem  inquireret  Ciariff.  o.lim  Jacobus.  Jurin  (m),  facile  vidit  fanguinem  aerem 
aliqua  memorabili  portione  continere  non  poffe ,  ne  ea  qujdem;,  qua  in  aqua  con- 
tinetur,  cum  ruber  globuius ,  totufque  cruor,  aqus  pondus  internum  fuperet,lon- 
ge  levior  futurus ,  fi  aerem  iamina  unice  colorata  obvolutum  contineret . 

Ite- 

(x)  Exp.  119.  121.   114.1^5.   i-i.6.    127.  laS.  131.  (d)  Jo.  Bohn  circul.  anat.  phyfiol.  p.  179. 

138.   139.  143.  144.  Ce)  Eff^ys  °t  a  Society  ac  Edimburg.  t.  5.  P.  II. 

(y)   Exp.  18.   ZO..  P-  866.    feqq.. 
(z)  Exp.  i8.  CO  E^P-  3:   9-  17-   *98'  214- 

(a)  Exp..  5.    Bonannut  microg.    p-  92.    ic.    nd.  (g)  Ahnageft.  p,  344. 

Smac  tr.  du  coeur  t.  2.  p.  658.  (h)  Contin.  arcan-  natur.  p.  Iir.. 

(b)  In  1.  de  mufculorum  motu  edit..  Michsht-  (J)  In  difll  de  vafor,  pulmonaliuni  tc  cavitatum 
tlanx  n.   5.  p.  6.  cordis  iasquali  amplitudine  n    16. 

(c)  De  fecret.  anim.  &  de  motu  mufcul.  p.  100.  (k)  Frigus  ^bciale  fan«uinem  in  minus  fpatium 
Deinde  Jeremias  Waiwwvigtn  of  air.  p.  65.  Geor-  non  comprimit  ;  des  effets  de  1'  air  p.  48.  slem. 
gius   Cheyne.  Philof.  princip.  p.  304.Thomas   Knigth  phyfiol.  p.    138. 

of  reat  p^i.Georgius  Erhardtis .Httmbtrger  phyfiol.  (l)  De  uno  pulfu  p.  4.  phyfiol.  p.  18. 

p.  jfa  17.  ^m)  In  Philof,  trarifavt.  n.  361.. 


S  E  C  T.    II.    C  R  U  O  R.  43 

Iterum ,  cum  aer  aut  in  majori  ealore  fe  expandat ,  aut  m  vacuo  fpatio ,  neu- 
tro  modo  globuli  aut  in  fummo  calore  fe  habent,  aut  in  inani  loco  .  Etfi  enim 
Cl.  vir,  de  fecla  Jatromathematica,  fanguinem  in  calore  ebullientis  aqua»  qua- 
dragefima  (»)  parte  prioris  voluminis  ,  deinde  in  nuperioribus  fcriptis  tantum  du« 
centefima  (o)  rarefieri  fcripfit ,  inque  febribus  fexcentefima  (/>)>  noftris  tamen  in 
experimentis  (?) ,  cum  calor  multo  major  adhiberetur ,  nullum  omnino  voluminis 
incrementum  in  globulis  apparuit .  Ita  neque  in  fpatium  ab  aere  evacuatum  (r) 
diraifli  globuli  grandefcunt .  Ut  omnino  hanc  hypothefm  dimittere  liceat. 
§.  XVII.  Num  in  alios  globulos  minores  rubri  globuli  dijjiliant . 
Quibus  argumentis  adfirmetur  . 

Majoris  etiam  momenti  hanc  quasftionem  effe  perfuadeor  K  cum  divifione  glo- 
bulorum  ,  tamquam  altera  columna ,  fyftema  humorum  tenuiorum  nitatur  .  Eo 
accuratius  adeo  audire  oportet  ,  quae  pro  hac  divifione  ftabilienda  afferuntur  . 
Ergo  %&nt%nim*o.  Leewvvenboeck  in  proprio  ftercore  (s)  globulos  ex  fex  aliis 
compofitos,  aliofque  vidit,  trigefima*  fextae  parti  fphaerulae  fanguineae  aenuales  : 
inque  boum  &  equorum  excrementis  (0  alios  globulos  fextae  ,  ahos  tngefimae 
parti  rubri  globuli  aquales .  Porro  in  equi  urina  (u)  gioboias  moleculas  percepit, 
quae  ex  fex  fphaerulis  componebantur,  fanguineae  aequalibus  :  eaedemque  in  alias 
fex  -minores  fphaerulas  refolvebantur .  Lxurina  humana  (x)  multas  particulas  vi« 
dit,  fextae  parti  rubri  globuli  aequales .  In  ipfis  cerevifia?  (y  )  faecibus  iterum  glo- 
bulos,  ex  fex  aliis  conflatos ,  inque  vini  fa:ce  (^)  minus  certae  formae  rotundas 
particulas  vitris  fuis  attigit  ,  quas  duabus ,  tribus ,  fex  &  ultra  minoribus  fphaeru- 
lis  conftarent  .  In  vino ,' fulfuris  fumo  medicato  ,.&  fphaerulas  ex  fex  globulis 
compofitas,  &  earum  in  fex  minores  moleculas  diffolutionem  diftinxjt . 

His,  &  (imilibus  aliis  experimentis  confirmatus ,  anno  1680  (a)  in  eam  fen« 
tentiam  induclus  eft  ,  chyli  globulos  fingi  in  fphaerulas  fextae  parti  fanguinei 
globuli  aequales ,  ejufmodi  vero  fex  fphaerulas  in  unum  globulum  fanguineum  com- 
poni ,  cum  in  primis  in  chylo  &  lacle  (b)  globulos  videret  ,  fextae  parti  fangui- 
nes  moleculae  aequales .  Multa  inde  vidit  ,  quae  eam  opinionem  fulcire  videban- 
tur.  In  fquillarum  (c)  &  incancrorum  fanguine  (d)  globulos  percepit  ,  ex  fex 
pellucidis  fphaerulis  compofitos  ,  inque  falmonis  (e)  fanguine  ex  fex  ovalibus 
planifque  particulis  .  In  aqua  porro  globulos  fextae  parti  fphaTulae  fanguineaj 
aequales  vidit,  aut  certe  fe  vidilfe  credidit  ,  in  unam  fphaerulam  fanguineae  fi- 
millimam  iola  agitatione  compingi  (/)  ,  eamque  majoris  globuli  _formationem 
iconibus  expreflk  (g).  Viciffim  globulos  majores  iterum  diltolvi  ,  inque  fex  ro- 
tundas  moleculas  fmgulos  difcedere  confpexit  ,  ex  quibus  primum  coaluiiTe  vi- 
debantur  :  eam  refolutionem  &  in  vino  fulfure  vitiato  (h)  ,   &   in    cerevifia  (/') 

F     2  vidit . 

(n)  De  inflammat.  p.  41.  de  toto  vero  fanguine  (y)   Id.  ibid.  p.  z. 

fermo  eft  ,  in  quem  variis  modis  aer    fe  admifcere  (z)  P-  6.  7. 

potuit .  Ca)  L.  c.  p.  3. 

(o)  Des  efTets  de  1'air  P32.  (b)  Ibid.  p.   n. 

(p)  Ibid.  (c)  L.  c.  p.    189. 

(q)  Second  memoire  &c.  Exp.  6.  7.  (d)  L.  c.  p.  45 1. 

(O  Jurin  l.c.  &  in  diff.   Vlfl.  p.  100.    Morgan  (e)  Continuat.  arcanor.  natur.  Epift.  1*28.  p.  118. 

philofoph.  princip.  or"  medicine    p.  114.    Williamt  aai.  f.  4- 

of  the  yellow  fever.  p.  15.  (f)  Experim.  &  contemplat.  p.  10.   11. 

(S)  Anat.  &  contemplat.  Epift.   34.  ad  R.  Hookt  (g)  Loc.  modo  citat.  exper.    &  conternpl.    p.  x* 

^nt.  p    3g.  contin.  arcan.  natur.  Epift    118.  f.  5.  6. 

(t)  P.  39.  (IV)  Experim    &  conternpl.  p.  8, 

l")  P.  40.  (i)  Ibid. 

Csc)  Exper.  &  contemplat.  Eprft.  56.  p.  15. 


44  L  1  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 

vidit.  In  fanguine  demum  (k)  moieculam  rubram  quamlibet  fex  in  fphserubs  dif- 
filire  expertus  eft  ,  quae  moiliores  effent  illis  in  vini  &  cereviiias  f<ecibus  globuiis, 
&  aliquanto  difficilius  invenirentur  . 

Eodem  modo  addito  fale  volatih  oleofo  plerofque  globulos  m  fex  minores  re- 
folvi  (/)  addit,  ut  non  aiius  quam  minor  ejufmodi  giobulus  fupereffet .  Ita  faclum 
eft,  ut  minime  dubitaverit,  de  fero  perinde,  ut  de  cruore,  pronunciare,  &  ipfum 
hunc  tenuiorem  humorem  ex  globuiis  componi  (m). 

Std  neque  in  hac  fubtilitate  Cl.  viri  induftria  fubftitit  .  Viderat  fuo  (»)  in 
ftercore ,  inque  bubulo  (o) ,  particulas  trigefimas  fextje  parti  rubri  giobuli  aequa- 
les,  quales  cruorem  humanum  conftituunt  :  in  chylo  vero  particulas  multo  iis 
minores,  quas  cum  fexta  parte  rubri  globuli  comparaverat .  Inde  ,  ejufdem  anni 
1680  Novembre  M.  confecit  (p)->  globulum  rubrum  fangujnis  humani  componi 
ex  fex  minoribus  fphaerulis :  has  fmgulas  fex  minoribus  pilis  componi  ,  &  etiam. 
has  minimas  fphcerulas  forte  ex  minoribus  iterum  globulis  conftare  ,  ut  omnino 
unicus  ruber  humani  fanguinis  globulus  ex  36  (q),  &  forte  216  minoribus  glo- 
bulis  compingatur,  inque  eos  iterum  diffolvi  poffit  .  Denique  fale  voiatiii  (r) 
adjeclo  globuios  ita  attenuari  vidit ,  ut  in  particulas  -trigefimas  fextae  parti  fuaj 
molis  abirent,  adeoque  fanguineum  globulurn  ex  triginta  fex  aliis  fphamilis  poft 
nupera  experimenta  confidentius  pronunciavit  (s) . 

§.  XVIII.  %/fliorum  experimenta  ,  &  hypothefis  Boerhaaviana. 

Non  frequentes  utique  aliorum  fcriptorum  proprias  de  minoribus  giobulis  ob^ 
fervationes  occurrunt  .  Luteos  tamen  orbiculos  in  vafis  minoribus  prior  jam 
Malpigkius  (t)  vidit  .  Deinde  Joannes  Tabor  («)  globulum  rubrum  ex  minori- 
bus  particulis  componi,  lente  vitrea  adhibita  expertus  .  teftatur  .  Minores.  pellu- 
cidos  giobuios  fe  vidiffe  auclor  eft  Cavolus  .Augufius  de  Bsrgen  (x)  ,  de  eorum 
numero  non  perinde  certus .  Globulos  in  fanguine  albos  dixit  Joannes  Bonhorn- 
me  (>0,  decolores  Henricus  Baker  (^),  qui  m  minorem  ramulum  de  trunco  ar- 
teriolas  redierint.  Flavorum  meminit  Francijcus  Boijjier  (a)  ,  &  compofitionem 
minorum  globulorum  in  unam  maffam  congeftorum ,  credit  fuis  fe  oculis  perce- 
piiTe,  illuftris  teftis  Stephanus  Hales  (b)  .  Seri  globulos  modico  repore  adhibito 
in  plures  maffuias  fecedere  auclor  eft  Thomas  Schvvenke  (c)  .  Addi  poteft  ,  ru- 
brum  cruorem  manifefto  craffam  naturam  fuam  ,  pulchramque  purpuram  depone- 
re,  inque  flavum  ferum  degenerare  (0  :  eam  vero  mutationem  phyfiologi  ita 
interpretantur ,  ut  difceffionem  in  minores  maffulas  demonftret  (d)  .  In  mino- 
res  mgflulas  abire,  non  tamen  certo  numero  ,  neque  in  ferum  tamen  ,  gravis 
aucloreft  Hieronymus  David  Gaubius  (e)  ,  neque  ipfeab  eaopinione  aiienus  fui(f). 
J  His, 

Ql)  Tbid.  (y^  Cephalotomie   p.  309. 

(1)  Ibid.p.35.  36.87. Phil.  tranfaft.  n.  145.  Cz)  L.   c.  p.  136. 

(m)  Pbiiof/tranfaft.  n.   117.  (a)  Pulfus  tlreor-  P«  **• 

(n)  Anat.  &  contemplat.  p.  38.  00  H^maftat.  p.  96. 

(o5  Exper.  &  contemplat.  p.  <a.  Cc)  P.   111. 

Cp)  L.  c.  O)  II1  fero    globulos    habet  Swammerdam.  bibL 

Cq)  Adde  contlnuat.  arcan.  natur.  p.  1«.  P-  8j5-    Lorry    de    Alimentis    p.   150.    UdermulUr 

(O  Experim.  &  contempl.  p.  88.  beluftig.  t.  50.  f.  a.  in  albumine  Cl.  Luthtmans  de 

(s)  Contin.  arcanor.  r.atur.  p.  taa.  fapore  p.  46. 

CO  Pofthum.  p.  113.  Cd)  Sehwenke    p.   112.    Wyer.  Guil.    Muys    1.  C. 

\vl)  Exercit.    p.  59.    60.    Moieculas    in    fanguine      p.   100. 

vsdit  ,  quae  ad  globulum    rubrum   fe  habeant ,  uti  (e)  L.  c.  p.  \6*. 

%  ad  3415.  p.  60.  IO  Comment.  ad  praeleft.  Boerh.   t.  a.   p.  3is^ 

00  L.  fl. 


S  E  C  T.    II.    C  R  U  O  Tt.  45 

His,  &  aliis  forte  ,  quas  fecundum  ingenium  magno  viro  fuppeditabat  ,  argu- 
mentis  ,  celebrem  hypothefin  fuperftruxit  fkrmannus  Boerbaave  (g)  ,  „  efife 
„  nempe  in  fanguinevglobulos  rubros  ,  molecularum  ,  qua?  in  humanis  humori- 
„  bus  reperiantur,  maximos  :  eos  globulos  ex  fex  ferofis  fphaerulis  compacYis 
„  nafci ,  inque  ejufdem  iterum  generis  fph^rulas  refolvi  .  Porro  globulum  fero- 
„  fum,  flavum,  five  fecundi  generis  ,  componi  ex  lymphaticis  petlucrdis  fpha> 
„  rulis  ,  inque  eafdem  iterum  comminui  (b)  ;  in  rubro  itaque  globulo  &  fex 
„  ferofos ,  &  triginta  fex  lymphaticos  globulos  coalitos  contineri  .  Verum  ne- 
,]  que  his'  limitibus  divifionem  globulorum  terminari  :  licet  oculorum  acies  ul- 
„  tra  nfhil  feparet  (  i )  .  Nam  longo  procul  dubio  ordine  globulum  etiam  lym- 
„  phaticum  ex  minoribus  ,  &  invifibilibus  multarum  ferierum  fphaerulis  compo- 
„  ni ,  omnium  vero  ultimum  &  tenuiiTtmum  globulum  eflfe  ,  qui  fluidum  con- 
„  ftituar,  fpirituum  nomine  notius  .  Sua  vero  fmgulis  globulorum  feriebus^  & 
„  propria  vafa  effe ,  arteriofi  generis  r  venofique  :  ferofas  nempe  ,  &  lymphaticas 
„  arterias  venafque,.  &  perfpirantia  demum  vafcula,  &  fpiritalia  (k). 

Hanc  hypothefin  ,  late  per  pathologiam  etiam  regnaturam  ,  plurirai  recentio- 
rum  medicorum  &  mathematicorum  admiferunt  (/)  ,  ipfeque  Petrus  <Antonius 
Michelotti  (m) ,  belgicgeque  in  primis  fcholae  do&ores  Tbomas  Scbvvenke  (n)  , 
Joannes  de  Gorter  ,  Gerardus  v.  Svvieten  y  alii . 

§.  XIX.  J2f«  contra  fcripferint , 

Ut  fere  fit  ,  quamplurimo  cum  plaufu  plerique  receperunt  hypothefin ,  eam 
pauci  primo ,  fenfim  plures  ,  infirmare  fufceperunt .  Primus  ,  ni  fallor  ,  Joannes 
Tabor  ,  alioquin  de  Stahlii  feela  homo,  negavit  ,  vifum  fibr  globulum  ferofum  , 
qui  in  minores  fphazrulas  chfcederet  (o) ■  .  Inde /.  Maria  Lancifi  ,  cum  globulos 
fanguineos  curiofe  contemplatus  eflfet  ,  nunquam  ex  minoribus  moleculis  compo- 
ni  vidrt  (p) .  Porro  eruditiffmius  olim  coilega  nofter /.  Godofredus  Brendel  (qj, 
proprio  libello  oftendit,  fierr  non  pofife ,  ut  una  &  diametri  ratio  T  &  ponderis 
aucti ,  globulorum  majorum  vera  fit. 

Sed  in  primis  /.  Baptijia  Senac ,  qua  pollet  ingenii  acre ,  copiofius  contra  Boe- 
vhaavianam  glqbulorum  fanguineorum  divifionem  dixit  ,  negavitque  ferum  ,  aut 
lympham  ,  globulis  conftare  (r)  ,  eofque  ,  qui  pro  flavis  globulis  aliquoties  ab 
oAntonio  v.  Leeuvvenboeck  habiti  funt ,  omnino    rubros  quidem  ^lobulos  y  fed  fo- 

lita- 


(g)  Inftit.  rei  Medie.    n.  ii6.    et    In  praeleft.  et     rum  p.  47.  Jofephus  Lieutaud  phyfiolog.  p.  84.  85. 

i  viribus  rnedic.  p.  82.-  * :/"-—   **--"—*    '   *        «---- ~ 

(h>  Lympham    ex    diflilientibus    rubris     globuliS 


de  viribus  rnedic.  p.  8a.  Francvfcus  Quefna?    (  lymphaticum    nempe    globu- 

(h}  Lympham    ex    diftilientibus    tubris     globuliS      lum   fex  in   minores  dividi )  ceconom.  anim.  T.llf. 
nafci  receperunt    prajter  Boerbaave  pr^lecl.  T.   II.      p^4i.  78.  &c-  J   Friderkus  Scbveiber  Element.med, 


P-   ^15.    etiam    Antonius  Deidisr    phyfmlog.   p,-  34.  Phyf.  math.   L.  II.  c.  2.   Almagefh  p.    168.  Erneftus 

F.  Quefnai   de  la  faigr^e  nov.  edit.  p.  418.  Larry  Jeremias  Neifeld  de  fecretione  p.  51.  Thomas  Kin- 

des  alim^    p.  156.  feqq.  &  alii  .  neir    of  nerves    p.  6.    7.    Franxifcus    de    Sauvages 

(0  L.  c..  ghyfiolog.  p.  iz6. 

(k)  Ibid.  n.  246.  "prjelecl.  acad.  T.  II.  p.   523.  .      (m)  LeeuvoenboeckH   nempe    experimenta    probat 

3l4-  de  feparat.  humor.  p.  284, 

(1)  Georgius  Martine  I,  c.  p  58,  CJifthomis   Win-  (n)  L.  c.  p.   109, 

trtngham    fenior  de  podagra     p.   18.     Cl.   Adrianus  (0)  L.  c.  p.  60. 

y!vet,,us  «conom.  animal.  ubique   ,  &  irr  hift.  de  (p)  L.  c    p.   21. 

1  Acad.  des  fcienc.    172 j.    Martinus    Noguez.    anat.  (q)  Programmate  Gottinga  ann.  1747.   edito. 

du  corps  humain  p.  508.  Servatius  Auguftinus   Vil-  (f)  Traite  du  coeur  T.  II.  P-  ?I.  660, 
ftrs  phyfiolog.  p.  Xtfx.  J.  Francifcus  !e  Fevre  ope- 


te  L  I  B.     V.    S  A  N  G  U  I  S. 

litarios  (s)  fuiffe,  fuoque  impofuiffe  pallore  ,  perfpicax  fufpicatus  eft  .  Porro 
acervos  fuiffe  globulorum  ,  quos  bonus  fenex  ex  globulis  componi  putavit  (t)  • 
neque  quemquam  vidiffe  duos  globulos  uniri  ,  ut  in  unum  confluant  («);  neque 
ejufmodi  coalitionem  probabilem  videri  /  neque  viciflim  certa  flde  innotuiffe 
globulum  rubrum  in  minores  fphserulas  difceffiffe  (x)  ;  neque  demum  ex  rubris 
globuiis  diffipatis  lympham  nafci ,  cum  globulis  deftru&is  ipfa  fuperfit  (V),  Idem 
lll.  *4U8or  notavit  (i).  ^r;:- 

§.  XX.  Quid  tn  globulorum  divifione  firmum  videatur. 

Au&oritas  hinc  amati  praceptoris ,  inde  contraria  argumenta  &  experimenta , 
fecerunt,  ut  propriis,  neque  paucis  ,  periculis  in  naturam  globulorum  fanguineo- 
rum  inquirerem  (%).  Ea  experimenta,  ut  numerofa  fuerunt  ,  in  eo  demum.  con- 
fenferunt,  pr*ter  globuios  rubros  ,  unius  claflis  &  magnitudinis  ,  nullam  in  fan- 
guine  indigenam  fpbarulam  reperiri  :  qui  vero  globuli  paffim  &  mihi  O)  ,  & 
aliis ,  flavi  vifi  effent,  eos  ipfos  giobulis  rubris  minime  minores  ,  de  eodem  ge- 
nere  effe ,  &  unice  pailere  ,  aut  quod  folitarii  apparerent  ,  aut  ,  quod  magis 
probabile  videtur,  quod  in  languente  beftiola  experimentum  faclum  effet  (b) . 

Forro  icones  Leeuvvenboeckiana  confirmant  ,  globulorum  omnino  acervos  fuif- 
'fe,  quos  in  falmone  pro  fphsrula  &  ex  minoribus  fphasrulis  compofita  habuit  vir 
Cl  Ita  enim  toties  in  meis  periculis  fanguinis  coagula  cum  Leewvvenboeck.it  fi- 
gura  (0  confentiunt,  ut  nihil  magis  .  Deinde  neque  unquam  aut  diffilientem  in 
roinores  giobuios  rubrum  illum  vidi  ,  aut  viciffim  minores  fphaerulas  in  majo- 
rem  umcam  coalefeere.  Videntur  aufern  rubri  globuli  nimis  (ux  figurae  ,  fuique 
volummis  tenaces  -effe  ,  neque  ejufmodi  aut  regularem  divifionem  ,  aut  coalitio- 
nem  admittere  .•  in  coagulo  enim  ,  &  fanguineo  grumo  {d)  ,  &  unguine  (e)  de- 
mum  quafi- oleofo  ,-in  quod  ii  globuli  per  quietem  degenerant  ,  figuram,  quam 
amiiiffe  videntur,  confervant,  facileque  recuperant  immutatam  .  In  ipfis  demum 
111  Elleri  experimentis  apparuit ,  falem  marinum  ,  nitrum,  falem  Epfomenfem , 
alumen,  variis  modis  globulorum  unionem  mutare  ,  ut  fanguis  aut  cogatur,  aut 
folvatur,  &  tamen  figuram  globofam  in  eo  coagulo,  aut  in  folutione  fupereffe  ( f ); 
demum  ipfuoi  falis,  &  nitri  ,  &  vitrioli  fpiritum  ,  qui  vehementer  fanguinem 
coagulant  ,  globulos  tamen  neque  deftruere  ,  neque  mole  minuere  (g).  Serum 
denique,  per  quod  ipfuni  rubri  globuli  moventur  ,  totum  ita  pellucet ,  ut  ne 
quidem  oculis  percipi  poffit  ,  &  rubri  glohuli  per  inane  ferri  ,  yideantur,  etiam 
Jojepbo  *Antmio  Puiati  tefte  (b) ,  graviffimo  equidem  viro . 

Deinde.  globuli  rubri  in  lympham  deliquefcere  non  videntur,  qui  &  inflamma- 
bile  elementum  plurimum  contineant  (•*')  ,  Sc  ferrum  (/) ,  quo  lympha  (m)  pene 
tota  caret ,  .&.  cujus  ejufmodi  firmitas  eft  ,  quam  leni  calore  deftrui  poffe  non 
debeat  fperari,  Sed  idem  calor  ,  qui  cruorem  in  lympbam  refolvit ,  etiam  lym- 

pham 

(s)  Ibid.  \>.66i.  (c)  Epift.  128.  f.  4.     Confer  ejus  agmina  globu- 

(0  P-  '<5S9-  lorum   in  exper  &  contetnpl.  p.  178.  179.  186-205. 

Cu)  P.  658.  2.08.  in  continuat.  arcsn.  natur.  epift.  119.  p.   117. 

U)  P.  665.  (^d)  Exp.   160.  161.  p.  303.  &c. 

Cy)  P.  96.     ;  (e)  P.   14. 

(O  Compofition«m  etlam  ^loTjulorum  nuperi  de  (f )  L   c.  p.  13.  15. 

fanguine  Auftores    rejiciunt  Davies    analyf.   p.   53.  (g)  Ibid.  p  16. 

Smith  effays  p.  la.  ^  De  jnorbo  Naronian.  p.  104. 

(z)  Memoir.  fur  le  mouvement  du  fang.  c.  1.  (i)  Seft.  iftius  n/38. 

(a)   Ibid.  exp.  3.4,  u.  ,3.  l6_  3?I  q)  Seft    iftius  n.  43. 

W  p-  4o-  Cm)  Seft.  III.  n.  8.  _ 


S  E  C  T.    II.    C  R  U  O  R.  '47 

pham  attenuat,  &  eam  indolem  deftruit  ,  qus  a  potentiori  acore  ,  &  a  vini  fpi- 
ritu  cogitur,  ut  non  probabile  fit  ,  coagulabilem  naturam  in  lympha  fupereffe 
poffe  ,  fi  in  eam  cruor  contabuiffet  .  Quare  ,  quoties  ruber  fanguinis  grumus, 
in  flavum  liquamen  diffluit ,  vel  omnino  globulorum  moles  diminuitur  ,  ut  por- 
ro  &  armato  oculo  propria  fubtilitas  eos  fubripiat  (n)  ;  aut  fimplicius ,  grumus 
ruber  ferum  quidem  exfudat  ,  quod  inrer  rubros  globulos  continebatur,  neque 
tamen  ad  eorum  naturam  pertinebat .  Quando  vero  diutius  affervatus  ftnguis  5c 
globulofam  fabricam  amittit  &  colorem  ,  &  in  aquam  refolvitur  ,  tunc  utique 
adipofa  globulorum  natura  per  putredinem  ,  lenifque  caloris  operam ,  in  aquulam 
pallentem  eliquatur ,  uti  omnis  adeps  putredine  contabefcit  .  Nullo  autem  expe- 
rimento  conftat,  ejufmodi  in  ichore  globulos  effe  ,  aut  eam  naturam  fupereiTe  r 
qux  cum  corporis  humani  integritate  confiftere  queat . 

Nunc  ,  fi  ifta  conferas  cum  iis  ,  qua*  dudum  contra  vaforum  decrefcentes  fe- 
ries  monuimus  (0),  &  ea  vaforum  quafi  per  gradus  pergens  diminutio ,  &  per- 
inde  refpondcns  globulorum  in  minores  fphaerulas  ditTolutio  ,  pariter  infirmo 
fundamento  niti  videbuntur.  Non  id  nego  ,  &  teneriora  vafa  dari ,  &  his  aptos 
tenuiores  humores  :  id  volo  \  de  iis  humoribus  pronunciari  non  poffe  ;  aut  glo- 
bulis  conftare  ,  aut  eos  globulos  perpetua  fcala  ex  rubris  globulis  natos  eife ,  in- 
ve  rubros  globulos  iterum  compingi  pofle  »  Coagula  ceterum  globulorum  ex 
quiete  nata ,  ipfe  vidi  (/>),  &  rnodum  ,  quo  vafcula  minima.  ex  pallore  (?)  in- 
vifibili  oculis  confpicua  rubraque  reddi  poflunt  ,  dums  fanguinis  copiofioribus  un- 
dis  perfluuntur.  Tnverfo  experimento  intelligitur  ,  ut  poflint  rubra  etiam  vafa 
evanefcere,  quando  parciori  fanguine  alluuntur  .  Nam  &  rubor  diminuto  globu- 
lorum  numero  decrefcit ,  &  albor  membranarum  cum  earum  craflitie  augetur  (fr)% 

§.  XXI.  Num  in  fanguine  viventis  animalis  fibne  Jint , 

Antiqua  res  eft  flbra  fanguinis  ,  nam  &  auclor  librl  de  carnibus  (j)  habet  , 
qui  inter  Hippocraticos  aflervatur  ,  &  in  primis  lAriftoteles  ,  qui  fibras  calidorum 
animalium  fanguini  inefle  ,  non  perinde  timidorum  (  t  y  animalium  cruori* 
&  earum  fibrarum  gratia  fanguinem  (1)  concrefcere  fcribit  :  hinc  fanguinem 
damae  cervique,  meticulofarum  beftiarum  ,  minus  firmiter  cogi  ,  omnino  vero 
non  coire  eum   fanguiriem  y  de  quo  fibras   exemeris  (.  u  )   :    quae   eadem  Galeni 

^____ \ eft 

Cn)  Theoria  eft  111. "Senacf,  t  j.  p.  666.  etiam  ex-     fenfim  expallefcit ,    &  abit   in  fibrarum  congeriem 

penmento  mxa  .   Etiam  falc  corticis  peruviani  ad-      p.  8.  Deinde  Cl.  Kronauer  \n  propria  difp.  fila  fan- 

mifto  ita  exteruiantur  ,  ut  porro  oculis.  percipi  non.  guinis  parat  ex  placenta  fuper  linteum  contufa  , 
Pof"nt  •  quse  aqua  affufa  eluitur  .    Ita  manet  membrana  fi 

(0)  L.  II.   p.  79.  80.  lamentofa,  quaj  abfque  linteo  vix  paratur  p.  j3. 
y\  Conf-   P*   J4-  Sed  etiam  fanguis  in  aquam    de  vena.  emiirus  fi- 
Cq^  In    expenmentis    numerofis    71.  91,  91.  95-     bras  generat  ,  neque  attinec ,  num  calida  aqua  fue- 

183    &c.  Second   Memoir.  &c.  rjt ,  num  frigida  ,  p.  19.  &  virgis    immiffis   adhas- 

(r)  Exp.  7cv  77.    91.  rent  fibr£E  ibjd.     &  ex  placenta  cruoris  manu  con- 

^s^  N  9'  [  cufla  p.ao.  esdem  nafcuntur.  Fibrarum  una  dr.ich- 
CtJ  Hiftor.  anun..  L.  III.  c.  6.  De  partibus  anim»  .    r 

L.  11.  c    4.  ma  eft  in  unciis  fanguinis  undecim  ,.    five  --  p.47. 

(1)  Nuperis  experimentis.    fi!a    fmguinis    confir-  add.   p.  %%. 

mantur  ,  artificiofa  nempe ,.  quse  ex  fanguine   efTu-  -c      ni.                r         <                          i-n-   „„•-      :™ 

fo  per  aliquas    adminiftrationes    parantur  ;    &  pri-  ,EaS-_fibras  ,     etfi  oculus    eas  non    d^mguu  ,  m 

mum  apud    CI.  Davier   ex  fanguine    plumula  con-  ^venUs    f^5    ^pnne;  adeg    pitot  Idem  ci£ 

cuffb  materies   fibrofa  circa  eam  plumuiam  colligi-  Ch  ?•  **•    In  fero  ^"^™  valde    paucv  funt ,  &. 

tur,    analyf.  p.    9.   fanguine     yera    in   aqua  emiuo-  %r^-t   l6-      ,      T    ,TT           Q'   •  W  *n     v*rt 

refculum  (ibrarum  fenfim  fufefidet  ibiJ  ;  &   fanguis  ^u)  ,Hlftor-  animaL    Ll  lIL    C'  8'     &  I?"    P*rt" 

in  tubulo    vitreo    concuflus  ,    dat  fibras  glutinofas  amni'  '•  c- 
afbas;  ibid.;  denique  £ratfarasntum;  fanguinia  in  aqua 


4*      .  LI B.    r.    SANGVIS. 

(x)  eft  fententLa  .  quam  haclenus  correxit  Joannes  Fernelius  (y)  ,  ut  damarum 
etiam  &  cervorum  in  fanguine  fibras  reperiri  adderet  .  In  fcholis  medicis,  oum 
aliis  Galeni  placitis ,  receptae  fibras  diu  abfque  contraria  voce  regnarunt  ,  &  inter 
recentiores  etiam  fcriptores  &  elafticas  (^)  effe  ,  &  contractioni  arteriarum  re- 
niti ,  &  effe  contraclionis  capaces  &  relaxationis  (  a  )  alii  fcripferunt  ,  aiii  cum 
mufculorum  fibris  compararunt  (  b  )  ,  aliis  ipfas  fibras  ex  animali  ,  &  ex  vege- 
tabili  etiam  cibo ,  in  corpus  humanum  rapi  ,  &  fibrarum  noftri  corporis  inter- 
vallis  apponi,  ut  omnino  eadem  -fibra  nunc  hominis  fit  ,  quae  modo  fuit  ovicu- 
Ise  (c),  probabile  vifum  e-ft  ,  &  gravi  atque  nuperrimo  fcriptori  tertium  cura 
cruore  &  fero  fanguinis  elementum  fibra  eft  (  d ) .  Neque  defuit  ,  qui  fibras  di- 
minutas  in  globulos  abire  fcripferit  (d*). 

Duplici  potiffimum  experimento  naturam  fibrofam  fanguinis  confirraare  tera- 
tarunt ,  quibus  ea  fententia  piacuit  >  Placenta  nempe  fanguinis  ex  fuis  vafis  ef* 
fufi ,  fponteque  fua  coacli ,  foiidarum  quafi  partium  reticulum  refert,  in  quaruim 
areolis  ferum  fedet.  Eas  folidas  particulas  pro  fibris  habent.  Ita  Malpighius  (e)  , 
&  clari  viri  difcipulus  (/)  ,  &  ipfe  Malpighii  adverfarius  /.  Hieronymus  Sbara- 
lea  (f*)  pari  fere  niodo  rete  fanguineum  defcripfit.  Porro  valde  nuper  vir  CL 
Vlncentkts  Mengbmus  (g)  fibras  fanguinis  li.nteo  impofifi  ,  elutis  aqua  affufa  glo- 
bulis  feparavit  :  &  111.  vir  Heronymus  David  Gaubius  de  fanguine  frigefcente , 
&  ftagnante.,  multa  frigida  abluto  ,  fiiamenta  fere  membranofa  obtinuit  (h) . 

Et  omnino  fanguis  ,  qui  in  frigidam  de  nare  deftiijat  ,  continuo  in  oleofam 
ftriaramque  cruftam  expanditur  ,  qua»  aqua?  innatat  *  Ab  ea  vero  macula  conti- 
nuo  iineaj  per  aquam -defcendunt  fundumque  petunt  ?  quse  in  eajyda  in  nebulas 
abeunt  ,  «cum  akohole  vero  vkii  in  pelliculas  (/).  Si  majori  copia  ,  ut  ex  vena 
pedis  incifa ,  fanguis  frigida  exceptus  fuerit  ,  etiam  evidentius  pellucidae  fibrae 
in  aqua  nafcuotur  ,  qux  fe  amplexa:  &  cohxientes  ad  vafis  fundum  defcen- 
<lunt  00. 

Iterum ,  ^x  fanguine  in  aqua  agitato  fibrofa  lanugo  -nafciturj  qua?  fundumaquse 
petit ,  111.  noftro  olim  focero  au6tore .  In  fui.llo  fanguine  quaffato  fibrs  oriuntur 
(/) ,  .qujE  membranas  conftituunt..  Sanguis  fuiiius.,  per  horam  percuifus ,  involutus 
srat  fubftantia  ex  fibris  mejnbranam  referentibus  faita.  ,  carnis  omnino  fimili ,  ia 
qua ,  plurima  aqua  macerata  ,  fibrse  alba3  apparuerunt  (m) .  Et  fanguis  animalium 
cruftaceorum  exiiccatys  in  mufculofam  &  fibrofam  carnem  abit  (n),. 

jfiuc    etiam    polypi    revocari   poffunt   ,    fibrofi    utique    cellulofa   tela   mifti  , 


{x)  D«  eletnentis  L.  IL                                         •  (f  *)  Mentis  &  oaili  vigil.  p.  105.  10&. 

(y)  De    fanguin.    natur.    L.    VI.    c.  7.    in  cervi  (g)  Comment.   Bonon,  t.  a.   P.  II.  p.  2,34- 

.cruore  etiam  fibras  reperit  Al    Peironius  apud  Ca-  (h)  P-  158.  Kabet  etiam  fibras  infelix  Shebbtat* 

gnatum  obferv.  var.  p.  %6.  1. 1.  p.  20.  ex  quibus  conum  fanguinis  cre.dit  coa- 

(z)  Hecquet  de  la  tritur.  T.  !.  p.  60.  ^ScCo  lefcere  . 

(aj  Queftion  fur  la  boiffon  ejufd,  (i)  Antonius  de  Heyde  obf.  87.   Senac  t.i   paoj. 

(b)  Wtltts  de  cerebro  p.  140.  Q0t  Femslrus^  1.  c.  L.  VI.  c.7.  Bartoli  del  ghiac- 

(c)  Archibaldus  Pitcarne  de  modo  ,  quo  cibi  in  cio  p.  184.  Malpigbius  pofthum.  p.  45  Sylva  de  la 
ventriculo  conter.  quas  quidem  -epiftola  Cl.  Bvtri  faignee  t.  i.  p.  ,357.  Sckwenke  p.  104.  Bruj/nfteen 
iicmen  prje  fe  fert  .  de  inflammat. 

(d)  H    D.  Gaubius  patholog.  p.  160.  0)  Teichmeyer    de    polyp.    n.    u.    Anthiopolcsg. 
Cd*;  Fiz.es  de  liene  p.  1,13.  $.   65. 

Xe)  L.  c.   p.   113.  ii5.  de  poryp.  (m)  Boehmer  de  pracavend.  polyp.  gener.  p.  14. 

=(f)  J.  Maria  Lanci/ius  I.  c.  p.  21.  ed.  nov-  (n)  Lijler  de  humorib.  c.  ai. 


S  E  C  T.    II.    C  RV  O  R.  49 

qua»  fibras  conne&it,  five  in  corde  reperiantur  (o)>  five  ex  fanguine  de  vena  mif- 
fo  in  fervida  nati  fuerint  ( /> ) . 

Denique  non  defuerunt  teftes  ,  qui  in  fanguine  ,  pariter  ut  globulos  ,  ita  fibras 
fe  vidifTe  referant ,  Pbilippus  nempe  Verbeyen  (jj)  &  Joannes  Bonbomme  (r)  . 

§.  XXII.  Quid  contra  eas  fibras  afferatur . 

Primus ,  quantum  quidem  memini ,  J.  *Alpbonfus  Borellus  ( s)  frbras  fanguinis 
ha&enus  impugnavit,  ut  inter  ejus  humoris  elementa  nollet  recipere.  Phamomena 
utique,  quibus  fibras  folebant  ftabiliri,  non  ignoravit  vir  CI.  in  viventis  tamen 
hominis  fanguine  fibras  negavit  reperiri ,  quse  nimis  magnas  Gnt,  neque  minimis 
vafculis  corporis  humani  recipi  poffint.  Neque  defuerunt,  qui  Claro  viro  veni^ 
rent  in  fubfidium  (t) ,  r.eque  'Boerbaafjlus  libras  •  fahguinis  admifit . 

Qui  vero  paulum  longitudinem  fibrarum  fanguinearum  meditatus  fuerit,  &  gra- 
vitatem,  &  moliitiem,  continuo  perfuadebitur,  nullo  m-odo  fieri  poflfe,  ut  vis  a 
corde  venien?  hujufmodi  longum  flexileque  filum  per  minimorum  vafcuiorum  an- 
guftias  &  anfra&us  promoveat ,  quod  a:quurn  fit  ad  primam  quemque  vafcuii  fle- 
xionem  impingere ,  &  repulfum  in  fe  ipfum  convolvi . 

Sed  in  vivo  ani-malis  fanguine  nihii  unquam  fibras  (»)  fimile  apparet,  aut  ia 
Bieis  experimontis ,  aut  in  alienis,  aut  ifl  emnTo  cruore,  quamcunque  convexorum 
vitrorum  vim  adhibueris .  Jn  fero  utique  fanguinis  capillari  vitrea  fiftula  recepti 
ramenta  Malpigbius  (x)  reperit,  quae  in  folidum  corpus  coire  vidit.  Sed  ea  norj 
debent  pro  fibra  fanguinea  excitari ,  qure  a  fero  diverfa  fit. 

Denique  utiliter  monuit  III.  Scbwenkius  (y)  omnino  fibras,  qua»  in  frigida 
colliguntur,  in  vivo  animale  adeffe  non  poffe  ,  cum  in  calore  .,  qualis  eft  vivi 
animalis,  diiTolvantur  &  evanefcant.  Ipfe  demum  111.  fibrarum  defenfor  Gaubius 
fibras  in  vitali  fanguinis  ftatu  nondum  reperiri  fatetur  (^).  In  calidam ,  fi  fan- 
guinem  de  vena  emittas,  nullze  fibrs  generantur  (a)  , 

Qua»  vero   experimenta  profibris  producuntur  ,  eorum    aliqua  ad    membranam 
fanguinis  pertinent,  quse  praecipue  ex  fero  coacto  fit  (b):  aliqua  ad  mucaginem 
quae  in  fanguine  plurima  eft ,  &  in  aqua  frigente    colligitur  (  c  ) :  aliqua  ad  gum- 
rnofas  particulas,  qux  cum  fanguine  circumeunt ,   fluidas   hadenus ,    dum  vita   & 
calor  fupereft ,  ad  coeundum  vero  aptas ,  quando  frigus  acceffit  &  quies , 

.§.  XXIII.  Sal  fanguinis ,  num  oculis  percipiatur . 

Tranfimus  paulatim  ad  ea   fanguinis    elementa  ,   qua;  demum  per  alia    corpora 

admifta  innotefcunt ,  neque  in   fani  vivique   animalis  fanguine    fponte  fua    fe    of- 

ferunr,  fvles  nempe,  oleum  ,  terram,  ferrum,  aerem .  Et  falem    quidem  fanguini 

mefle  fapor  (d)  prodk.  Sanguis   nempe    de   naribus  faniffimi    hominis    ftillans  , 

Haller  Phyfolog.  Tom.  II.  G  pn> 

(o)  Tsicbmeyer  de  polyp.  n.  10.  ticulas  in  lympha  ramofas  t.  2.  p.  0:.  66o* 

{$)  Xehulzf  m  phyfical.  bsluftig.  t.  3.   p.  1065,  Cy^  P.  102.  103. 

1066.    1067.                       .  tf)  p.  ,58, 

(q)  I  •  II.  p.  31.  (a)  Bartoli  I.  c.  Schwsnke  p.  163.  " 

fer>  Cephalotomie  p.  309.  (b)  Conf.  Floyer  praternatural  ftate  of  humou^, 

UO  De  m.ot.  anim.  L.   If.   Prop.ija.  p.  265.  \66,  jj.  9.  Senae  1. 1.  p.  104.                                                ' 

CO  joannes  Bohn  circul.  anat.  p.   169.  Rierony-  00  Scft.  III.  n.  5. 

rmis  Sbaragli  \.  c.  p.  109.    Cuilieimus    Cowper    ad  Cd)  Maequer  Chym.  prat,  p.  458.  Quefnai  cecon. 

'r„;   fj3-'  V6"  anim-    ed'  vet'   p'   '5°-    Jus  carnis    abfque  adjeflo 

S?  PoflhuS    l103u  w      •       „1     .  fale  C0quend0   faIfum  fit  WW»    de  catarrh.   p, 

UJ  l  ojtnum.  f.  43.  Kahet  etiam  1IL  Senac  par-     233.  ' 


,«■<•, 


^o  L  I  B.     V.    S  A  NGUIS. 

propriaque  oblarus  linguae  ,  vehementer  faifus  viclerur  ,  ut  obiter  aquam  falfam 
exprimat,  cui  centefima,  &  major  etiam  pars  falis  communis  ineft.  Salem  er^o 
continet  &  uberiorem,  quam  quidem  taliva,  aut  mucus,  cum  quorum  humorum 
fale  lingua  eonfuevit.  Nonideo  a  marino  faie  eft  ,  quem  in  cibis  receperimus  . 
Animalia  enim  fera,  quse  nullum  falem  culinarem  admittunt,  pariter  falfurri  ha- 
bent  fanguinein  (  e  )  \  Quis  autem  is  fal  fit  ,  nondum  inde  definitur  .  Ocuium 
equidem '  armavit  Leeuwenhoeckius ,  ut  definiret,  crediditque  fe  variis  in  humori- 
bus  animaiium  fales  vidiffe ,.  neque  unius  generis.  Ergo  marino  quidem  frmilem  , 
rubrumque  falem  vidit  in  lente  cryftallina  (/),  inque  fanguine  (g)  de  quo  aqua 
aliqua  exfeakverat,  tum  in  cancri  vitali  humore  (h),  &  fquillae  (?) ,  &  aranei  .(£). 
Similia  fere  in  fanguine  experimenta  Lancifius  addidit  (/)  ,  &  fflierus  Guilielmus 
Muys  (m)..  Alias  porro  particulas  falinas  fanguinis  fpiculorumque  fimiliores  Do- 
minicus  Guilieiminus  (n)  defcribit ,  &  Philippus  Verheyen  (o)-y  quales  equidempar- 
ticulas  in  fudore  etiam  Leewvvenhoeckius  viderat  (p) ,  in  viperarum  vero  veneno 
depinxit  eruditiflimus  olim  medicus,  Richardus  Mead  (q)  3  inque  afelii  majoris 
humore  eryftallino  (r)  iderrt  iterum  delphenfium  civis. 

Nos,  ut  fateamur  quod  verum  eft,  harum  rerum  nihii  fimile  vidimus  unquim, 
&  eas,  quse  in  ficcato  fanguine  ftriae  vitro  adhasferunt  (s),  non  differre  credimus 
ab  iis  nondum  certae  natura?  faiibus ,  quales  plurimos  Bakerus  depinxit .  In  vivi 
animalis  fanguine  angulofi  quidquam  aut  linearum  fimile  circumfluere ,  ea  mole  , 
qua;  oculis  armatis  {e  otTerat,  atque  adeo  .vaforum  minimorum  diametro  aequalis 
fit,  id  quidem  non  videtur  cum  eo  expedito  circuitu.  conciiiari,  qui  ad  vitae  in- 
tegritatem  adeo  neceffarius  eft . 

§..  XXIV.  Ut  mutetur  a  faiibus  mediis  admijlts  .. 

Variis  modis  ad  naturam  hujus  falis, 'alicrumque  elementorum  fanguinis  inda- 
gandam  acceditur ,  admiftis  falibus ,  per  obfervacos.  morbos ,  per  putredinem ,  de- 
nique  ignis  tortura  adhibita .  Salium  autem ,  &  fpintuum ,  aliorumque  humorum. 
admiftorum  phasnomena  prima  repetemus ,  poftquam  aliqua  monuerimus .  Expe- 
rimenta  Cl,  virorum  fi  quse  excitabimus  ,  alia  cum  toto  fanguine  capta  funt  , 
alia  cum  cruore  a  fero  feparato  ,  neque  femper  facile  fuit  diftinguere, .  quae  ad 
■fincerum  grumum ,  adve  totam  maffam  pertinent .  Quoad  tamen  ejus  fieri  po- 
teft  ,  fcopus  nofter  eft  de  rubra  parte  fanguinis  dicere  ,  five  pura  fuerit  ,  five  ad- 
aniftum  ierum  pbaenomena  grumo  propria  non  valde  vitiaverit  .  Deinde  cavere 
oportet  ,  ne  omnia,  quas  fanguini  accidunt ,  unice  admiftis  falibus  tribuantur  , 
ita  £ibi  reli6ius  fponte  fua  ftat,  nullo  equidem  fale  admifto  ,  ut  non  continuo  fa-- 
li  alicui  imputari  debeat  ,  fi  fanguis  poft  aliquam  moram  in  placentam  coiverit 
(j*)  .  Ex  hac  ipfa  forte  cautela  poterit  fieri ,  ut  eai  lites  componantur,  qus  de 

vi  ni- 


(e)  Falco,  Peyer  obf   487  culatus  efl. 

(f )  Anat.  &  contemplat.   p.  8.  C°)  &  •!    P«  33- 

C^)  Phil.  tranf.  n.  117.  (p).  Exper.  &  contempl.  p.  39o. 

Ch)  Exper.  &  contemplat.  p.  45*.  Cq^  Oi  poifons  p.  15-  ed..  IV.  T.  I.  f.io.  In  apis 

C.i'3  Epift-  phyfiolog.  p.   11.  veneno  idem  , 

(k')  Contin.  arcan.  natur.  p.  330.  (r)   Efift    phyfioU  p.  10..  i2._ 

(O  Oiff.  IV.  (s)  Ut  in  GuUielmini  Experimento  . 

(m)  De  fibra  mufc.  p.  ico.   Phil.  tranf.    n.  339-          (s*)  Monet  ut  ab  efTe£tu  aquse  nobis  caveawus, 
Cn)  De  fanguinis  natur.  &  conftit.  n.  52.  In  fic-      Smllm  theor.  p.  %66.  267, 

cato  equidsm  fero  particulas  vitro  adhsrentes  fpe- 


JECT.    If.    CRUOR.  f  ^t 

vi  nitri  aut  cogente  fanguinem ,  aut  folvente  agitataj  fuerunt.  Stahlius  (t)  enim 
a  nitro  ,  tamquam  frigus  inferente  pharmaco,  fanguinem  addenfari  docuit  ,  non 
improhabili  ratiocinioufus :  alii  contra ,  &  princeps  Fridericus  Hofmann  («.)  & 
nuper  Francifcus  Boifiier  (  x  )  a  nitro  fanguinem  potius  folvi  maluerunt  ,  ut  ab 
aliis  mediis  falibus  folvitur  . 

Ergo  primo  ea  communis  falium  mediorum  ,  &  lixivioforum  natura  eft  ,  ut 
fluidum  plerumque  fanguinem  ,  reddant  (/)  ,  aut  liquidum  confervent ,  colorem 
vero  rubrum  aut  firment  (^)  ,  aut  omnino  augeant  (a).  A  nitro  fanguis  neque 
folvitur,  neque  cogitur,  in  meis  quidem  experimentis  (b).  Admifto  enim  nitro 
laminaz  equidem  cruoris  fioridiflime  rubentes  nafcuntur,  verum  pas.  etiam  abfque 
nitri  ope,  pariter  ex  eodem  fanguine  coeunt .  Color  autem  vividiffime  coccineus 
(  c)  utique  nitro  debetur  ,  quo  fale  non  alius  laetiqre  purpura  fanguinem  ditat  '. 
Et  tamen  ,  is  ipfe  fal  ,  ad  novem  omnino  grana  in  duabus  unciis  aqua  diffolu- 
tus ,  in  prxftantiflTimorum  virorum  experimentis  canem  fubito  occidit  (d) ,  quem 
ejus  periculi  ,^xitum  quidem  mallem  cafui  tribuere  ,  cum  unice  mi&um  a  -nitro 
in  fanguinem  injedo  alius  ,  magna»  au&oritatis  fcriptor  (  e  )  ,  eitatum  viderit  . 
Ceterum  ,  fi  de  lite  illa  omnino  definire  oporteret ,  crederem  nitrum  fanguinem 
potius  refolvere  ,  fiquidem  Jeviorem  reddit  (f) ,  neque  mea  experimenta  penitus 
repugnant  (  g  ) . 

Alii  fales  medii  utcunque  fimilia  faciunt .  Sal  marinus  cum  fanguine  commiftus 
floridum  (b)  colorem  facit,  ceterum  coagulationem  neque  valde  promovet ,  ne- 
que  impedit  (?) ,  niii  motus  acceflferit,  qui  etiamfolus  coagulationem  impediviffet 
(k)  -  In  venas  vivi  animalis  impulfus  fitim  fecit,  ultra  non  nocuit  (/) . 

Tartarus  folubilis  ruborem  auget  (m)  ,  ut  nitrum  ,  in  venas  tamen  impulfus 
enecuiffe  vifus  eft  (n) .  Ceterum  non  oportet  diflimulaffe ,  fubitam  hanc  liqui- 
dorum  ,  iii  primis   frigentium   inje&ionem  ,  etiam  quando   natura  humoris    in- 

G   2  nocena 


(0  Opufc.  phyf.  tned.  tum  Cl.  Viri  V.  Valca- 
renghi  medicin.ration.p.  79.  &  Aucloris  des  leacons 
de  Chymie  p.  4.  Sanguinem  inde  in  gelatinam  co- 
gi  Thomas  Schwenke  p.  14;?.  &  Bller  1.  c  p.  13. 
tit  tamen  globuli  feparati  &  ordinati  fint  Eller . 
Omnes  humores  humani  a  nitro  admifto  denfantur 
Jmbert.  quaeft.  med.  XIT.  p.  42. 

Cu)  De  acido  &  vifcido  p.  51.  tum  alii  prasftan- 
tes  viri  Malpighius  de  polyp.  p.  131.  Anton.  de 
Heyde  obf  87.  Verheyen  L.  II.  p.  31.  1\i.Sthwenke 
in  exp.  p.  189.  Boecler  &  Polmar  in  difp.  ad  defi- 
niendam  litem  propofita  ,  an  nitrum  fanguinem 
Coagulet .  Rittty   fynopf.   p.    5Z. 

Cx)  Inter  omnes  fales  fanguinem  fluidiflimum 
rcddere  ,  fur  1'erTet  des  medicamens  p.  39. 

(y)  Boerhaave  Elem.  Chemi»  T.  II.  p.378.  379. 
"Malpighi  p.  132.  Addit,in  primis  fi  moti  fuerint, 
Thomas  Schwenke  p.  190. 

O)  Ne  brevi ,  ut  alias  folet  ,  in  obfcurum  fpa- 
«Jiceumque  colorem  elangueat . 

<a)  Buerbaave  1.  c.  Ehhel  in  difp.  qua  Erperim. 


circa  fanguin.  contin.  n.  34.  p.  11.  n.  44.  p.ij. 

Cb)  Second  Memoire  exp.   29.   34. 

Cc)  Clayton  mifcell.  cur,  t.  3.  p.  347.  Petit  fecoa- 
de  lettre  p.  34.  Schvvenke  1  c.  Hales  hjemaftat.  p. 
154  Eller  memoir.de  1'Acad.  des  fcienc.de  Berlia 
T.  VII.  p.  13.  Sauvages  fur  Veffst  des  medlcamem 
p.  37.  Exp.  meor.  16.  27.  28.  19.    34.  Ratt/  1,  c. 

(d)  Clayton  1.  c.  Petit  I.  c. 

(e)  Malpighius  l.  C.  p.   131. 

(f)  Silherling  1.  C.  p.   16- 
Cg)  Exp.  27.   28. 

(h)  Ferbeyen  1. 1    p.  19.  Eller  I.C.  p  13. 

Ci)  Sharagli  1.  c.  p-  111.  iii.  Stat  in  gelatinse 
rubra»  fpeciem  Schwenke  p.  106.  146  189.  EUer  1, 
e.  addit  globulos  feparatos  &  ordinatos  manere. 
Fluiditatem  confervat  Ruttf  I.  c,  tab.  AA.  &  at» 
tenuat  p.  143. 

(k)  Schwenke  p.   \o6. 

CO  Phil.   tranf    11.  33 J. 

Cm)  Petit  Epift.  II,  p.   34» 

Cn)  Ibid,  p.  37. 


<2        m  IJB.     F.     SANGUIS, 

nocentifiima  eft,  animalia  occidere .  Ita  legimus   ab  aqua    injedla   (<?),&  a  ladle 

(/>),&  ab  oleo  (q)  in  venas  dato  animalia  fubito  periiife  . 

Sal  Epfomenfis  fanguinem  perinde  floridiqrem  reddit,  fiuidumque,  globulorum- 
que  diftin&ionem  confervat  (r).  Sal  mirabilis  cogit  utique  fanguineni  (s).  Sed  is 
ipfe  fal  etiam  aquam  ,  ut  notum  eft,  coagulat  (i). 

Nitrum  calcafium  variorum  fontium,  mirabilis  falis  adfine,  fanguinem.  fere  co- 
git  (s*) ,  &  Jac ,  tum  fal  polychreftus  (j**)  &  prunella> . 

§.  XXV.  Ut  db  acidis» 

Sales  acidi  leniores ,  fanguinem  alias  cogunt,  alias  aut  non  cogunt,  aut  omni- 
xiod iluunt  (t).  Tartarus  regeneratus  fanguinem  fluldum  reddit,  fervatque,  &  flo- 
ridum  (**).  Cremor  tamen  tartari ,  qui  terram  propriam  conjunclam  habet ,  fan- 
guinem  feparavit ,  ut  pars  inferior  cogeretur,  &  globuli  in  planitiem  comprime- 
rentur  (fO-.Vinum  fanguinem  diluit,  neque  coire  finit,  etfi  a  vino  generofo  ve- 
nis  i-njedo  in  pulmone  coagulatum  fanguinem.  reperit  Carohts  Gianella  (*) :  fenv 
per  enim  oportet  memores  effe ,  quain  faciie  a  morte  fanguis  his  in  vafts  abfque 
alia  caufa  admifta  cogatur. 

Acetum  fanguinis  fluiditatem  non  mutat  (y)  ,  nec  auget  (^)  ,  ceterum  pecu- 
liarem,  ingratiffimum  luridumque  colorem  m  fsnguine  admiftum  producit  (  a  ): 
ut  omnino  non  alius  iiquor  inamcenius  cruorem  tingat  ,  quam  quidem  iis  benefl- 
cus  acor  .^  Neque/.  Baptifla  du  Hamel  (b)  aut  Freindii  experimento  (c)  contra 
ea,  qua?  ipfevidi,  iidem  txibuere  poifuni ,  qui  ab  aceto  deftillato  fanguinem  cogi 
viderum.  Satis  autem  nqtum  eft,  acetum  deftiliatum  fimplici  &  naturaii  potius 
debilius  effe.  In  venas  vivi  animalis  datum  alias  non  nocuif  (d')t  alias  animal 
poft  eam  infufionem  exftinfium  fuir  (e),  five  idaceticulpa  faclum  eft,  five  cafus 
vim  fuam  exferuit . 

Sal  acetofe  ?  quem  intelligo  effentialem  ,  &  acidum  fuiffe ,  fanguinem  in  livi- 

duir). 


(o)  Sandtis  d«  ftatu  fanguinis  p,  100.  Gelida 
erar . 

Cp)  Lovver  de  corde  c.  j.conf.  L.  III.  p.  «8. 

(q)  Oleo  inje&o  alter  canis  fubito  periit  ,  alter 
poft  foporem  ,•  Phil.  tranf.  n.  335. 

(r)  Eller  1.  c  p.  15.  Rutty  p.  76.  de  vulgari 
fa!e  fattitio  .  Addit  minas  tenacem  reddere  . 

(s)  Idem  ibid. 

(1-)  Sal  Glauberianus  fanguir.em  cogit  ,  Kro- 
saauer  p.  30.  Sales  lixiviofi  fixi  fanguinem  folvunt, 
«ique  Soridum  colorem  impertiunt  ,•  idem  ibid.  p. 
31.  etiam  Bourgelat  Mat.  Med.  p.  16.  in  fanguine 
equi  morbofi  . 

(s*)  Rutty  p.  60.  90.  116.  130.  Aqua  tamen 
fulfureo  mtrofa  minus  tenacem  reddidit  p.   515. 

(s,  )  Rutty  p.  7g.  tenaciorem  faoguinem  fack 
S:  f.rrrnorem  Schvvenke  p.   190. 

(t)   Rutty  p    210. 

0* j  Boerhaavve  Chcm.  Elem.  S.  II.  p.  379, 

^u)  Eller  p.  14. 


(x)  Saggi  di  medicin    Ital.  p.  47. 

(y)  Sscond  memoire  Exp.  27.  Quefnai  escon.  t. 
2.  p.  66.  Drelincourt  apud  Manget  Biblioth.  t.  1. 
p.  951.  Verheyen  L.  II.  p  31.  Bosrhaave  1.  c.  p. 
378.  Sckvvenke  p.  190.  Non  diluit  nifi  tritus  ac- 
cedat  Kruger  diatet.  p.  214. 

(z)  Bichei  p.  34.  Sauvagss  a£t.  des  raedioamens 

P-  37- 

(a)  Ibid.  exp.  27.  18.34.  Urelincoun  apudMiJ»- 
get  bib!.  anat.  t.  a,  p,  951.  Eisbel  p.  31.  Vexbeyfi 
I.  c.  p.  29.  Sauvages  1.  c.  Luteum  inde  fieri  (  ab 
aceti  fpiritu  )  Boyle  append.  ad  hift.  fang.  P- }$}• 
Refte  ,  fi  terreum- aut  lutofum  colorem  intelligic- 

(b)  Hift.  Acad.  p.  75. 

00  p-  J77.  .     .     ' 

(d)  Pstit  1.  c.  p.  37.  cum  ad  duas  uncias  mtu- 
diffet  ,  Courten   Phil.  Tranf.   n.   335.  > 

(e)  Pinelli  de  podagra  p.  230.  Sproegel  p.  79- 
A  copia  aeeti  oecifum  shiajal  Frsind  p-.  iSj- 


S  E  C  T.    11    C  R  U  O  R.  .  5? 

dum  concrementum  mutaffe  vifus   eft  ,  ut    tamen  globulorum   ordo   incorruptus 
maneret  ({). 

Sales  acidi  foffiles  fanguinesffli  magis  mutant  ,  potifTimum  tamen  ,  ti  acorem 
jone  expuleris  ,  ut*fihcerum  ad  cruorem  mifeeas-  .  Alumen  folutum  fanguinem 
aut  non  cogit  affufum  (§),  aut  cogit,  ut  tamen  rubedo  confervetur  (h)  ,  magis 
vero  cogit ,  fi  pulverem  aluminis  majori  copia  affuderis  (/)«  Venis  immiffumidem 
occidit  (k)  • 

Solutio  vitrioli  potentius  operatur,  &  in  fanguinem  einereum  coagulum  floc- 
culentum  excitat  (/),  ut  globuli  in  filamenta  mutentur.  Vitriolum  aibum  ,  quod 
metailicum  aliquid  admiftum  habere  videtur,  fanguinem  admiftum  coagulat  ,  & 
injeclum  in  vivi  animalis  venas  cogit  (m) .  Sal  martis  ,  qui  &  ipfe  vitrioli  ge- 
nus  eft  aliquanto-  magrs  artificiofum  ,  fanguinem  foiutus  addenfat  («)  ,  ejufque 
tinclura  nigrum  ipfi  colorem  impertit  (<?).  In  venas  immiffa  anima  marns  be- 
ftiam  letho  dedit  (p) .  Vitriolum  cxruleum  ,  cupreum  &  potentius  ,  ianguinem 
&  pierofque  humores  cogit  (/>*),  etiam  aquse.  eo  vitrioio  feta;  (p**). 

Vehementiu3  iterum  fanguinem  mutant  acidi  liquores  ,  quos  multus  ignis  de 
falibus  exegit.  Diluti  equidem  mitius  haclenus  feviunt.  Spiritus  vitrroli  debilior, 
&  aluminis  liquor,  (anguinem  nondum  cogunt  (q)  ,  &  potius  diluere  videntu? 
(r ) ,  &  in  venam  injeclus  fpiritus  falis  diiutus  ,  &  aqua  regia  debilis  ,.  animal 
r.on  occidit  (s) .  Sed  etiam  vitriolicus  liquor  longo  ufu  fanguinem  valde  inflam- 
matorium  arthritici  hominis  potrus  diluiffe  vifus  eft  (.0  •  Meraciores  iidem  fpi- 
ritus  utique  totum  cum- fero- fanguinem  cogunt  (u)-,  nigrumque  reddunt  .  In 
primis  autem  .fpiritus  falis  (anguinem  coagulat  (x)  ,  coloremque  ad  atrum  ten- 
dentem  inducit  (y),  globulos  tamen  non  deftruit  (?)  .  Ejufmodi  maffa  eruoris 
nigro  carboni  fimilis  incorrupta  manet  (a)  .  Sed  etiam  duleis  ,  ut  vocant  (6), 
faiis  fpiritus  fanguinem  addenfat ,  minus  tamen  valide  .  In  venas  injeclus  fpiri» 
tus  faiis  necat,  &  in  iis  animafibus ,  qua?  enecuit  ,  fanguis  per  totam  venarura 
feriem  ad  cor  ufque  in  grumos  coaclus  reperitur  (c)  .  Etiam  aqua  regia  injecla 
occidit  (d) . 

p-sitri  fpiritus  fanguinis  colorem  per  ipfas  etiam  vaforum   vivl   animalis   venas 
'  •  '  *  irt 


(f)  mier  p.  is-  . 

(?)  Q£*frtt>i  T.  T.    p;    103.    ScHwenke     p.    148. 

149.^. 

Ch)  EUer  jp.  13»  conf.  Schisankt  p.  190.  hnt.de 
Hcyde  obf.  87.  Ractf  T".  AA  BagHvius  fx.  cogere, 
&  cbfcuro  iividoque  colore  tingere-  aucYor  eil  p-. 
4<54. 

0)  EUfiel  p.   ?o.  Schwenke  \.  c. 

(k)  Fbi;.  trar.f  n.   110, 

(1)  Elhv  I.c.  'Sctii&er.ke  p.  19^.  Mireris  de  vl- 
T;di  r.cgare ,  uffolvcre  ajat  C.  Rutty  p  ^6i.  2<>3. 
eum  tamen  aqfas  vitriolicas  ferum  &  faiiva.m  di- 
cat  cocere  p    168. 

\Jffj  Ccurten  1.  c.  &  fiioito  bccfdft.  De  hungari- 
00  vitrr:.io  Deidier   da    la.pefte  ia  colieft.  p.  534. 

(n^  Wrigth  de  ferro  p,   31- 

Coj  Siloerling    p.    i§. 

(p)  De  Heyde  obf.    93. 

CP*)   Rutty  T.  AA.   &   p,   x6i.   l6z,    - 

(p«*)  Ucm  p.  i9l. 


(q)  Malpighi  I,  c.  p.  131.  Pitcsvne  Element> 
JTied.  math.  p    36,   Quefnai     !.   c.   p.    36. 

(r)  Colonius  de  thermis  p.   so,- 

(s)  Ai-ciffiwsky-  de-  cura-tione  podagr.x  p.  96.  97. 

(0  Pettt  i    c.   p.   37,  Sproe^el  exp.   56. 

(u)  Ant.  i^s  He>rfe  obf.  87.  Euhsl  n.  39.  </e 
W?s»  I.  c,  p.  n2.  &e.  5/Vf^i  hifi.  of  the  R.  Soc. 
T.  !v  p.   509,- 

Cx)  Boerhaav*  ,  Pitcarnt  1.  c.  Freind  $.-  177^ 
Seh.vvinke^. 

Cy")  Plerique  priornm-. 

(z)  E//?v  I.  r.  p.   16. 

C»)  23^  H«?»  p    m. 

(b)   Frsind ,  Schvvenkc 
ptus  enecuit  . 

Cg)  Stffeegel  exp.   57.    58. 

(d)  Eorricti.  de  fang  p.  85.  De  fpiritibus  acsdi? 
in  univerfum  v.  Aalftm  ic-«difp.  de  humorib.  Leid. 
J671.  edita  . 


In    venajr  tamsc  rece* 


54  IJ5.    ^.    SANGUIS. 

in  lutulentum  terreumque  (e)  colorem  mutat  ,  unguinifque  modo  lentum  cos.it 
ftare.  Nudo  fanguini -affufus  cogit  (/")•  Etiam  dulcis  fanguinem  addenfat  (§), 
Meracus  in  venam  vivianimalis  injeclus  necat  (h)  ,  iterumque  ab  ejus  acoris 
violentia  fanguis  in  venis  brachii  cavaque  vena,  &  dextra  aure  ,  &  ejus  lateris 
ventriculo,  &  in  pulmone  in  grumos  fixus  repertus  eft  (/)  .  Cum  fieco  fanguine 
etiam  magis  fervet ,  quam  vitrioli  oleum  (k) . 

Spiritus  vkrioli  debilior  fanguinem  nigricantem  reddit  (/)  ,  &  coagulat  (m)  % 
ut  fere  Iimum  referat ,  &  ab  ipfo  oleo  vitrioli  diluto  coagulum  terreum  &  mol- 
le  nafcitur '  (») .  Debilis  fulfuris*  fpiritus  injeclus  aliquando  non  occidit  (o)  ,  alias 
(p),  forte  non  fatis  dilutus  ,  &  ipfe  ,  &  fulfuris  per  campanam  (?)  paratum 
oleum  animal  enecuit. 

Violentior  acidus  liquor,  qui  de  vitriolo  ftillat  ,  &  fpiritus  vocatur  ,  fangui- 
nem  coagulat ,  fubnigrumque  facit ,  &  durum  (r) .-  in  venas  miffus  ,  occidit  ,  & 
cruorem  m  polypos  vertit  (s).  Oleum  vitrioli.,  qui  idem  fpiritus  eft  meracior, 
fanguinem  atro  colore  tingit  ■{*),  &  cogit  (u)  .  In  vivi  animalis  venas  impulfum 
pariter  mortem  infert ,  &  fangumem  in  grumos  addenfat  (x)  .  Sed  prxterea  cum 
eodem  cruore  effervefcit,  &  calorem  fervendo  excitat  (f).  Non  inde  protinus 
akalina  in  fa.ng.uine  indoles  demonftratur.  Nam  etiam  aqua  (^),  &  ipfa  .demura 
glacies  (a),  cum  oleo  vitrioli  iincero  incaiefcit . 

§.  XXVI.    Ut  a  falibus  per  lixivium  faBis  > 

Antiqua  opinio  eft ,  fales  hujus  generis ,  quos  vulgo  alcalinos  dicunt  ,  fangul- 
pem  fluidum  (b)  reddere ,  &  eonfervare,  ne  craffamentum  nafci  poffit'  (c)  ;  de- 
inde  ruborem  (d)  augere ,  &  ab  acidis  mutato  fanguini  fuum  colorem  reddere; 
•&  limpiditatem  (e).  Hinc  coagulo  ab  acidis  faiibus  faclo  hoc  ^uafi  antidoton  ju- 
bent  opponere  (/).. 

Fixis 


(e)  Second  Memoire  Exp.  14.  15.  Nigrum  vo- 
xat  Petit  -p.  34..  Fcedum  Scbvvenke  p.  195.  Palli- 
dum  Elier  1.  c,  Limofum  Drelincourt .1.  c  Terreum 
Birxh  1.  c. 

(t)  Cogit  utique  apud  111.  viros  Schvvenke  1.  c. 
Phcsrne  ;p.  36.  Sa.er.ha.ave  ,  gagliv.  Freind  ,  JBoy- 
le  Appar.  p.   58. 

Cg)  Freind  p.  -\j6. 

Ch)  :Paimann  Lorberkranz  L.  III.  p.  ^74. 

ii)  Fracaffatus  1.  c 

Ck>  Grevv  :parcs  of  animals  p.  150. 

0)  Verheyen  L    II.   p.   31.   Eller  p.   16. 

{mj  Boerhaave,  Bagliv.  1.  c.  Borrich-.  1.  C.  Man- 
get  Bibliofh.  anat.  T.  II.  ;p.  169.  Eller  1.  c.  Ina- 
qualuer  addit  togere  Fracaffatus  de  cerebro  p.  414. 

Cn)  J.  Maur.  Hofman  difquifiu  anat.  pathol.  p. 
178. 

(o)  Borrich.  k  c.  Colebatch  append.  «oncerning 
acid.  and  akali  ,  qui  canem  edacem  addit  reddi- 
dine  .  Oleum  fulfuris  vocant  ,  qui  innocuum  repe- 
Terunt  ,  Cnfcentiuy  de  febrib.  p.  65.  Cockburne  of 
feafikneffes  p.  1 15. 

(p )  Fmciffatus   Philof.   tranf.   n.  117.   de  cere- 
bro  p.  411.  413. 
lq)  Ettmuiler  chirurg.  Infufor. 


(r)  Eller  !.  c.  p.  16. 

Cs)  Freind  1.  c.  du  Hamel.  p.  88  Bagliv.  p4^s„ 

Ct)  Eichel  p.  29.    v55ruginofum  .vocat  pltcame  <, 

(u)  Eithtl  p.  19.  Pitcarne  p.  34.  Freind  ,  5^- 
g/*'v.   Malpighi . 

(x)  Zolicofer  de  dolore  ,p   n. 

Cy)  Pitcarne  p.  34  E/cA^/  1.  c.  BagUv.  Cum 
ficco  tamen  fanguine  pariter  fervet.,  &  cum  cervi 
cornu  .  G»*tfi;v  parts  of  animals   p.  249-  *S°' 

(•£)  Boyle  de  origine  formar.  p.  34.  J1'  Gravefan* 
de  E!em.  philof.  Nevvton.  n.  1449.  Charas  mem. 
<de  l'Acad.  des  "fcienc.  1691. 

(a)  Boj/le  1.  c.  p.  84 

(b)  Drelintourt  apud  Manget  1.  c.  p.  9JT.  951» 
Huxham  of  fore  throat.  p.  53.  Eller  I.  c.  p.  14- 
Pef/f  ,  Bagliv.  Ant.  ^f  ife/^e  o.bf.  87, 

(c)  Huxham  1.  c. 

Cd)  Eller  1.  c.  S^//u.  I.  c.  Petit  Epift.  II.  p. 
34.  JY&i>ve»ke  p.  190.  Eichel  p.  ax.  C  ^e  fix's  **" 
libus  )  Freind  p.  161.  Drelincourtius  equidem  fub* 
nigruna  colcrem  impertire  fatetur  1.  c. 

(e;  Eichel  p.  14.  18.  Rutty  de  aquis  alcalittiS 
tab.  CC 

Cf )  Drelincourt  p.  951. 


S  E  C  T.    II.    C  R  U  O  R.  55 

Fivis  in  univerfum  falibus  ,  rluidam  naturam  cum  fanguine  commimicari  (g) 
graves  au&ores  funt  ,  tum  de  fa(e  aut  oleo  tartari  (b)  figillatim  ,  &  de  calcis 
aqua  (./').  Rubrum  ab  hac  clafle.  colorem  intendi  ,  perinde  legimus  (k).  Sic  de 
falibus  volatilibus  (  /  )  ,  alcajjna!  claffis  fimilia  propofita  funt  ,  nempe  liquefieri 
fanguinem  (w),  &  ejus  rubeum  colorem  confervari  (n)  ,  &  augeri  (o).  Exem- 
pla  producli  funt  in  fpiritu  falis  ammo-niaci  (/>),.  fanguinis  (?) ,,  cormrcervi  (r)  . 
Hinc  iterum  deductum  eft  ,  in  pefte  ,  &  morbis  malignis  fanguinem  ab  alcalina 
vi  eliquari  (s)  ,  acidaque  antidoforum  loco  effe  ,  qu&  alcalium  crimina  reparent, 
fanguiniquc  fuam  coagulabilem  indolem  reddajit. 

Verum  equidem  mihi  nondum  certum  eft  ,  aut  ruborem  ,  aut  fluiditatem  fan- 
guinis  ab  ejufmodi  lixiviofis  falibus  augeri. 

De  fluiditate  primum  ,  deque  falibus  fixis.  Francifcus  Quefnai  ejufmodi  faies 
coagulum  fanguinis  durius  reddere  reperit  (t).  Oleum  tartari  fanguinem ,  fi  uua 
digetferis  ,  in  fyrupum  vertit  (u)  ,  albumque  in.  cruore  coagulum  excitat  (x) . 
Sanguis  cum  fale  tamarifci  ,  artemifia? ,  rorifmarini  ,  thymi  r  &  meliloti  in  forte 
coagulum  abiir  (/).  Hinc  idem  tartari  oleum  in  venas  impulfum  ,  canem  occi- 
dit  (r),.  ut  fanguis  omnino  coa£lus  &  vifcidus   arterias  infarciret  (a). 

Deinde  colorem  in  fanguine non  rubrum  produxhTe  ,  fed  fubnigrum  (£),  ob* 
fcurum  (r),  a*rocinereum  (d) ,  nigrum  denique  (e)  auclores  exftant. 

Porro  de  volatilibus  faiibus  ,  ex  urinofo  genere  ,  (  &  nonnunquam  a  fixis  )  , 
grumum  nigriorem  fieri  ,  ceterum  communi  fententiae  additlus  fatetur  Cl.  E't- 
cbel  (/)  ,  deque  fale  ammoniaco  ,  equidem  nondum  omnino  alcalino  ,  au£lor  eft 
Cl.  Schwenke  (g)  ,  a  quo  ad  cruorem  admifto  gelatinam  fature  rubrarn  nafci  ,; 
etiam  Ellerus  vidit  ( b )  .  Deinde  ia  nuperis-  expenmentis  fuis  fpiritum  falis.  am- 

mo- 


Cg)  Dodart  projet  pour  fervir  a  1'  hiftoire  des* 
plantes  p  136  Freind  p.  167.  de  abfinthii  falc  & 
genifte  ,  Boerhaave  1.  c,  Drelincourt .  Eller  p.  13. 
Ruttt  p    406.  tab.  CC.  et  AA. 

(h")  Petit  p.  i(5  Vieuffens  de  remot.  et  proxim» 
p.  1-4-  Bagliv.  p-  463  Borricb.  p.  85.  Fracaffatus 
f.  418    Broen-  de  duplic.   bile  veterum  p.  125. 

0;  Colonius  I.  c.  Whytt  on  limevvater  Ed.  II. 
p.  ici.  ntmpe  crufiam  minus  tenacem  fieri ,  fi  in 
aquam  calcis  dimiferis,  quam  fi  calida  pura  fueris 
ufus 

(k)  Frtind  11  c^  Pittarne  1.  c.  Broen  !.  c.  Fra- 
tajfatus  1.  c  Eller  I  c-  A  tindura  antimonii  El- 
ler  p  77.  A  cineribus  rufficis  ,•  potash  Rutty  p. 
406.  a  murali  alcalefcente  nitro  p.  407.  a  fale  uri- 
nse  p.  lii..  equidem  minus  lixiviolo  ;  ab  aquis  aW 
caiinis  tab.  CC  a  nitro  tab.  AA. 

(I)  Boyle  Ph.il  Tranf  n.  145.  204.  Eller  p„  14. 
Fixo   fale  etianr  fluidiorem  reddere  fanguinem  . 

(m)  Pecbliw  de  pur^ant.  p.  100.  du  Hamel.  p.- 
88    Eichel  n.  46.  Buerhaave  1.  c. 

(n)  Boerhaavc. 

Co)  Ma/or  Chirurg.  infuf.  p.  223.  Phif.  Tranf. 
n.-  204-  Mmt>et  bibL  t.   2.  p.   169. 

Cp)  Diluere  fanguinem  Boyle  apparat.  p.  58. 
38.  Schvvenke  p:  191.  Bagliv.  p-.  464.  floridum 
reidcre  Frsini  p,  150,  dt  Heyde   ,    Bircb  t.  1.  p» 


50».  tum  de  urins  fpirifu  fimilia  . 

(j\)  Eo  ad  grumum  fanguinis  afTufo=  fuborem- 
nafci  flondum  Boyle  apparat.  ad  hift.  fang.  p.  41. 
43.  append.  p.  11*  118.  Ffoyer  of  the  praeterna- 
tural  Itate  of  humours  p.  i=8. 

CO  Ruborem  augere  fanguinis  Floyer  I.  C  Birch 
1.  c. 

(s)  Hrelincomt  1'.  c.  p  951»-  Hauxbam  ,  Boe° 
rhaave  &c^ 

(t)  OEconom.  anirn.  Edit^  I.  p.  xxvn.  prjef. 

Cu)  Petit  Epift    II.  p.  35. 

(■x.)  Boyle  apparat.  ad  hift.  fang.  p^  59. 

(y)  Pitcarne  p..  40.   41. 

(z)  Colehatch  append.  concern.  acids  and  alca!» 
n.  215.  poft  aliquot  dies  ,  continuo  vero  in  expe- 
rimento  Cl-  Courten  Philof.  Tranf.  n.  335.  & 
Sproegelii  L,  I  p.  88'.  Eadem  viderunt  Eitmullet 
Chir.  infufor.  de  Heyde  obf.    90. 

(a)  Sproegel  L  C. 

(.b)   Drelincourt  . 

Cc)   Bagliv.  p.   463. 

Cd)   Pitcame   p.  40. 

Ce)  lielvetius  eclairciflemens  p.   18^ 

Cf.-   N.    35.  46. 

(g)   P-  189: 

Ch)  p.  h. 


S*_- .    .  .         .        IJ5.  f.    SANGUIS, 

momaci  fanguinem  in  eamdem  rnaflfam  tenacem  ,   inque  carbonem  abituram  co^ 


coaclus  reperiri  (m) .  Ita  &  cantharides  inje<&s,  pariter  &  lixiviofe,  &  voiatiies, 
ianguinem  mgro  colore  tmxerunt ,  &  coagularunt  (  n  )  :  earumdem  tinclura  ,  £tfi 
non  coegit,  mgerriinum  tamen  reddidk  (o). 

Has-contranas  opiuiones  ,  ut  conciiiarem,  fanguini  fano  ,  &  recenter  de  vena 
emiffo_,_inque  diverfa  vafcula  recepto  ,  oleum  tartari  per  deiiquiusn  natum  arTu» 
di ,  fpiritumque  cornu  cervi .  Ifte  quidem  fanguinem  nigriorem  reddidit ,  coagu- 
Ia  etiam  nubeculofa  &  membranofa  ,  non  multis  horis  duratura ,  excitavit .  Gru- 
mo  coaclo  affufus  idem  nihii  mutavit. 

Oleum  vero  tartari  utique  &  fanguini  ,  &  grumo  rubicundum  ,  elegantem  co- 
iorem  conaiiavit  ,  non  tamen  fupra  24.  horas  fuperfuturum  .  Coagula  idenl  ia- 
recente  fangume  ffriata,  radiata,  laminata  .,  &  pene  membranofa  excitavit,  quse 
uitra  biduum  fuperfuerunt ,  neque  fponte  natos  grumos  ,  impedivit  ,  felvitve  , 
neque  grumum  fponte  fua  faclum . 

§.  XXVir.  Quld  inflammabiies  fpiritus . 

Iiquotfes  ,  qui  flarnmam  admotam  concipiunt  ,  fi  fmceri  fuerint  valdeque  me- 
raci ,  fanguinem  equidem  cogunt  (p)  ,  in  fibrofi  cujufdam  parenchymatis  aut 
infantnis  hepatis  fpeciem  (?)  ,  idque  coagulum  durabiie  perfiftit  (*•)■  Ejufmo* 
di  coagula  a  hquore  vini  itillatiti.o  facla  "v-idi  (s)  ,  &  -a  terebinthins  oleo  (t) , 
vivorum  in  hominum  vulnera  calide  inftillato  .  In  gelatinam  albam  ab  eoruni 
Iiquorum  vi  fanguinem  cogi  non  vidi  (») .  Diluti  iidem  fanguinem  non  cogunt 
(*).  In  venas  injeclum  vini  alcohol  enecat  f>),  late  coaclo  m  p.lacentas -  fangui- 
ne  (^):  diiutum  idem  inebriat ,  &  apopiexiam  movet ,  neque  occidit  (a) . 

Sed  etiam  oleum  juniperi  fincerius  aque  aqua  liberum  .  fanguinem  cogit  (£), 
pariterque  fpirit.u0.fa2 ,  q.uas  vocant,  effenti*  (c)  ,  &  tincluwe  (.d),  quae  liquorem 
vini  continent  -  Sales  voiatiles  oleofi  peliiculam  ,.  crufbe  pleuriricae  iimilem  exci- 
iant  (e)9  aqua  vero  cinnamomi  ieve ,-  &.  gelatu-m ■  concrementi   genus  (/).  Lau- 

da- 


(k)  Pitit   Epift.    II.    DrelUwurt    I.    e.  -p.  «sr. 

Baut^mann  \n  disF.  de  pefte  Leid.  1.573.  de  eodem 
Drelinceunii  experimenCo  locutus  ■;  Cotirten  phiiof. 
tranfaft.  n.  335.  ZoIUcofer  1.  c.  van  Alfem  ttiam 
ab  unico  fcrupulo  injefto  . 

CO  Petit  1.  c.  Eo  refero  non  funeftum  eventura 
in  ex-perimento  -Marderi  Apia-r. -obf.  25. 

Cm)  Zollicofer  1.  .c. 

(n)  Veratti  Comment.  Bonon.  t.  a.  Part.  II. 
g.  108. 

(0)  B.ig',-Vi  I.  c_  p,  4<?4#  Experim.  de  veilc  II. 

(p)  Boyle  apparat.  p.  19.  append.  p.  13.  Bce- 
rbaave  I.  c.  p.  379.  preind  p.  160.  Pite/trne  p.  36. 
Scbwenke  p.  191.  Second  memoir*  ou  Exp.  27. 
23.  34. 

(q)  Second  mentoire  exp.  17.  28.  Fabricius  ab 
Aquaftndente  etiaai  odorem   &  faporem  hepatis  in 


fanguine  nafci ,  reliquit  de  format.  ovi  p.  5S- 

(r)  Scbvvenke  p.  191 

(s)  De  eo  intelligenda  fere  loca  n.  ij. 

(t)  Tounge  curf.  triumphal.  terebinth.  p.  44. 

(u)  Eicbel  p.  3*. 

(x)  Solvere  potius  Malpigbius  p.  131.  </e  K^- 
^ ■-].  c. 

(y)  Ant.  de  He-yde  obf.  90.  Ps*/f  p.  13.  Ccurtetz 
Fhil.  Tranf    n.   337-  Freind  p  168.  Sproe^e/  exp.50. 

(z)  Sproegsl  1.  c.  fecond  memoire  exp.  31.  3^ 
&  exp.  fere  n.   23. 

(n")  Courten  1.   c.  Bagliv. 

0>~)  Sebvvenke  p.    19^. 

(c)  £//«■»"  p.    17. 

(d)  Stbvvenke  p.    J94. 

(e)  Le?';?*  diifert.  p.  79.. 
(1)  BagUvj  p.  464. 


S  E  C  T.    II    C  R  U  O  R.         m  57 

danum  Iiquidum  Sydenbami  fanguinem  porius  fiquidum  retiner  (g)  ,  gfobuios 
tamen  quafi  glutine  adunit  (  i  ) .  Spiritus  vini ,  dum  fanguinem  addenfat ,  pondus 
fpeciflcum,  quod  vocant,  auget  (h) . 

"Arfenicum  ,  dubium  corporis  genus  ,  fan°uinem  cogit  rubrumque  reddit-  (  /  )-. 
Ceterum  infinita  alia  cum  variis  fuccis  inftituta  experimenta  ,  apud  Cl.  viros 
legere  oportet  ,  quos  excitavi  (  k)  .  Obirer  autem  ex  iis  ,  quae  repetii  ,  difcas, 
quair»  parum  ad  medicamentorum  virtutes  dignofcendas  utilitatis  ab  his  experi- 
mentis  pofiis  arguere .  Arfenicum  enim ,  fummum  venenum ,  fanguinem  fere  ut 
beneficum  illucl  nitrum  mutat .  Acetum  inter  omnia  pharmaca  triftiffimum  co- 
lorem  fanguini  inducit,  non  ideo  minus  innocuum  .  Acidi  liquores.  &  lixiviofi 
pariter  cogunt . 

.§.  XXVIII.  Per  htec  expenmenta  fanguinis   natuta 
nondum  imotefcit . 

Ex  his  experimentis  nondum  oftenditur,  fincerum  al-iquem  falem  in  fanguine 
habitare .  Acidam  indolem  neque  aliquis  cum  lixiviofo  fale  fervor  demonftrat  , 
neque  odor  ,  neque  fapor ,  neque  aliud  fignum  liberi  acoris  .  Sed  neque  lixiviofi 
indoles  perfecla  huic  humori  ineft  .  Cum  nullo  acido  liquore  fervet ,  folo  oleo 
vitrioli  excepto ;  fapore  non  eft  alcalino  ;  neque  colores  excitat ,  quos  id  falium 
genus  producere  folet  ;  neque  pracipitat ,  quas  ab  acido  liquore  diffoluta  fuerunt . 
Id  equidem  per  experimenta  oftenditur,  qua?  nunc  proponemus,  effe  in  fanguine 
eam  naturam,  quaj  adjuta  ab  aeris  calore ,  aut  a  motu  mufculorum  auclo  ,  aut 
demum  adjeclo  aliquo  fale  fixo  in  putredinem  abeat.  Is  oorporum  ftatus  nondumr 
quidem  ad  akalici  claffem  ea  transfert .  Neque  enim  certo  experimento  humores 
in  corpore  humano  vivente  lixiviofi  fiunt.  Etittm  in  ardente  febre  lotium  (/)  , 
ut  acre  fit ,  nondum  tamen  cum  aceto  effervefcit ,  &  unicum  experimentum ,  ne- 
que  forte  fatis  fidam  (m)  exftat  fanguinis  podagrici  hominis,  qui  fyrupum  viola- 
rum  viridi  colore  tinxerit  (2) . 

Haller  Phyjiolog.  Tom.  II. '  H  Hacle- 


<g)  EtUr  1.  c  Aliter  Cl.  Stantarus  in  Comment. 
A-Cad.   Pctrop.  T.   I    qui   potius  cogi  fcripferat  . 

(O  Olea  deftillata  fanguinem  cogunt  ,  Kronauer 
p.  31. 

Ch)  Silberling  p.    \6. 
<0  Elhr  p.   15. 

fk)  R.  Boyle  ,  Car.  Drelincourt  ,  Archibaldum 
Pitcarne ,  Georgium  Baqlivi  ,  Jo.  Freind.  ,  Tho- 
rnam  Schwenke  ,  Jo.  Theodorum  Eller.  Veniam 
fere  vel  cb  ea  peto  ,  quse  hic  iterato  retuli  ,  raa- 
mme  quae  ab  infufione  venenorum  fumta  plurima 
ad  L.  III.  jam  relaia  funt  ..  Verum  hit  nihilomi- 
iius  idoneo  loco  leguntur  . 

(1)  Boerhaave  Prax.  Med.  T.  I.  p.  190.  B.  Lan- 
g>ifb.  modern.  pra&ice  p.    9$. 

Cm)  Colbatch  of  the  gout  p.  2 5  6.  431.  deque 
ftro  ;  doctrine  of  acids  afferted.  p  450. 

C1)  Sed  Cl.  Gaber  urinam  triduanam  ,  &  in  fe- 
hre  jam  hora  39.  p  85.CUIT1  acidis  efferbuiffe  vidit, 
tum  languinem   14    hora  a  morte  p.   77.  fcc 

Signa  falis  lixiviofi  in  fanguine  .  Equi  afthmati- 
c-i  fan^uis  fyrupum  violarum  viridi  colore  tingit  , 
Beurgelat  Mat.  Med.  p.  14.  &   de    fero    fanguinis 


recenti  fimilia  habet  de  Haen  T  IV.  p.  109.  de- 
nique  de  fanguine  fcorbutico  la  Mettrie  obf.  ds 
med.  prat.  p-   30. 

•Fufius  Cl.  Gaber  5n  Mifc.  Tsuvin.  I.  docuit  ia 
morbis  akalinam  naturam  in  fanguine  nafci  ,  ut 
cum  acidis  ferveat  p.  77  fic  levem  putredinem 
eadem  facere  ,  &  vigefima  quarta-a  morte  hora 
cum  acore  fanguinem  efTervefcere  p.  76.  Quando 
vero  humores  putridi  ad  fummum  gradum  fervoris 
cum  acore  pervenerunt  ,  tunc  iterum  eam  faculta- 
tem  decrefcere  ,  p.  79.  Iiquorem  de  fero  fangui- 
nis  febricitantis  altero  die  cum  acore  fervere  , 
die  decimo  etiam  vehementiflime ,  inde  minus  p.81. 
magis  vero  retinere  vim  fervendi  fanguinem  , 
quando  loco  claufo  fervatur  p.   81. 

Peffimum  fignum  eft  ,  quando  in  malignis  aqua 
a  veficatorio  medicamento  edufta  fcetet,  Lind  fev. 
infecl    p.  6a. 

In  febre  maligna  faneuis  fcetidiflimus  Gv  Svvie- 
ten    p.  131.    Hoflmann   de  Remed    benign.  nox. 

SahgUis  in  fehre  acuta  citius  alcalefcit  ,  quam 
urina  ,  M'fc.   Taurin.  p.  85. 

Alcalina  natura  fcetorem  praecedit  ,    ut    vis  foe- 

teat 


$S  L  I  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 

Haclenus  tamen  ad  alcalinam  naturam  fanguis  accedit,  ut  omnino,  levi  ex- 
halatione,  quo  ad  fapam  redigitur,  qualem  extrattum  vocant  (n  ),  ad  lixiviofam 
utique  indolem  difponatur  ;  ut  aqua  ,  qua  grumus  fanguinis  digeftus  eluitur  , 
ligna  praftet  lixiviofae  indolis  (  o  )  ;  ut  ficcus  fanguis  cum  acidis  liquoribus  ef- 
fervefcat  (p  ),  crulfoeque,  quae  de  ficcatis  fanguineis  placentis  fuperfunt ,  alcalini 
<}uid  habeant  (</);  ut  putrida  urina  cum  fpiritu  nitri  ferveat  (r).  Putredo  vero 
adeo  prope  ad  naturam  lixiviofam  accedit ,  ut  acidiffimi  quique  fruftus ,  aut  me- 
to  acefcente  frumento  pafta  animalium  corpora,  quando  computruerunt ,  nullum 
nunc  ab  admoto  igne  aut  effentialis  acidive  (  s )  falis  ,  aut  ammoniacalis  ,  aut 
fixi  (  t )  demum  veftigium  reprsefentent ,  exque  iis  ,  pridem  adeo  acidis  corpori- 
bus  ,  finceri  nunc  fales  alcalini  foli  afcendant  .  Adeo  vero  volatilium  falium 
generationem  putredo  adjuvat  ,  ut  ,  qui  poft  aquam  fales  afcendebant  acidi  ,  ii 
nunc  alcalini  ,  &  volatiles  ante  aquam  afcendant  (  u  ).  Se3  etiam  in  animalium 
earnibus  putredo  non  impedit  ,  quin  folida  urinofa  elementa  fuppeditent  ( x ), 
&  olea  potifYimum  ita  attenuantur,  ut  calore  nunc  levi  cum  fale  volatili  in  fum- 
mas  phialas  fuftollantur  ( y  ) .  Hgec  ideo  paulo  curiofius  moneo,  quia  nuper  GI. 
Pringle  (^)  multis  experimentis  ivit  eviclum  ,  non  idem  effe  putridum  corpus  * 
&  alcalinum  (i). 


§.  XXIX. 


teat  humor ,  qui  jam  alcalefcit  p.  82.  neque  a  pu- 
tredine  necefTario  akalina  natura  producitur  ,•  ne- 
«jue  in  eadem  rationeea  eft  cum  putredine  p.  84. 
«ftque  aliquod  inter  utranque  difcrimen  ,  nam  alca- 
li  per  calorem  de  humoribus  putrefcentibus  diffi- 
patur  ,  &  cum  ipfo  foetore  una  difperit  p.  83. 

Alcalina  natura  per  vim  vitas  nafcitur ,  deinde 
augetur  per  febrem  &  per  putredinem  p«  84. 

Animalia  femper  in  confiniis  funt  putredinis  , 
fanguis  vel  maxime  ,  Home  agricult.  p.  76.  putre- 
do  awtem  humores  reddit    alcalinos  p.   8j, 

Sales  volatiles  alcalini  non  funtin  vivis  animali- 
Bus  ,  fed  generantur  per  putredinem  ,  Doffie  intred. 
p.  186.  404»  408.  4**.  411. 

Haec  ita  intelligo  ,  ut  mutatio  humorum  ,  quaj 
fit  per  tritum  ,  -per  febrem  ,  per  putredinem  ,  fed 
per  iftam  efncacius  ,  oleum  attenuet  ,  acre  faciat , 
&  cum  fale  mifceat  &  volatilem  ex  utroque  ma- 
teriem  componat .  Ut  ea  volatilis  eft  ,  ita  per  va- 
yores  feetidos  avolat  ,  eos  enim  effe  a  phlo^ifto  , 
natura  inflammabilis  vaporis  de  putrefcente  in  far- 
cophago  cadaveris  ,  &  putrefcentium  fsecum  alvi  , 
aquae  demum  putrida»  demonftrant  Verh.  der  Holl. 
mattfch.  HI.  p.  601.  VII.  P.I~  p.  17*-  Dum  vero 
avolat  hoc  phlogifton ,  exhauritur  fenfim  de  corpore 
putrido ,  qucd  inerat  oleofi  &  falini  &  copia  falis 
volatilis  minuitur  ,  Navier  amoliffement  des  os  p. 
39.  40.  quoad  rn  inaffam  infipidam  degeneret  ,  in- 
qua  porro  neque  fcetor  eft  ,  neque  fal  alcalinus 
V»latilis  . 


Cn)  Verheyen  L.   II.    p.  38. 

(o)  De   Ham  1,  c.  p.   84. 

Cp)  Grevv.  1.  c. 

(q)  Haen  l.  c. 

(r)  Palucci  lithotomre  perfefttonnee  p.58.  Scha» 
fer  de  maff.  fang.  corp.  p.  31. 

Cs)  Boerhaave  Elem.  Chem-  t.  2.  p.  289.  feqq, 
Natura  animalis  acorem  deftruit  Malouin  Chymie 
pratique  t.  IL  p  441. 

CO  Boerhaave  L  c    p.  290.    318.    Mzcquev  1.  c. 

p.  4J5- 

(u)  Neuman  Chym.  t.  3.  p.  14.  Boerhaave  I.Cf. 
326. 

(x)  Nsvier  fur  TamelL  des  os  p.  7. 

(y)   Sdem  ibid. 

(z)  Obffen  the  difeafeS  of  the  army  p  430.  &6. 

Ci)  Hic  CL  Pringle  fententiam  Cl.  Gaber  opti- 
nie  cum  noftra  ,  et  cum  re  ipfa  conciliat .  Nempe 
omnino  humores  noftri  ,  dum  vivimus  ,  incipiunt 
alcalefcete  ,  et  poft  martem  alcalefcunt  etiam  ma- 
gis  ,  cumque  acidis  liquoribus  fervent  ,  unaque 
fcetent .  Cum  vero  ipfo  fuo  fcetore  volatiles  partes 
amittant ,  ipfa  fe  putredo  deftruit  ,  atque  poft  bre- 
ve  tempus  ,  quo  cum  acore,etiam  vegefabiii,  effer- 
buerunt  ,  humores  animales  eam.  poteftatem  amit- 
tunt ,  porroque  alcalinam  naturam  deponunt .  Nor» 
ideo  penitus  idem  eft  foetere  ,  et  alcalinum  reddi  , 
fed  frequenter  utrumque  co»jungituri  K4ifc.  Tauritr. 
p.  17.  ad  85. 


S  E  CT.    II.    C  R  U  O  R . 


59 


§.  XXIX.  Sanguls  putrefcit,  a  motu  mufculorum^  a  febre. 

Corporis  vebementior  exercitatio  fola,  urinam  fcetidam ,  acrem ,  urentem  rec!- 
dit ,  fudorem  ingratum  nidorem  olentem ,  fanguinem  acrem ,  febrefque  omnium 
ardentiffimas,  &  fubitas  mortes.  Ea  mala  ex  unico  die  pedeftris  itineris  fucceffif- 
fe  vifa  funt  (a) .  Qui  imperia  ducis  ad  exercitum  deferebat  (6),  ex  ardore  inoffi- 
cio  nimio,  ipfo  die  pugna?  periit .  Curforem  publicum,  qui  magni  momentinun- 
tium  attulerat ,  fumma  cum  velocitate  ,  intra  biduum  memini  ex  peffima  febre 
periiffe  .  Ex  itinere  fub  dio  nimio  febris  ardens ,  &  hydrophobia  vera  fucceffit 
(c),  qua  in  obfervatione  memoria  dignum  videtur,  humores  acres  in  humanocor- 
pore  natos ,  eamdem  venenatam  efficaciam  exferere ,  quam  quidem  virus  canis  ra- 
bidi.  Similia  a  convulfionibus  gravioribus  fiunt ,  quse  &  ipfs  ad  motum  mufculo- 
rum  vitiofe  auclum  pertinent  (d) . 

In  animalibus  curfu  nimio  ad  mortem  ufque  exercitis,  eadem,  vel  horum  etiam 
majora  fiunt.  Cervus  vehementiffime  a  venatoribus  agitatus  cum  fcetido  fanguine 
vulnus  flillaret  (e),  periit.  Animalis  ad  curfum  violentum  coacli  carnes  cito  pu- 
trefcunt  (/),  ut  argentum  tingant,  &  cochleari  difcerpi    poffint  (§) . 

Qua:  motus  mufculorum  ,  eadem  febris  facit  ,  quxcunque  ejus  origo  fuerit : 
dum  fanguinis  motum  vehementius  augeat .  Putrefcunt  in  febre  humores  (  h  ) , 
&  in  variolis  (/'),&  in  petechiali  genere  (4-),  flavaque  illa  irrfularum  antilla- 
rum  pefte  (  /  ) ,  ianquis  fcetidus  per  os  &  nares  erumpit .  In^yariolis  confluenti- 
bus  penetrabilem  fcetorem  faepe  expertus,  nullis  aceti  in  rjftias  patinas  expo- 
fiti  contrariis  vaporibus  fatis  emendare  potui  .  Ipfum  inde  lac  ebutyratum  ,  8z 
citri  fuccus  putrefcit  ( m  )  .  Fcetent  ante  mortem ,  qui  febre  paiudofa  putrida  la- 
borant  (n)  .  Foetorem  combuftarum  folearum  fimilem  ,  adeoque  alcalinum  ,  in 
malignis,  fudoremque  enormiter  olentem  Segerus  obfervavit  (o).  Funeftus  cada- 
veris  odor  in  hominibus  pefte  laborantibus  (p)  percipitur  ,  qualem  ab  aegro  ipfo 
perceptum  memini  in  bibiiopola  proprias  mortis  certa  prasfagia  dediffe  :  is  autem 
m  pefte  odor  inficit  ,  lateque  malum  propagat  (  q ) .  Mira  virulentia  humorum 
in  hominibus  eft  ,  qui  pefte  pereunt  ,  &  fanguis  ipfe  fcetet  (*"),&  vapor  deftil- 
lati  de  peftilente  bubone  puris  quafi  fuhninis  iclu  male  curiofum  medicum  pro- 
ftravit  ( s ) .  Adeps  animalium ,  de   bubula  claffe ,  lue   interemtorum  ,    olentiffi- 

H    2  mus 


00  Buthner  de  moui  voluntar    excedente  ti.  n. 

(b,  Ven.  et  Doftiif.  Vir  Cam.  Falconet  des  fie- 
vres  p.  »9. 

00  9er-  v-  SwHten  Cornmentar.  t.  3.  p.  537.  et 
in  diario  ,  quod  edidit  CWandermonie  i757.inenf. 
Jul. 

(d")  Willis  de  convulf.  p.    173. 

00  Baynard  Pfychrolufia  or  of  cold  baths  p. 
3i8.  r 

U  )  Lijler  de  humorib.  p.  54.  Boerhaave  Prsleft. 
Acad.  t.3    p.  50:.  T-Schvuenke  p    51.   54. 

(O  Wifjis  pharmac.  rationai.  t.  a.  p.  91. 

(h)  Hofmann  de  gener.  fal  morbofor.  Huxham 
on  fore  throa  ,  qui  veros  fales  alcaiinos  pro  iuci 
cr«dit  .  Pringle  p.419.  Addit  idem  ,  quamprimum 


perfpiratio  ceflat  . 

(i)   Huxham  of  fevers  p.  51.  53. 

(k)   Idem  ibid.  p.  62. 

(1;  Linings  Eflays  and  obfervat.  of  a  Societ.  at 
Edimb.   t  2.  art.  19. 

(m)  Schvoenke  p     5;. 

(n)  Pringle  p.  111. 

(o)  Pleurit  morbo  miliari  critice  folut.  Fcetidus 
in  pefte  fudor  Fallop.  de  bubon.  eftil.  p.  9.  e*  in 
febre  carcemm    Pringle  on   jail  fever  p.  199. 

(p)  Muralt  C&irurg.  fchrirTten  p.  578. 

(q)   Idem   ibid.    p    5S9 

(r)  Zarinus  de  milT.  fanguin. 

(s)  Alfunricr  in  Zodiac.  Med.  Gall.  1. 1.  p.104, 
et  apud   Paterum  de  peftilent.  p.  30. 


6o  L  I  B.     V.    S  A  N  G  U  I  S. 

mus  eft  (t).  Corpora  hominum  pefte  exftin&orum  (u) ,  aut  paludofa  fe.bre  (x), 
continuo  putrefcunt. 

Sed  &  alia*  caufe,  haclenus  fehribus  afrlnes,  fimiles  in  fanguine  &  humoribus 
corruptiones  producunt.  Ipfe  vi&us  mere  carneus  (  y ) ,  febrem  facit ,  ut  fanguis 
putrefcat.  Fdem  in  fame  fir  (^),  cujus  etTeclus  fubitafque  humorum  putredines  , 
alias  exponemus.  Abufus  faiium  voJatilium,  quos  juvenis  majori  copia  affueverat 
efitare,  ha_'morrhagias  de  inteftinis,  naribus,  gingivis  ,  pruritum  intolerabilem  , 
febrem  heclicam  (a)  mortemque  intulit,  novo  ar^umento,  quam  cognata  febri 
^lcahna  natura  fit.  Putredo  aliunde  nata  fimilem  &  funeftam  in  fanguine  putred> 
nem  generavit  (a*) . 

Calor  nimius  aeris,  non  quidem  adeo  fubitam  (b)  putredinem  infert ,  ut  ani- 
mal  vivum  tabefcat ,  fceteatve,  id  tsmen  efficit,  ut  celerrime  (c)  carnes  corrum- 
pantur  .  Idem  venti  ilJi  ardentes  orientis  efrlciunt  (d),  neque  multo  blandius 
aer  operatur  ,  quem  nimiae  ,  inque  loco  claufo  ftiparjg,  turba*  fuis  halitibus  c.or- 
ruperunt  .  Perniciofi/Iimae  inde  &  putridiffimse  febres  nafcuntur  (e) .  Mercurii 
vis  per  vafa  corporis  humani  fanguinem  refoiutum  ita  agitat,  ut  fcetidiffima  in* 
de  animae  corruptio  nafcatur  (  /  )  ,  &  urinae  ,  &  fudorisr  &  fanguis  ipfe  fceteat 
(g),  unaque  febris  oriatur  non  exigua  (£),&,  ex  peritorum  certe  virorum 
fide  ,  hac  quidem  ex  caufa  vera  alcaiina  degereratio  m  humoribus  locum  ha- 
heat  ,  falivaque  fyrupum  violarum  coiore  tingat  viridi  (/'),  &  cum  acidis  fer- 
veat .  Sed  etiam  anirnalium  venenatorum  morfus  fubitam  putredinem ,  &  humo* 
xum  eliquationem,  excitant  (k) ?  &  carnes,  perinde  ut  ab  igneo  illo  vento,  abeo 
veneno  flaccefcunt^ 

Sed  etiam  alii  ,  chronici  magis  ingenii  morbi  ,  ingentem  humorum  acrimo- 
niam  coniunclam  habent  .  Scorbutus  ientius  equidem  ,  ftd  magis  quam  ipfas  fe- 
bres  ,  fanguinem  fundit  ,  ut  de-gingivi.s.  ,  de  inreftinis  (/),  de  cute  ,  eum  into- 
Terabili  fcetore  diffluat.  Adeo  enim  acris  lympha  fcorbutica  eft  ,  ut  in  ventrem 
eflfufa  chirurgorum  digitos  excoriet  (  m  )  ,  &  iintea  corrodat  (n)  ,  &  tanta  m 
ejufmodi  malis  in  fanguinem  etiam  viventium  a?grotorum  tabis  vis  tranfnt  ,  ut 
fiirucfin.es  eum  cruorem  refpuant  (<?),&  macula*  a.  fanguine  m  linteo  natae  ni- 
srtis  profunde.  fedean-t ,  neque ..poflint  elui  (p),  Ab  eodem  morbo    major   urinofi 

falis 


Ct)  T)s  Haen  yerhand.  van  de  rundveeziekte  p.8.  titatoris  ,  qui  carcerem  repurgabat  Pringle  Philof. 

(u)  Art  de  faire  les  rapports  p.  336.  tranf.  n.48. 

(x)  Pringle  p.  111.  (f)  Grainger  de  ptyalifmo  p  21.  21.  &c. 

Cy)  liuxbam  of  the  malignous  fore  throat  p.  61-.  (g)  Idein  . 

(z)   Idem  ibid.  p.-da.  63.  (h~)  Pulfuum  110    130.   Idem . 

(al  Idem  ibid-.  p.   68.  (j)  Baron    in  notfs  ad  Lemery    cours    de    chemie 

Ca*)  Vapor  nempe  de  aqua  fentinse  putridus  Rut-  p.  190. 

tp  $.   148.    "  (k)  A  ferpsnte   taudifono   Fsuiller    Journal  ,    a 

Co)  Nam  fan^uis  non  fcctidus  fuit  in -calore   109.  fepe  Hjjfchjv.ift  p.  596.    - 

&  iic.  gradumn   Fahrehh.  Di<»z.e  exp.  4.6.  -0)'  Lind  of  fcurvy  p.  167.  Boerhzave  Introd.  :n 

Cc")  lJem  exp    1.  2.    ut  eti:un  aer  altero  die  per  praxim  clinicam  p.  s- 

eellulota  intervalla  efTuncleretur  .  (m)Mcmoir.  d"e  l'Acad.  des  fcienc.  11599.  p.1'7^. 

tct)C.ontinuo    putrelcunt  ,    quos    ventus    Samiel  (n)  Ctaanen ,  Meno  Matthice  obf.  xi.  J-  B. ' Fan- 

percufKt  ,     ut    nicmbta    tracla    manum     fequantur  tcn  cbf.   36. 

Chardin  voy.  en   Ferfe  t.  4.  p.  22.  Thevenbt  voyag.  (o)  Lifter  de  fcorbiito  Mem.  de  1'Acad.    1,  c.  p. 

t.  3     L    I.  C.  ic.  t.  2.   L.  I.  c.  12.  173.    Panarohis-  Peiiifcofr.     lv.     obf.    7.     |a   Matrie 

0=0   Prtngle    of  the  jayl    fever.    Ab  .aere    nofoco-  obf.  de  nv.-dtc.  prat.   p.  50.   Huxh.im  c.  5.  &c. 

•ftforiim  ^BelfOJft  Chir.  de  1'hop.p.  67.  A,b  «re  ven-  Cp)  Smaltsapud  Craancn  tte  homine  p.  3^. 


S  E  cr.    IL    C  R  UD  R.   ,  tf* 

fclis    portio  de   fansuine    deftillat   (p)  .   Halitu   phthificorum   tfmfcaj   mteremt* 
fuerunt,  ut  eiiam  coqnomen  memoria?  regis  Abdelroelik,  ex  Muhavidarum  gente, 
•  ab  ea  anim*  virulentia  hasferit  (i).  Rachiticse  puelhc#fcetidiflima  anima.  aviculam 
occidit  (  q  )  .  .  . 

Similis  utique  etiam  in  reliquis  humoribus  corruptio  nafcitur  •  Unna  retenta  , 
calidique  corporis  tepore  fota  ,  adeo  acris  redditur,  ut  catheteris  argentum  fu- 
fco  colore  vitiet ,  &  fcetore  fuo  in  chirurgo  leviorem  peripneumoniam  excitave- 
rit  (*•),  cumque  acidis  liquoribus  efferbuerit  (j).  Etiam  in  urina  fcorbuticorum 
verum  iincerumque  alcali  fuifle  legitur  (?),  etfi  negabat  fe  vidiffe  ,  quinto  fu- 
nefts  ifcuria?  die  Boerbaavius  (uj.  Ifa  in  aqua  hydropicorum  ,  fafla  paracen- 
tefi  edu&a  ,  veftigia  lixiviofa?  indolis  apparuerunt  (x)  ,  ut_  ab  ejus  percepto  fo> 
tore  morbus  convulfivus  maligni  ingenii  fequeretur  (y)  ,  inque  hydatidum  fimi- 
li  fero,  quod  oculis  receptum  dolorem  excitavit  (^) ,  Adeo  magna  etiam  inno- 
cui  alias  de  naribus  muci  acrimonia  fuit  ,  ut  labia  continuo  excoriaret  (  a  )  , 
tum  lacrurnse  ,  in  epiphora  (a*).  Acrimonia  aquas  forti  ha&enus  comparabilis 
jn  glandulis  fiphilitki  cadaveris  guftu  percepta  eft  ■(/»**)  .  Lac  in  febre  alcale* 
fcit  (***♦).. 

-  His  omnibus  ,  quos  excitavi ,  humoribus,  viofentius  venenum  eft  ichoris ,  qui 
de  cancrofi  mamma  fudat  (2).  Ab  ejus  guftatione  temeraria  teterrimus  fcetor 
chirurgo  indivifus  comes  adhaefit,  ad  mortem  ufque  ,  qua*  ex  hoc  ipfo  contagio 
fecuta  eft  (b)  .  Odor  folus  cancri  mammam  uxoris  erodentis  perinde  ad-  mor- 
tem  ufque  conftans  ,  Framifcmn  Beliinger ,  non  incelebfem  fcriptorem  ,    intere- 


Cp*)  Colhateh  Effay  conce*ning'  aeicL  snd.    alical. 

CO   Cholerse  humor  linteum  erofit ,  Villars  Cours 
1. 1    ?•  233-  &  terum  bcrpeticum  cutem,   Raymond 
Maladies  dangereufes  £  guerir  p.  15$; 
;   (<l)  h  fetr.  Buchner  in  diff.  de  rachitide,  quam 
in  coliecljone  mea  praclica  recufam  dedi . 

(r)  Ger.  v.  Swieten  Comment.  t.  1.  p    131. 

Cs)  Schaper  de  mnifs  fang.  corpufculis  p.3.1. 

Ct)  Borrich  nermet.  agypt.   fapient.  p   351. 

(u)  Elem.  Chem.  t.  2.  p.  305. 

(x)  PineUi  de  podagra  p'.  i^jr.  Pitcarne  de  opera 
quam   prseftant  acida  &  alcalina  p.  157. 

(y)  Phil.  tranf.  n.  454, 

(z)  Heuermann  phyfiolog.  t.  1  p  102.  conf.Brrch 
1.  c.  t.4.  p.  377. 

Ca)  Meibom.  de  ulcerib.  11,33. 

(a*)  Col.   de  Villars    cours    de    Cliirurff.    T    II 

Ca**)  Mi/Jon  de  carie  oflium  . 

(a***\  Raultn  obff.  de  Medec.  p.i«t. 

C*)  Diri  efTeaus  putredinis  .  Ex  cadavere  equi 
putrefccntis  febris  petechmHs  hTft.  of  air.  p  433. 
&  pefl.s,  t*&m  de  h  pe(,e  p.  210.  feq  A^t;^ 
aerc  pentilatom  periculofa    h  tota  familia  febrfs , 


Ptingte  Phlf.  traflC  n.  4S.  Ex  cadaveribus  in  Rw 
pto  infepuitis  peftis  cum  hsemorrhagia  exercitum- 
Ludovici  IX.  devaftavit  ,  Mezerai  h  IX.  p.  59^ 
Morfens  Oxonii  epidemicus  &  malignus  ex  copia- 
putridae  brafficsc  ortus  eft ,   Rogers  p  4-1. 

Ex  foetore  oftreorum  margariuferorum  in  fole 
putrefcentium  cephales?  maiigns  epidemicx  Her- 
port.  reif.  n.  Z20  TEgrotarunt  omiies  qui  Valfalvs 
abfceffum  hepati  aperienti  aftiterunt  ,  Lang.  fecal, 
cornic.  Ex  'cremetcrio  aperto  morbus  peftilens  , 
R.iulin  obf.   p'  390 

PutredinLs  fummum  impedimentum  _  eft  acor  , 
effiarti  veget'abi!is  ,  tamen  maxlme  mineralis,  & 
potiff.mum  oleum  vitnoli  .  Et  csm  fales  volatiles 
videantur  putredini  haftenu?  contrarii  effe  ,  tamen 
folus  acor  eam  jani  natam,  &  prsfentem  corrigit, 
etiam  in  Cl.  Mdc  Bride  exp;rimentis  .  Q.-ia^e  acor 
mineralis  fummum  eft  febrlum  putridarum.  reme- 
dium  ,  11 1  expertus  teftor  .  Quinquies  m-;Ilia  ani- 
malia  febrientia  acidis  remcdiis  curavit  Bcu<ge'.at 
mat.  med.  Eo  remedio  olim  Sydenha;n  ,  &  nuper 
Cl.  Eroklesby  ,  varrolas  peffimas  fuperavit ,  in  qui- 
bus  fanguis  p?r  nrinam  exib  :t . 

Cb)  Rarris  differt.  med.  chir.  p.  idS. 


62  I'IB.    r    SANGUTS. 

mit  (f  ).  Sed  ea  fanies  de  akalino  ingenio  eft,  viridique  colore  fyrupum  viola- 
rum  tingit  (d)  ,  ut  non  probabile  fit  ,  cum  cancrorum,  quos  vocant,  oculis  ef- 
ferbuiffe  (e). 

§.  XXX.  Putredinis  progreffus . 

Nemo  putredinem  accuratius  defcripfit,  celebri  illo  olim  ,  &  una  paradoxologo 
viro ,  Joachimo  Beccher  (/),  qui  die  quinto  fcetorem  vehementer  increfcere  ,  die 
duodecimo  ftercoreum  fieri  ,  die  trigefimo  fitum  five  mucorem  efflorefcere  ,  inde 
cutem  &  carnes  in  foramina  c-ollabi  ,  vermefque  irrepere  animofus  obfer^ator  re- 
fert .  Ad  ufus  nqftros  interim  aiiqua  afpergemus .  Putredo  omnia  vincula  partium 
animalium  rumpit,  humores  alioquin  coagulabiies ,  cruorem,  lympham ,  ovi  albu- 
men ,  ammi  hquamen ,  in  acre  &  nullo  porro  veneno  coagulabile  tabum  refolvit, 
adipem  colliquat,  carnes  (g)  membranafque  &  fibras  emollit  primo  ,  inde  in  mu- 
cum  diluit.  Omnes  humores  animales  a  putredine  in  deteftabite  venenum  abeunt, 
ut  in  ovo^Bellinus  (£),  expertus  eft,  &  de  boum  morbo  exftinc^orum  tabo  referC 
Griffith  tlvghes  (  /'  )  . 

Irrinceps  vero  phaenomenon  putredinis,  neque  haclenus  aduita*  (k)  eft  ,  expe- 
dire  aerem-  In  humanis  &  animalium  carnibus,  fetubufque  integris  fa?pe  vidi  (/), 
fub  aqua  manfiffe ,  donec  integrae  erant,  cum  fubnato  fcetore  vero  undique  de  tota 
cute  aerem  eftioruiffe ,  quibus  quafi  veficis  fublevatae  carnes  ad  fummam  aquas  fu- 
perficiem  afcenderent .  Ssepe  mihi  asftivo  tempore  in  corde  aer  cum  fpuma  intri- 
tus  vifus  eft  (m).  In  vivohomine,  fed  putrefcentibus  humoribus  infe&o,  in  peffi- 
mo  fcorbuto  (»),  in  gangrama,  fimiiis  omnino  aer  generatur ,  qui  late  fub  cute 
regnat ,  &  ernphyfema  refert .  Eum  aerem  &  fanguis  generat ,  &  ferum  (  o )  ,  & 
adeps  (*£).,  &  ipfa3  demum  folidiffiirae  corporis  animalis  (?)  partes  .  Sanguinem 
Cl.  Favelet  (r)  cominus  obfervavit ,  qui  de  incifa  vena  in  vitrum  exceptus,  ofta- 
va  jam  hora  turgere  incepit ,  diffluere ,  vaporem  acrem  ,  fpargere ,  &  urinofum  , 
idemque  vitrum  denique  difpiofus  fregit  (s) .  Exoffe  putrefcente  fcetidiffimam  fpu- 
main  cum.  fonitu  erupiffe,  alius  teftis  exftat  (0» 

Plerumque  tamen  ,  aeris  atmofphajrici  liber  commeatus  ad  putredinem  requi- 
ritur  ,  &  in  claufo  vuinere  fanguis  in  polypum  abit ,  neque  in  univerfum  putre- 
fcit  ,  fi  motum  abftuleris  (  u  )  .  In  ipfo  etiam  utero  fetus  exftinclus  integer,  & 
valde  utique  putrefcibiiis  placenta  ,  abfque  putredine  per  menfes  annofque  cir* 
cumgeruntur  (  x  ) ,  dum  ciaufus  uterus  aerem  non  admiferit  .   Multum  vero   pu«. 

tre* 


(O  Ibidem  p.   169.    A  cadaveris    foetore  fimiiem  ex  uno  fangainis  pollice  ad  pollices  33.  Hales  ve- 

fu&cftum  acutum  mo.rbum  ,  cum  perpetua  foetidiifi-  getabile  ftatiks  c  vi.  exp.  49. 
mi  odoris    prsfentia    naium    habet   Kirkpatrik    de  (o)  Apparat.  ad  hift.  fang.  p.  70. 

analyf.  inoculat.  variol.  p.  ia»  (p)  Pariter  multum  Idem  ibid. 

(d)  Memoir.  de  Chirurg.  1. 1.  (q)  Hales  ibid.  conf.  cum  hsmaftat,  p.  178. 

Ce)  Schaarfcbmid  relation  t.  i.  p.  320.  (r)  £>e  ferment.  ventric.  p.  m. 

0)  Phyfic.  fubterran.  p.  148.  (s)  Boyle    p.  88.    Kruger  phyfiolog.    n.  53-  Die 

(g)  Naviev  fur  Fammolliff.  des  os  p.  34.  feqq.  feptimo  fanguis  putrefcit  Rutty  fynopf.   p.  304- 

(h)  Pringle  p.421.  (t)  Mich.  Bernh    Palenttn  diff.  Epift.  3.  P-  JSt- 

0)   Natural  hiftory  of  barbados  p.  63.  (u)  Conf.  Drtlincouvt    apud    Manget    bibliothec. 

^k)  Pringle  p.  416.  anatom.  t.  1.  p,  956.    Abraham    Cyprian.  epift.  ad 

(.1)  Memoir.  fur  la  jefpirat.  Exp.  131.  Millington  p.  55.  56. 

(.m)  Pringle  p.  417.  (x)  Quefnai  cecon.  anim.  1. 1.  p.  IH. 

Cn)  Frenk  amrherk.  t  3    p,  4I7.  Copiofiffimum , 


S  E  CT.    II.    C  R  U  O  R  .  <S? 

tredo  adjuvat  ,  fi  fanguini  ,  aut  bili  ,  aut  cuicunque  humori  ,  putredini  defti- 
nato ,  falem  lixiviofum  fixum ,  aut  certe  terram  acido  oppofitam  addidens .  Can- 
crorum  oculi  fanguinis  (y)  &  fal  fixus  (O  carms  putredmem  promovent .  Iidern 
bili  admifti  &  fceridiorem  putredinem  faciunt  ,  &  velocitatem  (  a  )  ,  eumdemque 
effeclum  ipfa  terra  prseftat  (b)  .  Sal  tartari  ,  aut  clavellatus  cmis,  fangumi  nu- 
per  de  vena  miffo  admiftus ,  odorem  urinofum  cogit  afcendere  (  c)  ,  &  cum  fu- 
dore  idem  prseftat  (d).  Hoc  quidem  argumento  oftenditur  ,  magnam  fali  fangui- 
nis  cum  ammoniaco  fale  affinitatem  intercedere  ,  nam  &  ifte  fal  adjeclo  fale  fi- 
xo  urinofum  odorem  exhalat  .  Sed  in  vivente  etiam  homine  hxivi  fales  ,  qui 
Stephaniano  medicamento  efficaciam  praftant  ,  longo  ufu  fanguinem  alcalmum  , 
acrem  ,  fcorbuticum ,  hetficumque  ( e )  reddiderunt ,  ut  etiam  veficas  de  cute  ele- 
vaverit  (  f)  :  Hinc  a  faponis  ufu  &  lotione  linteorum  proxima  peftis  erumpit 
(g)  ,  &  in  vico  linteariorum  Conftantinopoli  primum  amat  fasvire  (b).  Volati- 
les  alcalini  fales  putredinem  potius  morantur  ( i )  &  impediunt .  Sic  fales  vegeta- 
biles  &  magis  adhuc  acidi  (k),  de  folTilibus  parati  liquores,  &  princeps  inflam- 
mabilium  alcohol  putredinem  avertunt .  Sed  etiam  medii  faies  (0  >  culinaris  ille  , 
&  nitrum,  copiofius  adjecli  incipientem  omnino  putredinem  frangunt,  nondum 
natam  occupant ,  aqua  mineralis  Mewholtenfis  penitus  impedivit  (/*).  Piena  pu- 
tredo,  abaclo  per  fcetidum  halitum  volatili  eiemento  fatuam  relinquit  &  tenerri- 
mam  terram  (/**) . 

§.  XXXI.  <Animalia  quibus  humores  lixiviofa  indoli  propiores  fitnt . 

Alia  animalia  humores  univerfos  acres,  &  eorum  nonnulla  pene  manifefto  li- 
xiviofor  habent,  infecla  maxime,  deinde  ferpentum  genus ,  denique  carnivor<s  fe- 
rociores  beftias  (i).  Lac  falamandra  intolerabiliter  acre  eft  (m).  Lacerta  Gecko  , 
fi.  nudam  hominis  cutem  perambulaverit ,  viae  fua?  veftigia,  ruborem,  calorem  , 
puftulafque  relinquit  (n) . 

Bufonis  flammei  de  pofterioribus  cruribus  emitTus  vifcor  catarrhum  in  iis  ex- 
citavit  ,  qui  vivum  animal  dilfecuerunt  ,  inque  oculis  dolorem  (  o  )  .  Liquor  de 
apis  veficula  iinguam  acrimonia   fua  vehementer  perceilit  (p)  ,  inque   vulnufcu- 


(y)  Pringle  append.  p.394    414.  405.  Etiam  orinam    aliquamdiu   ,   &  diuthis  quam 

(z)  Pinelli  \.  c.p.  160.  Mireris  ergo  Iegi  ,  putre-  alcalini  fales  a  putredine  fervant  Haen  p.  79. 

ifinem  a  fale  tartari  adje&o  inhiberi  Rutty  1.  c.  (I)  €ilbert  p.  14.  Ad  diem  8.  nitrum  ,  ad  duo- 

(a)  Gilbert  de  putredine  in  corp.  anim.  p.  18.  decimum  fal  marinus  Ruttf  . 

(b)  Idem  &  Cl.  Pringle .  (1«)  Rutty  1.  c. 

(c)  Hummel  de  arthritide.  (1**)    Salis    lixiviofi    copiam    minorem    putredo 

(d)  Commerc.  Lit.  Noric.  1739.  hebd.  4.  Model  prseftat ,  quam  ignis  Neumann  t.  3.  p.   10. 

Vom  perfifchen  falze.  d)  Succus  aculei  apum  amarus  eft  ,  &  pyrethri 

(e)  Huxbam  of  fevers  p  48.  49.  modo  uritur ,  &  in  vuinus  amrniiTus  nocet ,  Swam- 
Cf)  Parfons  of  te  bladder  p.  115.  merdam  .  Succus  Vefpse  cujufdam  ichneumonis  fa- 
(g)  Diemerbrotch  :    &   fimilia    habet   de  Heyden  bulum    in  paftam    refolvxt ,    Bonnet  Contempl.  de 

fynopf.  difc.   p.  149.  Ja  Nature  II.  p.  145- 

(h)  Gemelli  Carreri  viag.  t.   1.  p.   311.  (m)  Arnauld    de   Ncbleville   hifloire    natur.  des 

(i)  Pringley  Rutty  I.  0  Gilbert    p.    13.    14.  Sic-  animaux  t.  1.  P.  1.  p.  204. 

cam  ldem  fal  albamque  carnem  reddit  .  (n)  Haffeiauiji  refa  til  pafseftina  p.  308. 

(k)    Succus    limonurn    putredinem    fanguinis    ad  (o)  J.  Aug.  Roefel  de  Rofenhof    in  eximia  hifto- 

ciem  23.  diftulit  Rutty    I.  c.  Lac  adjeclum  etiam  ria  ranarum  indigenarum  p.  100. 

putridum  fanguinem  acore   fuo   fubigit  Pringle  p.  (p)  Stbrader  de  armatur.  aniro.  brutor.      J^ 


64  L  I  B.    V.    SANGUIS. 

lum  dimiffus,  eumdem,  quem  iclu ,  dolorem  producit  (q)  .  Tigridis  urina  odo- 
re  eft  cantharidum  (r ) .  Omnibus  fere  erucis  vis  adurens  ineft,  qux  veficas  ex-: 
tifet  (r*) .  . 

Sed  in  aliis  exemplis  natura  iixiviofa  manifeftior  eft  .  Miiiepedum  genus  uri-' 
nofo  falis  ammoniaci  odore  Lfterus  defignavit  (s) .  Jus  cancrorum  non  cogitur  , 
&  violaceum  fa?pe  fyrupum  viridi  colore  vitiat  (t).  Bombycum  eelerrima  &  fee-' 
tidiffima  eft  putredo  ( u  )  ,  &  fericum  piurimum  inter  omnes  animantium  par- 
tes,  aut  humores  ,  falem  volatilem  gignk  (*).  Sed  etiam  viperae  copia  falis  vo- 
latilis  exceliunt,  &  in  ranis  denique  fecundum  yertebras  albus  pollen  fedet  (y)y 
qua  nervi  prodeunt  ,  qui  cum  acidis  falibus  effervefcit  .  Cantharidum  etiam  ia 
pulverem  redaclarum  totam  naturam  cum  aceto  fervere  Iegeram  ,  fed  exper- 
rus  falfum  reperi  ;  cum  fpiritu  nitri  utique  fervent  (  O  •  De  vipera  equidem 
iocus  exftat  Ricbardi  Mead  (  a)  ,  celeberrimi  medici ,  quo  dicitur,  fuccum  he- 
liotropii  ab  eo  veneno  admifto  rubro  colore  tin&um  effe  .  Verum  aliquis  in  eo 
experimento  ab  impuro  vafe  aliove  cafu  error  obrepfiffe  yidetur  ,  eum  &  che- 
niica  analyfis  repugnet  ,  &  vipera  de  carnhororum  animalium  genere  fit  .  Can- 
tharides  fucco  piantarum  vivunt ,  earumque  acrimoniam  pariter  ad  acidam  ciaf- 
fem  vir  infignis  (b)  reduxit,  vefparumque  (c).  Sed  experimentum  eifervefcentis 
acidi  liquoris  nimis  fimplex  eft  eorumque  animalium  li-quor  acerrimus  ,  &  empy- 
reumaticus,  non  ideo  tamen  acidus  eft,  etfi  fale  volatili  hoc  quidem  animai  rni* 
nus  abundat  (d).       . 

§.  XXXII.  %An  nullus  in  animalibus  acor  fuperfit . 

-  His  ab  experimentis ,  exque  Iis ,  quas  ignis  de  humoribus  animalium  eiicit  ele- 
mentis ,  faclum  eft-,  ut  omnino  folos  in  animalibus  urinofos  fales  dominari  ,  ne- 
que  acidi  quidquam  reperiri ,  contra  priorum  medicorum  opinionem  paffim  fcri- 
ptum  fit  («?).  Addiderunt  aliqui,  ne  eos  quidem  homines  acidum  in  fanguine  ele- 
mentum  habere,  qui  folis  acidis,  p-ane,-  limonum  fucco  8z  oiivarum  oleo  in  Li- 
guria*  montanis  viclitant  (f). 

Mpi  tamen  finit  experimentorum  fides  hsec  pro  veris  recipi  ,  aut  acorem  pe- 
nitus  de  natura  animali  eliminari .  fnfecTa  quidem  bene  multa  plurimum  de  na- 
tura  acida  confervant ,  qua>  de  vegetabili  utique  cibo  aiuntur  .  Sapqr  acidus  pe- 
netrans  ,  vis  chartam  cieruieam  &  cichorium  tingens  ,  &  acor  denique  coagula- 
turus,  reperitur  in  liquore,  quem  de  vefica  prope   ceibphagum  pofita-  eruca   fali- " 

RU3 


Cql  Reaumur    memoir.  pour   fervir   a    V  hiftoire  Ca)  De  venen    p.  8.  9   adde  Planque  biblioth.  de 

des  infeftes  t.  7.  p.  351.  Paltsau  traite  des  ruches  medec.  t.  3.  p.  104. 

de  bois.  \b)  -Chgrtiufer  mater.  med.  p.  433.    Adde  Hom- 

(r)  Hift.de  1'Acad.  Roy.de  fcienc.1747.  p.73.  bergium  1.  c.  p    171. 

Cr*)  Pifo  hsft.nat.  Ind.  L   V.  p.  i8i>  Cc)  Neumann  Ioc  cit.  p-55-  Sed  obiter  ommno . 

Cs)  De  "humorlb,  p.  f.U    edit.    belg.    Cum    nitro  (d)  Riil.  mater.  med.  p.  813«                      ; 

tarnen  eum  potius  fal-em  comparat  J.  F.  Renkel  de  (e>  Fridericus  Slare  apud  Bircb  loco  faepius  cit, 

catatacta  p.Ii.  t.  4.  p    41?.    Hofmann    de    fal.   morbofor    generat. 

CO  Comment.  Acad.  Bonon.  t. .*.  P.  I.  p-  96.  &  ?•   19   Jon"  de  febribus  -intermittent.  p.  4*-  Cole- 

feqq.  batch  doftrin  of  acids  further  aiferted  p.  448.    P/« 

Cu)  Boerhaave  prax.  med.  t.  1.  p.  175.  nelli  de  poda^ra   p.  77.  <eqq»  H,    Boerbaave  Eietn. 

(x)  Nsumann  Chem.  t.  3.  p.  768.  Chem    t.   2.  p.  310. 

C>0    Apud  Jacobsum  de  ranis  p.  47.  (.O  ?i«eUi  1.  c,  p.  73. 

[z)  Grsw  !.  c.  p  249. 


S  E  C  T.  r  II    C  R  U  O  R  .  «5 

gna  eauda  bifurca  projicit  (g).  Formicarum  faliya  ,  aut  fuccus  certe,  tjuem  cum 
morfu  effundunt  ,  ex  veteri  experimenro  (b)  cichorei  cxruleos  flores  rubro  co- 
lore  vitiat  .  Exdem  deftilhrse  copiofiflimum  acidum  liquorem  fuppeditant  ,  ad 
undecim  omnino  ex  fefquilibra  uncias  ( r)  .  Sed  eum  quidem  acorem  ad  male 
fuperatam  naturnm  acidam  vegerabilem  refero  \  nam  formicarum  quidem  nym-- 
pha3  ,  quae  nondum  plantarum  fuccos  guftarunt  ,  acidum  non  praeftant  (^),  for- 
mica?  exclufa?  utique  &  copiofum^,  &  manifeftum  (/)  folse  inter  animalia  (/*) 
chemico  fub  igne  fundunt  .  Acetofus  eft  ,  neque  ad  mineralem  acorem  percinec, 
(w)  .  Eo  etiam  retulerim  ,  (i  flrrna  funt,  qua;  de  apum  ,  &  vefparum,  &  can- 
tharidum  acida  indole  paflim  legimus  (  n  )  .  Sed  in  cantharidibus  accuratior 
Chemia  lixiviofa  omnia,  prater  terram  mortuam  ,  &  fervorem  cum  acidis  con- 
firmat  (»*')• 

In  humoribus  etiam  nonnullis  ,  iuniorum  potiflimum  animalium  ,  manifeftuS 
acor  reperirur  ,  in  adipe  etiam  evidenrior  (  i  )  .  Jus  &  gelu  de  carne  vituli,  fibi 
relich  acent  ( c  )  .  A  butyro  rancido  zs  eroditur  (p)  &  virefcit,  ut  ab  acidis  li- 
quoribus  folet  .  Lac  cum  putrido  animaiium  fanguine  miftum  ,  tamen  acidutn 
Jiquorem  generat  ,  neque  acor  a  purredine  vincitur  ( q )  .  In  pure  acida  indoies 
refidet ,  (  r  ) ,  fed  id  fere  ex  adipe  fit  .  Caro  cruda  ,  cum  pane  &  aqua,  in  pul- 
tem  tufa  ,  ieni  calore  digefta  ,  poft  biduum  fermenci  modo  «ftuat  ,  acidumque 
faporem  manifeftum  edit  ,  etiam  poft  initia  putredinis  (s)  .  Putrida  triduana  fa- 
liva  (t)  cum  pane,  &  pifce  (u)  fermentat,  &  acor  fuperat  putredinem.  Ovil- 
la  bilis  fermentationem  potius  auget  (*).  Puerorum  exhalatio  fspe  acet,  &  cru- 
i\z  laclese  acidas  funt  indolis  (y)  .  Acidum  ,  ingrati  odoris  fudorem  criticum  in 
febre  anomala  percepit  Cl.  Medicus  Scotus  ( ^  )  .  Acidum   oluit  ejus   feminaj    fu- 

,    Haller  Phyfiolog.  Tom.  1/.  I  dor, 


(g)  In  egregii  collegae  noftri  Caroli  Bonnet  me- 
moir.  des  favans  Etrangers  T.  II. 

(h)  Tragus  auftor  experimenti  eft  :  deinde  Rai 
Fhilof.  tranfaft.  n.  68.  Homberg  T.III  p.  45.  Hahn 
de  falibus  med.  1711  p.  272.  Neumann  oper.  che- 
micor.  Ed.  nov  Swenska  wetensk  acad.  handlin- 
gar  1741    p.  39 

(i)  Neumann  1  c.  p.  45.  55.  57.  58.  Habet  eurs 
lpiritum  Hierne  Tentamen  II.  p.  44.  &  Gieditfeh 
Mem.  de  l'Acad.  de  Berlin  i749.  &  Raius  1.  c. 

(k)  Nnumann  ibid.   p.  55. 

(1)  Idem   ibid.  p.  54. 

(1*)   Idem  ibid. 

(m)  Gltditfch  I.  c.  Ray  \.  c.  Saccharum  Saturni 
prac-ftat ,  &  rubro  colore  flores  borraginis  tingit . 
Cum  alcali  fixo  in  cryftallos  abit  Gieditfch  1.  c. 

(n)  Pagina  64.  not.  1.  Charteufer  mat.  med.  p. 
433- 

(n*)  Phil.  tranf.  n.  252. 

(O  Veftigia  acidae  naturae  in  animalibus  .  Infu- 
lio  mufcarum  vulgarium  acefcit ,  Homberg ,  Mem. 
de  1'Acad.  ann.  i7iz.  p.  171.  Cantharides  acidum 
hquorem  praeftiterunt  p.  172.  Sic  jus  &  liquor  em- 
pyreumaticus  viperarum  p.  170.  Animalia  prius 
acefcunt  ,  quam  putrefcant  ,  Wafler  chem.  p.  »37. 


Etiam  ex  carne  putrefcente  fpiritum  fubacidum  ob- 
tinuit  Cl.  Navier  .  In  homine  pus  in  peclore  ace- 
fcens  ,  Velfe  add.  Quefnai  faign.  p.  169.  Odor  aceti 
acidiflimi  in  cadavere  ,  Sand.  abcefT.  ventric.  Odor 
acidus  in  fudore  febrium  ma!igii3rum  Morgagn.Sed. 
cauf.  II.  p.  262.  Journ.  de  Med.  ann.  1763.  m.Au- 
guft.  Fordyce  p.  29.  62.  Salivae  omphacinus  fapor, 
Lorry ,  melanch.  p.  235. 

(o)  Memoir.  de  1'Academ.  de  Chirurg.  t.  1.  P.II. 
p.70.  ed.  12.  Senac  Effays  de  phyfique  p.552  edit. 
1735.  traite  du  coeur  T.  II.  p.  98.  Lorry  dcs  ali- 
mens  T.   I.  p.  353. 

CpJ  Quefnai  recon.   anim.  T.  II.  p.  134. 

(q}  Pringle  append.  p.  401. 

(r)  Quefnai  edit.   I.   p.  169.  195.   147. 

(s)  Pringle  ibid.  p.396.  397-  3?S.  conf.  qua  de 
lacle  diximus . 

(t)  Pringle  append.  p.  401. 

(u)  Idem  ibid.   p.  402. 

(x)  Idem  p.  413. 

(y)  Pechlin  obferv.  p.   331. 

(z)  Grairger  de  febre  batava  p.  33.  In  purpura 
Rofen  fymptom.  purp.  chron  fcorb  p.  16.  Habet 
etiara  111.  Ludwigius  patholog.  p.  64.  izi. 


66  L  I  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 

dor,  quam  oflfa  emollita  celebrem  reddiderunt  (*),  &  .vapor  abdominalis  (b)  iti 
alio  exemplo,  cum  oflfa  emollita  effent.  Cor  humanum  diutius  confervatum  aci- 
dum  fpirat  ,  &  illuftris  ejus  eventus  teftis  exftat  ( c ) .  Cerebro  panem  fermenta- 
ri  alius  auclor  eft  ( d )  .  Etiam  putrida  caro  bubula  fpiritum  fubacidum  dedit 
(e)  ,  ut  alias  analyfes  omittamus  ,  in  quibus  chemia  acidum  liquorem  ex  fan- 
guine  obtinuit  .  Non  ideo  penitus  inter  elementa  fanguinis  perpetua  acidum  re- 
ciperem,  ut  quidem  clari  viri  receperunt  (j),  id  tamen  haclenus  credo  often- 
fum  effe  ,  in  animalium  humoribus  latere  acorem  ,  .qui  perinde  ut  putredo,  in 
cadavere  manifeftius  fe  exferit,  etfi  utique  neque  perinde  conftans  eft ,  ut  alcalina 
degeneratio,  &  demum,  ipfa  diuturniori  evolutione  fua ,  in  putredinem  totus  eva- 
nefcit  (/*).  Sed  neque  negaverim  aliquando  acidam  intemperiem  in  corpore  hu- 
xnano  nafci  polTe  (/**).. 

§.  XXXHI.  Odores  animales . 

Unico  verbo  liceat  monuiiTe,  odores  omnium  partium,  qux.ex  animalibus pro- 
deunt ,  nobis  plerumque  ingratos  videri ,  quoad  mukam  aer  partem  eorum  ele- 
mentorum  dififlaverit ,  qua?  odorem  excitant .  Ipfe  mofchus  (/*** )  y  &  zibetum  , 
&  marfupialis  (g)  animalis  odoratus  fuccus,  dum  recens  eft,  integrifque  viribus  , 
fcetet ,  neque  ferri  poteft :  vetuftior  idem  fracla  olfaclilium  particularum  violentia, 
grate  nos  adficit.  Eodem  modo  &  putrefacla  bilis  (£*),  &  ftercus  etiam  huma- 
num ,  &  animale  oleum  (£),  diffipata  vehementia,  odorem  acceptum  acquirunt  . 
Inter  quadrupeda  calidi  fanguinis  (  h*  ) ,  avefque  &  pifces  non  memini  aliquam 
fpeciem  certa  fide  reperiri  (^>**),  quaz  fuo  non  plerumque  peculiari  odore  difpli- 
ceat .  Infecla  paucula  exftant ,  quorum  odor  placet  (/) .  Sed  haec  in  olfaclus  hifto- 
ria  ornatius  perfequemur. 

.§.  XXXIV.  Jfnalyfis ,  qua  igne  fit . 

Sequitur,  ut  eas  mutationes  exponamus ,  quse  fiunt,  quando  ignis  violentia  ad 
fanguinem  humanum  acceffit  ,  quam  chemicam  vocant  analyfin  ,  &  ut  ea  ele- 
Kienta  defcribamus  ,  in  qusc  fanguis  in  ea  jgnis  tortura  difcedit  /  Non  ideo  tan- 
tum  tribuimus  huic  nimis  rapidaj,  nimis  violentae  ignis  operationi,  ut  ab  ea   ve- 

ra 


(ap  JNavier  fur  l'amoliflement   des  os  p.  $i.  pofita  .  Ex  mifcela  gummi  fagapeni ,  galbani,  opo- 

(b)  Zeller  de  ftriclur.  glandul.  prast.  nat.  panacis  aliifque    digeftis  ,    odor  mofchi    natus  eft. 

(c)  Senac  traite  du  coeur  T.  II.  p.  111.  Mem.  de  1'Acad.  1706.  p  6. 

(d)  Traite  des  fermens  admirables  .  (h*)  Inter  frigida  Cayman    &  Crocodilus    vehe- 

(e)  Navier  1.  c.  p.  34-  feqq.  mentem   mofchi  odorem  fpirat  ,  Charkvoix  St.  Do- 
(O  Raymundus  Vieuffens  tr.  des  liqueurs  P.  III.  niinque  T.  I.  p.  17 .  ■  Rochtfort    hift    des  Antill.  p. 

e.  2.  &  in  Joumal  de  Trevoux  1709.  M.  Novemb.  14?.  ut  aquas  late  imprsegntt  Rochefort . 

Francifcus  Qvefnai  ,  qui  in  eo  acido  naturam  me-  (h**)  Etfi  de  pardali  Mlianus  habet  L.V.  c.40. 

lancholise  ponit  cecon.  anim.  t.  3.  p.  53-  (i)  Aromatici    odoris    in     hyofcyamo     infectum 

(f  *)  Mem.  de  l'Acad.  de  Chir.  T.  I.  p.  ia8.  Birch  T.  II.  p.  483-    Meloe    fuavi  viola    odore  eft 

(f**)  Kruger  patholog.  p.  aio.  Ludvoig  1.  c.  Koelreuter  \x\kSt.  coleopter    p.  41.  Scarsbseus  Idem 

(f*«*)   Chardin  Itin.  T.  IV.  p.  4^.  p  9-   Caftell.  p.  5.  Lifier  infeao-theol.  T.  II.   p.no. 

(g)  Tyfon  anatomi  of  the  Opoffum  p.  16.  n.  30.    Cardan   variet.  p.  169.    &    formkss   aliquae 

(g*)  Alfton  of  quiklime  p.  35.  Lifter  ibid. 
(h)  In  difp.  me  prsefide  Gottingse   a.  1747«  Pro" 


jject.  rr.   cruor.  67 

ra  (k)  elementa  fani  fanguinis  fincera  fperemus  renafci  :  aut  eos  fales,  ea  olea  , 
eos  friritus,  in  hominis  viventis  fanique  cruore  effe  perfuadeamur  (/)  ,  quales 
ighis  e*  frnguine  obtinet.  Tunc  enim  demum  ea  elementa  apparent,  quandocalor 
ad  -"16  Fahrenheiui  gradus  afcendit,  quo  certe  in  asftu  nullum  animal  v.tale  fu- 
pereft  (w).  Nimis  tenerae  funt  animalis  regni  &  vegetabilis  particulaj,  neque  pof- 
funt  abfque  inpenti  commutatione  tantam  ignis  vim  pati  (») .  Blandiflimum  oleurn 
«b  ea  vi  acerrimum  fit ;  ovum ,  quo  nihil  mitius  eft ,  penetrabilem  vehementiam. 
acquint  ;  acidiflimae  herbaj  (o)  alcalinos  liquores  fundunt ,  &  qua?  alia  ejufmodi 
minus  nunc  eft  neceffe  monere,  quam  olim  neceffe  fuit.  Deinde  certum  eft,  fa- 
les  adeo  acres ,  olea  adeo  tenacia,  fpiritus  adeo  fervidos,  terram  tam  gravem  im- 
meabilemque  his  artibus  obtineri,  quales  quidem  aut  liquores ,  aut  terras ,  cum 
vita:  mtegritate  confiftere  poffe ,  ne  fufpicio  quidem  locum  habere  debeat.  Multo 
minus  fperamus,  eam  effe  in  fanguinis  libra  mutuam  horum  elementorum  inter 
fe  ipfa  rationem,  quse  inter  liquores  eft,  qui  ignis  vehementia  ex  ea  fan.guinis  Ii- 
bra  eliciuntur,  ut  tantumdem  in  vivi  hominis  fanguinis  libra  aqua» ,  fpiritus ,  olei, 
falis  fit ,  quantum  quidem  ex  ea  libra  aquse ,  fpiritus ,  olei,  falisve  deftillat :  Ni- 
mia  haic  fpes  eft  (/>),&  a  facillimis  experimentis  refutatur.  Commifti  enim  mter 
fe  iiquores,  quos  ignis  ex  fanguine  feparavit,  non  blandum  illum  temperatumque 
cruorem,  fed  rancidum  &  acre  &  diverfiffimum  magma  reddunt,  in  quo  ne  uni- 
cus  quidem  fanguinis  globulus  reftituitur.  Deinde  etiam  in  ea  fpe  non  oportet  ni- 
mis  effe  laetos ,  ex  analyfi  fanguinis  temperamenta  hominum  diverfarnque  indolem 
nos  detecluros  .  Inter  ducentos  rufticos/quorum  fanguinem  Helmontius  (?)  igne 
exploravit ,  analyfis  nullum  memorabile  difcrimen  invenit .  Et  notiflimum  -eft  , 
etiam  inter.plantas  venenatas  belladonnam  ,  atque  brafficam ,  eadem  fere  elemen- 
ta  in  analyfi  repraefentaffe . 

Non  ideo  analyfes  fanguinis  utilitate  fua  deftituuntur  ,  dum  fapienter  noveri- 
mus  fpes  noftras  reciSere ,  neque  plura  docere  ,  quam  a  natura  difcimus  .  Often- 
dit  ignis  ,  non  quidem  fales  ,  non  pura  in  fanguine  olea  ,  fed  pingues  tamen  in 
fanguine  particulas  effe  aliafque  ita  fabrefaclas ,  ut  addita  certa  ignis  yi  in  urino- 
fos  fales  tranfeant .  Sed  etiam  ferri  terram  ignis  deoperit :  certiorem  iftam ,  cum 
de  foffilium  rerum  genere  fit,  quarum  multas  abfque  magna  degeneratione  ignis 
viokntiam  ferunt . 

I    2  Dein- 


(k)  Vera  elementa  rerum  per  analyfm  cherm- 
6am  fe  oftendere  Cl  viri  perfuafi  fuerunt  ,  Dodar- 
tus  olim  in  Projet  pour  fervir  a  1'  bifloire  des 
plant^s  p.  \6g,  deinde  Raymundus  Vieuffens  epift. 
de  fanguine  II.  p- 153.  &  I-  p  4.  praef.  traite  des 
liqueurs   p.  30. 

0)  Dudum  monuit ,  ne  ab  eiufmodi  analyfi  vera 
principja  reruiu  fperaremus ,  primus  Robertus  Boy- 
le  in  Chimifta  fcepiico,  deinde  Leonardus  a  Capoa 
dell' incertezza  de'  medicamenti  p.  3  3  inde  Fride- 
ricus  Slare  of  fugar  p.  30  Uenkcl  pyritnlog.p.389. 
Hermannus  Boerhasve  Elem  fhem.  T.  II  p.  288. 
Cafpar  Neumann  Chem.  oper.  T.  I.  P.  2,  p  64. 
Theod  Baron  ad  Lemery  cours  de  Chymie  p.  3. 
De  ptantarum  viribus  Msriotte  de  la  Teget.  des 
plant.  p.  159.  Seorfim  de  fanguinis  analyfi  utiliter 


docuerunt  ,  non  vera  ejus  humoris  elementa  obti- 
neri  Rob.  Boyie  appar.  ad  hift.  fang.  p  48.  J.  Ma- 
ria  Lanciflus  diff.  med.  iv.  Georgius  Cheyne  difea- 
fes  of  body  and  mind  p.  112.  Herm.  Boerhaave 
El>:m.  Chem  T.  II,  p.  349.  357-  Pra;l.  ad  n.  123. 
I.  R.  M.  Thomas  Scbwe>ike  1.  c.  p.  152. 

Cm)   Boerhaave  I.  c.  p.  357. 

Cn)  Menkcl   I.   c. 

Co     Mem.  des  favans  etrangers  t.  t.  p.  330. 

Cp)  A  Phuffenio  concepta  ,  Journal  des  favans 
1698  n.  5.  Epitre  II  p.  147.  traite  des  liqueurs 
p.  34.  &c.  Contra  eam  Lanciftus  dixit  in  diff.  iv. 
tum  Medici  Rotnani  in  epiftola  ad  Raymundum 
fieuffe>:s  . 

(q)  Citatus  a  D.  Lorry  tr.  des  alimens  T.  II.  p. 
50.  neque  enirn  nunc  ad  manus  eft  . 


6$  IJB.     T,     SANGUI  S. 

Deinde  ad  morhorum  curationem  aliquid  tamen  prxfidii  in  aralyfi  eft.  Ea  nos 
docet  febrem  aliquam  partem  ejus  effecltus  producere,  quem  ignis  efficacia  gene- 
raty  falium  certe  urinoforum  evidentia  veftigia  (r),  olea  ambufta  &  fcetida  (s)  , 
aqua?  diminursm  portionem .  Inde  per  comparatas  prudenter  fanguinis  de  fano  ho- 
mine,  &  cruoris  de  febriente  a?gro  fumpti  analyfes  conftat,  febrem  ita  fanguinem 
mutare,  ut  eadem  vis  ignis,  plus  falium  ,  plus  oieorum  de  data  fanguinis  copia 
educat ,  quam  folebart  de  fani  hominis  (anguine  educere.  Nunc,  fi  &  humores  fe- 
brientium  abfque  igne  coniiderati ,  &  eorum  per  ignem  refolutorum  elementacon- 
fentiunt ,  humanos  humores  in  febre  ad  alcalinam  indolem  degenerare ,  minime 
improbabilis  conjeclura  nafcitur,  hanc  degenerationem  ea  remedia  .iibi  pofcere  , 
quas  alioquin  falium  alcalium  evolutionem  tardant,  aquam,  quietem,  fales  acidos. 
Jta  agnofcitur  quidem  ex  minori  globulorum  ad  reliquam  fanguinis  partem  ratio- 
ne,  ex  tenuitare  adeo  &  decolore  pallore,  ferri  portionem  ad  reliquum  fangui- 
n.em  ,  in  debilibus  azgris  &  in  chlororicis  minui .  Nihil  hic  fimplicius  videtur,. 
quam  ferro  ifto  propinato  fanguinis  temperiem  reftituere.  Neque  Clinicorum  ex- 
perienda  diffentit. 

§.  ^XXV.  %Aqua  fanguints  .■ 

S\  m  analyfi  aliqua  eft  utiliras ,  attendendum  ergo  eft  ad  pha5nomena  ,  qua* 
y\n  in-arte  periti  nafci  viderunt,  quando  ignis  vim  ad  fanguinis  naturam  explo- 
frandam  ad.hibuerunt.  Cavendum  vero  eft,  ne  putridi  fanguini-s  analyfm  propona- 
,rous,  cuius  multum  diverfa  a  fano  fanguine  elementa  funt  (t) ..  Primum  ergo  ele- 
roentum  ,  quod  110  Fabrenbeitiano  caloris  gradu  in  vafe  ckufo  de  fanguine  afcen* 
dit,  porroque  ad  gradum  ufque  212  pergit  (u)  afcendere ,  id  aquam  fanguinis  vo- 
camus,  phlegma  alii .  Haec  aqua  omnino  idem  eft,  quem  de  fanguine  fugientem 
defcripfimus  (*),  halitus ;  collecla  vero  eadem  latex  eft  pa!iidus,"fontana  &  vul- 
gari  aqua  vjx  gravior  (y),  blandus,  odore  &  fapofe  leviffimo  tin<5rus  (^),  ia 
quo  niinjmum  terra3  -  ( a )  momentum  eft,  parciflimo  fale  imbutae ,  &  nonnihil 
etiam  ejus  elementi,  quod  ab  igne  urinofam  indolem  accipit  (b) .  Idem  ab  admi- 
fto  vitrioli  oko  paulum  cogitur  (c). 

Hujus-  aquae  ad  fanguinem  rubrum  portio  varia  a  variis  fcriptoribus  definitur  * 
Kofter  olim  pra^ceptor  tantam  fecit  ,  ut  feptem  partes  oclavas  totius  fanguinis 
fola  efficeret.  (  d  )  ,  aut  drachmas  112  in  128  ,  neque  receffit  Thomce  Scbwenke 
experimentum,  cui  ex  quindecim  unciis  fanguinis  tredecim  intra  24  horas  exha- 
larunt  (e)  .  Potius  major  ratio  Flombergii  fuit  ,  qui  in  \6  libris  ,  five  256  un- 
ciis  ,  omtlino  quatuordecim  libras  ,  uncias  quindecim ,    aut    uncias    In   univerfum 

239? 


(r)  Acrss  fales  vocat    &  fulfur    Cl.  Hxixham  fore  p.  11.  Cor.  a  BeVgen  tuparocrKitr.   p.   '5-  j6'  Ju" 

Shrcat.  p.  58.  rin  L  c. 

CO  Conf.  n.  29.  deinde  feqq.  n.  38.  (a)  Fieufftns  I.c    p.  so.  Ad  grana  nempe  duo  ift 

00  Id  vitium    in  experimento  Philippi   Ferheyen  phie^m^cis  libfa  ,  ex  feri  aqua  ,  quam  parum  cre- 

eft ,  &  J.  Baptifias  Perduc    tr.  de  1' ufage    des  par-  diderim  diflcrre  . 

ties  p.  367.  5     f  i. 

Cu)  Botrbaa-oe    Elem.  Chem.    t.  II.    p.  355-  T.  W  Keuffens  in  prjsf.  ad  di.as  Epift.  ad  -    UUS 

Schwenke  p   ,ao.  1J9.  vilaitifis  grana  (ti   11.  aqu3e   unciis . 

W  Secl.   II.   n.  4.                                            .  CVjJinX  c. 

(yj  Vteuffem  tr.  des  Iiqueurs  p.  t6.   Umca  mil-  ^  L.  c 

Jef.ma  gravior  eft  Jurin  difT  vm.  p.  106.  Ce)' L    c'p    130 

00  Verbtfen  h.  II.  p.  34.  Hofman  Obferv.Chem.  ■*'*"' 


HCr.    II;    CRUOR,  ,  69 

239,  five  119T  drachmas  in  to8   reperit  (f)  .   M.ijor    iterum  Joaytnis  H'll  ,    qui 

120  drachmas  five  tot  uncias  aqm«  facit  ,    quot  funt  fanguinis  libra?  (f*  ).  In  II- 

bra   icS  drachmarum  ,  drachmas    feri  117    nofter  olim  Cl.  auditor  appendit  (?)• 

Fere  eamdem  portionem  habet    Georgius    Erhardus   Hamberger  ,   nempe  74  aqua? 

partes  in  partibus  fanguinis  90.  (ive   drachmas   \\6\  in   128  drachmis  (b)  .    Intra 

hanc  rationem  eft,  quam-  Browne  Langrisb  ,  &  quam  Pbilippus  Verheyen ,  atque 

/.  Baptijla  Verduc  proponunt .  Eas  enim  facili  calculo  ad  drachmas    fi    redegeri? , 

habebit  Cl.  Langrisb    in   128  drachmis  fanguinis  aqu<e  drachmas  105  cum  femiffe 

(/").  Verheyenius  (k)  autem  &  Verduc  (/)  quam  proxime  drachmas-   105.  Raymun* 

dus  Viev.JJens   ex    fex    libris  fanguinis  aqua*  libram  ( m  >   elicuit  .    In  alio  experi- 

mento  de  libris  undecim  ,    &   unciis    tribus,  aquas   habuit    libras  quinque  ,  uncias 

undecim  ,   qua?    ratio   iterum  fere  eadem  eft  ,   non    penitus    nempe  duarum  aquai 

partium  ad  ficcioris  grumi  partem  unam  (n)  .    Robertus  -Boyle   fex    feptimas  feri 

reperit,  five  in  libra  drachmas   102  j-  (0).  Qui   fequuntur  ,    minorem   aqua»    por- 

tionem  habent  .  Cl.  Flutton  vix  fupra  93.  drachmas   admittit  (p)  ;  Antiqui  aca- 

demici  galli    drachmas  88  (  q  )  :    Je.  Colebatcb   drachmas  85  (r)  &  Jacobus  Jurin 

drachmas  80  (  s  )  ,  qua?  omnium  minima  ratio    mihi    innotuit .  Ingens    difcrimen 

eft,  cum  ad   128  fanguinis  drachmas  alii  109  drachmas  aqu*  ,   aiii    non   fupra  80 

habeant .  Gualtberus  Needbam  ex    grumi    fanguinis    humani    unciis    decem    phleg- 

matis  habuit    uncias   quatuor  ,    unde   portio   ad   fanguinem    totum   alia  exfurgit, 

uti  grumi  in  fanguine  alia  portio  fuerit  (t).  Et   tamen    potuerunt  omnes  ad  ve- 

ra  experimenta  fcripfifife  .   Nempe  Hombergius  y  Schwenkius ,  &  Boerbaavius ,  qui 

rciultum  aqua?  habent  ,    ii   de    fanguine    quidem    aquam  omnem  abegerunt ,  donec 

ficcus  grumus    fupereiTet  ,.   eamque    aquam  omnem  in    rationes    fuas    retulerunt . 

Qui  parvam  aquae  portionem  proponunt  ,    ii  ab  inodoro  &  blando   phlegmate  id 

unice  feparaverunt ,  quod  faporem  habgret    odoremve  ,    atque    adeo   aquse  portio- 

nem  diminuerunt.  Quare  illi  quidem  fere    omnem    in    fanguine    latentem    aquam 

jnetiti  funt  r  hi  id  uniee  fatuum    phlegma  ,   quod    magis    proprie    aqua  fanguinis 

vocatur . 

Non  inutiie  putavi  fore  ,  fi  alia  experimenta  iir  hominum  varii  temperamen- 
ti ,  variifque.  morbis  adfectorum  fanguine  inftituta  repeterem  ,  in  quibus  aquaj 
ad  reliquum  fanguinem  aiia  &  aiia  proportio  fuit  .  Initium  faciemus  a  morbis , 
in  quibus  feri  portio  increvit  .  Ergo  in  phthifico  homine  ratio  feri  ad  fangui- 
nem  fuit  proxime  90  ad  128  (u)  .  In  heclicae  femins  fanguine  ,  phlegmatis  val- 
<le  urinofi  fuerunt  fupra  107  partes  in  libra  (*) .  Hoc  in  exemplo  fanguinis  re- 

folu- 


(f^  Memoir.  de  1'Acad.  des  fcienc.  1711.  p.  j3.  (q)  Memoires  de  V  Acad.  avant  1699.    T.  I.  p. 

Cf«)   Mat.  Med.    p.  g75.  4o6. 

(5)  Rbades    de  ferro  fang.    p.  7.    ex  robufto  ju-  (r)  Drachnias   xi  ex  fan^uinis  dr.iclTmis  34,  qu# 

ven^-  ratio,eft8j.   n8.  dotlrine  of  acids  afferted  . 
C")  Phif>.clog    med.  p.  ?..  3 

(i)  Modern.  prtclice  p.  80.  C*T  L-  «•  p.  Jo^.    TJacias  habef  46  Cum   —    iil 

Ck)   P    16.  unciis  78.  4 

■   CO  P.  37»-    Sed  tasdet  Vtrducif   verba  repetere  ,  rt\   „■    , 

^«ffiS?«  i^***^  TUUaire  "^^^-  toCiSJ*  ioc^cK:  p.   «*.  nempe  d.acha^ 

\>n)   1  raite  des  hqueurs  p.  16.  ,,■/■■• 

(n '    Ibid    p    17  a<^us  I4  ex  2°  dracbm,s  "nguinw. 

Co)   Chymift.  fcept    P   II  ,  °°.  Idem    p,   *}9'    nem?e    %Z'    drachmx    fen  lfl 

(v>\  Vv  rp„.„m         -•u      '  r        •  •  teHgjJinis  drachmis  6%. 

«v.pj  tx  centum    partibus    fangmnis     partes  aqua 

71-  de  faDguia,  &  ciroulat.  p.  7. 


8*  .  115,    ^.    SANGUIS. 

foluti  teftimonium  habemus ,  qualis  a  phthifi  exfpeclari  poteft  ;  m  priori  hacle- 
nus  etiam  feri  portio  major  fuit  ,  cum  Idem  au&or  fani  fanguinis  ferum  valde 
parcum  recipiat  (y)  .  In  phlegmatico  homine  de  unciis  13  fanguinis  ficci  cruoris 
manferunt  drachm»  20,  unde  ratio  nata  eft  103-  aquaj  in  128  drachmis  fan<n»i- 
nis ,  quam  excitavimus  (^). 

Contra  idem  auclor  in  cholerico  homine  rationem  feri  reperit  104^-  in  me- 
lancholico  iipjf ,  in  femina  melancholica  10  T-  (a). 

In  fcorbutici  hominis  fanguine  ,  aquae  minima  portio  fuit  ,  ad  11  drachmas 
grana  10  in  drachmis  26,  inque  libra  drachmarum  55  ( b).  Sed  &  ifte  fcriptor 
fpintum  ad  aquam  fanguinis  noiuit  connumerare  . 

In  podagrici  agroti  fanguine  aqua3  mera  tres  quartas  five  q6  partes  i28mas 
pofuit  (c).  r 

Cl.  Brcvvne  Langrisb  ,  qui  in  libra  fanguinis  de  fano  homine  fumpti  i.©<$ 
aqua  drachmas  repererat :  idem  in  homine  quinquagenario  ,  &  plethorico  repe- 
rit  drachmas  104  grana  50,  nempe  aliquanto  minus  .  In  febre  ardente  die  fe- 
cundo  feri  drachma?  104!-  in  128  drachmis  fanguinis  fuerunt  (d)  :  &  die  fere 
quarto  103  drachms  (e) ,  ut  mrreris  ,  non  majus  feri  decrementum  fuiffe  in  mor- 
bo,  qui  urmam  adeo  flammeam ',  adeo  fero  pauperem  fere  comitem  habeat . 

Hajc  experimenta  ,  nimis  equidem  pauca  ,  videntur  tamen  oftendere  ,  mirmi 
aquarcopiam  m  plethora  ,  podagra  ,  febre  valente  ,  &  fcorbuto  (/),  augeri  con- 
tra  m  phthifi ,  inque  temperamento  phlegmatico . 

Sanguis  bubulus  humano  muko  fpiffior  eft  .  Tn  libris  enim  quatuor  fanguinis 
craffaRientt  fuerunt  hbraj  omnino  dus  (g)  .  Contra  in  vipera;  fanguine  ex  80 
granis ,  humoris  fuerunt  61  ~  five  fuper  tres  partes  quartas  aqua?  (#*) . 

§.  XXXVI.  Spiritus  fanguinis . 

Rarimmum  eft  extra  putrem  ftatuni  ante  phlegma  fpiritum  afcendere  (<&), 
etfi  exemplum  invenio  ;  in  omnibus  aliis  periculis  ,  quamdiu  calor  non  fuperat 
aquaj  ebullientis  gradum  ,  fimiiis  fere  aqua  ,  unice  paulo  fub  finem  acrior  afcen- 
dit,  &  in  fundo  vafis  ficcus  ( /' )  aliquantum  empvreumaticus  grumus  fupereft  , 
qui  cum  vitrioli  oleo ,  &  aliquanto  validius  cum  nitri  fpiritu  effervefcit  (  k  )  • 
Huic  nunc  fanguinis  fapa*  vehementior  ignis  fubjicitur  ,  cum  arena  jeftum  eo 
longe  majorem  concipiat,  quo  aqua  ebullit.  Ita  prodit  liquor  utcunque  pinguis  , 
oleofus  ,_amarus,  fubrufus,  naturae:  jam  manifeftius  urinofs,  quam  Robertus  Boy*. 
le  ,  multis  celebratum  experimentis ,  fpirhum  fanguinis  vocavit.  Is  ex  fale  volati- 
li  ficco  in  aliqua  fuperftitis  phlegmatis  portione  diffoluto  (/)  conftat  .  Similis 
enim  fpiritus  paratur,  fi  falem  volatilem  fanguinis   in  aqua  folveris  ,  &  una  de- 

ftillar» 


Cy)  In  fano   homine   drachmas  in   libr a    8 3  m         (g)  Needbam  1.  c.  p.  134. 

^hthifico  drachmas  90.  admittit.  (^*)  Mem.  de  1'Acad.  des  fcienc.   173»-  P«  %6< 

CO  Rhades  1.  c.  p.  8.  (h)  Colbatcb  1.  c.  p.  4°7- 

CjO  P.  90.  ^j  soerhaave  1    c.    p     35*.  Homberg  I.  c.   p.  13- 

v?V  p-  4ao.  Vieuffens  p.  i6.  Alcali  animale  non  difcedit ,  neque 

(O  L.  c.  p.   50.  folvitur  ,    nifi  ad  aqtiae  ebuliientis    calorem  Baron 

CuJ  P    »*•  ad  Lemery  Cours  de  Chymice  p.  805. 

YJ  lb,d-                .     .  <k)  Grtw  1.   c. 

(J)  In     quo    aliqui    augeri    crediderant    Sutton  (1)  Boj/le  appaiat.  p.  91.  93.  append.  p.  16. 

p,  »04. 


S  E  C  T.    II.    C  RV  O  R.  71 

ftillare  coegeris.  Aqua  vero  &  fal  in  fpiritu  ea  rarione  mifcentur  ,  ex  Raymundi 
Vieuffens  experimento,  ut  in  drachma  phlegmatis  ,  grana  falis  volatilis  yiginti  & 
feptem  (m)  coli  quefcant  .  Urinofam  naturam  ,  quam  alcalinam  volatilem  vo- 
cant  ,  oder  facile  prodit ,  &  cum  fpiritu  falis  aliifve  acidis  liquoribus  familiaris 
fervor  («).  A  fpiritu  tamen  urina?  &  cornu  cervi  aliquo  difcrimine  differt  (0) . 

Prater  eum  falem  oleum  in  fanguinis  fpiritu  continetur  :   cum   aqua   enim  la- 

ftefcit  (/>'),  cumque  nitri  fpiritu ,  poft  folitum   fervorem  ,    crufta  oleofa  pavoni- 

nis  coloribus  varia  nafcitur  (q).  Sed   neque   acidas    natura*   veftigia    obfcura  funt . 

Idem  enim  rubefcens  fpiritus  fuccum  heliotropii    rubro    colore    tingit  (?)>  maxi- 

me  fi  moras  aliquantum  concelferis  ,  ut  volatilis    urinofus    fal  avolet  ( s ) ;  neque 

hic  a  rufo  pariter  de  plantis  ftillante  fpiritu  diftat  (t)  .    Sed   etiam  ex  urina  pu- 

trida  (a>i  &  ex  carne  (*)  ,    qua;  contabuit,  rufus  latex  obtinetur,  in  quo  nota? 

acoris  fuperfunt .  Idem  liquotL  a  volatili  fale  feparatus ,  quod    reclificare  vocant  , 

manifefto  auftero  &  acido  fapore  eft  (y)  .    Scaturigo   quidem  hujus    acoris  nihil 

valde  obfcuri  habet ;  a  fale  marino   non   oritur  ,    cum   ex  fanguine   viperarum  , 

pifcium  ,  in  dulcibus  aquis  habitantium  (^)  ,   &  aquaticarum   avium  omnino  fi- 

milis,  &  perinde  acidus    fpiritus    eliciatur  .   A    male   fuperata    vegetabili   indole 

potius  nafci  videtur  (^,*)  ,   quae  fponte   fua  ad  acorem    vergit ;  omnia  vero  ani- 

malia  aut    ipfis    plantis   aluntur  ,    aut   certe  aliis   animalibus ,  quorum  vifcus  ex 

herbis  eft .  Deinde ,  cum  pinguedo  animalis  infigniter   aceat  (a)y  nihil  mirum  fue- 

rit ,  fi  in  pingui  fpiritu  acoris  veftigia  fuerint.  Ceterum   acrior   utique,  &  totus 

igneus  de  fanguine  fpiritus  afcendit  ,   quando  de  admifta  calce  deftillat ,  quag  aco- 

rem  fuperftitem  deftruat  (b) . 

Jurinus  dupiicem  fanguinis  fpiritum  fecit  ,  debiliorem  primum  ,  qui  pondere 
tamen  aquam  fuperat ,  adque  eam  fe  habet  uti  1007  ad  1000  (c),  inde  meracio- 
rem,  qui  fit  uti  1080  ad   1.  (d). 

Rationem  ,  quam  fpiritus  ad  fanguineum  grumum  ficcum  habet  ,  ex  quo  pro- 
dit,  adeoque  ad  toturn  fanguinem  ,  iterum  variam  reperimus  ,  Raymundus  Vieuf- 
fens  ex  unciis  179  fanguinis  in  priori  experimento  ,  &  craffamenti  ficci  libris 
tribus,  fpiritus  eduxit  drachmas  28  grana  30  (e)  :  in  alio  vero  experimento  ex 
fanguinis  integri  libris  fex  unciis  quatuor  ,  ficci  vero  cruoris  unciis  viginti  T 
omnino  fpiritus  uncias  decem  ,  drachmafque  feptem ,  five  plus  dimidia  parte  fpi- 
ritus  elicuit  (/),  quas  quidem  copia  priorem  multum  fuperat  .  Gualtberus  Nee- 
dham  ex  fapae  fanguinis  humani  unciis  fex  fpiritus  uncias  tres  obtinuit  ,  Proxi- 
ma  Ermelii  eft  ratio  qui  dimidia^  parti  fanguinis  fuum  fpiritum  sequalem  habuit 
(■/*),  dimidiam  ergo  partem  totius  fapaj  (g)  grumi   vero  t»  Jacobtu  Jurin  (#)., 

vel 


Cm)  Vieuffens  preface  aux  deux  diflertations .  Cz)  Homhrg  f.  c.  p.  15.  Lucium  pifcem  nominat. 

(n)  Bcyle  apparat.  p.   97.    Homhrg  \.  c.  p.  u.          Cz*)  Neumann  edit.  Zimmerm.  p.  H20. 

Cuw   I    c.  p.   251.  Ca)  L.   I.  p.  u.  Si. 

(0)  Bofle  apparat.  p.   97.  £b)  Boyk  nift>  fangu.n.  appejid.  p.  30.  31,  *2lt* 

(p)   Virbeyen  1.  c.  p.    33.  rat.   p,    13S. 

Cq)  Bc/le  append.   hift.  fang.  p.  39.  (ej  Jurin  p.    106. 

(r)    Homberg  1.  c.  Hamhrgor  p.    ic.  (d)   Ibid. 

CO  Macquer  Chyniie  pratique  1. 1.  p.  467.  (e)  Traite  des  liqueurs  p.  18, 

CO  Uomberg  Mem.  de  l'Acad.   1709.  p.  354.  (f)  ibid. 

(u)   Idem  ibid.   1711.  p.   i74.  Cf«)  ABatp  p    7a. 

(xj  Navter  1.  c.  Cum  rcetore  cafei  putridi  .  (g)  L.  c.  p.  135. 

.,&)..H»M*'^  MenV  de  rAcad'  '711-  P-  "•  Pott         (h)  L.  c.  P.  106. 
Mifcell.  Berohn.  T.  VI.  p.  xi. 


7t  L  I  B.    V.    SANGUIS. 

vel  Joannes  Br&tivne  ,  quo  artifice  ,  Cl.  vir  ad  experimcnta  ufus  eft,  de  unciis 
fanguinis  78  habuit,  cruoris  ficci  uncias  41  ,  drachmas  duas  ,  deque  his  41  unciis- 
fpiritus  debihoris  uncias  feptem  ,  meracioris  uncias  feptem  &  drachmas  fex ,  adeo- 
que  fere  ~~ ,  plus  nempe  tertia  fanguinis  ficci  ,  fanguinis  vero  totius  ~  Ca- 
jparus  Neumann  ( i )  ,  ex  fanguinis  ficci  drachmis  8  ,  integri  vero  fanguinis  libra 
una,  obtinuit  fpiritus  unciam  ,  five  partem  fanguinis  decimam  fextam  ,  grumi 
non  penitus  tertiam .  Proximum  eft  Verheyenii  experimentum  ,  in  quo  fere  T~ 
fuerunt  fpiritus  (£),  In  experimento  alio  a  J.  B.  Verduc  relato  alia  fpiritus  por- 
tio  eft  fere  ~-  ,  nempe  drachiTiae  quatuor  cum  dimidia  ex  78  (/).  Homberg'-us  ex 
libris  fanguimis  fedecim  fpiritus  ,  fed  una  cum  fale  habuit  uncias  duodecim, 
partein  nempe  totius  fanguinis  duodecimam  (m)  ,  (i  de  libris  12  unciarum  fer- 
mo  eft.  Robenus  Boyle  (n)  ex  ficci  fanguinis  unciis  viginti  quatuor  ,  fpiritus  ap- 
pendit  uncias  6  eum  dimidia  ,  partem  adeo  fere  tertiam  .  In  his  periculis  ratio 
fpiritus  ad  grumum  fanguinis  fkcatum  eft  a  dimidia  ad  tertiam  fere  partem , 
in  priori  enim  experimento  Vieuffenim  fanguinem  nimis  ficcaffe  videtur  .  Inde  fi 
grumus  ruber  fexta  pars  ex  fanguinis  totius  ,  fpiritus  pars  erit  aut  duodecima  , 
aut  decima  oelava  fanguinis  .  Facile  vero  aliqua  diverfitas  vel  ex  folo  nomine 
oriri  potuit  ,  uti  laticem  de  fanguine  afcendentem  quifque  diutius  phlegmatis  no- 
jr.ine  ,  aut  praecocius  fpiritus  titulo  appellare  maluerit . 

In  experimentis  Jeannis  Colbatcb  morbi  diverfitatem  fecerunt  .  Ex  hominis 
fani  fanguine  fpiritus  portio  fuit  fere  feptima  (0)  aut  partes  19  ex  128  in  phthi- 
fico  -f~~  (/0,  in  tufficulofa  femina  ^4  &  fere  25  (q)  ,  earumdem  partium  ,  in 
duobus  sgris  fcrophulofis  fere  32  (r),  perinde  in  hyfterica  (  s  )  ,  m  rheumatiae 
feminse  fanguine  39  (?) ,  in  fcorbutico  partes  40 yV  ( « )  >  in  podagrica  calculofa 
«nuliere  43  %&)  ,  in  hypochondriaco  51TT  (/)  s  m  chlorotica  femina  55  ,  quaj 
rationes  fere  enormes  videntur  (^)  :  fed  memores  effe  oportet ,  hunc  auclorem. 
falem  volatilem  cum  fpiritu  numerare.  Ceterum  ex  ejus  experimentis  appareret, 
in  podagra  (x*)  ,  morbo  hypochondriaco  ,  &  hyfterico  portionem  urinofam  fan- 
guinis  maxiniam  effe.  Ex  Needbamo  denique  repeto  ,  taurini  fanguinis  fpiritum. 
ex  craffamenti  libris  duabus  feciffe  ad  uncias  novem  fupra  libram  ( a  )  ,  majori 
adeo  in  ratione,  quam  in  uilo  humani  fanguinis  experimento  * 

$.  XXXVII.  Sal  volattlis. 

Cum  eo  fpiritu ,  &  poft  eum  ,  &  ante  oleum  fanguinis  (b) ,  &  cum  eo  oleo  , 
afcendit  de  grumo  cruoris  fai  volatilis  folidus  ,  albus  ,  vehementis  odoris,  &  in- 
dolis  fumme  penetrabilis .  Adhgret  idem   ori  excipuli ,   &  colio    ampullas   retor- 

tx , 


(0  L.  c.  p.  763.  CO  ?•  414. 

(k)  Ap.  Verduc    p.  371.  drachmarura   trium  ex         00  p*  4*°«                                            ,._ 

feptem  unciis .  (x)  P-  417-  Addit  ante  pklegma  afcendiire  - 

CO  Verduc  p.  $67.  (y^  P.  4"» 

Cm}  Memoir.    >7i».-p.  13.  (z)  P.  410. 

(n)  Apparar.  ad  hiit.   fane.  p.  50.  ,  ^    -    „       ,  *     .         ...         ,  »    „*    sA    a     Tr» 

>)  NeS,pedrachm«  quinque^x  fanguinis  drach-  W  Colbateh  lc' m  mione  6  &  K    ^   4*    U 

«lis  34.  doctrrne  of  acidi  aflerted  p.  418,  fcorbuto  perinde  ;  Eflay  concern.  acid.  and  alcali. 

k;  P*  4i6-  (a)  L.  c.  p.  xi4. 

Cr    P.  417-  4".  S71 


S  ECT,    II.    CRU  O  R.  .  7$ 

te,  e^c  qua  afcendit.  Plerumque  aliquam  olei  portionem  adharentem  (0  habet, 
quando  vero  feorfim  obtiWtuV,  afcendit  ramofit  arbufcularum  fpecie  00  5  nngula 
vero  ejus  falis  nMntUi  parailelepipeda ,  cubica  ,  o&edra  ,  &  regularmm  polygo- 
nrornm  (0  corporum  fimilia  funt .  Si  calcem  fanguim  adjecens  ,  nuilus  iaJ  iiccus 
obtinetur,  ejufque  locum  fpiritus,  foliro  &  copiofior,  oc  valentior  occupat  (f): 
fi  vero  falem  tartari  (g)  pro  calce  addideris,  fpintus  quidem  debihor  ,  plunmum 
vero  falis  volariiis  afcendet .  .  -rr         ■ 

.    Vehementer  cum  acidis  licuoribus  fervet  0):  fpintu  vero  reclore  amifio ,  mi- 
nima  parte  fui  ponderis  levior ,  omnino  inodorus  fupereft  (/). 

Quam  in  univerfo  fans;uine  portionem  obtineat ,  difficulter  certe    dicitur  .   Ca~ 
fpar  Nermann  ex  libra  fanguinis  ,  cruorifque   ficci   drachmis    28  ^obtinuit    dracli- 
mam  falis  ficci  dimidiam ,"  quas  ratio   totius   fansumis   eft   (*)  tt*  •   Guakhems 
Needham  de  fatiguinfe  ficci  unciis  fex,  quas  poffis.habere  pro    fapa   de  ^o   uncns 
fanguinis  extracla,  falis  volatilis  drachmas  duas  paravit,  five   partem  To  (/)•/*- 
cobus  Jurin  ex  ficcis    78    unciis   fanguinis   drachmas   fahs   volatihs   teptem  ,  •  five 
partem  fere  T\  (m)  elicuit  .  Robertus  Boyle  in  priori  (n)  expenmento    ficci    ian- 
guinis  uncias  expioravit  24. ,  obtinuit  falis  volatilis   drachmas    decem  cum  iemii- 
fe ,  qua3  portio  totius  fanguinis  eft  fere  -\  .  Siccum  enim  fanguinem  quarta>  par- 
ti  totius  maffe  cbmparat  (0)  .  In  alio  (p)  experimento  ex  ficci   etiam   iangumis 
unciis  12,  obtinuit  falis  voiatilis  uncias  duas,  drachmas  duas ,  tnplum  certe  pno- 
ris,  quae  enormis  ratio  efficit  ad  TV  totius  maflTaj  ,    &   nimis    a   pnori  aoerrat  . 
Vieujfenius  in  experimento  priori  (.7)  ex  unciis  100.   (anguinis  ,   uncns    vero  vi- 
ginti  ficci  cruoris,  obtinuit  drachmas  decem  ,  five  ™  .  In   alio  (r)  exempto  de 
179  unciis  drachmas  fe*,  grana  18,  five  portionem  non   majorem  ,    quam  Tj-  x 
quae  ratio  vehementer  aberrat .  J.  Conradus  Barchufen  (s)  ex  fangumis  abfque  iero 
unciis  quatuor,  grana  habuit  ff4  five  partem  V*  »  a'Jt  uitra  .  J.  B.  Verduc  m  alia 
experimento  de  drachmis  78  eiicuit  fefqui  drachmam  ,  five  -\  (0 .  Pbtnppus  Ve- 
rbeyen  («)  de  fanguinis  ficci  56  drachmis  drachmas  duas  falis  obtmuit,  iive  tt^O" 
tius  vero  cruorisYere  TTT. 

In  febre  portio  falis*  volatilis  ausetur.  In  c&o  unciis  fani  fanguinis  de  juve- 
ne  miffi  repererat  Browne  Langrisb  grana  38  five  partem  fere  T^TXx)  :  5>ed 
idem  in  viro  quinquagenario  in  eodem  (y )  pondere  fanguinis  grana  repent  a6 
five  T^  :  in  febre  ardente  die  feeundo  grana  £<$  five  TV  (^-)>  4*  quarto  omnino, 
grana  94  five  fere  -i-  obtinuit  (a)  .  In  podagra  eK  libra  fanguims  prodierunt  gra- 
na  6S  five  TV  fi  de*  medica  libra  fermo  fuerit  (b) .  Quare  ex  principibus  febns  ef- 
feclibus  videtur,  falis  volatilis  urinofi  portionem  augere . 

Haller  Phyfielog,  Tom.  II.  &  lix 


(c)  Vieufftnt  prsf.  cit.  C^)  Apparat.  p-  5®. 

Wy  Boj/lc   apparat.  p.  34.  C»)   ^*  P-  ^* 

\e)  Idem  ibid.  p.  3y.  &  appendJx  p.  18.  Rhom-  ClO  Append.  p.  J. 

*oidea  parnculae  in  fanguinis  fpiritu  €rew  Cofmol.  Cq)  P-  >8 

P-  15-  16.  &  jn  fak  volatili  hdmani  fanguinis  Bov-  CO  P-  l8- 

»«  Cnem.  fcept.  T»  IV.  CsO  Po^  acroamata  exp.  XI.' 

CO  Idem  apparat.  p.   155.  Ct5  P-  3^8. 

U)  Append    hift.  fang    p.  34.  Cu)  L.  II-  P-   3S. 

Ch)  Grtv,  I.c    p.,„r»5»;  (x)  1-  c  p.  80. 

SU '%/.  apparat.  o,  3l.  (y^  Ib«d    p.  81. 

v^  fL- c-  p-  7-53.  w p-  !*• 

cl\L-  «•  P-  135.  co p-  **■ 

V.niJ  p.  iotf.  {b)  Pinelh  p.  5». 


74  f  L  I  B.    V.     S  A  N  G  U  I  S. 

In  taurini  fanguinis  (c)  Jibris  quatuor  fuerunt  drachmae   duas  ,  fcrupulus    unus 
grana  fex,  hve  fere  -5—7  fi  librae  civiles   funt  ,   aut  j-  fi  medicse   duodecim  un- 
eiarum . 

§.  XXXVIII.  Oleum  [anguinls . 

Una  cum  fate  volatili ,  aliquanto  tamen  ferius  ,  afcendit  flavum  oleum  (d)  fan- 
guinis,  haclenus  fluidius,  &  altero ,  quod  continuo  fequitur  ,  levius  ,  ut  de  ecj 
fponte  fecedat ,  fi  commifcueris . 

Nempe  fi  ignem  urferis ,  fuccedet ,  albus  fumus  (<?) ,  &  rufum  ,  &  tenax  inde , 
piceumque  oleum ,  non  abfque  periculo,  fi  collum  retortig  phialaj  minus  amplum 
fuerit ,  &  fanguis  vehemente  igne  fubito  pellatur. 

Utrumque  oleum  cum  acidis  fervet  (/)  ,  ut  tamen  non  in  ifto  folum  oleo, 
fed  etiam  in  animali  illo  Dippeliano  (g)  veftigium  acidas  naturae  fuperfit  ,  charta- 
que  camilea  rubro  (b)  inde  colore  vitietur.  Deftillatum  idem  rufum ,  fcetidumque 
reddit ,  qualis  ex  fanguine  prodit  (••'). 

Hoc  ojfeum  portim  ex  vera  per  fanguinem  mifta  pinguedine  nafcitur,  quaenon- 


pars 

bulis  prodit ,  In  iis  enim  inflammabiiis  natura  manifefta  eft  .  Sanguis  ab  omni 
fero  &  aqua  omni  feparatus,  merace  ruber,  folifque  nunc  adeo  faclus  globulis  j 
durus  fk ,  fragiiis ,  &  ignem.  capit  alitque  (/)  .  Et  ruber  pulvis  percolatione  & 
elotione  de  fanguine  paratus  ,  aut  crufta ,  qus  de  fanguinepoftexhalationemomnis 
aquae  fupereft ,  vafifque  ftanneis  adhseret ,  in  igne  micat ,  crepitat  ,  inflammatur  . 
iUio  etiam  modo  111.  Gaubius  cum  aqua  ebulliente  cruorem  folvit ,  ut  in  floccos 
abeat;  ita  in  pultem  fpiffefcit,  qus  per  colum  trajecla,  &  leni  calore  ficcata  fria- 
bilis  eft  ,  flammamque  concipit  ,  &  ardet  (m) . 

Ex  ea  fanguinis  pinguedine  cum  alumine  pyrophorus  (n)  confkitur  ,  neque  ab 
eo  oleo  differt,  quod  aut  ex  cornubus ,  aut  ex- cranio  demum  humano  paratur, 
&  fpem  sterni  luminis  fecit  (o) ,  quod  lentiffime  deflagret ,  &  exiguum  ejus  olej 
pondus  aliquot  menfium  flamniulae  fufficiat.  Pyrophorum  olim  Cardanus  dixit  , 
fecem  de  fanguine  humano  digefto  &  deftillato  natam,  ia  rlmum  fepultam  ,  & 
ignis  avidam  (p  )  . 

Oleum  hujus  fimile}  quod  defcripiimus  ,  ex  omnibus  animalibus  ,   <k  anima- 

lium 


(c)  Needham  I.  C-  p.  135.  106.  107.  Hofman  obferv.  Chem.    p-    210.     merlie. 

(d)  Succmeum  diclum  Roberto  Boyle  apparat.  fyftem.  T.  I.  p.  95.  Vinc.  Menghinus  in  Comment. 
ad  hift.  fang.  p.  40.  &  ex  eo  Dominico  Sandris  Bonon.  1.  fsepe  cit,  Weflphal  de  vulaers  inteflii» 
f.  91.  ilei  p.  6.  El/ev  J.cp.8. 

Ce)  Boevhaave  1.  c.  (m)  P.  159.  *6o. 

(f)  Boyle  l.  c.  (n)  Lemery  MeigBir.  de  !'Acad.  des  fcienc.1714. 

(§)  Mnngced  vermifchte  vortheile  n,  43.  p.  404. 

O»)  Idem  ibid.  (o)  lll.  Principis  de  S.  Severo  experimento,quod 

4.i)  Vieuffem  pref.  aux  deux  differtations.  in  proprio    libello   defcripfic  ,    Lettres    concernant 

(k)  Adeps  in  iuis  fanguine  Ruyfch  thefaur.anat.  une  decouverte   &c.     Napies  1753.    4.  conf.  Ham- 

1.  affert.  l.n.  3.  Habet  etiam  Malpigbius  de  omen-  burg.  Magazin.  T.  XI.  XII.  n.d.  quo  loco  ea  fpes. 

10  p.  235.  aliquantum  minuitur, 

(1)  Bi.fle  append.  p.  14.   Beccber  phyfic.  fubter-  (p)  Cardanus  de  fubtilitate  $.  516, 
san,  L.  i.S.  5.  c,  1.  p.  308.  Sttsbbe  on  phlebot.  p.4^. 


S  E  C  T.    II    C  R  U  O  fcl  ,  .75 

lium  partibus  nmnibus  paratur:  folae  formicae ,  quantum  innotuit,  pmer  ammale 
oleum  etiam  aliud  oleum,  illi  fimile  dederunt ,  quod  de  pmguibus  plan-rarum  fc- 
mioibos  expvejfum  (/7),  vulgo  notum  eft  ,  exque  iis  demum  animrdcuhs  oleum 
aethereum  verum  parari  poteft  (#*)  .  Animaie  oleum  a  vegetabiii  empyreumatic» 
aliquantum  diiTert  (<?**).  f 

In  proportione  ,  quam  oleum  ad  fanguinem  univerfum  ,  aut  ad  dccum  fan- 
guinem  habet  ,  iterum  maxime  diffentitur.  Ex  integri  fanguinis  o&o  unciis,  iri 
4no  juvene,  Brovvne  Lanqrish  obtinuit  olei  grana  52  (r)  &  ex  quinquagenarii 
viri  (anguine  grana  27  (/)  .  Prior  ratio  eft  TV,  altera  TT .  Proximum  eft  ex- 
perimentum  Jacobi  Jurin  ,  qui  ex  unciis  fanguinis  78  unani  unciam  olei  elicuit 
(O  ,  fi  fextimlam  grumi  rubri  fanguinis  copiam  feceris  .  Robertus _  Boyle  T\  ha- 
buit  olei  (  u)  \  quando  de  libra  una  drachmas  duodecim  deftillatione  fa&a  ap- 
pendit  .  Soiet  autern  minorem  grumi  ad  fanguinem  portionem  facere  .  Cafpar 
Nenmmann  ex  unciis  tribus  cum  femitTe  fanguinis  ficci  drachmam  olei  elicuit 
dimidiam,  qua;  rario  ad  fanguinem  eft  TT  fi  fextuplum  grumi  feceris  (y).  Hom- 
kergius  ex  totius  fanguinis  unciis  256  olei  utriufque  uncias  quinque  coegit  af_en- 
dere  five  TT  (^).  Raymundus  Vieuffens  (a)  iii  priori  experimento  de  unciis  179 
fanguinis  hafeuit  oiei  uncias  quatuor,  drachmas  tres ,  quae  ratio  eft  TT  .  In  al- 
tero  de  100  unciis  fanguinis  ,  uncias  olei  prodierunt  duae  ,  drachmas  quinque  , 
grana  40  ,  qua?  ratio  en°  TT  (b)  ,  fi  re<3e  pendera  iriterpretor  ,  in  quibus  utique 
facile  erratur.  Ex  ficci  fanguinis  unciis  tribus  Cl.  Viftchero  (c)  vifi  funt  arcen- 
dilTe  drachmcB  olei  quatuor  &  aliquanto  pitis  ,  qu«  ratio  ,  fextuplo  fumpfo  gru- 
mi  fanguinis,  eft  fere  TT  ,  Partem  '  fanguinis  effecit  in  Verducii  expenmemo 
(d)  .  In  alio  experimenro  Robmi  Boylei  de  fanguinis  drachmis  81  &  gr-nis  Xj 
olei  facte  funt  drachmae  duae  grma  48  ( e )  ,  five  fere  TT  •  PhWpms ;  Verheven 
de  ftjo  ,  putrido  quidem  cruore  ex  drachmis  56  olei  craifi  (  nam  fubdle  oleum 
hujus  viri  aliis  au&oribus  fpiritus  eft  )  obtinuit  fcrupulos  oclo  ,  fve  fupra  partem 
*r  (f)  •  Gua/tevus  Needbam  ex  unciis  decem  grumi  de  humano  fanguine  fepa- 
rati,  fecit  olei  unciam,  partem  adeo  vigefimam  totius  fanguinis,  fi  grumi  dupluni 
feceris  ({*). 

Denique  ex  drachmis  34  fanguinis  olei  elicuit  drachmas  tres  ,  vir  ex  fuo  vi- 
tx  genere  haclenus  chemise  peritus  Joannes  Colebatch  .  Ha^c  enormis  olei  copia 
eft  fere  TT  totius  fanguinis  .  Apparet,  adeo  diverfos  eventus  in  Ci  virorum  pr- 
riculis  fuiife ,  ut  alii  fere  TT  ,  alii  pene  TT  olei  de  fanguine  extraherent .  Potuit 
in  nonnulliis  experimentis  aliqua  fpiritus  portio  in  carbone  fanguinis  hazfiffe  . 
Aliquod  etiam  difcrimen  ex  state,  &  temperamento ,  &  fano,  agrove  ftatu  eo- 
rum  hominujn   interpretamur  ,   quorum  fanguis    ad   experimenta  adhibitus    fuit  . 

K    2  Vxde- 


(q)  Memoir.  de  1'  Acad.  Roy.  des  fcienc.  de  Ber-  (y)  L.  c.  p.  j6 j. 

l»n.  ^749-  p.  4P.  4i-  U)  L-  c.  p.  13. 

(q*)  Neumann  ex  edit.  Zimmerm.  p,  1168.  (a)  P.  18. 

(q**)  Tdem  ex  edit.  Keffel    T.  I.  P.  II.  p.  350.  (b)  P.   28. 

y)  L-  c.  p    80.  (c)  Diff  de  cholepoiefi  p.  7- 

y)  L   c.  p.  8i.  (cl)  Drachmas  duas    cum   dimidia    es  7?.  &t.  p* 

au   f P'  lo6'  ^^it:  >   aliquid   olei   capiti    mortuo  368.  369. 

adhjefifle.         ''  ^  Apparat.  ad  hift>  fangi  p,  ^ 

W  Append.  p.  7.  8.  Magna  hac  copia  III.  vir*  (f)  L.  c.  p.    37. 

Tlfa  e«  •  (t«)  L.  c.  p.  a3 S. 


76.  I  1  B.    V.    SANGUIS. 

Videmus,  ex  Cl.  Browne  Langrisb  in  adultioris  hominis  fancuins  olei  majorem 
pnrtionem  fuiffe  (g).  Idem  vir  Clar.  in  febre  ardente  ,  die  fecundo  olei  habuit 
tantum,  ut  ~  ftnguinis  ficci  efficeret  (b).Joannes  Colebatch  (/),  cujus  pondera 
alioquin  a  reJiquorum  fcriptorum  ponderibus  vehementer  diffentiunt ,  habet  olei 
in  fcorbutico  portionem  asqualem  decima?  tertis  parti  fanguinis  ;  in  rheumatica 
fere  TV,  m  chlorotica  pariter  ~t  ,  in  hypochondriaco  homine  ^,  in  tufliculofa 
fermna  fere  TT,  in  fcorbutica  fcrophulofa  segra  perinde,  inhvfterica  TV,  in  fcro- 
phulqfo  hcmme  TTT,  in-  phthifico  -/-,  ut  omnino  portio  olei  maxima  effet  in 
fanguine  hominis  fcorburici,  minima  in  phthifico .  In  podagrico  Pinetlus  partis 
.oleofae  repent  mter  ^-  &  TXT.  In  bubuli  fanguims  libris  quatuor,  &  cralTamentt 
libris  duabus ,  fuerunt  olei  drachmse  tres ,  five  -r~-  aut  certe  TTT  pars  ,  valde 
certe  exigua,  fi  reputaveris  fpiritus  25  uncias  fuiffie  (/)  . 

Hoc  ex  oleo ,  &  ex  pilis ,  lana ,  ungulis ,  lumbricis  ferico ,  ftercore  humano  pa- 
rari  poteft,  &  ex  viiiori  oleo  fanguinis  cervini  omnino  parari  folet,  celebreilfud 
(m)  animale  oleum  Dippelii .  Sive  fanguinem  in  aquofo  balneo ,  cum  multa  aqua 
deftillet ,  ex  b.  foceri  mei  H.  Friderici  Teicbmeyer  (n)  confilio  :  five  reperito  re- 
Wficetur  (0)  j  five  alio ,  magis  compofito ,  modo  cum  fpiritu  falis  &  tartari  de- 
ftillato  oleo  iterato  coholetur  (o*) ,  Id  oleum  rfepofito  fcetore ,  gratum  nunc  odo* 
rem  fpirat  gratumque  faporem  (p)  pneftat.  Vires  medicas  alii  aliter  jeftimant  . 
Paradoxus  inventor  pro  fummo  remedio  vencfidit ,  quo  convuifio  omnifque  nimius 
jn  nervorum  umyerfitate  motus  compefci  poflit.  Anodvnam  poteftatem  admittit 
Burchardus  Da-uid  Maucbart  (q)  &  alii  laudant  (r)  ;  ad  vulnera  vero  commendat 
Cl.  Cartheuferus .  Alii  multo  minores  fpes  de  eo  oieo  eoncipiunt  (>*).  Felix  & 
gratiofus  medieus  Balthafar  Ludovicus  Tralles  (s)  fpiritum  cornu  cervi ,  aliaque  id 
genus  animalia  olea  iifdem  pollere  viribus  monet :  anonymus  autem  ,  qui  Dippelii 
medicum  opufculum  yertit ,  &  commentarios  fuos  adjecit ,  omnino  totum  rejecir. 
(0:  neque  mihi  in  vivi  hominis  corpus  &  fanguinem  olea  animalia  unquam  pla* 
cuit  recipi.  Oiim  Olaus  Borrichius  _annotavit ,  oleum  eraiiii  humani  fcetore  exu- 
•mm  una  vires  deponere,   ignavumque  fieri.(«)* 

§.  XXXIX.  Carba  fanguwis  * 

Atque  nunc  in  primis  oportet  recle  temperare  ignem  ,  ne  mafta  reliqua  cruo- 
fjs  quafi  fermentet,  intumefcat  ,  &  affurgat  (*.>  ;  ifa  manet  in  fundo  vafis  re- 
torti  faix  mgerrima  ,  fplendida  ,  fpongiofa  ,  porofa  ,  levis  ,  friabilis  ,  falfa  , 
amara  ,  empyreumatica  ,  urinofo    odore    (y)  ,  inflammabilis  (  z  )  ,  quam  olim 


Cg)  P.  80.  feq. 
Ch)  lbid. 
CH  F.  416.  feqq. 
CO  L.  c.  p,  50. 

im")  Breslauer  famluagen  T71S.  rrr.  Januaf.  J. 
farl  Cojnrnerc.  Lit.  Noric.  1733.  n.  31.  Kramer 
ibid.  1734.   n.  4. 

Cn)  Etiam  Mauchartui  de  oleo  animalt  credit 
fatis  effe ,  fi  bis  deitilletur  . 

Co)  Ckarteufer  pharmacologv  p.  130.    243.    Neu- 
mann  edit.  Zimmerm.  p.  1243, 
(o*)   Rohtt  Chymie  p.  123. 
ip)  ln  difp.  me  prsfide  defenf^    Gotting.  1747« 


(q)  L.  c.  Monet  tarmen  fponte  fua  corrumpl. 

(r)  Kramer  I.  c.  Mangold. 

Cr*}  Ad  epilepfiam  &  catarailam  cryftallinam  , 
ad  folvendos  illitu  fcirrhos  Aft.  Acad.  Mogunt.  T. 
I.  p.  197*.  feq.  &  539.   De  epilepfia  Krammer  I.c. 

(s)  Exam.  med-icam.  terreor.  p.  155. 

Ct)  Vit.  anim.  movb.  &  medic.  p.  198. 

(a)  Hermetic.  JEgypt.  fapient.  p.  331. 

C"x)  Boerhaave  I.  c.  Boj/Ib  apparat.  ad  hi#.  fang. 
p.  48. 

(y)  Navier  I.  c.  p.  33. 

Qz)  Boyle-  append.  p,  &;, 


S  ECT.    IICRUOR.  ...  77 

7.  JB*w<7fc  **  H?/w<w*  U),  inde  tiematmus  Boerbaave  carbonem  drxit  (6)  fangm- 
nis,  niulti  alii  caput  mortuum  non  refle  dixerunt ,  cum    vanos    iales  continea :  . 
Eju<  ad  fartguinem  relnri  portio  iterum  varie  appenfa  cft  .  Rooertm  Boyle  (c  )  ex 
libris  duodecim  fanguinis  uncias    quatuor  drachmas   duas    carboms  obtinuit  ,    qux 
portio  eft  fanguinis  fn  vel,  fi  de  libra  medica  fermo  eft  ,  fete  jT-  Homdergtus 
ex  quatuor   liEris"  fanguinis   reliquas    habuit  54  carbonis  iive  TT  (d).  Kaymunam 
Vieuffens  ex  cenrum  (O  unciis  fangumis  §ccae   fccis    vidrt    fupereffe   uncias   qua- 
tuor  drachmas  fac  ,  qu*  ratio  eft  fere  *V  '•  M«  alio  vero  expenmento  ,  yalde  di- 
verfi  eventus  (/)  ,  ex  179  unciis  ,  uncias   omnmo   22  &    drachmas    leptem   nve 
fere  f.  Gualtbems  Needham  de  grurrri  rubri  unciis    decem ,    qua?  potueruirt    cruo- 
ris  torius  copiam  dare  unciarum   viginti  ,  habuit  drachmis    aecena  ,  tive  TT  (§)  • 
Cafpar  Neumann  ex  fibra   unciam  five  pariter  t?  (h) .  Jacobus  Jurtn  ex  179  un- 
ciis  uncias    otfo  cum  femtffe  (/')  five  f.  Brotrune  Langrtsh  (k)  ex  octo  uncns  , 
unciam  unam  grana  52  five  f  &  ultra  .  ^fntonius  de  Heyde  ad    quintam    partem 
totius  fanguihis  aftimat  (/).  Pbilippus  Verbeyen  ex  7%   drachmis  habutt  drachmas 
\6  five  f  (m).  Iterum   enormis   eft  in    experimentis   diverfitas,    qua    potelt  a& 
olei  portione  pendere ,  quam  alii  de  carbone  patienter  abegerunt ,  aln  rehquerunt 
admiftam .  ..     „     ...         ,      - 

In  morbofis  hominibus,  fi  fides  eft  Joanni  Colebatcb  (»),  aha  &  aha  carboms 
portio  eft.  Sano  homini ,  totius  molis  fanguinis  eflfecit  Tf  ,  m  tufliculoiae  pene 
phrhifice  feminae  fanguine  TT  *  ■&  ,  in  fcorbutico  homine  TT  ,  m  rheumatico 
T4  *  T¥  »n  calculofa  podagrica  TT  *fc  tfr-.'"*  ph-thifica  y  *  TcT  terei  m 
chlorotica  TT,  in  alia  fcrophulofa  -JT  *  T^,  in  hyftenca  TT  >$*  ttt  >  jri  lcra* 
phulofa  -ij  *$*  tV»  m  hvpochondriaco  TT. 

Bubulus  fanguis  m  libris  fex  habuit  uncias  10  five   pene  TTr  w  . 

§.  XL.  Sal  fangninis  tn  igne  fixus  . 

Tn  hoc  carbone  multa  iatent,  terra,  fal  fixus,  fal  marinus,  fal  acidus  vehe- 
menter  fixus,  ferrum ,  ofeum  denique  ponderofiiTimum  •  Id  oleum  demonftratut 
ex  deflagratione,  quam  is  ipfe  carbo  patitur.  Exuftus  ergo,  per  aiiquot  horas  , 
relinquit  cinerem  fubrufum,  ex  terra,  cum  fale  miftum  .  In  lixivtum  redaao  ci- 
nere,  terra  de  fale  fecedit,  qui  in  igne  fixus  fuperfuit .  Cineris  Boyleus  fex  drach- 
mas  &  femiiTe,  exduodecim  fanguinis  ficci  unciis  abftulit  ,  qua?  jportio,  ex  Boy- 
lei  calculo ,  eft  TT  .  Cafpar  Neummann  ex  ficci  pariter  cruoris  unciis  tribus  &  fe- 
mis ,  &  libra  fanguinis  integri ,  retuiit  calcis  drachmas  feptem  ,  five  pene  ~j  ,  fi 
de  libra  medica  fermo  eft. 

Qui  ex  hoc  cinere  fal  obtinetur ,  ambiguae  naturae   eft   (p)  .    In    igne    quidem 
perfiftit  ,  ceterum  alia  figna  habet   marini   falis  ,   alia  lixiviofi  ,    ut    omnino   ex 

utro- 


(a)  Oper.  p.  91.  n.  5*  (1)  t.  c 

(b)  L.  c.  p.  3  54  Ck)  P-  80.  SW. 

(c)  Append.  p.  5.  (I)  Obf.  S7. 

OJ)  Et  ficci  eruoris  imciis  vieinti  p.  18.                      (m)  L.  c.  tf.  3J; 

(e)  P.  18.  r                               (n)  L.   c. 

(f)  L.  c.  p.  SjJ.  (0)  NtSetiham  I    C.  p.  »3*. 

(g)  L.  c.  (s)  Heltttsnt.  blas  human.  n.  39.  Tachert  hyppa- 
00  L.  c.  erat.  chym.  c.  »J.  Multum  effe  ,  addit  Htltnovtms. 


73  ZJ5.     ^.    SANGUIS. 

utroque  genere  commiftus  fit  (?) .  Lixiviofum  efiTe ,  vulgo  admittirur  (  r  )  ,  cura 
acidis  enim  liquoribus  fervet  (j),  &  in  aere  dehquefcit  (/),  neque  crepitat  («)  , 
&  reperitur  in  animalibus  nullo  utique  marino  fale  (•*)  utentibus  .  Fixum  et- 
iam  in  igne  falem  lixiviofum  nuper  ex  offibus  recoxit  Cl.  Macquer  (/),  exque 
fattguine/.  Henricus  Pott  (^).  Eum  ,  ne  colliquefcant  tefla  docimajiica ,  artifi- 
ces  eluunt. 

Sed  fi  lixiviofi  falis  figna  habet  ,  non  defunt  marini  falis  evidentia  veftigia  . 
Syrupum  violarum  viridi  coiore  minime  tingit  (a)  :  fapore  marinum  amulatur 
(  b  )  ,  argentum  in  aqua  forti  diffolutum  albi  pulveris  fpecie  praecipitat  (  e  )  , 
aquam  fortem  in  regiam  commutat  (<*')•>  denique  in  cryftallos  abit  (e),  teflfel- 
latas  (/)  ,  &  tetragonias  ,  Ejufmodi  etiam  fal  ex  fpiritu  fanguinis  (  g  )  obtine- 
tur  ,  aut  ex  ficco  fanguine  (£),  ejufve  carbone  (/')  educitur :  tum  ex  carnis  vi- 
tulina?  ,  bubukeve  Iixivio  (  k  )  ,  ex  urina  (/),  cervorum  cornubus  (m),  humanis 
&  animalium  oflibus  (n)  ,  carne  animalium  carnivororum  (o)  ,  laele  (p)  ,  &. 
univerfis  rapacium  beftiarum  carnibus  (q  )  ,  ipfoque  demum  urinofo  phofphoro 
(*■)•  Sed  etiam  in  plantis  ejufdem  falis  indicia  funt  <r*)  .  Idem  copia  falem 
fixum  fuperat  (s). 

Hujus  mifti  falis  diverfa  ad  fanguinem  portio  eft  ,  quam  diverfi  fcriptores 
ferunt  ,  ut  enormis  hic  varietas  fit  .  J.  Conradus  Barchufen  ex  unciis  oclo  fan- 
guinis  ovilli  ,  de  fero  fuo  feparati,  atque  adeo  fere  ex  unciis  fedecim  fanguinis 
totius  duo  granahabet^  five  ~ij-  ,  fanguinis  (t)._Cuahherus   Needbam  ex   car- 

&  fanguinis  rubri   unciis  decem  ,  atque 

adeo 


bonis   fanguinis  five   extraeli  unciis  fex 


(q)  Borrich.zR.  hafnienf,  vol.i.  De  fale  carnium 
animalium  ,  fansuinis ,  bilis  ,  urina»,  ofliuin  perin- 
de  loquitur  ,  Inde  habet  Poterius  de  febrib.  L.  I; 
c.  13.  Pott  mifcelh  Berol.  T.  VI.  p.  17,  Vieuffens 
pref.  aux  deux  diff 

(r)  In  deux  differtat.  Epift.  ad  Lipfienfes  Philof. 
tranfacl  u.  141.  Pinelli  1.  c.  p.  50.  Deidier  princip, 
p.  10.  &c- 

(s)  Borriehius  I,  c    Prowne  Langrish  p  81, 

(t)  Vieuffens  traite  des  liqueurs  p.  44.  deux  diff» 

P»  "5. 

(u)  IR'd.  ^eux  diff  p.  6. 

(x)  Idem  ibid.  p.  43. 

(y)  L.c  p.  478 

(z)  Mifcellan.  Eerolin.  t,  6.  p.  17, 

(a)  Boyle  apparat  ad  hift.  fang,  p.  45  Boerhaave 
1.  cp.  3  56.Confirmat  tamen,  utique  ringere  Vieuf- 
fens  pref.  aux  deux  diff. 

(b)  Borrich  1.  c. 

00  Bcyie  I.  c.  Browne  Langrish  I.  c.  p.  81. 
Cd)  Boyle  p,  45. 

(e)  Beddevole  Effays  d' Anat.  difc.  2.  Sandris 
f.  10. 

(f)  Vide  locc.  feqq.  conf.  Rhades  p.  7- 

(g)  Crew  Cofmolog.  facr.  p.  IS.    li,  Boyle  app. 


(h)  Jjsnciftus  ad  Mercati  metallothecam  p.  37. 
&  in  diflert     iv. 

Ci)  Sch-wznke  p.  150.  M^f^"?''  chym.  prat.  p^s?» 
Habet  euwidem  Poterius  de  febrib    L-  I.  c   23. 

(IO  Mem    de   l*Acad,  des  feienc     1750.  p.  124, 

(0  Hsnkel  fior.  Saturniz  p.  '43-  Vieuffens  re- 
fponf.  ad  med.  Rom  WfifJwa""  edit.  Ztmmerm.  p. 
iiai.  WaJlerius  ad  H«ar»e  T.  II  p.  7°.  Pott  loc» 
cit.   i?«r^  fynopf    T.  I.  p,  45"r* 

(m)  Gfo/ro/  Memoir.de  I'  Acad  des  fcienc.  '731. 

p.   19  . 

(ti)   Rfvers  de  offib.  Macquer  p.  478-  (?w/ro*  I.c. 

p„  17.   1?. 

(o)  Henkel  1.  c  In  afelli  came  ,  Barchufen  poft 
acrosmat.  exp.  10    ad  gr.   5-  ex  unciis  quatuor. 

(p)  Macauer  p  455' 

(q)  Bortich  fapient.  asgypt-  hermet.  p,  c,o\.  fales 
nempe  cubicaz  figurse, 

(r)  Albihus  de  phofphoro ,  Boerhaave  T,II.proc. 
9S.  Ex  capite  mortuo  phofphori  Romberg  Mem.  de 

l"Acad.   17 11    P-  a74 

(r*)  Cryftalli  faliuai  plantarum  pleraeque  Clibic* 
funt  Grew  Cofmolog,  facr.  p.  15,  16. 

(s)  Pott  1.  c. 

(t)  Poft  acroamata  exper.  %u 


S  E  C  T.    II    CRV  O  R.  jf 

adeo  ex  2©  fere  unciis  fanguinis  totius  ,  habuit  grana  8  five  ttt~  (*)•  Vieuffe- 
nius  in  altero  experimento  (x)  de  fanguinis  ficci  unciis  viginti  ,  .  aut  totius  fan- 
guinis  unciis  centum  ,  drachmas  duas ,  grana  fex ,  cum  dimidio  habet  ,  five  TTT 
In  altero  experimento  ex  179  unciis  fanguinis  integri  elicuit  unciam  femis,  gra- 
na  novem,  five  TiT  (y)-  In  tertio  de  libris  quinquaginta  unciam  unam  elicuit 
^ve  ii~  (?)«  Idem  ex  olei  uncia  grana  falis  oCio  (a)  extraxit.  Cafpar  Neumann 
de  libra  fcrupulum  dimidium,  five  -y-  (b) .  Thomas  Plttelhts  ex .  podagrico  ,  cui 
fal  fanguinis  abundat ,  de  libra  una  drachmam  dimidiam  five  -j-  ( c  )  ,  fi  libra 
medica  eft,  vigefies  majorem  copiam  quam  quidem  Barcbufen.  Robertus  Boyle  ex 
ficcis  cruoris  unciis  duodecim  fex  fcrupulos  elicuit  five  —j  (d) ,  qua?  ,  fi  quadru- 
plum  fumpferis  pro  fanguine  toto ,  portio  iterum  eft  -j-  totius  fanguinis  . 

Sed  etiam  ifte  fal  in  variis  corporis  humani  temperamentis  morbifve  alia  eft 
copia  aliaque.  in  fano  juvene  Brovvne  Langrlsb ,  in  unciis  fanguinis  oclo  repe- 
•rerat  grana  quinque  fiye  t{?  (<?).  In  quinquagenario  grana  fuerunt  oclo  five  '&-£- 
(  ')  Secundo  die  febri?  ardentis  nonnifi  grana  quatuor  (g)  &  femifle  ,  &  quar- 
to  d,e  grana  fex,  five  TTT  ejufdem  falis  invenit  ,  fed  in  febre  manifeftius  lixi- 
viofi  (b) .  n  fanguine  bubulo  faiis  fixi  de  libris  fex  fuerunt  fcrupuli  5  ,  grana 
4,  five  ?i-  (/). 

§.  XLI.    *Acor  fanguinis . 

In  eo  fale  fanguinis  ,  qui'ignis  violentiam  tolerat  ,  primus  (/'*),  ni  fallor  , 
Raymv.ndus  Vieuffens  five  ex  proprio  experimento,  five  ab  aliis  monitus  (£),aci- 
dum  iiquorem  iuvenit.  Majorem  nempe  ,  quam  haclenus  tentatum  fuerat  ,  ftn- 
guinis  copiam  in  calcem  reduxit ,  inde  Iixivio  faclo,  falem  fixum  novo  &  vehe- 
mente  igne  torfit  (/).  Ita  paucum  omnino  acorem  ,  &  de  quinquaginta  fangui- 
nis  libris  omnino  drachmas  quatuor  grana  oclodecim  (m)  ,  inque  alio  expe- 
rrmento ,  ex  uncia  falis  fixi  fanguinis  drachmas  tres  vere  acidi  ,  meraci  liquoris 
obtmuit  (n) .  Prior  portio  eft  totius  fanguinis  TTV -  ,  akera  TTTT  .  Eum  nunc 
acorem  ,  fub  principia  hujus  faeculi  ,  medicorum  princrpes  non  valde  lubenter 
recipiebant,  qui  nuper  acidam  illam  Tacbenianam  &  Helmontianam  morborum 
theonam  refutaflent  ,  neque  faciie  perfuaderentur  ,  in  animalium  fanguine  ve- 
rum  acorem  reperin .  Quare  ,  quod  invenerant  acidi  liquoris  Romani  Medici 
00,  &  prmceps  Lancifius  (p),  tum  H.  Boerhaave  (q)   aliique    (r)  ,   id   omne 

ad 


(u)  L.  c  p.aj?. 

(x)  Traite  des  liqtteurs  p>  18. 

(y)  P-.i8. 

(z)  Epift.  tr.  des  liqueurs  p.  71. 

(a)  Demc  differtations  . 

(b)  Oper.  cfaem.  T.  III.  p.  7,53. 

(c)  L.  c    p.  50. 
{d}  Appe«>d    p.  6. 
(ej  P.  80. 

(f)  P.  82. 
(e)  P.  81. 
00  P.  8j. 
(0  Netdham  1.  c  p,  a3j. 


(i*)  Habet  tamert  Potevius  es  fsece  fanguinis  de 
qua  fpiritus  deftiUavit ,  falem  copiofum  ,  fubacida 
dulcedine,    nitri  &  amnsoniaci  falis  amriem  l.c. 

(k)  Habuiffe  a  Cl.  Sidobre  ,  Petrus  Chirac  \a 
reflexions  preliminaires  auX  trois  lettres . 

(1)  ln  deux  diflertations  :  in  Epift.  ad  quafdara 
niedicin.  facult.  iu  tr.  des  liqueurs  p.  70.  &c. 

(jn)  Tra^te  drs  liqueurs  1.  c. 

(n)   «bid.  p.  73. 

(o)  Philof.  Tranfatt.  n.  Z64. 

(p)  Ad  Mercati  meulloth.  p.  37.  diff.  IV. 

(q)   J..  c.  proceff,    101.   116. 

(r)  Uakn  de  fale  falf.  p.  xxi. 


«o  L  I  B.    K    SANGUIS, 

ad  laiem  snarinum  retulerunt ,  qui  pertinax  in  liquoribus  huroanis  refideat  ,  nu- 
per  in  fudore  a  Theodoro  Troncbin  (x).,  celeberrimo  medicb  deteelus  .  Eolum  alii 
(t)  sccufarunt,  quam  deftillationi  fux  Vieuffenius  addiderat  ,  in  quo  certe terta- 
rum  genere  verus  acor  vitriolici  generis  iatet  .  Aiii  utrumque  fontem  conjun- 
xerunt  ('«•)  ,  aerem  accufarunt  alii  (x)  ;  nuperi  denique  Xtali  medici  ,  brevi- 
ter  nodum  gordium   fecarunt  ,   ut    hunc   acidum "  laticem   omnino   reperiri    nega- 

rent  OO-     ,  ,  .  .  •  . 

Contra  Vieuffenius  decus  fuum  inventumque  acriter  tuebatur  :  &  quidem  nom 
ex  bolo  (^)  effe  facile  oftendit,  cum  perinde  abfque  bolo  ,  adhibita  arena  (a)9 
bolove  (b) ,  de  qua  omnis  acor  follicite  educlus  fuiffet  ,  aut  denique  fanguinis  fo- 
lis  fascibus  (c)  adjeclis ,  perinde  de  fanguine  acidus  iiquor  ftillet.  Sed  neque  a  fale 
marino  eflfe,  cum  idem  ex  bovis  (d)  vitulive  (e)  fanguine  acor  obtineatur  ,  addit: 
quam  quidem  Vieuffenii  apologkm  iJombergii  (f)  induftria  confirmavit ..  Is  enim 
vir  ex  omnibus  animalibus  eju&em  indolis  acidum  fpiritum  paravit . 

Alium  etiam  a  marino  faie  in  humanis  humoribus  acorem  latere  ,  phofphori 
argumento  oftenditur,  in  quo  non  falis  marini  unice  acor,  fed  eriam  alius  ,  vi» 
triolici  ingenii ,  per  experimenta  eruitur  (g).3  <&  majori  copia  quidem ,  quamille 
de  muria  acidus  latex  (b) ,  *+  ■ 

"Nobis  adeo.  facillimum  videtur  ,  acidi  fpiritus  ,  qui  de  fale  -  fixo  fanguinis 
afcendit ,  partem  a  marino  fale  eife  (/)  ,  partem  ab  acida  vegetabili  natura  , 
quam  nulla  vis  vitse  animalis  penitus  deftruit .  Inde  intelligitur  ,  quare  ii  liquo- 
res  -evidentidimum  acorem  &  plurimum  contineant  ,  qui  parum  a  natura  vege- 
tabili  diflfentiunt  .,-&  celerrime  generantur  (k):  cur  parcior  ex  ordine  acoris  co- 
pia  in  iis  corporis  animalis  partibus  fit,  qus  iongo  vitae  labore  generantur  (/), 
liulius  ergo  ex  folidis  (m)  animalium  partibus  obtineatur  ,  uti  convincitur  ex 
collata  anaiyfi  offium  (w),  ca.rtiiaginum(o),ungularum  (p) ,  cornuum  (^),carnium 
.{/),  tendinum  (j)>  pilorum  (0,  ferici  (u),  cerebri  (*) ,  nervorum  (/ )  unionnm  (^), 

calcu- 


(s)  In  L.  Colic.  pict.  Ih  vitriariomm  induSis 
eongelatura  falem  vidi  ,  num  marinus  eflet  ,  non 
ineznini  me  inquifiviffe. 

Ct)  Conf.  Vieuffens  deux  dilT.  p.  II. 

(u)  Pitcarne  de  opera  quam  praftat  aeidum  & 
alcali  p.  159. 

(x)  Cui  fanguis  diutius  expofitus  fuiflet  Pinelli 
p.  228.  129. 

Cy)  In  praef.  ad  Gbi/i  Lettere  ,  in  qua  citantwr 
experimenta  Florentias  facla  ann.   1747. -- 

(z)  Etfi  in  bolo  acidum  fedet  Vieujfettr  diff. 
p.  18  ■ 

Ca)  Traite  des  liqueurs  p.  66. 

(b)  Deux  diff:  p.  \6. 

(c)  Trait^  des  liqueurs  p.   113. 
C^)  Deux  diff.  p    36. 

(e)  Traite  des  liqueurs  p.  61. 
Cfy  Mem»ir.  de  V  Acad.  1711.  1.  c. 
Cg)  Boerbaave  Ioc.  cit    prop.   101.  Homherg  1.  c. 
p,.  174.  175.  Psnttfi.'.  d'e  phofpfeoro  urinse. 


(h)  Pentzki  ibicL 

(i)   Henkel  rediviv.  p.  177. 

(k)  Lac,  butyrum,  adeps  L,  I.  p.  ai. 

Cl)  Ut  in  bile  . 

Cnf,  Gerike  Chym    p.  176. 

(n)  Gorter  Chirurg.  p.  24.  Neumann  ex  edit, 
Zimmerm.  p.  1248.  "49-  1*50.  Macquer  1.  c. 
p.  478. 

Co)  Barcbufen  I.  €.  exp.   14. 

(p)  Barchufert  exp    20.  Neumann  f*   1151. 

(q)  Barchufen  exp,  1.  Fkank  de  unguib.  moa- 
ftrof. 

(r)  Neumann  l  c.  p.  H06.  Barchufen  exp.  11. B» 
hangrish  p.   54- 

Cs)  Idem  ibidem   p.  51.  Barcbufen  exp.   13. 

(t)  Neumann   I,  c   p".  1306. 

(u)  Neumann    ibid. 

Cx)  Neumann  T    III.  p.  656.  ed.  nOK. 

(y)   Pinelii  p.  J63    - 

{z)  Neumann  p»  11S-J,  ed.  Zirnra. 


S  E  C  T.    II.    C  n  U  O  R  .  [  8t 

calculi  (a)  humani .  Facile  enim  intelligitur  vegetabilem  cibum  mutari  plurimum, 
donec  iri  folidas  animalis  partes  mutetur.  Male  adeo  Dippelius  (b) ,  glandulas  ani- 
malrum  acidum  laticem  ftillare  docuit,  &  fi  unquam  ex  carnibus  acidus  liquor 
prodiit,  eum  adipi  non  feparato  non  iniqui  tribuimus  (<?>. 

Ceterum  in  eo  a  Vieujjenio  recedere  oportet,  qui  acidum  in  fanguine  flucluare 
fcripfit,  ut  moneamus,  non  ideo  fincerum  in  fanguine  acorem  effe,  quia  ex  eo 
ab  igne  expellitur,  uti  in  farina  non  eft,  etfi  cum  aqua  pafta  acefcit , 

%.  XLH.  Terra  fanguinis . 

Sale  privata  terra  fimpiiciiTima  fupereft  (d)  ,  quse  calci  accedit,  &  cum  aci- 
dis  effervefcit  (e)  .  Ejus  iterum  ad  fanguinem  ratio  yarie  fumta  eft ,  Cl.  aofteB 
Rbades,  cuius  experimenta  pleraque  vidi  (/)  ,  &  plurimi  facio,  asftimat  ad  'jjffp 
totius  fanguinis.  Raymundus  Vieuffens  ex  unciis  centum  fanguinis  grana  obtinuit 
^  (^)?  ^u*  Pars  e&  ttt  aliquantum  tamen  terrae  in  (b)  oieo  empyreumati- 
co  latuit  .  Ex  duodecim  unciis  ficei  fanguinis  Robertus  Boyle  (i)  fcrupulos  ha- 
buit  quatuordecim ,  five  -—•  j  fi  &ccl  cruoris  portionem  ad  totum  fanguinem  fub- 
quadruplam  feceris  .  In  alio  experimento  ex  miciis  24  grana  produxit^  129  (  k  ) 
five  77»  ^l.  Flutton  aftimat  ad  95  millefimas  five  -j-  (/).  Verbeyenius  ad  duas 
drachmas  ex  unciis  feptem  fanguinis  (m)  77  ())  • 

In  hircino  fanguine  folam  abfque  fale  terram  reperit  Joannes    Hill  (n) . 

Eadem  terra  multis  modis  etiam  abfque    chemia   demonftratur  ,  in  urinae    fedi* 
mentis  ,  concretionibus  fabuloiis  ,  offeis  ,  In  fanguine  fcorbutici    &  arthritici  ho- 


Maller  Pbyjiohg.  Tom.  II. 


§.  XLIIfc 


(a)  Brerbaave  prslecl.  de  calc.  p  13.  Robinfon 
of  the  ftone  p.  47.  57.  Slare  phil.  tranf.  n.  157. 
Maets  apud  Birch  T  IV.  p.  252.  De  calculis  fler- 
coreis  Mem.  de  Chir.  T.  III.  p.  15.  ex  bile  ,  puto, 
■atis . 

00  Vit.  anim.  mors  &  medic.  p.    53.  149.    Ne- 
gat  ipfe  commentator  p.  119 
.     (c)  Navier  1.  c.   p.  34    feqq. 

Q)  Junfcr  edit.  gall  T.  I.  p.  508.  Hinc  cfllum 
animahum  eluti  cineres  igni  refiltunt  ,  &  ad  ex- 
ploratorias  teftas  feliguntur  .  ln  phofphoro  vitre- 
fcibilis  reperta  eft  apud  Pentz.ki  p.  22.  &  in  ofli- 
fcus  pariter  humanis  apud  Henkel  in  flor.  faturni- 
zante  p^  371.  etiam  terra  vitrefcibilis  latet  ,  fi  ma- 
jor  vis  ionis  accefierit  . 
(e)  Bofle  de  «rigine  qualit.  &  ferm.  p.  339. 


— "  '  m 

(f  )  De  ferro  fanjuinis  p.  10. 
(%)  Traite  des  liqueurs  p.  28. 
Ch)  Idem. 
(i)  Append.  p.  6. 
Ck)  Apparat.  p.  46. 
CO  L.   c. 
(m)  P.  37. 

(1)  Terra    fanguinis    bubuli    fervet    cuna    fpirltQ 
uitri  fumante  ,    &  denique  vitrefcit  ,  Wallertus  io> 
Com    Acad.  Svec    ann,  1760. 
Cn)  Mater.  med.  p.  874. 
Co)  A£t,  medic.  Budiflln.  p  73. 
(o*)  C.  Aug.    a  Bergen    diff.   cit    p.  16.    lapillo» 
rumque  Eph.  Nat   Cur.  Dec.  I   ann   I  ob(.  65. 

(p)  Navier  1.  c.  p.  9.  &  in  meo  ,  msoaoire  f«S 
la  format.  des  os  £xp.  81.  93, 


tz 


L  I  B.    V.    SANGUIS, 


§.  XLIII.  Fer/um  fanguinis . 

Sed  neque  ha»c  terra  fimplex  eft  aut  fincera.  Dudum  innotuit,  terras  paffimC?), 
&  aquas  minerales  aliafve  ,  ferrum  continere,  aut  certe  calcem  ,  quam  magnes 
trahit.  In  calculo  humano  particulas  dudum  Liflerus  reperit ,  qua»  magnetem  fe- 
«juebantur  (r) .  Inde  repertum  eft ,  in  cefpitum  cineribus  ,  in  fasce  a  deftillato  oleo 
lini ,  &  terebinthina:  (s)  reliqua ,  in  plantifque  plurimis  exuftis  (t)  cineris  parti- 
culas  contineri,de  quibus  magnes  micas  aliquas  trahit.  Aliquamdiureceptum  fuit, 
hoc  ferrum  unice  in  plantis  reperiri ,  &  ab  animalium  partibus  abeffe ,  paulatim 
vero  etiam  in  animalibus  repertum  eft  (u) ,  in  lumbricis  (x) ,  &  in  variorum  ani- 
malium  offibus  (y ),  parca  equidem  copia  ,  inque  carne  (^),  &  urinse  terra(^). 
Primi  in  ipfo  hominum  fmguine  Itali  repererunt ,  Jofepbus  Badia  (b) ,  Dominicus 
Cujmann  Galeacius  (c)  &  Vincenuus  Mengbinus  (d) .  Inde  in  germania  experi- 
menta  repetita  funt  ,  tum  a  Ciariffimo  juvene  Rhades ,  me  aucloce  &  tefte  (<r), 
tum  ab  erudito  anonymo ,  cujus  experimenta  in  hamburgenfi  diario  exftant  (f), 
aque  Cl.  Widmer  (g).  Ergo ,  fi  de  fanguine  in  crucibulum  recepto  vivo  igne  ce- 
leriter  aquam  &  oleum  cum  odore  (b) ,  &  flamma  (/)  difpuleris ,  abibit  totus  vi- 
talis  liquor  in  calcem  rubram ,  croci  martis  haclenus  fimilem .  Huic  obiter  tritae 
calci ,  fi  magnes  propius  adhibeatur,  aut  ferrum ,  magnetica  vi  armatum,  ita  fu- 
bito  ad  eum  magnetem ,  vis  fatis  magna  micarum  de  calce  fanguinis  partim  ad- 
voiabit  (k) ,  &  partim  fponte  adhasrefit  admoto  (/),  aut  certe  adglutinabitur ,  fl 
calor  acceflerit  (m)  .  Sed  etiam  in  fanguine  ad  lenem  ignem  ficcato  particulas  funt, 
quas  magnes  attrahit  (n) ,  a?grius  equidem ,  quam  iil  ea  calce ,  qux  violenti  ignis 
vim  toleravit  (o) . 

Veram  effe  terram  ferri  conftat  ,  quod  adjeclo  phlogifto  quocunque  corpore 
(/?),&  etiam  abfque  ea  additione,  n  ignis  (  q  )  vehemehtior  fuerit ,  mica?  de 
ianguine   extraclse  in    verum  ferrum  fufse  confluuht  .  Ex  eadem  nssterie  cum  am- 

monia- 


(q)  Conf.  Galeacius  I.C.  p.  38.  Comment.  Bonon. 
T.  II.  P.  II.  &  eelebre  experimentum  ferri  ,  quod 
Stablius  ex  argilla  cum  oleo  paravit  . 

(O  De  aquis  medic.  difT.   II.  p.  143. 

(s)  Muffchenbioeck  Effays  de  phyficue  p.  189. 

(.0  Memoir.  de  1'  Acad.  des  fcienc.  J704.  1705. 
3706.  1707.  &  1708,  Neumann  p.  1551.  edit.  Zim- 
vnerr/i.  &  in  leff.  pubiic.  anno  173*-  editis  p.373« 
Caleacius  p.i9  qui  equidem  plus  ferri  in  iis  ftir- 
j-ibus  reperiri  addit  ,  quas  circa  ferrarias  efficinas 
r.afcuntur  p.  31.  32. 

(u)  Ntumann  1.  c.  Addit  Menghinus  circa  ferra- 
sias  llvae  officinas  hoc  ferrum  llvenfi  fimile  eiTe 
Comment.  Eonon.  t.  2.  P.  II.  p.  a6s. 

(x)  In  his  abundat  Galeacius  p.  19. 

Cy)  Mengbinus  p.  251.  in  cane  perpaucum  ,  in 
Jiomine  ex  libris  duabus  quintam  grani  partem  . 

(z)  Menghinus  ibid.  Cakmus  p.  19.  PlttS  U- 
naej)  quam  offa  habeut » 


Ca1)  Schlojfer  de  fa!e  «rina  p.  15. 

(b)  Opufculi    fcientif.  filolog.  t.  18.  p.   14».    in 
fanguine  virginis  epilepticse  . 

(c)  Comment.  Bonon.  I.  c.  p.  ao.  feqq. 
Cd)  Ibid.  p.  241.  feqq- 

(e5  ln  diff.  de  ferro  fanguinis  Gotting.  .753- 

(f)  Hamburgifches  Magazin  t.  13.  n.  1. 

(g)  Vom  marggraflichen  bade  p.  188. 
(h)  Rhndes  p.  6. 

(i)  Idem  ibid. 

Ck)  Rhades  p.  7.    !7ocat  particulas  primi  generfe 
III.  Menghinus  p  245.  247. 
(0  Menghinas  1.  c. 
(m)   Mengbinus  p.  2^8. 
(n)  Menghinus  p.  259. 
(o)  P.  260. 

^p}  Haroburg.  }Az%.   I.4S 
Cq)  Mengbinus  p.  3,6 X. 


S  E  C  T.    77.    C  R  U  O  R .  8> 

moniaco  fale .  flores  flavi  parantur  ( r)  u&  ficcus  crunr  cum  fale  lixiviofo  fufus 
folutufque  ab  adjefto  fpiritu  vitrioli  ca>ruleum  Borufficum  pulverem  prac-pitem 
deponit  (s)  ,  nullo  aut  ferro  aut  vitriolo  adjeclo  .  Cum  gallarum  folutione  calx 
fmguinis  (O  atramentum  emcit  ,  uti  cum  vitnoh  oleo  atramentum  dare  dudum 
Malpighius  (»)  viderat,  &  fedimentum  a  deftillatioae  fanguinis  fuperites  ,  cum 
acido  vitriolico  vitriolum  fubviride,atque  martiali  fimile  reftituit  (*).  Denique 
vitrum  metallicum  fufco  colore  tingit ,  ut  ferrum  folet.  .       . 

Num  vero  ha±c  ferri  terra  in  plantis  (y)  mque  fanguine  jam  fua  adfit  ,  nunt 
per  calcinationem  demum  nafcatur  (*%)  oleo  ad  terram  remifto,  quairi  haclenus 
poteft,  ut  tamen  memores  fimus,  abfque  ea  violentia,  tamen  de  fanguine  &  fero 
ferrum  nafci . 

Reperitur  autem  in  hominis  &  animalium  fangume  ,  ut  m  cams  ,  equi,  bo- 
vis  ,  avium  ,  anguilla!  ranseque  cruore .  Homo  omnmm  plunmum  habet  (a)  ,  m- 
de  quadrupeda  (b)  calida  ,  parcior  ranis  eft  ( c)  ,  avibus  (  d  )  iterum  minorco- 
pia  pauciffima  in  pifcibus  (<?)•  Paratur  potiflimum  ex  ipfo  cruore ,  exque  ru« 
bris  globuiis  (/").  In  fero  (g)  inque  crufta  pleurinca  (#)  &  albumme  (  r)  repe- 
ritur  utique,  fed  minori  longe  copia ,  &  omnium  parciffimum  in  adipe  (k),  Eic 
unciis  fanguinis  undecim  Cl.  Rhades  grana  caleis  habuit  23  (/),  qua^eiuta  re- 
dierunt  ad  terra  ferrea*  grana  decem  cum  feraiffe  ,  five  partem  pene  ™T .  Ahas 
ex  unciis  duodecim  calcis  cruoris  grana  prodierunt  24.  terra:  tredecim  grana  cum 
dimidio  ,  five  partes  TiT  >  &  alias  paulum  diverfa  ratio  fuit  .  Anonymus  (m) 
croci  copiam  ex  duabus  fanguinis  libris  seftimavit  ad  drachmas  tres  ,  grana  15  , 
qus  quidem  copia  multo  major  eft,  quam  in  prioribus  experimentis .  Vincentius 
Menghinus  (»)  ex  globulorum  humani  fanguinis  unciis  duabus  elicuit  calcis  fcru- 
pulum,  quam  magnes  trahebat,  eratque  in  ejus  viri  experimentis  ferri  portio  ad 
fanguinem  ut  1  ad  120  (0). 

Non  obfcurum  ceterum  eft  ,  unde  ferrum  in  fanguinem  adveniat  .  Nam  & 
aquse  bene  multa?  ferrum  a  volatili  acido  diffolutum  vehunt ,  &  terrae  pleraque 
in  toto  terrarum  orbe  aliquam  ejus  metalli  portionem  continent  ,  &  plants  de- 
nique  ,  quibus  alimur  ,  eodem  abundant  •  Quare  vero  homo  plus  ferri  in  fangui- 
ne  fuo  ,  quam  animalia  habeat  ,  quadrupeda  vero  aves  pifcefque  fuperent ,  non 
facile  dixero,  nifi  forte  portio  globulorum  in  eadem  ratione  fit,  quod   vix  pro- 


babile  videtur. 


L    *  %  XLIV. 


(r)  Rhades  p.  ir.  (c)  Tertia  fere  pars  ealcis  ferrum  eft  Menghinug 

(s)  Idem  ibid     Hoc  pigmentum  Societati    Regiae  p.  250. 

eientiarum  obtulimus  .  (d)  Menghinus    ibid.    &    p.  157.    158.    Diatidu» 

(t)  Rhades  p.  12.  Hamburg.  Magaz.  1.  c.  minor  portio  eft  ,  quam  quadrupedum  . 

Cu)  Pofthum.  p.  3.  (e)  Menghinus  p.  230.  257- 

00  Rkades  1.  c.  (f)  Idem  p.  255.  3.56.  257.  258. 

(y}  Verum    in    plantis    ferrum    efle    defendebat  Cg)  P-  254- 

leraerf  l.c.  ann.  1705.  1708.  Negabat  plenum  me-  C")  Widmer  p.  189. 

tallum  effe  ,   &  per  ignem  demum    nafci  aflevera-  (i^  Idem  ibid. 

bat  Cl.  Geofroi  zna.  1707.  (k)  Menghinus  p.  152^ 

(z^  Ita  in  Hamburg.  magaz.  1. 15.  p.  44.  (1)  P.  7. 

(a)  Menghinus  p.  251.  (m)  L.  c. 

(b)  Ibid.  Crocus  ferreus    in  homine  habet  fe  ad  (n)  P.  *^3. 
cumdeai  in  bove  crocum  uti  390.  ad  406.  .     C°)  p«  a4»« 


§4 


L  I  B    V.    SANGUIS 
§.  XLIV.  */Ter  fanguinis  , 


Etfi  alio  ioco  de  hoc  elemento  dicere  praeftat,  non  omnino  tamen  in  chemicaj 
analyfeos  hiftoria  omittendum  videtur ,  cum  non  a  putredine  fola,  fed  in  primis 
etiam  a  yehementiori  igne  de  aere  liberetur  ,  cujus  omnino  non  exiguam  portio- 
nem  emcit  .  Cum  enim  Cl.  Males  fanguinem  fuillum  ex  retorto  vafe  vitreo  igne 
ad  plenam  ficcitatem  ufque  urgeret  ,  utique  triginta  &  tres  aeris  pollices  de  fan- 
guinis  cubico  pollice  in  excipulum  tranfierunt  (p)  totidemque  uneiis  aquam  repu- 
lerunt ,  qua2  in  eo  excipulo  continebatur.  Quare  ,  cum  aer  fere  millies  fanguine 
levior  fit  (<?) ,  utique  fere  trigefima  tertia  pars  totius  fanguinis  verus  eft  aer  ,  itA. 
in  reliquo  humore  diflblutus  ,  ut  nulla  ejus  bulla  appareat  (r).  Cl.  Flutton  (s) 
aeris  portionem  ad  147  millefimas  seftimavit.  Sed  is  quidem  calcuius  nimius  eft„ 
Pius  in  cruore ,  quam  in  fero,  aeris  effe  videtur. 

§.  XLV.  %Alia  elementa  humorum  nojlrorum  . 

Ex  carne  vervecum,  aut  ex  Iac"te  potius  equino  (0 »  verum  inflammabilem  fpi- 
ritum  elici,  clari  au&ores  funt .  Sed  de  eo,  ceterum  parum  probabili ,  huinorum 
animalium  elemento ,  reclius  dicetur ,  quando  de  la£te  fermo  erit . 

Elementum  eleclricum  in  fanguine  etiam  reperitur  ,  &  quando  de  vena  homi- 
nis  eleclricam  naturam  induti  faiit ,  pluvia  inde  lucida  exit  (//) . 


S    E    C    T    I    O        I  I  I  * 

Serum  fanguinis, 

,§.  I.  In  univerfum  . 

Oc  nomine  flavefcentem  ,  &  aquofam  fanguinls  partem  intelligimus,  qme 
de  cruore  decedit ,  &  ex  continuato  fudore  auela  ,  flavum  efficit  latkem  , 
qui  rubram  iniulam  circumfluit  .  Ejus  quidem  laticis  non  fimpiex  natura  eft  , 
quamdiu  tamen  varia  ejus  elementa  confufa  unicum  in  liquorem  mifcentur,  fa- 
por  feri  falfus  (  x )  eft  ,  ut  tamen  ab  igne  falfedo  augeatur  .  Lixiviofse  natura?  , 
aut  acidse  (/)  fignum  nuilum  edit,  dum  fincerum  eft  .    Pondus  hujus  iaticis  ali- 

quan- 


(p)  Vegetab'e  ftatiks  exp.  49. 

(q)  Ad  aquam  aeris  pondus  fe  habet  uti  i  ad 
t6o.  fere  ,  fed  fanguis  aqua  gravior  efi  ,  fere  uti 
1053.  ad  1000.  p.  40. 

(O  Leeuwenbceck  Philof.  tranfatft.  n.  145.  fecond 
mem.  fur  le  mouv.  du  fang  p.  188.  n.  3. 
(s;  L.  c.  p.  7. 

(t)  Conf.  Comm.  Litt.  Noric.  1731-  hzba.  11J 
&  1738.  h.  42.  Deinde  olim  Cardanum  de  fubtil. 
L  VIII.  Luca  B.elat.  de  la  tartarie  ,  qu»  prodiit 
m  Reaieil  d<ss  voyages  au  nord  T.  X.  p.  13.  Re- 


cueil  <f  Obff.  cur.  t.  1.  p.  141.  &  la  defcriptions 
Ajukinska  Calmukeriet  fuecice  edita  . 

(u)  Dss  Hais  de  hemipleg.  per  eleclric  cirrand. 

Cx)  Opufcul.  fcientif.  filolog.  t.  18.  p.  130.  Aqua 
hydropica  falfa  eft  Duvevnsy  Mem.  de  1'Acad.des 
fcienc.   170?.  p.  15»' 

(y)  Boethaave  Elem.  Chem.  t.  a.  n.  114.  Rofci 
de  menftr.  univerf.  p.  479.  Rhadss  p.  18.  De  fera 
hydropico  .  Gmelin  Comrnerc.  Lit.  Noric.  «74  S» 
hebd.  52. 


S  E  C  T.    III.    S  E  R  U  M  .  85 

quantum ,  quam  rubrae  parti  fanguinis  minus  eft  ( 1 ) ,  uti  fuo  loco  expofuimus  , 
ceterum  quam  aquse  majus  .  Rationes  aliquantum  diverfas  repenuntur  .  Jacobus 
Jurin  ad  aquam  reperit  effe ,  uti  1030  ad  1000  (*)  ,  &  paululum  aliter  Georgtuy 
Martine  uti  1032  ad  1000  (£),  quando  friget  ,  calidum  enim  rarefcit ,  &  ad  a- 
quam  nunc  eft  ,  uti  ioai|  ad  1000  (c).  Joannes  Tabor  fere  eandem  rationem  ia- 
cit,  nempe  1032  *fr  |££  (^).  Georgms  Ehrard  Hamberger  uti  1036  ad  1000  (e) 
&  Pfftw  «c.  Muffchenbroeck  uti  1027  ad  1000  (f).Joannes  Sibevlmg  uti  1037  (3) 
(  ad  fummum  )  ad  1000,  &  quando  minimum,  uti  1*27  ad  1000.  *Adolphus  Fn-> 
dericus  Hofman  pondus  feri  ad  aquse  pondus  ponit  fe  habere  ,  pene  uti  1034  ad 
1000  (h).  .   .  .       .  _    . 

Idem  pondus  augetur  in  febre ,  ut  ferum  hominis  febnentis ,  fit  ad  ierum  fanj 
hominis,  uti  10363,  10381  .  10599  &  10409  ad  10300  (/),  yei  uti  571 ,  572  ,  574  ad 
551  (k).  Cum  setate  hominis  hoc  idem  pondus  decrefcere auctor  eft  Bryan  Robmjon 
(7) ,  ut  ferum  anno  setatis  oclavo  pendeat  10277  ,  anno  72  unice  10266  lmproba- 
bili  certe  experimento,  cum  a>quum  fit  creditu,  in  umverfis  corpons  humani  hu- 
moribus  terra  portionem  perinde  cum  fenio  crefcere.  Nifi  forte  m  fenibus  aqua, 
in  juvenibus  gelatinofa  pars  in  fero  dominatur.  Sed  agnini  tamen  fangumis  fe- 
rum  leviffimum  reperit  Hambergerus ,  ut  fit  ad  humanum  uti  494I  ad  502-7  (/*). 
Aliquanto  albumine  levius  eft,  uti  quidem  exfpeclari  poterat  ,  cum  in  aibumine 
membranse  fint ,  partes  vero  folidae  fluidas  pondere  fuperare  foleant .  Ovi  pondus 
eft  1690,  cuticulse  vero  albae  ex  fero  mtx  pondus  1082  (m)  ,  habetque  fe  ferura 
ad  albumen,  uti  569  ad  575  (n) . 

Lyrppna  lac  paulum  pondere  fuperat  (0). 

§.  II.  Seri  pars  qua  cogitur  Jive  gelatinofa  , 

In  fero,  aquam,  perpetuo  fluidam  reperimus  ,  tum  mucum ,  qui  haclenus  con- 
fiftit  ,  ut  a  fluida  natura  paulum  diftet  ,  denique  gelatinam  ,  qu<c  variis  ex  cau- 
fls  tremulum  in  gelu  cogitur  .  Quando  totum  ferum  commiffum  eft  ,  totum 
etiam  addenfatur  ,  ut  omnino  in  eo  natura  gelatinofa  dominetur  ,  neque  aquae 
copia,  quae  in  fero  maxima  eft  ,  vim  poteft  impedire  ,  qua  gelatinofas  moleculse 
fe  trahunt.  Aquae  vero  portio  tanta  eft  ,  ut  in  decem  libris  partis  albuminofe 
feri  libra  (p)  una ,  uncia»  decem  cum  femiiTe  repertse  fint ,  etfi  facile  credo  Joan- 
ni  Bohn ,  <jui  incertam  concrefcibiiis  gelatina?  portionem  eflfe  monuit  (q) .  In  fe- 
ro  fanguinis  taurini  tamen  plus  dimidia  pars  aqua  eft  (r)  ,  in  humano  fero  ionge 

ma- 


CO  P.  18.  29.  pondere  fpecif.  humor.  corp.  hum.  p.  14. 

(a)  Diff.  VIII.  p.  103,  (h)  Nov.    hypoth.    phyfiolog.    p.   6.    nempe  juti 

(b)  Edimb.  Eflays  t.   2.  p.  101*  3938.  1875. 

(O  Ibid.  (i)  Bryan   Robinfcn  anrm.  cecon.  t.  a.  p.  4.30. 

00  P.  64.  uti  5*9  ad  551.  (10   Tabor  p.  64. 

(e)  Phyfiol.med.  p,  5.  nempe  uti  502—  ad  485.  uly  £.°c/°  4iS* 

Vaccini    vero    feri    rationem   ad  aquam  facit  ,  oti  J"H  Dtl,vis  Phih  tT**(-  «-438. 

9  (n)  Tabor  p.  65. 

S®5~o  ad  eumdem  numeruna,  canini  ut  500,  agni-  (o)  Serum  eft,ad  Iac  uti  5*9  ad  $67.   ve\  5^8. 

Tabor  p.  64. 

Ili  ut  4f4«  .  (p}  Viiutfens  traite  des  Jiqueurs  p.  ao. 

4  (q)  T>e  rnenftruo  univerf.  p.  4(54, 

(O  Inftit.  phyf.  p.  364.  (0  Bmb  i.  c.t.  3,0, »35. 
K%)  Nempe  «ti  i^.    a98.    &  »9g.    ad    a8S.   de 


88  L  I  B.    V.    SANGUI  S. 

major,  ad  ~~  in  CI.  Rhades  experimento  (j)  .  Fluiditas  mocfico  cum  calore  ma- 
jor  quam  grumo  eft,  ut  omnino  cruor  fponte  coeat ,  ferum  vero  de  fano  fanmi- 
ne  fudans  non  perinde  fponte  fua  addenfetur  ,  inque  fani  pariter  hominis  cada- 
vere  fluidum  femper  reperiatur ,  nifi  in  animalibus  calidioribus,quibus  jn  pericar- 
dio  in  gelatinae  naturam  -fponte  doil  (  t  )y..  Sed  ejufmodi  animalibus  fpfa  etiam 
urina  (u)  vifcida  eft  ,  &  coaguio  proxima  ;  Multis  tamen  modis  ferum  fangui- 
nis  cogitur .  Extraclum  ignis  ope  de  animalium  carnibus  ferum,  in  frigore  fpon- 
te  fua  ftat,  in.que  gelu  abit  :  in  eadem  frigida  pars  certe  lymphaj  ,  de  qua  pau- 
io  plura  dicere  oportebit  ,  in  tenerrimi  gelu  fpeciem  coliigitur  .  Deinde  caior 
(x)  paulo  major ,  quo  aqua  nondum  ebuliiat  ,  graduum  tamen  143  &  (y)  150  „ 
thermometri  Fabrenbeitiani  ,  utique  ferofam  fanguinis  partem  cogit  ,  hoc  cum 
difcrimine  ,  ut  cruor  ruber  nulla  fui  jaclura  fa£ta  confiftat  ,  ferum  vero  ma^nam 
fui  ponderis  partem  prius  amittat  ,  quam  in  gelu  coeat  ,  qnam  partem  ad  duas 
tertias  Joannes  Tabor  (  r  )  ad  tres  omnjno  quartas  partes  ^fntonius  de  Heyde 
(a)  geftimat .  Curiofius  olim  auditor  nofter  Cl.  Rbades  (  b  )  ferum  fanguinis  in 
calons  148.  gradu  Fabrenbeitiano  opacum  reddi  ,  ad  150  vaporem  emittere  ,  ad 
151  in  gelatinam  cogi  ,  ad  152  afbuminofurn  coagulum  imitari  obfervavit  .  In 
Cl.  Francifci  Boijfier  experimento,  reduclis  gradibus  ,  lympha  gradu  fere  141  in- 
cipit  albefcere  ,  gradu  vero   158  vel  160  cogitur  in  corium  (c) . 

Coagulabilis  ifta  indoles  feri  fangui-nis  primum  Guiliehno  Harveio  (  d  )  inno» 
tuiffe  videtur  ,  qui  ferum  coflum  in  mucilaginem  abire  vidit  ,  quod  inde  expe- 
rimentum  a  Bartbolsno  (e) ,  Pecqueto  (f)  ,  aliifque  repetitum  eft  .  Poft  eum  CI, 
Go'%adius  ,  Hieronymo  Barbato  (g)  Patavii  eamdem  feri  naturam  demonftravit  , 
&  pnor  forte,  &  ante.ano.  1650.  hibernus  medicus  aliter  perfuafo  Fri^tmelicce 
eam  denfabilem  indolem  oftendit  (  b  ), 

Std  etiam  abfque  tanta  ignis  violentia  ferum  fanguinis  ,  aut  fponte  per  quie- 
tem  in  vivo  animale  cogitur  ,  aut  a  morbis .  A  quiete  quidem  coire  faepe  vidi  , 
in  animaiibus  minime  aut  calidis  ,  aut  grandibus  ,  neque  enim  alia  alba  iila  ge- 
iatina  eft  ,  qus  circa  vuinera  arteriarum  (  i  )  &  venarum  plurima  circumfundi- 
tur,  &  quse  eadem  in  ipfis  vafis  fanguinem  vehementibus  non  raro  adeo  foiida  con- 
fiftit  ,  ut  per  foiidas  vias  ruber  cruor  fibi  vafa  aperiat  (  k  )  .  Eadem ,  procul  du- 
bio,  etiam  in  homine  partem  ejus  operculo  conftituit  ,  quod  magnorum  vulne» 
rum  arterioforum  oftia  claudit  (/).  Denique  ad  ferum   fanguinis  pars  magna  po- 

iypo- 


(s)  P.  aj. 

(0  L.   IV.  p.194. 

{u)  Urina  cervi  refrigerata  ad  febi  modur»  eon« 
crefcit,  Eph.  Nat.  Cur.  Dec,  I.  ann.  8.  obf,  30.  & 
feraen  arietis  Buffbn  t.  5.  p,  11, 

(x)  Bofle  apparat.  p.  133,  Petit  epift.-II.  p=^.J. 

Cy)  Schisienke  p.  139.  Boerhaavt  Elem.„  Chem. 
t.  2,  exp.  116.  117.  Shebbeare  t.  a.  p.  31.  Verduc  t.i. 
p. 355.  In  lympria  cadem  natura  ell  Perkeyen  L.II. 
V-  '°3.  &  in  fero  hydropico  non  putrido  Blair  mi- 
fcell.  p.  ji3.  Heifier  cle  hydrocele  p.  15.  Littre 
Mem.  de  V  Acad  des  fcienc.  1701.  p.  503.  Hmtlin 
Commerc.  Lit.  NBric.  J745.  hebd,  50. 

Cx^  ?.  64. 

(a)  Obf.  87. 

Cb)  L.  c  p.  17. 30. 


(c)  De  inflamrnat.  p.  140, 

(d)  De  gener.  anim.  p.  itfi. 

00  Laft.  thoracic.  p,  46.  hift  4?.  Cent.  IILanat. 
renov.  p.  134. 

(f)  Diff.  anatom.  p  4*. 

Cg)  De  fero  fanguinis   p.  155. 

Ch)  Apud  Binninger  Centur.  I.  obf.  13.  qui  idena 
teftis  oculatus  fuit . 

(i)  Second  memoir.  Exp.  88.  153.  IS4  IS5-  137"» 
163.  167.  170.   171.  17CV.  183,  189.    Remus  p.  65. 

(k)  Exp,  180.   183. 

(1)  V.  g.  Petit  Mem.de  l'Ac8i?.  des  fcienc.1731. 
P-  3  91-  3  93-  Pelliculam  vocant  Phil.  tranfacl.i7SJ. 
n.  te.  quse  fuper  vulnus  «afcatur  ,  &  feptUJB  p*Ul«- 
€idum  ,  ia  Fojfe  *b{.  p.  73. 


S  E  C  T.    III.    S  E  R  U  M.         #  .87 

lyporum  pertinet  ,  quam  pallor  (m)  ipfe  prodit,  &  qua»  fecit  ,  ut  vetufti  fcri- 
ptores,  polypos  cum  adipe  (n),  cum  febo  (0) ,  cum  medulla  (p),  cum  pituita  (/>*), 
cum  gelatina  (p**) ,  cum  muco  (?),  cum  tendine  denique  (r)  compararent^.  Ex 
filamentis  albuminofis  polypos  olim  Samuel  Collins  (s)  deduxit,  &  Tfjon  (s  ),& 
polyporum  fundamentum  lympham  effe  111.  Senac  (t)  au&or  eft  . 

Iterum  vix  poteft  dubitari  ,  quin  idem  fanguinis  ferum  matenam  crayfc*'  llli 
fatis  celebri  pr^ebeat  (  1 )  ,  quae  in  fanguine  natat ,  quoties  cum  inflammatione, 
pulfuque  duro  febris  acuta  conjungitur  (  u  ) ,  &  quam  vulgo  pleurtticam  vocant  , 
etfi  etiam  intermittente  in  febre  («*),  &  in  angina,  m  catarrho  (»**),  m  va- 
riolis  («***),  in  colico  dolore  (*)  ,  in  rheumatifmo  (/),  m  podagra  (^),  m 
maligna  febre  (*)  ,  in,  hydrophobia  (b)  paffim  repentur  ,  &  a  feminarum  gra- 
▼idarum  fanguine  raro  tota  abeft  (c).  Muita  quidem  in  hac  crufta   paradoxa  funt 

quo- 


(m)  Chiftet  obf.  \6.  Polypi  albi  &  fubalbi  Mal- 
pigb.  pofthum.  p,  45  Barrere  obf.  anat  p.  100.  ed. 
nov.  p.  104.  feqq.  Vandermonde  t.  2.  p.  97.  98.  P/^?- 
»/«; 'de  Diabete  p.  131.  ex  Elidao  Paduano . 

(n)  Welfch  epifagm.  obf,  \6.  Hofman  de  pingued. 
it.  23.  Pingues  adeo  credit  Ili.  Boehmer ,  uti  etiam 
infiammabiles  faciat  j  de  prsecav.  polyp.  gener. 
Co)  Wfp:  Bofcus  in  facult.  anat, 
Cp)  Smetias  mifcell.  t.  10,  p.  523.  Blancard  chi- 
Turg.  p.  431. 

(p*)  Tulp.  L.  I.  obf.  27.  Pijftnius  I.  c.  Ad  20. 
imcias  in  dextro  ventriculo  Blas  L.  I.  obf.  19. 

Cp**)  Severin  de  occult.  abfceff.  p.  277.  in  utro- 
qne  cordis  finu  ,  venis  ,  &  auriculis  cordis  Bayle 
apop!ex.  p.  52.  53.  coagula  Iymphatica  Sauvages 
de  inflammat.  p.  240. 

Cq)  Mueus  in  membrana  contentus  polypum  ef- 
ficiebat  Beehmer  ].  c.  Cum  pituita  comparabat  Blas 
L  I.  obf.  19.  &  ih  Homungii  cifta  fimilia  reperiun- 
tur  p.  456. 

CO  Pechlin  de  nigred.  aethiop.  p.  16. 
Cs)  Syftem.  of  anat.  p.  770. 
Cs*)  Anat.  of  a  pygmy  p.  10. 
CO  T.  IJ.  p.  460.  tum   Bartbolintis  L.  I.  hift.  52. 
C  Bauhin  tbeatr.  anat.  ex  Pefalio  p.  118.     Albam 
eruftam  defcribit  Malpighius ,  cujus  interftitia  fan- 
juis  ruber  occupet ;  de  polyp.  p   116. 

(1)  Ahqua  ex  multis  ad  cruftam  coriaceam  fan- 
guinis  .  Ea  tota  ftt  ex  fibris  ,  Kronauer  p.  23.  In 
principio  febrium  malignarum  reperitur  ,  Hafe- 
«oehrl.  aan.  med.  p.21.  23.  Rouppe  p.  263.  Monre 
4ifcas  ef  hofpit.  p.  j8.  Conjungitur  ctiam  cura  fan- 


guine  laxiori,  Rouppe  p.i$6.  Monro  1.  c.  In  fcor- 
buto  ,  quo  vifcidius  c»rium  ,  eo  magis  diffoluta 
m.ffa  fanguinis  Lind.  fev.  infeft.  p.  98.  Videtur 
fieri  a  nexu  leviori  lymphse  cum  rubra  parte  fan- 
guinis  ,  traftione  vero  fortiori  ad  fe  ipfam  ,  ut  de 
rubro  cruore  fecedat  ,  &  fe  ipfam  attrahendo  m 
gelu  coeat.  Lege  Cl.Gaher  experimenta ,  fecundum 
qua:  de  fero  duplex  fedimentum  demittitur  ,  prius 
crufts  fimile,qu£e  de  vifceribus  inflammatis  fudat: 
alterum  puris  .  Eadem  crufta  fponte  quidem  deli- 
qnefcit,  ut  tamen  ab  igne  ,  &  ab  acore  chemico  , 
fe  cogi  patiattir  ;  Idem  p.  92.  Solvitur  a  fahbus 
lixiviofis  ;  &  fecundum  Cl.  virum  potifiimum  ab 
urinofis  volatilibus  p.  93. 

(u)  Schelhammer  de  febr.  p.  55-  I"  febnbus  m- 
termittentibus  faaguis  fpiiTus  &  pituitae  fimilior 
Charteufer  de  febre   intermitt. 

(u*)  Quefnai  de  la  faignee  p.  4°8.  hov.  ed. 

(u**)  Quefnai  ibid.  p.400. 

(u***)  De  Kaen   II.  p  24.  43.  t.  3.  p.  13». 

Cx)  v.  Switten  t.  3    p   1^9. 

fy)  Veratti  p.  57.  Arciffewiki  curat.  pod.  p.  96. 
97-  Quefnai  de  la  faignee  nor.  ed.  p.400.  De  Haen 
II    p!~24.  Stvbbe  phlebotom.  p.  113. 

(z)  Ccfte  fur  la  gaute  p.  21.  D»  Haen  rat.  rned, 
II,  p   2$. 

(a^  Barker  diff.  on  tbe  prefent.  fev.  p.io.  Frank 
alteluja  p.  329.  A  de  Haen  rat.  med.  p.  166. 

Cb)  Journ.  Encycloped.  1. 1.  p.  83.  . 

Ce)  De  Haen  rat.  med.  p.  109.  &  P.  II.  p.  *S- 
Quefnai  1 .  c.  p.  400. 


8S  IIB.    T.    SANGUIS. 

quorum  caufas  nondum  rede  tenemus  (d)  .  Magis  manifeftam  oriri ,  quando  faa* 
guis  arclo  vafe  excipitur,  minus  fi  amplo  ,  magis  iterum  fi  fanguis  infigniori  faltu 
eruperit,  vidit  Cl.  vir  Thomas  Schvyenke  (e)  ;  addit  Cl.  de  Haen  ,  fanguinem  quo 
magis  guttatim  fluxerit,  &  quo  rapidius  ,  eo  denfiorem  innatantem  habere  cru- 
ftam  (/).  Deinde,  de  eodem  homine,  eodem  tempore  miffus  fanguis  in  aliis  va- 
fcuiis  cruftam  impofitam  habet,  in  aliis  nequaquam  (g).  Denique  fanguis  fub  ea 
crufta  non  ideo  denfior  eft  ,  &  niger  fere  ,  faspeque  potius  magis  diffolutus 
fubeft  (h)  . 

Utcumque  hsec  obfcura  funt,  primum  tamen  facile  oftenditur,  de  fero  cruftam 
nafci  (')  ,  cum  de  cruore  feparetur  (k) ,  &  grumus  ruber  ( / ) ,  fuis  manifeftus  do 
tibus  fubfit ,  neque  idem  in  eam  naturam  ullo  modo  mutetur  ,  aut  cruftse  partem 
efficiat  (m);  neque  huic  fententia?  obeft,quod  prajter  cruftam  ferum  fluidum  non- 
nunquam  adeft  (n).  Recle  adeo  hanc  cruftam  cum  polypis  %A'ndreas Pafia  (<?)com- 
paravit,  cumque  albumine  Frandfcus  Quefnai  (p) . 

Deinde  iterum  certum  eft  ?  a  vehemente  fere  femper  cordis  aclione  nafci  (q), 
ut  fanguis  in  principio  pleuritidis  nondum  coaclus  ,  fecundo  tertio  quartove  die 
crufta  pleuritica  obducatur  (r).  Una  fere  pulfus  durus  &  magnus  conjungitur  (s), 
etiam  quando  febris  abeft  (t).  Porro  eo  durior  &  denfior  nafcitur,  quo  majorfe- 
bris ,  duriorque  pulfus  eft  ( u  )  .  Hinc  in  febribus  catarrhalibus  ,  crufta  mollis  eft , 
dura  in  pleuritide  (x).  Frigore  etiam  per  aerem  dominante  frequentiores  crufbe 
reperiuntur  (y) . 

Non  ideo  a  calore  febrili  nafcitur  (^),  qui  nuhquam  eo  affurgit  (a),  ut  gra- 
dum  148  attingat  (  b  )  ,  ferumque  cogere  poftit  .  Sed  neque  a  diffoluto  fanguine 
provenit  (c)  \  cum  ea?dem  caufa» .  &  fanguinem  diffolvant  &  ferum,  neque  me 
dubia  Cl.  Swietenii  ab  opinione  dimovent  (d).  Cum  enim  calor  148  graduum 
lympham  ,  omnefque  humores  lympha?  fimiles  cogat  ,  in  cruftam  pleuriticje  fi- 
milem,  etiam  ea  crufta  ad  denfationis  potius,  quanx  diflblutionis   genus  pertinet. 

Totus 


(d)  Theoriam  lege ,  fi  pla«et,apud  C\.Sbebheare 
t.  2.  p.  21.  Quid  i:t  ea  pellis  profitetur  fe  nefcire 
G-  v.  S-wieten  1. 1.  p.  651. 

(e)  L.  c.  p.  160.  De  Uaen  t.  3.  p.  J30. 
(O  P-  103. 

(g)  P.  103.  conf.  Cleghorne  p.  146. 

(h)  Idem  p.  104..  108. 

(i)  Sauvages  l.c.Quefnai  de  la  faignee  ed.  nov. 
p.   414. 

(k)  Idem  ibid. 

(1)  Schwenke  p,  155.  Veratti  1.  c. 

Cm)  Quefnai  oe  la  faignee  ed.  nov.  p.  400.  408. 

(n)  Sc hwer.ke  ,  de  Haen.  Idem  tamen  ferum  efle 
iatetur  p.  357.  ut  ejufmodi  ferum  fit  ,  quod  jam- 
3am  in  cruorem  fit  tranfiturum  .  Sed  ea  mutatio 
incerta  eft ,  neque  cum  aliis  phsenomenis  confe.ntit. 

(o)  De  reotu  fanguin.  p.  70.  76. 

Cp)  L-»c  p.  4>4- 

Cq)  Quefnai  1.  c.  j*.  400.  408.  Schwenke  p.  163. 
Ds  Haen  &e. 


(r)  Boerbaave  Prax,  med.  t.  1,  p.  165-  G.  v.fwie- 
ten  t.  3.  p.  '69.  t.  1.  p.  177.  Pifeni  fpicileg.  cu- 
rat.  p.  iii.  de  Haen  p.  \oz.  In  variolis  B.  Lsngri sb 
plain  direft.  on  the  finalpox  p.  5. 

(s)  Damianus  Sinopeus  parerg.  med.  p.  331. 

(t)  Idem. 

(u)  Schwenke  p.  i$6.    Quefnai  p.  408.  finoptst$ 

P.  387- 

(x)  Memoir    de  TAcad.  de  Chir.  t.  1.  p.  185. 

(y)  Burggrav.  de  aere  aq.  &  locis  Francof.  p.80. 

(z)  Ccnjeftura  fuit  Cl.  Quefnai  ,  qui  propriam 
opinionem  candidus  antiquavit;  tr.  des  fievres  t.i. 

P    ii9- 

(a     Calor  in  pleuritide  101.   104.    graduum  Cle- 

ghcrne'?.  145.  146. 

(b)  P.  7.6. 

(c)  Quefnai  de  la  faignee  p.  405.  febr.  corjtm» 
%   z.  p.^36.  37.  3  9° 

ffl  P.  6-5?» 


S  E  C  T.    III.    SERUM.  89 

Totus  in  plcuriticis  fanguis  periade  cogitur,  cum  color  faciei   eodem  cum  crufta 
fansuinis  pallore  fit  (d*). 

fterum,  etiam  in  vivo  homine  ferum  nonnunquam  in*  hminas  concrevit  (e), 
&  vulgo  lympha  pulmonem  intus  infarcit  (/)  denfumque  &  folidum  eflficit  ,  ea- 
demque  per  fuperficiem  vifceris  exfudans ,  notiffima  crufta  hoc  vifeus  obducit  (^), 
inque  aquis  hydropicorum  ,  fponte  fua  in  membranas  abit  .  Eadem  in  aneuryfma- 
ticis  faccis  videtur  fpuriam  membranam  arteria;  addere,  qua  ejufmodi  receptacula 
obduci  folent  (h) . 

Eadem  procul  dubio  materies  eft,  quam  ferum  ad  polypos  fuppeditat  (h*) . 

£x  fero  etiam,  neque  ex  cruore ,  oritur  membrana  Merreti  ,  qui  partem  fan- 
guinis  innatantem  ,  ferumque  adeo,  frigore  in  glaciem  coaclam,  &  poft  regelatio* 
nem  iterum  frigori  expofitam,  in  membranam  abiifle  vidit  (/)'  ,  frigore  enim  fe- 
rum  fanguinis,  &  citius  quam  aqua,  tardius  quam  cruor  in  glaciem  vertitur  (k) . 
Idem  parum  a  gelu  rarerit,  paulo  tamen  quam  cruor  magis . 

Si  paulo  lentius  cruore  ferum  coit,  in  firmiora  tamen  abit  coagula ,  five  a  vi- 
Xx  viribus  ,  five  a  morbo ,  five  a  calore  vehementi ,  five  a  fpiritu  acido  ,  aut  ^ 
vini  parte  fpirituofa  cogatur .  Ita  recentiores  in  primis  galli  monuerunt  (/) . 

IVJajor  etiam  vis  ignis  ferum  in  fpeciem  gummi  fragiiem  &  friabiiem  (w),ne- 
que  porro  fblubilem  convertit ,  ut  fummam  denique  duritatem  acquirat  (n) .  Sed 
etiam  pleuritica  crufta  cum  ftillatitio  vini  liquore  m  duriflimum  corium  abit  (0), 
&  ferum,  leni  exhalatione,  fenfim  in  gluten  tenaciffimum  tranfit  ,_  colia^  fcrinia- 
riorum  non  diffimile  (p).  Denique  albumen  liccatum  in  gummi  infipidum  ,  & 
friabile  addenfatur  (q) . 

§.  III.  Eadem  dotes  tn  Ifmpha  reperiuntur . 

Idem  fanguinis  ferum ,  aliquando  modico    rubore   (r)    tinclum  ,   aliasr  omninrj 

pellucidum  ,  Lympha  nomine  in  peculiari  vaforum  genere  movetur  ,  quod  defcri- 

pfimus.  Fuerunt  utique ,  qui  negarent,  lympham  per    vafa   aquofa    meantem   fe- 

ro  fanguinis  fimilem  effe :  fuerunt  qui  eam   lympham   exhalare    (r*)   fcriberent ; 

Haller  Phyfiolog.  Tom.  II.  M  fue- 


(d*>  Schvasnke  p.  154.   Vide  de  lymphse  in  caH-  (1)  Helvetius  eclairciffemens     p.   16.    Petit    Me- 

dis  morbis  coagulatiorte  Senae  t.  II.  p.  94.  moir.  de  PAcad.  1731.  p.   391.  393-   Quefnai  de  Ia 

(e)   B:nnin$er  Centur.   V.  obf.  4.  faignee  p.  13.  ed^  vet.    Senac  tr.    du  coeur  T.  II. 

(O  De  phthTicis  confentit   l\i.  Senac  t.TI.  p.467.  p.   92. 

De  peripneumonicis  vide  opufcul.  patholo*.  obf.  14.  (m)  Eller  Mern.  de  Eeriin  T.  XI.  p.  15.  T.  VII. 

Cg)  Senac  t.  a.   p.   97.  414.  415    Valcarenghi  me-  p.  7- 

dic.  ration.  p    100.  101.  Klaunig  obferv.  la^Galler.  (jO  Ofli  comparat  Lanci/ius  I.  C  p.  10. 

di  Minerva  t.  7.  p.  19.  De  Haen  rat.  med.  P.  2.  p.  (V)  Schwenke  p.  166. 

17-     8    47.  &c.  (p5  Rbades  p.  17.  A.de  Heyde  oh(.  67. 

Ca)  Opufcul.    patholog.  obf,  19.    Petit    memoir.  (q)  Sape  vidi  ,  tum  Neumann  ex  edit.  Zimmtt- 

de  TAcad.  des  fcienc.  1736.  t,  10   i.  6.  Riva  Eph.  manni  p.  1297.  De  ovo  Sturnt  phyf.   gener.  p.  535, 

NrLi£ur'  Dec  l'  ann'  h  ob{  l8,  &  EPh-  Nat-  Dec-  IL  ann-  IH"  obf-  58- 

(h.  3  De  Haen  P.  II.  p    17.  &c    quem  vide  eru-  (r)  Ptchlin  obferv.  p.  147    Peyer  obf.  13.  F.  Sfl- 

/  °^,e.ndentem  1  ab  ea  materie  etiam  pus  nafci  :  vius  diff.  viu.  num.  7.    ferbeyen    L-    II.  p.   106. 

etfi  mihi i  quidem    &  fedes    &  natura    puris  inflam-  Flavum  Deu,'7n*  de  funft.  microc,  diff.  vn. 

mabilis  haftenus  repugnare  videntur .  (r*)  Ptchlin  'ibid  Ferheyen  ibid  Lifler  de  humorf 

0)  Btrch  t   1.  p.  3S4.  anno   I(563,  c.0(  p#  ,9Qi  esj(  bat^  Malpigb.  pofth.  p.  ifia. 

(k)  Dtebold  de  .aere  in  liquid.  hun^an. 


9o  I7B.T.    SANGUIS. 

fuerunt  contra,  qui  Iympha  magis  aquofum  ferum  (s)  facerent  ,  magifque  fal- 
fum.  Verum  certum  eft,  lympham  recentem,  perinde  de  gelatinofa  (t)  natura 
efle ,  perinde ,  poft  aiiquam  exhalantis  portionis  ^cluram  ,  ut  ferum  fanguinis 
cOgi  (»),  adfervatamque  ,  etiam  fponte  cqagulari  (*)  ,  &  cum  vitriolo  (?)  . 
Sed  etiam  falfum  faporem  (^)  cum  fero  utique  communem  habet  ,  &  reliquas 
dotes  (a) . 

Idem  ,  aut  paucirTimis  dotibus  diverfum  ferum  ,  iterurn  reperimus  in  albumi- 
ne  (b) ,  in  vapore  exhalante  pericardii ,  pieurae ,  peritonssi ,  in  halitu  ,  quo  mini- 
mae  cellulaz  corporis  animalis  replentur  ,  in  hydatidibus  ,  in  hydropicis  aquis , 
quas  ex  vapore  congefto  nafcuntur,  in  denfo  infarclu  minimarum  cavearum  pul- 
monis  totiufVe  corporis  .  Omnibus  enim  his  liquoribus  natura  coagulabilis  ,  & 
fapor,  &  reliqua  communia  funt .  Hydropicum  ferum  (c)  ,  dum  recens  eft  &  a 
putredine  purum ,  perinde  fubfaifum  eft  (c*)  &  a  calore  cogitur  ,  &  ab  alcohole, 
acidifque  licjuoribus .  Idem  perinde  ut  fanguinis  ferum  ,  coagulabilem  naturam  de- 
ponit  (d)\  quando  adfervatum  corrumpitur.  Eadem  liquoris  hydatidum  natura  eft. 
Sed  etiam  in  cellulis  aut  cuti  fubjedlis  aut  mufculorum  carnibus  interpofitis ,  eam 
gelatinam -  fepiffime  vidi,  non  fine  rubore  (i).  In  tumore  femoris  fuccus  in.  calida 
coagulabilis  ftetit  (e),  &  in  mamms  parte  cancrofa  (/),  denfaque  .  Sed  in  fcro- 
phuiis,  venereoque  malo  infeclis  corporibus  lympha  adeo  fpiffa  (g)  vifa  eft  ,  ut 
fanguinis  de  amputato  membro  fluxum  fifteret .  In  iifdem  ,  venereo  malo  taclis  , 
&  vense  materie  alba  pituitofa  plenze  reperiuntur  (b)  &  lacerti  pituita  obducli,  & 
eadem  in  coarticulationes  offium ,  &  circa  perioftea  congefta  haeret  (/) .  In  morbis 
pulraonum  diuturnis  lymphaticum  infarc-tum  jam  tetigi  (k). 

Sed  eadem  eft  porro  lympha  ,  qux  de  carnibus  animalium  ab  aqua  calida 
cducitur,  jurique  naturam  alibilem  impertit .  In  jure  vitulino  f-§  (/)  ejufmodi 
^ludnofae  materi«e  fuerunt,  qus  in  gelu  confifteret  .  A   calore  enim  cum  aqua 

mi- 


•ts)  Eiemens  de  phyflol.  p.  6,6. 

Ct)  Drelincourt ,  Nicolaus  Stenonis  f.  apad  Bar- 
ibolinum  Centur.  IV»  epift.  79. 

(u)  Bartbolin  vaf.  lymph,  p.  79.  lymphat.  homin. 
j>.  44.  46.  Diemerbroeck  anat.  c.  13.  L.  I.  Weffer 
Auh.  anat.  p.  99.  Brumner  de  pancreate  p.  61.  de 
glaHd.  duoden-  c.  4.  Bellin  de  motu  cord.  p.  44. 
Verheyen  L.  I.  Tr.  II.  p.  aa.  Deufing  diflT.  7.  de 
funftion.  microcofm.  &  accurate  in  Donaldi  Mon- 
roo  diff.  de  hydrope  p.  17.  18. 

(x)  Kchlhans  apud  Barthol.  defenf.  contra  Rio- 
lan.  p.  78.  In  gummi  coit  in  hepate  Pechlin  obf. 
j».  147. 

Cy)  Malpigh.  pofthum.  p.  \6x. 

(X>  Rudbek  infid.  p   80.  Bohn  progymn.  ij. 

(a)  Bartholin  vaf.  lymphat.  p.  79- 

Cb)  Ut  denfius  eft ,  ita  aliquanto  facillus  ia  fer- 
vida  coit  ,  de  Haen  p.  97.  Poerner  p,  3». 

(c)  Tbemel  obererzgeburg  journal  t.  a.  p.  x«. 
Rbades  p.  30»  Serius  aliquanto  Qmelin  Couun,  I/it. 


Nor.  1745.  hebd.  51.  Vieuffens  obf.  d'  anat.  &  de 
prat.  p.  19B.  Sedimentum  gelatinofum  &  mucofuna 
relinquere,  quando  exhalavit  Senac  T.   II.  p.  411. 

(c*)  Duverne?  Mem.  de  1'Acad.  des  fcienc.J^OJ. 
p.  151.  Blandum  albuminofnm  Gmeiin . 

Cd)  N.4.  P-  133-  ,     ,      . 

Ci)  In  numerofis  experimentis  aqua?  hydropic* 
eodem  modo  coguntur,  ut  ferum  fanguinis  . 

(e)  Mem.de  1'Acad.  de  Chir.T.  I.  P.  I.  p.  131» 
P.  II.  p.  66.  ed.  la. 

(O  Becket  de  cancro  p.  16$.  conf.  Ser.ac  T.  II. 
p.  98. 

(g)  Petit  Mem.    de    V  Acad.   des   fcienc.    1731» 

P-  394-  ,  ' 

(h)  Aftrut  de  Morb.  vener.  p.  651.  Polypusvtre- 
quens  ia  venereis  Malpigh.  polyp.  p.  ia8.  &  cru- 
fta  coriacea  de  Raen  II.  p.  14 

(i)  Nic.  Maffa  de  morbo  neapol.  p.  109.  n». 

(k)  Opufc.  pathol.  obf.  14.  Senac  T.  II.  p.  4^7» 

(I)  Comraeac  Bonon.  T.  11«  P.  h 


S  E  C  T.    III.    S  E.  fcU  M.  91 

mifta,  contra  a  frigore,  &  nonnunquam  modico  acidi  liquoris  (m)  momento,  in 
tremulum  tenerumque  gelu  confiftit  in  culinis  notifTimum. 

Junioribus  animalibus  aliquanto  plus  ejufmodi  gelatinofi  laticis  ineft  (»)  .  Video 
111.  Virunv  (0)  ex  vetuftis  gallis,  &  ex  corde,  plus  gelatina?  exfpeclare ;  fed  negat: 
Cl.  Freke  omnino  ex  vetulis  animalibus,  gelatinam  obtineri,  &  certe  vulgo  ju- 
nioribus  potius  animalibus,  vitulique,  non  bovis  carne  ad  parandam  gelatinam 
utuntur,  &  confentiunt  experimenta  Ci.  virorum  Beccarii  &  Montii  (p),  quibus 
conftat  ex  bubula  carne  omnino  gelatinam  non  potuiffe  parari. 

Alia  animalia  aliis  magis  concrefcibiles  humores  habent ,  herbivoraque  magis 
quam  carnivora .  In  cochlea  humor  ipfe  vitalis  in  gelu  ( q )  modum  confiftit ,  & 
ex  cancrorum  (r)  lapidibus  gelatinae ,  neque  exiguaportio  obtinetur,  fed  duodecim 
omnino  grana  ex  lapidum  duabus  drachmis. 

Neque  deeft  pifcium  carni  fua  gelatina,  minime  Italis  ignota  (*•),  exque  non- 
nullis  aquatilium  fpeciebus  lentiflima  (t) .  In  univerfum  tarnen  geiu  de  pifcium  , 
ranarum,  cancrorumque  carnibus  minus  copiofum  obtinetur  («),  neque  perindefa- 
ciie  confiftit  (x) ,  ut  ex  vipera»  carne  tertiam  ejus  copia?  partem  fuppecfitant ,  quam 
vitulinam  quidem  (y ) .  Denique  in  jure  cancrorum  ,  aliorumque  aquaticorum  ani- 
malium  aliqua  urinofas  indolis  fere  figna  apparent  (^). 

§.  IV,  Serum  in  continuo  tepore  dijfolvitur .  # 

Eadem ,  qua»  cruori ,  etiam  fero  natura  eft ,  ut  leni  calore ,  etiam  quinquagmta 
graduum  thermometri  Fahrenbeitiani  ,  intra  paucos  dies  deiiquefcat  (  a  ) ,  tenuius 
fiat  ,  putrefcat  (b)  ,  fceteat ,  ad  urinofam  indolem  accedat  (c)  ,  aerem  generet  , 
yolatirfe  demum,  avolet :  ferius  equidem  ,  quam  ruber  cruor  (d).  Dum  putrefcit 
fedimentum  puris  non  dhTimile  deponit  (e)  .  Idem  quando  computruit,  natu- 
ram  coagulabilem  totam  exuit  ,  ut  porro  neque  ab  igne  ,  neque  a  vehemente 
acore  ,  neque  a  ftillatitio  vini  liquore  cogatur  (/).  Eadem  &  albumini  (f*), 
&  amnii  aqua;  (§)  ,  &  icbthyocollas  (b),  &  aquas  hydropics   (*),  hydatidum- 

M    2  ve 


(m)  Kridet  du  bon  chyle  p.  353-  pha  in  afciticis  &  pecloris  hydrope   vix  putrefcit, 

Cn)  Willis  de  cerebro  p.  134.  ed.  Lond.  1664.  8.  nifi  adfit  vifceri  corruptio  Bohn  lethal.  vuln.  p.149. 

(o)  Senac  T.  II.  p.  99.  Equidem  Cl.  Lcrry  de  fanguine  partem  rubram  ui- 

(p)  P.  141.  143.  Willis  I.  c,  timam  putrefcere  ;  des  alimens  f.  1.  p.  417.  &  fan- 

Cq)  Lijier  de  cochleis  p.  30.  guinem  fero    privatum    vix  contabefcere    fcribit  p. 

(r)  Cartheufer  mater.  med.  P.  I.  n.  4.  100.    Verum  ha>c    de    ficcato    &   ab   omni    humore 

Cs)  Valifner.  oper.  omn-  T.  III.  p.  167.  nunc  libero  fanguine  interpretor  .    Nimis  enim  ex 

(t)  Chej/ne  de  fanit.  infirm.  p.  38.  anatome  novi  ,   quam    facile  partes    rubrae    &  fan- 

(u)  Corr.ment.  Bonon.  1.  c.  p.  100.  feqq.  guine  plena»  computrefcant  . 
(x)  Ibid.  Cancrorum   jus    non  concrevit ,  rana-         Ce)  Pringle  p.  411. 
rum  debiliter.  (f)  Boerhaave  Pra>Iec"t.  T.  III.  p.  674.  Scbwtnk» 

Cy)  Ibid.  p.  71.  p,  i34. 

Cz)  P.  64.  (f«)  Malpigh.  de  form.  fet.  p.  12. 

Ca)  Boerhaave  Elem.  Chem.  %  II.  n.  115.  Cg)  Malpigh.  ibid. 

^b)  Pringle  p.  416.  (h)  Lifler  de  aquis  medic.  angl. ,  diff.  II.  p.  90. 

(c)  Rhades  p.  28.  19.  Boerhaave  Elem.  Chcm.  t.  C»)  Sehacher  tum.  ovar.pilof.  Floyer  pra;ternatur. 
2.  p.  350.  Poerner  de  album.  ovor.  &  feri  fang.con-  ftate  of  hum.  p.  99.  negat  nempe  ab  igne,ab  ala» 
Te"jent   P;  32-  mine  ,  aut  a  vitriolo  cogi  poffe. 

(d)  Philof.  tranf.  n-44»,  fcbwsnke  p.  134.  Lym- 


^ 


92  £JB.    T.    SANGU'IS, 

ve  (k)  aecidunt,  ut  adfervata?  &  putrefcentes  porro  eam  naturam   deponant,  quas 

ad  gelatinam  tendit,  &  nunc  ad  ignem  tot*  exhalent . 

Sed  etiam  crufta  inflammatoria  in  aqua  colliquefcit  (/),  modico  cum  calore  , 
&  vehementer  putrefcit  (m).  Quare  uti  cruor  (n),  ita  ferum  a  febre  mutatur  , 
ut  porro  poft  aliquot  venae  fediones,  fuperata  morbi  vi,  nullum  nunc  corium 
pleuriticum  in  emiffo  fanguine  reperiatur  (o).  Ab  eadem  febre  ferum  fupra  rao- 
dum  falfum  fit  (p).  Serum  in  peripneumonia  ita  mutatur ,  ut  ab  acore  vix  cogi 
fe  patiatur,  neque  i5omo  fed  189  demum  ignis  gradu  cogatur  (q),  &  altero  die 
jam  viridi  colore  fyrupum  violarum  tingat  (r) . 

Minora  tamen  in  univerfum  naturae  urinofas  flgna  oftendit  (s)  ,  quam  cruor  , 
etiam  quando  computruit  ,  &  aliquando  a  recente  jam  fracidum  parum  habuit 
difcriminis  (t).  Dudum  Robertus  Bqyle  (u)  monuit  ,  debilem  ex  fero  fpiritum 
prodire  ,  etiam  quando  computruiffet  (  1  }  .  Caufa  procul  dubio  hujus  a  cruore 
diverfitatis  in  aqua?  abundantia  eft,  quse  feri  magnam  partem  efficit,  inque  olei  , 
faJfarumque  particularum  parciori  (x)   portione. 

Difficilius  aliquanto  id  ferum  colliquefcit,  quod  in  igne  coivit ,  albuminifque 
coadti  fpeciem  induxit  (y)  .  Serius  adeo  ,  &  otravo  demum  die  (^)  fenfim  fol- 
vitur ,  &  fluidam  naturam  recuperat.  Id  autem  ferum ,  quod  cum  alcohole  indu- 
ruit,  id  utique  per  annos  manet  infolubiie  (**) . 

§.  V.  Mucllago  ferl  fangulnis . 

Aiiquando  minor  (b)  in  fero  copia  eft  diluti  muci ,  qui  modo  fub  tenerrimas 
&  pellucida*  tela?  fpecie  in  fanguine  apparet  (  c  )  multum  diverfus  a  natura 
coagulabili  ,  quam  lymphaticam  fanguinis  partem  galli  dixerunt  ( c* ) .  Eadem 
mucilago  ,  accuratius  nuper  defcripta  (d),  in  aqua  apparef  ,  quae  centefimo  gra- 
du  calida  fanguinem  de  vena  miffum  accepit ,  &  nunc  refriguit,  pellucida  ,  glu- 
tinofa  ,  taclum  fugiens  (e)  ,  poft  aliquot  horas  fufca  ,  folidior  (/)  ,  eujus  mini- 
ma   quafi  furfurea  portio  in  vini   fpiritu  fupereft   (g)  ,   neque   in   membranam 

un- 


00  Pohl  hydrop.  fac-car;  n.  18.  Terra  albuminis  vitrefeibilis  eft  .  Waller. 

CD  Haen  l.c.  p.  %6.  (X)  Secb   III.  n.  8. 

£m)  Pr-'ng!e  p.  417.                               .  (y)  Senac  t.a.   n.   40S; 

(V)  p.  3a.  (z)  Scbwenke    p.  167.    Pemtus    folvi    negaveraS: 

(0)  V).SmopeUs  I.  c.    p,   271.   331.  &c    Sauvages  111.    Petit  Epift.    II.  p.  25- 

fie  1'inflammat.  p.  144,  (a)  Boerhaave  1.  c.  p.  353.    adoe   de  Haea   I.  C. 

(p)  Tabor    p.   79.    In     febrlbrrs    intermittentibtis  p.  $6. 

ferum  minus  acre ,  quatti  in  contirniis  B.   Langrish  (b)  Senac  t*  2.  p- 97. 

praftice  p.  231.  (c)  Senac  t.  2    p. ',00.  Quefnai  ceCon.  anim.  t.  %. 

(q)  Rhades  p.  aj.  p;358-  3"9'  ol'm  eum  ■>    At  veiijs  pedis  edudlum  , 

<i)  Ibid.  debilioribus  corponbus    in  primis  tribuit    Godotre- 

(f)  Philof.  tranfaft.  n.  495.  dus  Moebius  p.  239    &  Sinibaldus  in  apoll.  bitron. 

CO  Poer«er  1.  c'  p.  31.  te  p.ni.  Habet  etiam  Cl    SchwenZe  p.    171.   »73« 

(u)  Apparat.  ad  hift.  fang.  p.  64.  7».  Cc")  J*»-»*-  *•  a-  P- 97-  J^*/««  i.  C 

(1)  Serum  fanguinis  putrefcit  ,  &  alcalinam  na-  (d)  De  Haen  p.  97.  fe«j<j. 
turam  induit,  G.^Je»-  p.   8i   ,    ferius    quam    fanguis  Ce)  P.  97-  9&. 

Idern.  Sie  etiam  aqua  hydropica  Bleyffe  de  putred.  (f)  P.  98. 

p.  8.    Aqua  hydropica    poftquam  edu£ta   eft  ,    una  (£)  lbid* 
hora  poft  id  tempus    elapfa  ,    fcetuit    Ruyjch  obfl". 


S  E  C  T.    III.    S  E  R  U  M.  P3 

•unquam  tranfitura  (b) ;  in  aqua  poft  aliquot  dies  fponte  evanefcit  0')5&  a  calore 
^funditur  (/'*). 

Adeps  lympha*  paflim  mifcetur  ,  inque  aqua  hydropica  (&),  &  hydatidum  (/) 
latice  vifus  eft,  &  in  membrana  de  porci  fanguine  (m) .  Cafu  vero  potius  credi- 
derim  admifceri . 

Sabulum  in  lympha  («),  per  morbos  apparuit  ,  &  in  ficcato  fero  teneraz  mole- 
cula»  apparent  (V),  quales  in  tophos  poctagricos  ex  muco  denfantur  (p).  Sed  haec 
elementa  a  fani  hominis  lympha  abfunt  . 

Aerem  utique  generat,  aliquanto  minori  copia  ,  quam  cruor  ,  quando  ad  80 
gradum  calefit,  aut  fub  vitrea  campana ,  aeris  exterioris  preflione  liberatur,bullas 
enim  eo  in  ftatu  generat ,  inque  fpumam  vertitur  (  q  ) . 

§.  VL  Quid  fero  ab  admiflis  variis  falibus  accidat  . 

Quse  ab  admiftis  diverfi  generis  falibus  ,  aut  aethereis  oleis  in  fero  apparent  , 
ea»  mutationes  ipfi  fere  cum  fanguinis  parte  rubra  communes  funt  .  Cum  neutro 
quidem  falium  genere  effervefcit  ,  ne  ea  quidem  iympha,  quse  in  majorem  ali- 
quam  caveam  effufa  ftagnavit  (  r  )  .  Cum  acerrimo  tamen  nitri  oleo  paulum  fer- 
vet ,  oleoque  vitrioli  (  s  )  .  Adeft  exemplum  ubi  cum  liquore  heliotropii  potius 
ruber  color  natus  eft  (  s  *  )  .  Sales  medii  perinde  ,  ut  rubrum  fanguinem,  ita 
ferum  diluunt ,  redduntque  liquidius  (  t  )  &  efficiunt  ,  ut  etiam  ab  igne  diffici» 
lius  cogatur  (  u  ).  Etiam  a  liquore  terra?  foliatae  tartari  ferum  refolvitur  (*).  Ia 
aqua  nitrata  cruftse  pleuriticse  deliquefcunt  (y). 

Cum  acidis  liquoribus  ex  vegetabili  regno  paratis  potius  diluitur  (  % ) ,  tum  fe- 
rum ,  tum  gelatina  in  corpore  humano  ex  vafis  fuis  effufa  (  a  )  .  Miror  ab  aceta 
cogi  vifum  Ci.  viro  (b) ,  quale  quid  nunquam  mihi  contigit  videre . 

Cum  acore  meraco  coagulatur  ,  potiflimum  fi  aufteram  naturam  conjunclam 
fcabuerit  >   cum  folutione   aluminis  (  c  )  adeo  ,    &  vitrioli  (  d  )  ,    &   ompha- 

cio 


(h)  P.  98.   99. 

0)   P.  99.    100, 

C»*)   Qyefnai  it  la  faignee  ed.  nov.  p.- 413. 

Ck)  Schochcr   !   c. 

Cp  BartboUn  hiftor.  84.  Cent.  IV.  Unftuofafum 
in  hydatidibus  particularum  meminit  Birch  T.  IV. 
P-  377- 

Cm)  Ruyfcb  thef.   I.  aff.  I.  n.  3. 

Cn)  Aft.  Budiflin.  p.  73. 

Co)  Eller  mem.  de  Berfin  T.  XI.  p.  15. 

(p)  Idern  ibid. 

Cq)  Diebold  de  aere  in  humor.  corp.  hitman. 
f.  4- 

(r)  Gmelin  Commerc.  Lit.  Nor.  1745.   hebd.  51. 

Cs)  Grcvu  1.  c.  Cum  acidis  liquor  hydatidum  fe- 
oimentum  dejicit  Bircb  t.  IV.  p.  317. 

Cs*)  Duverney  I.  c. 

(O  Eichel  I.  c.  p.  j3,  14.  Sckwenke  p.  195.  Rha- 
<ts  n.  35.  p.  24. 16.  Cum  nitro  miflum  demum  J56 


gradu  cc^gitur.  Coagulum  tieri  fponte  fe  diffoluCu- 
rum  Rutty  p.  51. 

QS)  Rbades  p.  16.  Serum  purum  131  gradtt  ther- 
mom.  Fahrenh.  a  calore  cogitur  ,  ferum  nitro  rni- 
flum  demum  156010. 

(x)  Phil.  tranf.  n.  47*. 

(y)  De  Haen  p.  ioi. 

Cz)  Eichd  p.  14.  Rhadef  p.  24.  Potrner  p.  i8. 
Rtft-tf  p  110.  Non  cogi  Ant.  de  Rien  p.  96.  Ta- 
men  non  impedit  acetum  ,  quin  140  gradu  caloris 
cogatur  Rhades  p.  18. 

00  Memoir.  de  Chirurg.  T.  I.  ?'.  II.  p.  85. 

CM  Petit  Epift.   II.   p.  36. 

(c)  Rbades  11.  31.  p.  li.  Schwenke  p.  196.  tyf, 
Ruttj/  p.  217  Etiam  albumen  Floyer  1.  c.  p.  6r.  & 
aqua  hydropica  Duvemey  L  c.  Ph.il.  tranf.  p.  471. 
R\utty  p.  117.  Tab.  AA.  &  vehementer  . 

(d)  Schwenke  p.  197.  Malpigbius  poft.hum-p.f62. 
Verduc  de  vitriolo  csruleo;  de  1'ufage  des  parties 

«   P.  352. 


j4  I/B.    ^.    SANGUIS, 

cio  (e),  quodde  plantarum  baccis  elicitur  .  Aut  totum  (/)  etiam  a  meraciffimd 
vitrioli  acido  cogitur,  aut  pars  major  (g),  ut  reliqua  aquea  fuperfit .  Rubrum  co- 
lorem  ab  ejus  contaclu  induit  (h) .  Reliqui  acidi  &  de  falibus  ftillatitii  liquores  (*) 
partem  feri  maximam  in  album'  gelu^cogunt ,  ut  aliqua  tamen  portio  fluida  (k) 
maneat  ,  nifi  major  acoris  copia  admifta  fuerit  (  /  )  ,  Etiam  hydropicas  aquas  ab 
iis  acidis  fpiritibus  coguntur  (  m  ). 

A  falibus  lixiviofis  rixis  ferum  potius  addenfatur  («),  ut  in  moliius  gelu  confi- 
ftat,  &  pars  coacla  prazcipitetur  (o)  &  ipfe,  non  quidem  ab  oleo  tartari  cogi,fed 
tamen  fiocculos  in  fero  ,  &  opacitatem  nafci  vidi .  Cantharidum  extraclum  lym- 
pham  cogit  (0*).  Qui  diluere  dixerunt  (p)  ,  forte  ab  aquae  copia  fibi  pafli  funt 
imponi .  Non  mutari  alii  maluerunt  (q).  Aqua  calcis  ichthyocollam  diffolvit  (r). 
A  liquoribus  urinofis  volatilibus  turbatur  ferum  (j),  &  pelluciditatem  amittit  , 
non  tamen  coagulatur  (?) .  lidem  admifti  intercedunt  ,  ne  ferum  ab  acidis  fpiriti- 
bus  addenfetur  (u) .  Serum  hydropicum  (*)»  &  polypum  (y)  dicli  funt  folvere. 
Cantharides  perinde  eam  indolem  a  fero  auferre  dicuntur,  qua  coagulationi  aptum 
Et  (zj-  Sed  hsec  prioribus  repugnant. 

Sincerus  liquor,  qui  de  vino  ftillat  ,  in  feri  parte  fuperiori  filamentofam  (a) 
lanuginem  excitat,  &  ferum  eo  magis  coagulat  (£),  quo  recentius  eft,  &  inte- 
srius ,  liquor  vero  vini  &  meracior  fuerit  ,  &  calidior .  Quod  enim  aliquot  jam 
cties  adfervatum  (  c  )  fuit  ferum  ,  ejus  fiuida  natura  a  vinofi  fpiritus  efficacia  vix 
•quidquam  patitur ,  &  ea  forte  ratio  fuerit  illius  difcriminis  ,  quod  inter  Cl.  vi- 
rorum  experimenta  intercedit  (c*').  Etiam  albumen  adultioris  pulli  male  cogi- 

m 


p.  359.  Serum  non  valde  fed  aHbumen  magis  ecgit 
idem  Ruttf  p.  &3<?.  Aquae  vitriolicae  Shadwell  & 
Cronebaum  ferum  fanguinis  &  albumen  cogunt 
Rutty  p.  zio.  168.  191.  -Lympha  duetus  thoracici 
a  vkriolo  cogitur  Malpigh.  pofthum.  p.  161. 

Ce)  Eichel^.  16.  Cum  adftringentibus  Sehwenke 
p.  196.   197- 

(O  Pitcarne  elem.  med,  math.  p.  41.  Petit  Epift. 
II.  p.  31.  36.  Rhades  p.  %%.  Poertier  p.  18«  De  lym- 
pha  duelus  thoracici  MonrQo* 
Cg)  Freind  p. 178. 
(h)  Petit  hc.  p.  3>5. 

(1)  Petit  Lettre  II.  p.  3'-  36«  Pitearne  p.  4*« 
Cogi  a  fpiritu  nitri  &  aluminis  Verduc  1.  c.  folu- 
tione  fublimati  hydrargyri  Boj/le  apparat.  p.  60. 
faturni  faccharo  Verduc  . 

Ck)  Freind  p.  17S.  Senac  T.  IL  p.  197-  Schwenke 
p.  197.  Rhades  p.  aa.  13-,  Ideo  negat  cogi  a  fpiri- 
tu  nitri  ,  forte  nimio  debili  Ant.  de  Heyde  obf.87. 
&  a  fpiritu  faiis  Verduc  \.  c*  Lympha  i-n  la£leum 
coagulum  cum  fpiritu  nitri  coit  Verduc  p.  383. 
O)  Eichel  p.  16. 

(m)  Mslpigh.  poft.  p«  ida.  Duvernef  memoir.dfi 
i'Acad<  des  fcienc.  1701.   p.  155.  156. 

(n)  Ant.  de  Heyde  1.  c.  Petit  1.  c.  p.  31.   35.  R.hs- 
dei  p.  13.  Pcernsr  L  c.  Rutty  p.  40$.  De  fero  fay- 


dropico  Duverney .  * 

Co)  Schwenke  p.  197.  d*  lympha  ductus  thora= 

cici   Monroo  1.  C. 

Co*)  Rutty  p.  117. 

(p)  Eichel  p.  14. 

Cq)  Pitcame  Elem.  p.  4i. 

(r)  Whytt  on  lime  water  t.  a.  p.  ios. 

(s)  Rhades  p.  23. 

(O  Haen  p.  96.  Non  mutari  Pitcarnt  1.  c. 

Cu)  Boyle  appar.  ad  hift.  fang.  p.74*  Petit  I.  c, 
p.  36. 

(x)  Senac  T.  II.  p.  479- 

(y)  Malpgh.  poft.  p.  i<5*. 

(z)  Baglivi  exper.  IV. 

00  E*'f/;e/  p.  18.  Poerner  L  C.  In  aquis  hydropi- 
cis  Gmelin  Comm.  Lit.  1.  c.  Lactefcere  ds  Haets 
p,  96. 

(b)  Boerhaave  Elem.Chem.t.  ».  p.  353.  Schvyen*- 
ke  p.  189.  Momoo  de  lympha  duclus  thoracici  . 
Etiam  ab  oleo  terebinthiase  cogitur  Idem. 

(e)  P.  91» 

(c*)  Si  mifceatur  aqua  reginse  hungari»,  vel  fui- 
furis  tinclura,  vel  fpiritus  volatilis  alcalinus  ,  cru^ 
fta  coriace^  nulla  nafcitur  Leigk  diff.  p.  81.  Id  ii 
aqus  uhsrtatem  retulerim . 


S  E  C  T.    III.    S  E  R  U  M.  95 

rur  (<r**).  Eadem  lympha  cum  fpiritu   vini    (d)  ,   &  ab   igne   (O  faepe   rube- 
fcit. 

Hsec  ceterum  experimenta  cum  toto  fero  facla ,  tamen  potiffimum  ad  ejus  par- 
tem  geiatinofam  pertinent. 

§.  VII.  Seri  ab  igne  mutatio. 

An.ilyfes ,  quas  vocant ,  feri  apud  fcriptores  medicos  fatis  rarae  funt  .  Anti- 
quiflima  debetur  Gualthero  Needbam,  qui  ,  in  pinta  feri  de  humano  fanguine  , 
uncias  phlegmatis  quinque  cum  drachma ,  fpiritus  alcalini  uncias  fex  ,  falis  fixi 
fcrupulos  duos ,  falis  volatilis  nihil  quidquam  reperit  (/) ,  neque  olei  .  Ex  bovis 
vero  fanguine  feparatum  ferum  ex  libris  quatuor  dedit  aquas  five  phlegmatis  li- 
bras  duas,  &  tantumdem  craffamenti  refidui.  Ex  eo  craffamento  fpiritus  elicuit 
vir  CI.  libram  unam  ,  uncias  novem ,  olei  drachmas  tres  ,  volatilis  falis  fcrupulos 
feptem  grana  fex,  capitis  mortui  drachmas  26,  in  quo  drachmae  duse  granaquin- 
^ue  falis  fixi  fuerunt  (g) .  Mireris  utique  "abnormem  in  analyfiferi  humani  &  tau- 
rini  diverfitatem .  ' 

Inde  Raymundus  Vieuffens  duo  experimenta  fecit  .  In  priori  (b)  librae  dux  , 
uncias  fex  feri  dederunt,  lenem  ad  ignem  ,  phlegmatis  (0  primo  limpidi  ,  inde 
fubfcetidi  libras  duas  drachmas  fex  ,  nempe  f-f  f-  five  Tf t  partes  totius  feri .  Re- 
fiduum ,  molle  &  corneum ,  ad  uncias  quinque  in  retorti  vafis  fundo  fuperfuit , 
idque  fponte  induruit  .  Id  igne  denuo  admoto  dedit  fpiritus  uncias  tres  five 
partes  -/-g-  falis  volatilis  (k)  cryftallis  laminatis  adhajrentis  drachmas  duas  cum 
femiffe ,  parca  utique  ad  totum  ferum  portione  uti  5  ad  608  ;  olei  nigri  (/)  craffi 
drachmas  fex  cum  femiffe  five  13  partium  in  608.  Caput  mortuum  fpongiofum 
pondere  fex  drachmarum  fuit  &  granorum  22.  Id  lixivio  facto  falis  fixi  grana 
dedit  oclodecim  (m) .  In  altero  experimento  feri  decem  libris  ufus  (n)  ,  phleg- 
matis  libras  tres ,  fubfcetidas  elicuit .  In  ejufmodi  phlegmatis  libra  duo  fere  funt 
(0)  grana  terras .  Sed  vas  vitreum  crepuit ,  quo  auclor  ufus  eft  ,  &  magna  pars 
fluidioris  feri  periit.  Refidui  fuerunt  uncia  26  cum  femiffe  .  Ex  eo  denuo  phleg- 
matis  ,  nam  ita  vocat,  uncias  fex  habuit,  rubelli ,  vehementer olentis  (p).  Dein- 
de  fpiritus  rufi  fponte  avolaturi  drachmas  decem  ,  olei  nigri  ,  levioris  fpiritu  , 
drachmas  19,  falis  volatilis  drachmas  fex  .  Ex  refiduo  rariffimo  carbone  ,  cu- 
jus  uncias  quatuor  appenderat ,  prodierunt  falis  fixi   aibi  drachmae    feptem   ( q  ) , 

terrae  drachma*  fex  .    In  hac  analyfi  phlegma  videtur   effeciffe  feri  lil?  five  fere 

160 
ttII-j  fpiritus  debilior  Tff-  fortior  TW«i  oleum  T\ |-  ,  fal  volatilis  TT7-£>fal 
fixus  tt«^>  terra  tjVo-  in^e  rationes  elementorum  apparent. 

Cl. 


(c**)  Malpighi    form.  fet.    p.  n.    Bellin.    mot.  ne  ftiitatitius  liquormyrrbam  folvat  Matqutr  Chyra 

cord.  p.    17.    18.   Maitrejean    fornru    du  poulet.  p.  prat.  1. 1.  p.  488. 
l8'-  181.  (k)  Boyle  appar.  p.65.  66. 

iA)  Comm    Acad.  Petrop.  1. 1.  p.  169.  Q)  Pteujfens  p.  3i.Ruborem  habet  Boylt  ibij. 

Ce)  Deu/ing  de  funft.  microc.  diif.  7.  (m)  Vieuffcnt  p.  34. 

CO  Birch  t.  3.  p.  a35.  (n)  P.  19. 

tg  P.134.  135-  00  P.  10. 

Cn)  Traite  des  liqueurs  p.  31.  (p)   p.  11. 

CO  Senac  T.  II.  p.  108    Phlef>ma  non  carere  efS-         Qq)  P.  *$. 
«ttibus  particulis  apparet,  cum  fimilis  de  tiboM-  ^ 


96  IJB.    ^.    SANGUIS. 

C{  Vtffeherus  (r),  ad  experimenta,  ni  fallor  ,  Gaubiaka  ex  feri  ficci  unciis  tri- 
bus  habuit  falis  volatilis  urinofi  unciam  unam  cum  femilTe,  olei  utriufque drach- 
rnas  tres ,  capitis  mortui  drachmas  feprem  cum  femiflfe  . 

Qusnun  fint  cryftalli  prifmatica?  in  liquore  hydropis  peritonsei  repertae  ,  non 
dixerim  (r*) .  Ex  fero  hydropico  unciz  olei  dus  de  quinque  iibris  deft-iilarunt  , 
&  liquf>r  fale  volatili  pleniiTimus  (>**-) .  Ex  eodem  fero  fai  fixus  alcaiinus  ,  cum- 
que  acidis  liquoribus  fervefcens  fadlus  eft  (r***). 

Ci.  nofter  Rbades  ex  unciis  feri  quadraginta  (?)  ,  elicuit  aquofi  laticis  uncias 
©ciodecim  cum  femhTe ,  five  -f-f :  deinde  liquorem  (t)  qui  fenfim  magis  &  ma- 
gis  urinofam  naturam  induit ,  fpiritum  nempe  cum  oleo  miftam  ,  ad  feptemde- 
eim  uncias  cum  femiffe  five  -f-s-  •  *n  eo  liquore  duplex  oleum  fuit  ,  aliud  Ieve , 
quod  aqua»  innataret  ;  grave  alterum  ,  euod  fubfedit.  Porro  falis  voiatilis  femun- 
cem  five  TV>  &  °lel  empyreumatiei  drachmas  fex  elicuit  five  77  .  Carbonis  in- 
flammabilis  fere  undecim  drachmae  fuerunt  five  j\\.  Ex  eo  carbone  in  lixivio 
ebtinuit  vir  Clar.  drachmas  terra?  nigras  fex  five  ~j  ,  unde  cryftaliorum  falis 
eommunis  habuit  grana  quinque ,  five  i-tVs"  •  Idem  rationem  fuorum  elemento- 
rum  facit  ejufmodi,  ut  in  partibus  235  feri,  aquofi  Iaticis  fint  partes  215  ,  falis 
voiatilis  fex,  oiei  empyreumatici  oclo  cum  femiffe  ,  olei  levioris  ceracei  una  , 
terrae  fixa;  tres  cum  tribus  quartis  ,  falis  marini  una  (u)  .  In  carbone  aliquantum 
diffentit  l\l.  Archiatrorum  comes  {*),  &  segrius  ignem  concipere  ,  tamen  &  in 
ipfo  flaramulam  nafci  ,  oleumque  incendi ,  de  lympfaa  refiduum  in  igne  potius  fa- 
lis  modo  crepitare  moneat  (y).  Serum  modo  flammam  aiuit  ,  modo  unice  cre- 
pitavit  (y*  )  Stubbe . 

CI.  Poemems  varios  de  fero  ftillantes  liquores  feparat,  quorum  alii  aliis  magis 
urinofi,  acres  &  empyreumatici  funt  (^). 

Serum  podagriei  hominis  dedit  fpiritum  volatilem  urinofum  ,  seque  acrem  ut 
jpfa  uriria  (?*) ., 

Quahdo  cum  faoguinis  analyfi  feri  igne  torti  phasnomena  conferuntur,  apparet, 
quantum  quidem  in  tanto  experhnentorum  diflidio  eruere  licet  (a) ,  aqua?  in  fero 
pius  effe  ,  falis  volatilis  aut  perinde  (b)  aut  plus  omnino  (c)  ,  olei  non  minorem 
portionem  efle ,  aut  majorem  (d) .  Sed  etiam  falis  non  minor  eft  ratio  (e)  ,  nec 
jterrse  minus  ineft  (/) .  Ferrum  a  fero  aut  abeft ,  aut  parciilima  ineft  copia  (g) . 


SE- 


(r)  In  diff.  de  cholepojefi  p.  <fo.  dsftano  .  Triplo  plus    ia  fanguine  efle  ,    non  recle 

Cr*)  Obf.  of  a  fociety  at  London  n.2.  Needhamus  1.  c    p.  235. 

Cr**)  Memoir.  de  1'  Acaad.  avant   1699.  T.  I.  p,  (c)  Coilato  experimento  Vkujfenii  1.  c. 

^tr***)  Vhufftns  de  remot.  &  proxim,  p.7I.  Cd)  In  «#™  o!eum  eft  ~   feri  *  J"  pri°rI" 

(s)  L.  c.  p.  19.  kus  n     g    vjx  u'ia  portio  tanta  eft  . 

tO  P-  »o-  x         .                                   .                  / 

Cu)   P    ii.  CO  Ser0  "~*     ^a''s  iriai'Jn>  ineft  5  portjones  n.XX. 

(v-)  V.^l  ^  C°eUr  '"  J"  P'  II0'  in  fanSuine  TOofit*  fc»  minores  funt . 

Cy*)  Phlebotcmy   p.  115.  \\6.  (f)  jerc  —    qui  portione  pleraque  n.  42.  dift» 

Cz)  P.  29.   30.  60 

(t*)  Pinelli  p   185.  minores  funt . 

Ca)  Sed.  II.  n.  36.  feqq.  Cg)  ln  albj4mine  &  febrili  crufta  Widmer  p.  18?* 

(b)  N.  38.  collato  experimento  Boyki  cum  Kha- 


SECT.  IV.  P  ARTIUM  PROPORTIO  &c.  97 

S    E    C    T    I    O        IV. 

Elementorum  fanguinis  proportio  &  utilttas . 

§.  I.  Unde  temperamenta  nafcantur . 

kU»  haflenus  numerofa  collegimus  experimenta  ,  ex   iis   quidem   demonftra- 
tur,  in  fanguine  aquam    in   univerfum  dominan  (*!•:    lnefle   praterea  adi- 


ceterum  horum  elementorum  ad  fe  invicem  rationem  vanis  ex  caufis  mutan.  Ve- 
hementem  corporis  exercitationem ,  &  febrem  (/)  ,  aquaj  portionem  mmuere,fao- 
guinis  vim  adtraftilem  ,  &  denfitatem  augere  (m)  ,  augere  etiam  globuiorum  ru- 
brorum  copiam  (*)  ,  cumque  iis  pondus  fpecincum  (o\  :  eamdem  venementiorem. 
aut  diuturniorem  acrimoniam  fanguinis  &  aptitudinem  intenfiorem  reddere  ,  qua 
aliqua»  fanguinis  particulae  in  urinofam  falfedinem  tendunt .  Conrra  lgnavia  &  vi- 
clus  feMarius,  &  debilitas  (p)  ex  amiflo  fanguine  nata  ,  feri  copiam  augent,  & 
aquas  atque  globulorum  numerum  minuunt,  ut  liquidus,  &  PfUens  fanguis  ex  ve- 
na  rluat.  Sed  &  ferrum  aut  augeri  copia  poteft  ,  aut  mmui ,  nfdem  pene  ex  cau* 
fis ,  multaque  in  primis  rubri  cruoris  jaclura . 

§..  II.  <A  ghbulorum  nihromm  abuniantta  . 

His  ex  caufis  aliifque  temperamenta  nafcuntur  .  Nernpe  veteres  medici  mutuam. 
quamdan»  eiementorum  fanguinis  proportionem  dari  ,  neque  temere  pofuerunr , 
etfi  nondum  per  experimenta  conftat  ,  quibu>  numeris  ea  globulorum  fen  ,  pam- 
cularumque  oleofarum  ,  aut  ad  falfam  indolem  pronarum  portio  expnmatur,  quae 
legitima  quafi ,  optimaz  valetudini  pro  exeniplari  fit .  Facile  vero  intelligitur ,  u 
aliquod  horum  elementorum  pro  reliquorum  portione  fuperet  ,  etiam  totius  cor- 
poris  temperiem  fieri ,  quae  haclenus  ab  optimo  habitu  recedat  .  Vaide  vero  di- 
fcrimen  augerj  evidenter  apparet,  h  in  alio  homine  aqua  abundaverit ,  in  aiioglo- 
bulorum  vis ,  aut  partis ,  quse  ad  ignem  urinofa  fit . 

Ergo  globuiorum  rubrorum  numerus  ,  uti  in  diverfis  animalium  generibus  ,  ita 
in  hominibus  diverfis  alius  ,  &  alius  effe  poteft  .  Si  eorum  ad  aquam  major  ra- 
tio  fuerit  (-7),  ruberrimus  fanguinis  color  erit  ,  majorque  denfitas  ,  pondufque 
fpecificum  .  Athieticus  inde  habitus  Hippocratis  (  r  )  nafcitur  ,  quem  poftimus 
cum  ftnguineo  temperamento  (s)  veterum  haclenus  comparare ,  ut  fimus  memo- 
res  ,  veteres  cum  ea  temperie  moile  quid  ,  &  laxum  fibrse  genus  conjunxifle^ 
cuod  a  globulorum  numero  non  fequitur .  Ab  eo  enim  aucto  vires  cordis  totiuf- 
que  corporis  augentur .  Neque  piethora  eft  ,  ea  enim  vox  nimiam  totius  fangui- 
Haller  Phyjiolog.  Tom.  II.  N  nis  , 


(h)  Seft     1.  n.  35.  (o)   Morqan  philofoph.  princ^p.   p.   117. 

0}  N.   38  (P^  N    8.  31. 

(k)  N.  36.  37.  Cq"  Martine  ElTays   of    a  Soc:ety   at  Edimb.  T» 

(k:     N.    10.     '  II.   P-83    Q»ef»a-  jwflim  . 

(k**")  N    42.  4J.  00  ln  aphorifm.  princip.    Conf.    B.  Robinfon  of 

(1)   N    35       '  foocl  and  difcharges  p.<5-;. 

(m     N.  6.  (s)  ld.    temperamentum    inde    derivat    Manine 

(n)  Lingrish  p,  74,  1.  c. 


9%  L  I  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 

nis  ,  ut  ex  variis  elementis  miftus  eft,  copiam  ponit  ,  quae  refiftentiam  vaforum 
fuperet ,  eademque  diftendat.  Evidentiffimum  vers  plethora?  exemplum  in  iis  ani- 
inalibus  (t)  reperimus  ,  quaj  plus  fanguinis  ex  aliarum  beftiarum  incifis  arteriis , 
admiferunt ,  quam  amiferant ,  aut  vafis  fuis  abfque  nimia  diftentione  poterant  re- 
cipere.  Varia  inde  fymptomata  paflfa  funt  (u) ,  &  cor,venasque  fanguine  diftema; 
fuerunr  (#*),  ut  nimius  fanguis  etiam  per  urinam  erumperet,  quae  mala  eo  fuper- 
fluo  fanguine  per  incifam  venam  emiffo  fublata  funt  (x)  .  Sed  etiam  in  homine 
vaforum  nimis  fanguine  plenorum  ,  &  fubitarum  inde  mortium  ,  exempla  habe- 
mus  (y);  neque  a  brutis  animalibus  id  vitium  abeft  ,  quando  aut  nimium  laute 
(z)  pafta  fuerunt,  aut  vaforum  refiftentia  per  fanguinis  miffiones  fracla  fuit  (a). 
Pofle  vero  in  iifdem  vafis  &  multum  rubri  fanguinis  contineri  &  parum,  per  ex- 
perimenta  oftendi  (b) . 

§.  III.  %A  parttcularum -ubertate ,  quce  ad  urmofam  naturam  tendunt . 

Si  vero  in  fanguine  eae  particulse  abundaverint  ,  quse  ad  ignem  urinofam  (  c  ) 
indolem  induunt ,  tunc  utique  id  temperamentum  producitur  ,  quod  veteres  cho- 
lerkum  vocarunt .  Potuit  ea  intemperies  ab  ipfis-  parentibus  congenita  dornina- 
ri,  poterit  ex  alimentis  riimis  camofis  nafci  .  Idem  enim  omnibus  animalibus 
ferocibus,  deque  praeda  VKentibus ,  temperamentum  eft  ,  acerrima  bilis  (7/),  fu- 
dor  olidus  (e),  fajces  alvi  intolerabiles  (/),  urina  fcetidiflima  (g),  lac  tenue  & 
olens  (h),  gravis  anima  ,  quas  omnia  humorum  ad  urinofam  indolem  degeneran- 
tium  evidentia  figna  funt  .  Tanta  vero  volatilis  naturse  vis  una  eminet ,  ut  fan- 
guis  cholericorum  hominum  intra  24  horam  totus  exhalet  ,  &  lamellas  ficcas 
relinquat  (i)  .  Conjunguntur  autem  hac  cum  cacochyma  ,  capilli  fsepe  rufi  (£), 
carnes  durae  (1),  compacls  ficcaeque ,  macilentia  ,  cor  magnum  (/)  ,  putfus  va- 
lens  &  celer,  robur  etiam  in  minori  corpore  fummum  ,  &  ex  propriarum  vj- 
rium  confcientia  nata  audacia  ,  &  ira  ,  omnia  nempe  ,  quae  de  cholericis  homi- 
siibus  vetufti  medici  fcripferunt  .  Tartari  unke  carnes  amant,  herbafque  con- 
temnunt  9  deftinata  beftiis   pabuia  ( m )  :    iidem   apprime    feroces   funt   &   crude- 

les 


(O  Strch  T.  II.  p.  .179-.  190    ?#T- 

(u)  laem  1.  c.  Alterum  animal  vulpes  erat",  qua 
emnino  infiarnmatis  snteftinis  interiit. 

O*)  Ibid.  p.  136.  cum  duabus  libris  raajorem 
fanguinis  portionem  accspiffet  • 

(x)   Idem  T.  II.  p.  179- 

£y)  Cotkburn  on  feafiknefTes  p.  a<?4- 

{■£)  Lhle  of  husbandry  L.  II.  Rsquirit  miiTio- 
sjem  fsnguinis  Idem  .  ; 

C&J  Luvtrente  fyftem.  of  agncult.  de  Vituhs  .  In 
liomine  vena>  feftioHes  plethoram  faciunt  ,  &  ne- 
ceffitatem  nova  miffionis  fanguinis  auftent  G.  v. 
jvuieten  T.  I.  p  15.  Band  of  the  nigthmare  p.  70. 
77.  Plethoricse  fceminae  maximas  hsmorrhsg;as  fa- 
«ile  toierant  Schwenke  p.  23. 

Cb)  Second  mem.  fur  le  mouv.  du  fang.  Exp.70. 
77.  91.  comparat.  cum  Exp.    7».    9J.  92-   95'  *%3' 

(c)  Vieuffsns  }ournal  de  Tr«vo«x  1709.  «»•  nav» 


(d)  Ofiendetur  ,  medicatam  bilem  a  rapacibus 
animalibus  repeti  . 

(e)  Sudor  olidus  athleta  carne  caprilla  umce  , 
pafti  apud  veteres  c^lebris  efi  . 

(t)  A  eolore  diverfo  reticuH  mucofi  fubcutanei 
figna  temperamentorum  fumit  Rujfei  cecon.  natur. 
p.  156. 

Cg)  Dtf  ti?ride  p.  64. 

(h5  Urinofmti  adque  mundandos  pannos  utile , 
Ut  urina  ,  Gejner  hifi    anim.  quadruped    p.  189. 

{[)  Burggrav.  de  aer.  aq.  &  loc.Francf.  p-39  4<5. 

Ck)  BagHvi  de  leone  oper.  p.  2(57- 

(1)  Humores  hominum  ruforum  vergunt  ad  pu- 
tredinem  ,  Collini  ,  febr.  intsrm.  p  61. 

0)  L.   IV.  p.  29T.  , 

(m)  Relat.  des  miffions  T.  I-  p.  11.  J.  at  Luf» 
relat.  des  veyages  au  nord.  T.  II.  p-  103. 


SECT.  IV.   PARTIUM  PROPORTIO  &c.  m  -  gy 

fes  (n)  Solebat  Boerhaavws  de  homine  narrare  ,  qui  ex  compafto  folis  perdicibus 
viclitare  coaclus ,  neque  eam  vitas  rationem  ferre  potuit ,  neque  eam  morum  hu- 
manitatem  confervavit,  quae  ipfi  propria  fuerat  .  Satis  ego  memim  ,  fummam  a 
viprranmvufu  impatientiam  me  obfervaffe  .  Contra  mite  Brachmanum  lngemurri 
&  Indorum,  folo  cibo  vegetabili  vitam  fuftentantium ,  &  fimilis  ammalium  her- 
bivororum  placidior  indoles  ,  denique  fumma  debihtas  ,  qux  ex  victu  vegetabili 
homini  gravis  fupervenit ,  fatis  oftendunt  (o)  ,  quanta  rationis  vivendi  m  tempe* 
ramc-nto  definiendo  potentia  fit. 

Similia  fere  vidus  carnofi  producunt  cselum  asftuotum  ,  vita  iabore  exercitata, 
venatio,  fpirituofi  potus  copia,  febris  denique  ,  quae  omnem  eam  acrimoniam  , 
urinaeque  &  fudoris  fcetorem  ,  &  conjunclum  vigorem  mufculorum  cordifque 
fummum  fubito  generat  ,  In  phlegmaticis  hominibus  ipfe  variolarum  pnor  ftatus 
jiacritatem.&  acluofam  indolem  generat  (/>). 

§.  IV.  i/fb  aqu<e  nimia  copia. 

Sed  neque  contrarium  temperamentum  quidquam  habet  obfcuritatis  ,  in  quo 
ratio  globulorum  rubrorum ,  &  falfuginis  ad  aquam.  nimis  modica  eft  .  .Una  vis 
denfabilis  fangumis  minor  eft,  &  rubor  ,  &  calor  minuuncur  .  Porro  m  tqto 
corpore ,  inque  ipfo  pariter  corde ,  fibrarum  minus  cohaerentium  ,  aqua  mebria- 
tarum,  mollium ,  laxitas ,  ad  corporis  motum  inertia  ,  cor  parvum  ,  pulfus  par- 
vus ,  &  mollis ,  venofi  cruoris  tarditas  ,  hinc  vaporum  ad  cor  reducium  ftagna- 
tio,  celiulofe  telae  aquofus  tumor,  fudor ,  urina,  aqua  ,  ciborum  degeneratio  m 
eam  corruptionem ,  ad  quam  'ponte  tendunt  ,  flatus  ,  &c.  In  pauperibus  foio  vi- 
clu  vegetabili  urenribus  fanguis  flavus  fere  &  abfque  rubore  (/>*). 

Hxc  omnia  &  fponte  fua  in  hominibus  ita  natis  dominantur  ,  &  variis  mo* 
dis  in  corpora  humana  introduci  poffunt  ,  quae  nondum  a  mediocritate  receffe- 
runt.  Quies  corporis  ,  cibus  veeetahilis  laCteus  ,  fomnus  nimius  ,  longo  ufu  a<£ 
eam  temperiem  ducunt ,  fubito  vero  virium  qua?cunque  vehementior  exhauftiq  , 
five  ea  a  pragreffo  valido  morbo  nata  fit  ,  five  a  fanguinis  rubri  quacunque  ja- 
clura.  Innumerabilibus  exemplis  conftitit  ,  fero  omnino  ,  aut  nunquam  ,  legiti- 
mam  globulorum  copiam  reparari  ,  fi  quando  fubita  eorum  nimiaque  evacuatio 
acciderit  ,  Paulina  ,  Senecae  celebrata  uxor  ,  cum  de  venis  incifis  magnam  fan- 
guinis  vim  emififfet,  a  Nerone  vivere  coacla  ,  nunquam  per  totam  vitam  gena- 
rum  nativum  ruborem  recuperatit ,  neque  Idphittes  Gafferus  (<])  ,  cum  ex  dente 
avulfo  plurimum  cruoris  amififfet  .  Sed  etiam  a  fpontaneis  fanguinis  evacuatio- 
nibus  ( r )  ,  a  narium  hazmorrhagia ,  quod  exemplum  coram  video,  &  ab  hamior- 
rhoidibus  (j),  &  ab  ha;moptyfi"(  t )  hydrops  fupervenit  ,   &  a  nimiis  demum  de 

N     2  vena 


(n)  In  nupero   bello    anni    1740,    &  »74i.     lego  apoplexia  p.  193.    Gliffonium    de    hepate    p.    309. 

Tartaros    miferorum  Fennosum    proftratorum    fan-  Ztcehium  confult    med    p    36    HHdanum  Cent.  II. 

gainem  fuxifle  .  obf.  18.  Baufch  de  aetite  in  procem.  Eph.  Nat  Cur. 

Co)  Ubb  de  calculo  p.  =43  Dec.  I.    ann.  II.  obf.  48.    Dslium    Amoen.  Dec    \. 

Cp")  Kirkp/7t*'k  analyf.  of  inoculation  p.  61.  Caf    I    Cornelium   Trioen  oliff.  p    18.    19-    &  olim 

(p*)  Stubbe  phlebotom.  p.  117.  Hippocr.  epid.  L.  VI.  S.   4.  n,  S« 

Cq)  Rumler  obf.  71.  (s)  Zacchiai  mal.  hypoch.  p  s°«  Oe.  Gorter  Chi- 

(O  Celebris    inde    apud    Dicnem    Adriani    Aug.  rur^.  p.   160. 

«ydrops   Alia  exempla  varia  magno  numero  exftant  (t)  Jul.  Ofrai    de  la  Mettrie    oeuvres   de  Hiedec» 

apnd  Spigeiium   anat.   p.  aia.    J.  Jac.  Wtpftv   de  obf,  ao.  De  hydrope   pericardii  loquitur . 


ioo  _    175.    ^.     SANGUIS- 

vena  fanguinis  miffionibus  QO,  etinm  ab  unica  (x)  ,   fed  abnormi  ,  evacu.itione  , 

etiam  in  validiffimis  animalibus,  &  ab  aquofis  morbis  {y )  alienifKimis. 

§.  V.  Temperamenta  veterum  . 

Quje  haclenus  propofuimus  ,  fatis  cum  veteris  fchote  (?)  pkcitis  conveniunt 5, 
non  perinde,  quaz  dicenda  fuperfunt .  Schola  nempe  Galenica  (a)  ad  quatuor  ele- 
jnenta  ,  quatuor  etiam  in  fanguine  humores  pofuerat,  qui  elementis  refponderent. 
Ergo  medici  fanguinis  in  varios  humores  feceflfionem  contempiati ,  quse  fpontefit, 
btlem  in  fanguine ,  a  flavo  colore,  dixerunt  aquam  eam ,  qua;  placentas  fanguinefe 
inmtat,  quamque  ferum  dicimus ,  quam  eamdem  in  proprio  fuo  receptaculo  me- 
raciorem,  ferio  bilis  nomen  mereri  tenebant.  Porro  fanguinem  vocarunt ,  qui  fuo 
fe  ruhore  prodit ,  &  quem  peculiariter  cruorem  diximus  ,  Aquam  ,  quaz  prseci- 
puum  utique  &  fanguinis ,  &  aliorum  humorum  animati  corporis  elementum  eft3 
phiegmatis  nornine  clefignaverunt .  Denique ,  ne  deefTet  humor  ,  qui  terne  inter 
elementa  refponderet ,  atram  bilem  inter  fanguinis  pracipuas  partes  admiferunt , 
triftius  nempe  coloratam  illam  fanguinis  fentinam ,  quas  vafculi  fundum  contingit, 
quo  c/uor  continetur ;  cujufmodi  etiam  materiem  vomitu  rejici  viderunt ,  &  quo 
nomine  recentiorum  medicorum  aliqui  eum  fanguinem  dignum  judicant  ,  qui  diu 
in  yafis  corporis  humani  ftagnavit  (b)  .  Hanc  faper  theoriam  pene  totam  patho- 
logiam,  &  curationem  demum  morborum  aedificaverunt  ,  &  alia  medicamenta  af- 
iirmaverunt  flavam  biiem ,  aiia  atram  educere  :  df^  etiam  qus  phlegraa  peculia- 
riter  expurgent. 

Nunc  ex  ejufmodi  quatuor  humoribus  fanguinem  ajebant  temperari ,  jufeniqus 
omnium  principiorum  commiftionem  perfecliffimum  temperamentum  efficere  ;  ft 
vero  aut  fanguis  fjpra  legitimam  fuam  quafi  dofin  abundaret,  {ive  bilis ,  five  ter- 
ra  ,  atrave  bilis ,  five  phlegma ,  quatuor  tunc  fimplicia,  &  pra?cipua  temperamenta 
sjebant  oriri ,  a  bilis  abundantia  cholericum  ,  ab  aquas  ubertate  phlegmaticum ,  a 
fanguinis  aucla  portione  fanguineurh  ,  %  denique  a  copia  atrse  bilis  melancholi- 
cum  (  c  ) . 

Contra  ha;c  totius  medicina?  fundamenta  varia  equidem  ,  acute  fatis  ,  monue- 
rat  J.  Baptijia  Helmontius  (d)  ,  ut  tamen  medici  clanculum  veteris  fchola*  ph- 
cita  pergerent  amare .  Nam  Willifii  (e)  principia  fpiritum  ,  falem  ,  terram, 
aquam  &  oleum  facile  eo  retuleris ,  &  Stahliana  elementa  (/)  ,  aquam  ,  princi- 
pium.  infiammabiie  ,  terramque  ,  ex  quorum  quidera  alia  &  alia  abundantia  III. 

hu- 


Cu)   Mippctr.  prorhet.  L.  II.  n.  XI*S}/denbam  de  appellat  part,  p.  43.  44<  edit.  Clinch ,  aliique  paf- 

Jiydrope,  Galenus  meth,  med.  L.  Xll.addito  exera-  fim  dogmatici . 

plo  .  J.  Jac.  Wepfer ,  Raulin  des  variau  de  l'air,  (a}  De  elernentis  L.  II    c.   1.  de  atra  bile  C.  1. 

p.  104,  &c.  Conf,  jvieennam  Fen    I.    doftrin.    IV.    &  San&o- 

(x)  Ci;rn  qirinque  Ij(>rae  fangiuais    ftno  homini  ,  fiMm  'm  idem  Fen.  Qpxil.  LXV.  LXX.  aut  Ferne- 

detra£ts  fuiffent  Wepfer  de  apoples.  p.   n?.  Hum  phyfiolog.  L.  Vl.  c  8.  aut  fere  primum  quem- 

Cy)   In  cane  experimentum  fecit  frui^ricus  Hof-  qUe  a  Cilenoad  Helmontium   firiptorem  ,    qui  in 

tnann  de  elafticit    fibr.  p.  17.  manus  venerit  . 

(.7.)  Sangiris  .  pituita,  bilis  duplex ,  Princeps  au-  (b)  Sinae  T.   II.  p.  16*. 

^or  eft  fcriptor  libri  de  natura  hcminis,    qui  ex-  (;c)  Conf.  GalentM  de  elementis  lcc. 

ttat    irfttr    hippocraticos  ,     &    alttrius    etiam  libri  ■    (d)  Humoriitar.  pafiiva  deceptio  . 
triQ/,  vovcav  aucfor  ,  qui  pariter  inter  hippocmi-  (e)  De  febribus  c.  1.  v. 

ces  cft  .    Inde  Rufus  eamfcntsntiam   tenuit  ;  de         (f)  Theor.  Med    p.  301.   hiflor.  tsraperam.  &c« 


SFCT.  IV.  PARTIUM  PROPORTIO  kc.  c  rai 

hujus  viri  fchola  &  eadem  temperamenta  reftituit,  qua:  Gahnus  poiuerat,  &  pe- 
rinde  ornavit  (j*) . 

§.  VI.  Nihil  in  his  temperamentis  finni  eft , 

Nos  contra  finceri  ut  fimus  ,  &  unice  verum  ftquamur  ,  continuo  videmus  , 
quartum  in  fanguine  principium  nullum  reperiri .  Neque  enim  vitiofe  reltagnan- 
tem  fanguinem  huc  traxiife  licet,  quando  de  elementis  circumflui  motique  fan- 
guinis  fermo  eft  :  neque  mucofa  &  mitimma  feri  pars  pro  atra  bile  recipi  po- 
teft  ,  quam  veteres  nigram,  acidam,  cum  pulvere  effervefcentern  ,  in  iiene  aje- 
bant  habitare,  etfi  iidem  veteres  pituitas  nomine  melancholicum  humorem  non- 
nunquam  infigniverunt.  Nullo  enim  modo  vel  eminus  probabile  eft,  in  vere  me- 
lancholicis  hominibus,  aut  pituitam  abundare ,  aut  pituitae  ubertatem  cum  terrei 
principii  abundantia  confiftere  (g)  ,  aut  vitiofe  acres  humores  (h)  ad  atram  bilem 
pertinere  .  Ita  enim  aut  fenes  omnes  melancholicos  redderes  ,  nam  in  iis  procul 
dubio  terra  elementum  au&um  eft:  aut  demum  morbofam  colluviem  ,  quas  mor- 
bus  eft,  haberes  pro  temperie.  Pituita?  certe  ubertas  phlegmaticas  eft  intempenei, 
qu*  longimme  a  melancholica  diftat .  Atram  vero  imi  grumi  fuperficiem  often- 
demus,  a  fola  inverfione  rutilum  colorem  recuperare  (*'). 

Sed  neque  reliqua  fanguinis  principia  firma  funt  ,  etfi    faniorem  fenfum   forte 


bilia  fmt,  ut  cuique  homini  fere  fuum  fit .  Abfque  faltu,  continuis  gradibus,  len- 
toque  ordine,  a  fumma  acris  &  robufti  temperamenti  violentia  ,  ad  imam  phleg- 
maticaj  intemperiei  inertiam  defcenditur  (k).  Confcii  veri  dudum  yeteres  com* 
pofita  ex  principibus  temperamenta  excogitarunt ,  cum  tantam  fimplicitatem  vide- 
rent  a  natura  non  tolerari. 

§.  VII.  Partes  firm.t  temperamenta  faciunt , 

Denique  non  poteft  folis  in  humoribus,  ullo  modo,  temperamenforum  princi- 
pium  poni.  Etfi  enim ,  qua»  ex  viclu  fequitur  certi  ekmenti.  abundantia  ,  ha£te- 
nus  oftendit  (/),  non  debere  humores  ab  hac  contemplatione  excludi  ,  certum 
eft  tamen  ,  humorum ,  quam  vocant  coclionem ,  fangumifque  adeo  falubrem  con- 
ftitutionem,  &  falium  &  oleorum  demum  ubertstem ,  a  motu  periftaltico,  acor- 
dis  (m)  efficacia,  a  celeriori  vel  lento  circuitu  ,  aque  folidis  partibus  prsecipue 
pendere,  ut  a  firmarum  partium  fabrtca  ,  non  a  fluidis  humorrbus  pendet  ,  cft- 
verfiffimorum  faiium  oleorumque  ex  diverfis  feminibus  de  eadem  terra  nutritis, 
in  adufta  planta  domiiiium.  Non  eft  hujus  loci  ,  baec  ex  iptls   principiis  demon- 

ftrare, 


Cf*)  Non  lenge  reeedunt  Vieuffcn/anum  fulphur,  rum  nunquam  J.  c.  p.  n£. 

&  (al  acris,   fal  aeidus  ,    terra  ,   aqua  :    deux  diff.  00  Fatebatur  olfm  non    dari  tetrtperarnenta ,  J. 

p.  114.  Nifi  quod  fales  Stbalius  refutabat .  Henricus  Schul£e  phyfiolog^  p.   154- 

00  Quefnai  cecon-  anirM.  t.   3/p.  25.  feq.q-  (1)  P    99. 

Ch)  Larr^  des  al:m.  t.  2.  p.  64.  75.  (m}  A  corde  &  valis  magnis  in  robuffis  ,  parvis 

K.})  I>.  VI    Seft.  3.  n.  17.  ;n  debilibus,  non  adeo  abfone  temperamenta  deri- 

\i%)  Seruai  vild«  9avum  vidit  H.  Stubhe ,  ama-  vat .  Cl.  Jahn.  phyfioIo§.  p.  i_4. 


102  L  I  B.    V,    S  A  N  G  U  I  S. 

ftrare  ,  paucis  interim  liceat  yerbis  expofuiflfe  ,  a  robore  partium  foiidarum  («) 
aque  ingenio  irritabili  ,  majori  utroque  aut  diminuto  ,  caufas  temperamentorum 
fere  pendere  ,  eaque  principia  pra*cedere  ea  ,  quse  ex  vi&u  pofifunt  fupervenire , 
humorum  difcrimina  .  Robur  partium  folidarum  &  conjunda  natura  irritabilis 
temperamentum  cholericum  facit ;  robur  abfque  irritabili  indole  temperamentum 
baeoticum,  quadratum ,  rufticum  ,  parum  di&um  medicis,  aque  phlegmatico  peni- 
tus  diverfum,  pariter  quidem  infenfile,  fed  una  firmum,  &  fuo  robore  ftans  :  a 
meJancholica  intemperie  perinde  alienum ,  quod  id  quidem  irritabiiitate  fua  exce- 
dat .  Ergo  indoies  folidarum  partium  apprime  irritabilis,  cum  debilitate  ,  melan- 
cholicum  ,  hyftericum  ,  &  hypochondriacum  temperamentum  conftituit :  debilitas 
denique  non  irritabilis  ,  id  quod  phiegmaticum  vocamus . 

Non  adeo  a  fiuidis  partibus ,  aut  a  vi&u ,  quam  a  congenito  ftamine  tempe- 
ramenta  pendere  muita  demonftrant .  Idem  homo  ,  cum  diverfiffim©  viclu  ,  ve- 
getabiii ,  &  animali ,  mores  fuos  &  vitia  dotefque  (ux  temperiei  confervat ,  quod 
ipfe  in  me  aut  omni  carnium  viclu  ,  aut  vino  abftinente  ,  aur  iifdem  viciflfim 
ufo  expertus  fum.  Infantes  eodem  latle  nutriti  ,  nulia  in  viclu  diverfitate  ,  alii 
impatientes  &  iracundi  ,  alii  bfandi  funt  aut  fbmnoienti  ,  &  diverfa  tempera- 
menta  prius  "demonftraht  ,  quam  a  viclu  caufifque  exterioribus  aliqua  humorum 
diverfitas  accefferit  .  Qui  magnas  per  hsmorrhagias  ,  aut  vehementes  falivafio- 
nes  humores  fuos  pene  omnes  amiferunt  ,  novifque  fuccis  regeneratis  vivunt, 
Idem  temperarnentum  recuperant.  Diverfae  planta;  ex  eadem  terra  ,  aut  ab  aquae 
communi  alimento ,  diverfiftfimos  fuccos  ,  non  dubie  ideo  fibi  praeparant  ,  quod 
primigenium  firmarum  partium  fabricam  aliam  ,  aliamque  habeant  .  C.um  fangui- 
sie  vitulino,  aut  de  vervece  infufo  non  unus  homo,  tamquam  fuo  vixit  ,  neque 
fuos  mores ,  etiam  penitus  fipguiares,  mutavit ,  cum  tamen  alienos  ab  humano 
fanguine  vitulin-os  humores  videretur  in  intima  recepiffe  (o)  .  $ed  etiam  asgre 
aliqua  per  analyfin  diverfitas  hominis  inter  fanguinem  aut  ovis ,  bovis  ,  &  lepo- 
ris,  aut  ovillum  inter  &  gallinaceum  (/>),  aut  oculo  &  microfcopio  ,  aut  che- 
mica  analyfi  apparet  (#),  cum  tamen  &  horum  animalium  mores  atque  tempe- 
ramenta ,  &  hominum  proculdubio  ab  iftis  beftiis  mores  &  indoles  ,  longe  rece- 
dant ,  neque  ullo  modo  iracundo  animali ,  cum  timidiffima  ove  conveniat  .  Ce- 
rebrum  etiam  humanum,  &  cerebrum  ex  animale  fumtum  eadem  fere  elemen- 
ta  in  analyfi  fuppeditant  O) .  Quare  etiam ,  ut  olini  attigimus  ,   Helmontius   mo- 

nuit 


00  Minime  drrfentiimt    Cl.  viri    Erneftus  Stabl  Tranf.  b.  17.  32.    Sed  etiam  animalia   ex  diverfif- 

theor.  med.   p.  301.    &    in    hiftor.  temp    Jofephus  (imae    indolis    befliis    communicato    fanguine  vixe- 

Litutaud  phyfiolog.  p.  61.  Francifcus  Quefnay  oeco-  runt ,    fuofque    mores  tenuerunt  .    Conf    L.  III.  p. 

mftm       <»tiim       T       TTT       «i       A  A  A  .      TrtvVij      I        /•        f»       Aa        Er*.  i£r\       M/^KrM      7  /witi/»v#      2r      W/jM«/>f       Ki/tnriic       lli"l   -     nUl 


&  fere  unice ,  ad  partes  firmas  methodica  fefta  re-  (q)   Ibid. 

fpexit  ,    &  nuper  Georgius    Baglivus  de  fibra  mo-  (r)  Vieuffens  traite    des    liqueurs  p.  110-    Video 

trice  &  morbofa   p.   13.     snque    praxi  celeberrimus  Rujtfc&jum  etiarn    coagula  fanguinis  vituiini  &  hu- 

medicus  Theodorus  Troncbin  mani  diverfa  facere  :    Cur.    renav.  p.  21.  torte  ejc 

(0}  Arthur  Coga  homo    paulum    calidi  cerebri  ,  ex  «o  odio,  quo  bonus  fenex  omnem  illamabaai- 

Philof.  Tranf.  n.  28.  Birch,  t.  II.  p.  115.  aliufque  jnalibus  repetitam  anatomen  prerhebat* 
etiam  ftultior ,  gailus  Den$s  Lettre  I.  p.  14»  Phil. 


SECT.  IV.  PARTIUM  PROPORTIO  &c.  103 

fluit  (j),  inter  ducentas  analyfes  fanguinis  de  diverfiffimis  hominibus  emifli  vix 
difcrimen  apparere  .  Sed  etiam  occifa  a  veneno  americano  animalia  nullum  de- 
generationis  in  fanguine  veftigium  habent  (j*),  &  aut  ab  opio  ( s**  ) .  Et  mi- 
nirna*  qua-que  circumftantiaB  phamomena  diverfa  reddunt  ,  quibus  plurimum  tri- 
buitur  (i***)j  &  fanguis  in  fanimmo  homine  vitiofus  ,  inque  morbis  pulcherri- 
mus  apparuit  (  x****  )  .  Adeo  ii  quidem  medici  ,  qui  ex  fanguine  de  vena  emiffo 
naturam  &  pericula  morborum  recTius  credunt  praefagiri  poffe  ,  quam  ex  pulfu 
aiiifv  e  fignis  vulgo  receptis ,  merito  monendi  funt  ,  ne  nimis  fibi  in  his  princi- 
piis  placeant  (0 . 

§.  VIII.  Globulorum  rubrorum  utilitas . 

Quid  qusque  fanguinis  portio  corpori  animato    boni    praiftet ,   fequitur  ut   ex- 
quiramus.  Globulorum  utilitas  diverfo  modo  fumi  poteft :  uti  vel  denfitatem  fan- 
guini  impertiunt,  vel  rotundam  figuram  fibi  propriam  acceperunt ,  aut    ferri  par- 
ticipes  funt  .    Abfque   denfitate  fanguinis  firma    valetudo    confiftere    nequit    (u), 
Facile   intelligitur  ,   ex   denfiori    fucco  denfiorem   &  fortiorem  fibram    generari  : 
facile  intelligitur  ,  denfiorem  fanguinem    majqri  cum  robore  a  corde  propelli  ,  & 
masandros    vafculorum  minimorum   melius  fuperari  ,  cum    aqua  vafis    capillanbus 
diftendendis  noa  fufficiat ,  ut  omnino  ea  collabi    neceife   fit ,  quam  primum  a  fo- 
la  aqua  replentur  (*)  .  Si  cadaveris    vafa    febo  repleta ,  & faha _  terebinthinae  oieo 
turgida  ,  comparaveris  ,  quar  eadem  vi  repleta  fuerunt ,    cylindrica    illa    reperies  , 
haec  plana  ,  ut  vim  diftendentem  febi  cum  cylindro ,  vim  diftendentem  olei    cum 
plano  comparare   queas  .   Solum   denfiflimum  argentum    vivum  anfradius   epididy- 
midis  fuperat  ,  viamque  in  teftem  internurn  fibi  aperit  :  aqua   aliive  liquores  nui- 
la  vi  ,  qua?  aeque   fortis,fit  ac  illa  ,  quae  mercurium  impellit  ,  eo  poffunt  promo- 
veri  .  Nempe    eadem  femper    vi    cordis   pofita  ,   momentum  fanguinis    cum    ejus 
denfitate    crefcit  .  Creditum  eft  ,  etiam   (jO   cor  melius   a  denfiori    fanguine  fti- 
mulari ,  cum  procul  dubio  fibrx  cordis  interna?  profundius    a  ponderofiori    fangui- 
ne  emoveantur  ,  &  canis  difpereat  (  £  )  ,    quando    ab  impulfa  aqua  fanguis    nunc 
valde  diluitur  .  Monuimus  («),  quidem  alias  aquam,  &  in  primis    levifiimum  ae- 
rem  ,  cor  efficaciffime  ad    motum  ftimulare  :  deinde  cor  vehementer  agitari",  Sc 
omnium  maxima    irritabili  vi  pollere  ,  quando    nondum  quidquam    rubri  apparet 
{b).  Non  ideo  repugnaverim  ,  fanguinem  melius  quam  aqua  (  c  ) ,    cor  irritare  , 
iiquidem  cum  aqua  ,    &   aquofo  fanguine   vis    laxans  ,    &  irritationes    confopiens 
conjungitur  .  Si  vero  &    denfior  fanguis  pondus  majus   repriefentat  ,   &  cor  cele- 
rius   ab  ejufmodi    fanguine  ftimulatum   contrahitur  ,   fequitur  ut  duplici    ex  caufa 
vis   augeatur   ,  qua   humores  impelluntur  .  Hinc,  ut  interim    hanc  adnotationem 

prai- 


(s)  P.  9<r.  96.  tut,  p.  19.  Senac  t.  s.  p.  492. 

Cs*)  Shebheaye  T.    H.  p.   129.  (x)   Rales  haemaftat .  p.    145« 

(s**)  LiefckeArzney  p.  569.  (y)  A  folo  rubro    fanguine    Harvei    de  gener.  p. 

Cs***)  Sanguis  pleno    impetu    irvumpens    fortius  51.  A  ponderofo  melius  Senac  tom.   2.  p    f7*» 

«faffamentum  facit  ,    nullum  qui  debiliter  erumpit  (z")  Hales  p.  115.    Enr    de    caufa  motum  cordis 

Puiati  Morb.   Naron.    p.  90.    Ex  nare  pulcher  ,  ex  alternum  producente  n.  47. 

vena  eorum  tempore    turpis  fanfiuis  Stubbe  p.   iji.  Qz)  L.  IV.  p.  310. 

Cs****)  Stubbe  p.  105.  107.  BMon  Epid.    L.  II.  Cb)  Buffon  T.  II.    p.  353.  COllf.    T.  II.  p.   305. 

K*  '9i  nr.em.  furle  poulet. 

y-)   G.  Cbeyne  cur.  of  difeaf    p.   141.  £c)  Ibid. 

(u^  Botrbaave  plurimis  locis  .  C.  Hoffmann  inftj,- 


ic4  L  I  B.    V.    SANGUIS, 

praemittamiis.,  color  cum  rienfitate  fanguinis  increfcit ,  &  cum  aquofa  ejus  tenui- 
tate  ita  minuitur,  ut  aquofus  cruor,  etiam  vehementer  motus ,  calorem  nnn  pa- 
rem  generet  (J),  aqua?  exemplo,  qua»  celerrimo  motu  leviffime  intepefcit  ,  &  fe„ 
minarum  teneriorum,  quas  neque  hyfterica?  convulfiones ,  neque  febres  ad  eum 
gradum  calefaciunt ,  qui  in  fano  agricola  nafcitur . 

Denique  fumma  denfitatis  in  faaguine  praerogativa  eft  ,  ut  in  rubro  vaforurn 
fyftemate  maneat  (e).  Aquofa  enim  pars  fanguinis  de  arteriis  in  cellulofam  te- 
lam  fugit,  &  inania  vafa  deferit,  inque  cavernulis  cacheclica  reftagnat ;  ea  ,  et(i 
non  fola  ,  ratio.  eft  ,  quare  hydrops  ex:  fanguinis  rubri  imminuta  portione  fuper- 
veniat  .  Vena  enim  incifa  ,  aut  arteriola  aperta  primum  certe  rubrum  cruorem, 
emittit  ,  qui  vulneri  proximus  fit ;  tenuiores  vero  humores ,  ut  longe  a  vulnere 
remoti  ,  lentiufque  circumacli  ,  non  perinde  ad  fedem  minus  refiftentem  con- 
fl-uunt  ,  neque  pari  proportione  effunduntur  (  e*  )  .  Hinc  a  frequente  vense  inci- 
fione,  aut  hazmorrhagia  ,  in  vafis  tenuis  &  aquofus  fanguis  fupereft  (f),  ut  in 
me  ipfo  ,  poft  plurimum  de  nare  amifTum  fanguinem  expertus  fum  .  Verum  fi 
major  nunc  humoris  tenuioris  copia  in  vaiis  rubris  eft  ,  non  poteft  ea  in  vafis 
rubris  retineri  ,  nimis  enim  facilis  calida?  aquas  ex  arteriis  in  cellulofum  habitum 
exitus  eft.  Hoc  maximum  vitium  eft  glutinis  (§)  de  filuro  pifce,  aut  Hufone  co- 
cli ,  quando  in  vafa  cadaveris  calidum  impellitur;  continuo  enim  in  cellulofam 
telam  de  vafis  fugit,  quas  male  plena  relinquit.  Inde  fugiente  in  cellulofas  telas 
aqua  fanguinis,  etfi  etiam  alise  ra.tiones  funt  ,  a  cachexia  promtus  in  hydropem 
(/-)  tranfitus,  potaque  uberrime  aqua  continuo  in  corporis  habitu  effunditur  .  San- 
guinis  autem  rubri  globuli  eam  ad  poros  quofcunque  exhalantes  menfuram  nacli 
funt,  ut  in  fani  hominis  vafis  maneant,  nifi  vis  major,  neque  curn  naturse  legi- 
bus  confentiens,  eos  poros  dilataverit,  ut  in  vafa  minora,  urinae ,  inreftinorum  , 
cutifque  denique  etiam  ruber  cruor  urgeatur   (/). 

Apparet  adeo  ,  &  piures  etiam  rationes  fuperfunt  ,  qua?  Iatentes  iftas  caufas 
adjuvant,  quas  expofuimus :  apparet  inquam,  quam  neceffe  fit,  recla  corporis 
exercitatione,  &  viclus  contemperata  ratione  denfitatem  fanguinis  confervare  (.k), 
amiffam  vero  eodem  rernedio,  &  carneo  viclu,  &  ferro ,  &  ejufmodi  medicamen» 
tis  reftaurare,  qua?  corciis  co.ntra&ionera  adjuvant.  Apparet  perinde,  quam  ple- 
na  pericuio  Comelii  Bonteko?  (!)  feeta  fuerit,  qui  maie  accufata  fanguinis  craffi- 
rie  (m)  integritatem  valetudinis  fere  unice  in  tenuiffirao  fanguine  pofuerit ,  eam- 
que  aquofam  indolem  aqua  ,  cui  thea  infuft  fuiffet,  unice  conatus  fit  affequi .  Ite* 
rum  mirari  poffis  Cl.  viros  fuifle  qui  rubram  fanguinis  partem  fere  inutiiem  effc 


fufpicari  potuerint  («)• 


Num 


(d)  Quefnai  eff.  p.  i3?.  roingue,  T.  I.  p.  14-                         * 

(e)  Ridiey  anat.    of  the   brain    p.  90.  91.    Eoe-  (i)  L.  I.  p.  t-6.  L.  II.  p.  T9- 

fhaeve  inftit.  rei  med.  n.  6\.  Lanci/sus  p.   18.  (k)  Boerhaave   1.  c.   Tabor    c.  I.  p.  71.    Qiincy 

(_e*)  Conf.  Quefnat  de  la  fai^nee   180.  partes  ef-  cffay  the  thirk  on  the  ammai  fibre 

fluurit,  alborum  fuccerum   partes  40.  (1)  De  thea  p.  67.  Cheyae    theory  p.  HJ-  Blan- 

Cf)  Michelotxi  irt  hiftoria  Angelae  Pifins  p.    14.  carii  &c. 

Eflays    of    a  Society    at    Edimburg.    T.  II.   n.  20.  (m)  Re£Ve  monuit   Boerhaavius  ,    perniciofe  hy- 

Moiton  phthiiiolog.  p.  18.  pothefeos  debellatur  ,    retle  III.  Arehiatrorum  co. 

(g)  L.  I.  p.  16.  L.  II.  p.  69:  mes  T  II.  p  *<5«- 

_(h)  P.  100.    Unica  in  infula  h;fp2niota  venae  fe-  (n)  De  St   Leger  Thef.  in  hasc  verba  :  Ergo  pro- 

tlio  Europsos ,  aliunde  debiles  ,  ita  debilitat  ,  ut  xima  qua  corpns  alitur  raateries    a  rubro  fanguir.e 

in  hydropem   tranfeat  Charlevaix    hift.  de  St.  Do-  diverfa  .  Paris  1743. 


SECT.  W.  PARTTUM  PROPORTIO  &c.  ior 

Num  alibilem  mturam  cruor  poffideat  qua>ri  poteft  ,  Multi  negant  (o)  :  Sc 
ccrte  videtur ,  albuminofam  ,  elafticam  ,  figurabilem  ,  filaque  trahentem  Jymphse 
naturam  ad  generandum  id  gluten  aptiorem  eiTe  ,  qnod  partes  firmas  corporis 
animalis  &  conftituit,  &  reparat.  Deinde  nutritionis  quafi  regnum  latius  ,  quam 
ruber  cruor  patet,  &  perpetuo  ordine  pauco  cum  fanguine  pifces,  nullis  vero  ru- 
bris  cum  globulis  ea  animalia  nutriuntur ,  qua?  exanguia  dicuntur  ,  quod  rubro  vi- 
tali  humore  deftituantur.  Abfque  gelatinofo  vero  elemento  neque  animal  ullum , 
■eque  planta  nutritur. 

§.  IX.  Figura  fpharicti  comnioda  y  tum  ferri  y  vlei. 

Etfi  utique  aureus  globulus  lamina  ex  eodem  metallo  facla  non  denfior  eft,cer- 
tum  eft  tamen,  fphxricam  figuram  cum  eodem  volumine  minimam  fuperficiem 
habere,  minimam  adeo  ab  iis  particulis  fluidis  refiftentiam  pati  ,  cum  quibus  per 
vafa  fluit ,  atque  adeo  motus  accepti  tenaciorem  effe .  Hxc  ratio  eft  ,  quare  fune- 
flis  illis  telis  plumbeis  ferreifque ,  conftanter  fphaerica  figura  impertiatur  ,  ut  & 
longhTime  per  aerem  ferantur,  &  vehementiffime  feriant  .  Non  repugnat  adeo, 
&  rubra  vafcula  minima  a  rubris  fpha>rulis  potentius  diftendi  ,  &  aperiri  ,  &  ad 
minores  humorum  feries ,  per  eos  globulos  ,  integriorem  a  corde  motum  adferri  % 
quas  noftri  olim  Prcectptoris  conjeftura  fuit  (p ) .  Fridionem  etiam  a  fphaerica  fi- 
gura  minui ,  atque  parietes  minimorum  vaforum  minimum  pati  adtritum  ,  vu!go> 
notum  eft,  cum  globi  unico  pun&o  parietem  cavi  vafis  contingant  .  Denlque  ad 
ofcula  minora  fubeunda  fola  hxc  figura  aptiffima  eft,  qua*  fecundum  quamcunque 
direclionem  feratur,  atque  eadem  femper  facilitate  fubeat,  cum  in  omni  alia  fi- 
gura  longior  aliqua  diameter  fit ,  qux  in  tranfverfum  acla  oftium  fibi  praecludat ,. 
nifi  multo  latius  fuerit  (q) . 

Ferrum,  quod  in  globulis  eft  (r),  non  dubie  denfitatem  ipfis  majorem  conci- 
liat .  Etfi  enim  ejus  exigua  ad  totum  fanguinem  portio  eft  (s)  ,  ad  globulos  ta- 
men,  qui  fanguinis  minorem  partem  efficiunt ,  major  eft  multo,  cum  aqua  quin- 
que  omnino  fextas  partes  (t) ,  pars  vero  globofa  nondum  (u)  integram  quidem 
fextam  fanguinis  partem  efficiat,  fiquidem  ad  eam  albuminofum  elementum  plu- 
nmum  confert.  Ferrum  autem  &  feptuplo  fanguine  gravius  ,  &  pranerea  multo, 
omni  alio  fanguinis  elemento,  durius  folidiufque  eft  ,  &  propriam  fibi  firmita- 
tem  cum  rubris  fpha^rulis  communicare  videtur  .  Aliquid  etiam  ad  calorera  ge- 
nerandum  conferre ,  probabile  reddetur,  cum  omnium  ,  quantum  novi  corporum, 
a  fridione,  &  ab  iclu  repetito,  vehementiffime  incalefcat  ,  folumque  a  malleo 
candeat . 

Neque  ad  calorem  nihil  confert  oleum  ,  five  inflammabile  principium  ,  quod 
m  globulis  abundat  (*),  neque  tamen  a  fero  abeft  (y)  .  Ejus  multiplex  utilitas 
eft,  princeps  autem,  quantum  intelligo,  videtur,  coire  cum  aqua  ,  cumque  ea 
animale  gluten  componere ,  quod  neque  abfque  aqua  fluidum  fatis  foret.,  neque- 
abfque  oleo  fatis  vifcidum  (y*)  ,  aut  ad  conferruminanda  terra?  elementa  fatis 
"virium  haberet.  Idem  oleum  flexilem  naturam  fibris  impertit  ,  qua?  ex  terra  fo- 
la  friabiles  fierent.  Denique  plerifque  humoribus  animati  corporis  aliqua  copia. 
Halier  Phyfiolog.  Tom.  U.  O  ■  ineft, 

C<0  Idern  ibid.  (t)  P-  6%.  69.  / 

CP)  P.  161.  ■  (U)  p.  33.  34. 

v.q)  *-onh  ea  qu^  de  fccretionfi  ex  Pitcarnio  ad-         (x)  P.  74. 
ferentur.  L.  VII.  (y)  p.   95 

r\  o"  V"  ^^'  ^y*^  Rcbinfon  Eflay  on  anlmal  «conomv  T.  II* 

tsJ  P.  83.  p.  4i5.  - 


lotf  IIB.    r.    SANGUI  S. 

ineft,  quam  a  fanguinis  communi  penu  mutuentur  ,  nonnulli  vera  fere  unice 
aut  poriffimum  ex  oleo  conftant»  ut  adeps  >  medulla  ,.  bilis  ,..  cerumen  ^  febum 
fubcutaneum . 

§.  X.  Seri  five  partis  fiavefcentis  tttilttas.. 

Pars  albuminofa  feri ,  ad  fibras  generandas  ,  adque  conftitutionem  adeo  totius- 
animati  corporis  primaria  materia  eft  .  Ut  vulnera  vaforum  claudat  ,  oculorum 
teftimonio  confirmavi  (^).  Albumine  fetum  volucrum  ali,  nempe  fero  (a)\  fi- 
rnili  gelatina  pifcium  &  quadrupedum  oviparorum  embryones  primis  diebus  unice 
nutriri :  fimilem  in  amnis  aqua  coagulabilem  naturam  effe  ,  &  ad  alimentum  ho- 
inini  nafckuro  praeftandum  aptitudinem  ,  fuis  locis  oftendemus .  Ut  mucus  in  ge- 
latinam ,  haec  in  membranas  8t  vifcera ,  demumque  in  animalis  partes  folidas  con- 
fiftat,  per  experimenta  oftenfum  eft(£). 

Hos  ad  ufus  oportet  defmitam  in  fero  vifcidae  materia»  ad  aquam  portionem 
effe ..  Si  aqua^  portionem  auxeris  ,  gluten  dilabetur  ,  amiffa  parte  ,  quae  terreas 
particulas  ligat :  robur  omnium  fibrarum  frangetur ,  laxatis  vinculis  ,  quae  divifa 
elementa  uniunt :  demum  nihil  de  fero  ad  nutriendas  partes  adhaerebit  ,  fed  prae- 
teribit,  quae  farcienda  fuerant  ,  ut  omnino  nutritium  humorem  ab  excremento 
ex  natura  coagulabili  diftinguamus  (c)  .  Porro  albuminofo  fucco  fua  denfitas  ne- 
ceffaria  ineft,  ne  in  vafa  minora  tranfeat .  In  fano  homine  nullae  ad  ignem  ,  aut 
<ab  acore  ,  coagulabiies  particulae  in  urinam  ,  in  lacmmam  ,  in  alios  tenuiores 
tranfeunt ,  ne  quidem  in  febribus  (d) .  Auge  elementi  aquei  portionem  ,  tranfi- 
4bunt  utique ,  &  fiet,  quod  a  raris  &  vitiofis  corporum  conditionibus  (e)  fadtum 
eft,  ut  alibilis  humor  per  urinam  ,  fudorefque  difperdatur,  quale  in  diabeteinque 
colliquativo  fudore  exemplum  eft .  Non  ideo  negavero,  multa  vi  circuiaris  mo- 
tus  denique  ferum  adtenuari,  refolvi,  exhalare.  Verum  tunc  fuo  defun&um  mu- 
nere  ,  naturam  coagulabilem  depofuit . 

Contra  neceffe  eft ,  ut  rubro  fanguine  ferum  aliquanto  tenulu?  fit  ,  ne  globuli 
fe  comprehendant,  inque  coagula  coeant,  ad  quae  aiiunde  proni  funt  (/)  .  Hinc 
fit,  ut  diminuta  aqua;  portione  ferique  ,  cruor  aquam  in  morbis  acutis  repellat 
<£>,  neque  fibi  finat  admifceri.  Sed  etiam  proprie  cum  canali  cruorem  coaliturum 
funt  qui  metuant  (h)r  neque  penitus  praeter  rem ,  cum  in  duclu  arteriofo  (/6*) ,  ia 
aneuryfmatibus ,  in  arteriis  iigatis  hujufmodi  coalitionis  exempla  fint ,  inque  raris 
nonnullis  vitiis ,  qualis  ipfe  defcripfi  (i) . 

Muco  plurima  fua  utilitas  eft  y  alias  ornatius  exponenda  .  Senfiles  nervos.  ab 
acrimonia  aeris  ,  urinae ,  a  fridione  tuetur  ;  ficcitatem  ab  organis  deglutitionis  9 
loquela*  fpiritufque  avertit,  olfacmm  temperat^  alias  corporis-  partes  cum  mobi- 

litate. 


(z)  Second  memoir.  &c  p-  189.  puerorum  gelatinam    infidere  ,    nimis  pro  toto  ge- 

(a)  Per  experimenta    Cl.  Beguelin    nuper  in  T.  nere   affirmatur   Brouz.er.    educat.    medicin.  T.  II. 

XIX.  dtarii  Jiamburg.  magazin.  recufa.  p.  i8u 

Cb)  Sur  la  form.  du  poulet  T.  II.  p.  179-  Har-  (f)  P.  19.  &*• 

vei  p.  115.  (g)  UMxham  on  fevers  p.  8. 

(c)  Lcwer  p.  6.  ed,  Bat.  (h)   111.  Schwtnke  p.  100. 

(dj  Quefnay  des  fievres  cont.  t.  j.  p.  394.  (h*)  Cujus    interno   parieti    membranam   crues* 

(e)  Serum    ad  ignem  coagulabile    in  urina  Phil.  tam  ex  fanguine  natam  adhaefiflTe  vidi . 

tranf.  n.  212.  Urina  in  phthifico  pellucida,  &  coa-  (i)  Opufcul.  patholog.  obf.  if.    PhiloA  trsnfe£fe 

gulata  ,    ut  ranarum  ,   quod  vocatur    fperma  Eph.  n.  483.  49*. 

Kat.  Cur,    Bec  I.   ann.  8.   obf.  30,    Urins   v*r« 


SECT.  IV.   PARTIUM   PROPORTIO  &c.  io? 

litate  replet ,  ut  in  funiculo  umbilicali  ,   in  articulorum  capfulis   exemplum  eft  . 
Idem  oleum  cum  aqua  optime  commifcet  {**}. 

§.  'XI.  Jfqua ,  falis ,  aeris ,  ignis  in  fanguine  utilitas. 

Ipfum  ferum  aqua  amifla  ftat ,  codli  albuminis  fimile,neque  vitalem  circuitum 
abfolvere  aptum  foret,  nifi  multa  ab  aqua  vifcidum  gelu  dilueretur.  Serum  amifla 
aqua  in  gummi  fpeciem  coit  .  Aqua  omni  alio  liquido  magis  «expedite  per  cana- 
les  minimos  iter  obit  .  Saepe  expertus  fum  ,  per  tenuiffimos  anellianos  tubulos 
aquam  exprimi  poffe ,  non  ita  coloratos  liquores .  Aqua  in  80  pulfibus  idem  iter 
defcribit,  quod  fpiritus  vini  in  86,  raparum  oleum  in  ioo,argentum  vivum,  atYeo 
mobile ,  in  1 24  pulfibus  abfolvit  (  k  )  -  Abfque  aqua  oleum  iners  reftagnaret ,  & 
cogeretur . 

Iterum  aqua  fibras  animales  irrorat ,  a  ficcitate  aque  coalitu  fervat .  Incredibile 
eft,  quanta  a  fola  aqua»  difflatione  in  partibus  animalium  degeneratio  fuperveniat. 
Ipfi  adeo  molles  tenerique  nervi,  unice  ab  amiffa  aquula,  in  rigidos  ,  fuccini  fi- 
miles  ,  pra  duritate  fragiies  funicuios  abeunt . 

Sed  eadem  aqua  omnium  humorum  corporis  animalis  principem  portionem  fo- 
ia  fuppeditat ,  nonnullos  vero  humores  fere  foia  praeftat ,  ut  tenuiores  illas  exha~ 
lationes  ,  Sanclorianam  cutaneam ,  lacrumam,  fudorem  ,  falivam  ,  hurnores  pellu- 
cidos  oculi  ;  vafaque  minorum  generum  ,  quorum  liquor  non  cogitur ,  aqua  pene- 
fola  perfluuntur ,  omnes  alios  nimis  craflbs  humores  refutatura . 

Sales  animalium  pene  urinofi  ,  videntur  neceifariam  quibufdam  humoribus  acri- 
moniam  prsftare ,  aut  ciborum  digeftioni  aptam,  ut  in  bile,  aut  follicitandis  fuis 
Teceptaculis,  ut  in  femine ,  cerumine  ,  fa?ce  alvina  ,  neceffariam  .  lidem ,  ipfum 
per  repetitum  humorum  motum  nimis  meraci  ,  nimis  volatiles,  nimis  acres.  uri- 
nas,  fudoris,  alvi  fsecum,  perfpirabilis  humoris  partem  conftkuunt,&  de  corpore 
avolant,  nocituri  fi  retinerentur .  Iterato  vero  moneo  ,  fales  me  dicere ,  non  quod 
fales  jam  veri  fint ,  fed  quod  apti  uati  fint,qui  cum  certo  caloris  gradu  in  fmce- 
ros  fales  abeant  (£*). 

Aeris  dotes  &  utilitates  nondum  fatis  nota»  funt  .  Id  interim  certum  eft  ad 
gluten  pertinere,  quo  omnium  firmorum  in  univerfa  natura  corporum  elementa 
cohazrent ,  ut  omnino  neque  fere  metaiium,  neque  os  ,  neque  lapis,  neque  tefta, 
neque  fal,  diffolvatur  ,  quin  aer  extricatus  prodeat  .  Quid  in  humoribus  noftris 
utilitatis  exerceat  idem ,  "^um  fluidam  naturam  confervet ,  aut  ad  alias  mutariones 
putredinis  hadknus  adfines  ,  clanculum  difponat  ,  neque  hoc  loco,  neque  ufquam 
lorte  exponi  poterit  . 

Ignis  omnis  in  rerum  natura  motus  ,  omnifque  fluiditatis  auclor  ,  etiam  no- 
ftrum  fanguinem  procul  dubio  a  congelatione  liberat  .  Multo  vero  majorem 
ignis  vim  poftidemus  ,  quam  ad  hos  quidem  ufus  erat  neceife  .  Nam  neque  pi- 
fcibus  1.  3.  aut  5.  gradibus  calenribus  fanguis  ,  dum  vivunt  ,  congelatur  .  Quid 
is  major  calor  utile  praeftet  ,  non  fatis  certe  notum  eft  .  Neque  ^enim  humores 
Jioftn ,  quam  pifcibus ,  Iiquidius  vafa  fua  oberrant  (  /  )  ,  neque  diffimiles  noftro- 

C    2  %um 


(1  )  EflTays  of  a  Societ.  at  London.  V.  1.  ad  fin.  (I)  Hoc  iMo  ,  ut  ne  credatur  ,  fluiditatem  hu- 

tZi\3fmM..mm'  ,n  Bonon    T,VL  P'  3l8'  -moribus    a  calore    accidere  .    Aqua  equidem  calida 

\K  )  Non   dan    m  fan^u.ne   -part.culas    calidas  ,  expeditius  per  vafa  animalia  tranfit  ,    inque  46  & 

^ls  cumulatae    febrem  taciant  .;    Leonardo    d*  Ca-  51  fecundis  minutis  id  itcr  abfolvit  ,  ■qHod  frigida 

*°*  ras'on-  T' IL  ***•  in  77  &  in  -80  ejufmodi  minutis  ^r&MaUs  h*. 


ioS  L  I  B.    V.    S  A  N  G  U  I  S. 

rum  humorum  in  iis  adeo_  modico  calore  tepentibus  animalibus  humores  nafcun- 
fur,  nihiloque  inertior  bilis  eft,  &,  quod  mirum  videri  poflit ,  fales ,  multo  quam 
nobis,  in  frigidis  aninialibus  meraciores  parantur,  ut  in  vipera  ,  apes  cantharide. 
Sed  neque  deterius  pifces  autcibos  digerunt  ,  aut  minus  expedite  moventur ,"  aut 
minori  funt  robore,  aut  breviori  vita .  Eft  certe  aliquis  pulmonem  inter  &  calo- 
rem  confenfus ,  in  quem  alibi  inquiremus . 

§.  XII.  Fons  &  penns  unde  fua  fanguis  elementa  habet. 

_  Etfi  ad  hanc  quazftionem ,  poft  enarratam  demum  ciborum  &  digeftionis  hiflo- 
riam  ,  plene  refponderi  poteft ,  tamen  interim  ,  donec  poft  aliquot  annos  eo  nos 
labor  nofter  ducat ,  pauca  tempori  praeripuiffe  liceat .  Ex  adipe  vegetabili  &  ani- 
STiali  globuli  laclei  (w)  procul  dubio  finguntur,ex  iftis  globulos  rubros  pararinon 
«ft  improbabile ,  poftquam  cum  ferro  fubacli  fuerunt  denfatique  :  eamque  folidi- 
tatem  adepti ,  ut  medism  per  lympham  ,  non  mutata  figura  fua  ,  neque  variato 
^olumine  circumeant ,  inque  aqua  fubfideant,'qui  in  lacle  natabant.  Inflammabilem 
naturam  ab  origine  retinent.  In  pullo  fanguis  ex  pingui  vitello  (m*)  fub  oculis 
Boftris  generatur ,  cum  flavedinem  evidentiffimos  per  gradus  deponat. 

Serum  fanguinis  ex  animali  gelatina  vix  mutata  facile  renafcitur.  Verum,  cum 
«iam  ex  folo  vegetabili  cibo  animalia  fimillimani  noftra?  lympham  parent;&ho- 
mo  folo  pane  eum  aqua  fanus  vivat,  fimillimofque  humores  generet  eorum,  quos 
alii*ex  lautiori  diasta  lucrantur ,  fequitur  etiam  ex  vegetabili  mucilagine  (»)  ani- 
snalem  gelatinam  parari  poffe  :  ut  tamen  in  hoc  exemplo,  inque  globulorumfor- 
matione ,  acidus  fal  corporum  vegetabilium  in  ammoniaci  fimilem  falem  huma- 
rium  mutetur,qui  ad  ignem  urinofam  naturam  induit  (i).  Olei  etiam  major,por- 
tio  huic  gelatinas  accedit  (o). 

Oleum  fanguinis  ex  natura  vegetabili  minus  mutata  reformatur,  cum  acids  in- 
dolis  manifefta  veftigia  retineat  (p). 

Sal  fanguinis  manifefto  ex  acido  fale  (  q  )  generatur  ,  qui  in  vegetabili  fabrica 
plurimus  habitat  ,  iterum  boum  exemplo  ,  qui  verifTimos  urinofos  fales  in  fan- 
guine  habent ,  folis  acefcentibus  herbis  pafti  ,  bombycumque  &  aliorum  infeclx> 
rum ,  quae  ex  acidis  ciborum  fuccis  pene  perfedos  urinofos  fales  ekborant,  ho- 
rninumque,  qui  etiam  folo  adeo  acefcente  laclis  fero  ,  multos  per  annos  vitam 
fuftentarunt :  neque  rara  exempla  funt  mutati   in   alcalinum   faleni  acoris  ,   cum 

&  pu- 


46. 


Jf,    twli 


mafiat.  p.  130.  Verum  noflxi  quidem  humores  po- 
tius  vifcidiores  funt  iis  ,  qui  pifces  animant.  Ma- 
iori  ctim^  calore  aqua  difficilius  tranfit  ,  &  vafa 
«onftringit  ,  quando  36  Reaumurii  gradum  ,  aut 
104.  Fahr.  excedit.  Sauvages  de  inflam.  p.  137. 

(m)  Ex  adipe  ,  de  butyracea  lactis  parte  dece- 
dente  ,  globulos  rubros  parari  ,•  Francifcus  Quefnai 
«econ.  anim.  T.  III.  p.  33. 

t.m«)  Carthsufer  mater.  medic.  T.  II.  p.  551. 

W  Faber  ad  Hernandez..  Ex  ovis  teftudinum 
verum  oleum  ad  folem  fit ,  Ievius  olivarum  oleo 
®ura;!la  hift.  natur.  de  1'Orenoque  V.  II.  p.  69. 


(O  Omnino  exfarina  vegetabiiium  gelatina  ani- 
malis  parari  poteft  .  Vera  enim  gelatina  eft  m  fa» 
rina  cereaiium  ;  Beccari  Comm.  Bonon.  &  Keflel- 
mayer  in  propria  difp.  Vide  L.  XIX.  Faoarum 
fuccus  gelatinofus ,  du  Ramel  phyfiq.  ^es  arbres  h 
p.  267. 

(0)  Idem  I.c.  Lorry  des  ahmens  p-3S7- 

^p)  L.  I.  p.  %\- 

Cq)  Boevkaave  Ek*m.  Chem.  T.  II.  p.  317-  $e" 
nac  1.  c.  T.  II.  p.  115.  Quefnai  cecon.  anim.  T.II- 
P'7S-  373.  &c.  Neumann  ed.  Zimm.  pag.  j»ao.  T. 
III.  ed.  pofthum,  p.  ^*. 


SECT.  IV.  PARTIUM  PROPORTIO  &c.  109 

&  putredo  fimilem  erTeclum  praeftet,--&  ignis.,  quarum  .caufarunx  il!a  quidem  ex 
acidimmo  citrio  pomo  falem  urinofum  volatilem ,  &  h&c  ex  qxydis  acido  iak 
fixum  iixiviofum  OOLaut:  ex  acore  nitri  cum  pulvere  carbonum  in  retorta,  quani 
vocant ,  tubulata  detonantis ,  urinofum  volatilem  0)  falem  producit .  Simiiem  ef- 
ficaciam  hic  diuturnus  calor  animalium  humorum  ,  rapidufque  motus  paulatfm 
prxftare  videtur.  Ita  farina  repetito  pafta ,  deftillata,  fola  fere  unnofa  elementa 
fuppeditat  fr).  Peculiares  aliquos 'nitrofos  animalium  fales  («)  non  fatis  intelitgo, 
quos  oftenderimus,  plerofque  ex  urinofa  volatili  tribu,  aliquos  ex  lixiviofa  fixa , 
alios  ex  muriatica  clafle,  paucimmos  acidos  effe,  qui  veteris  forniae  veftigia  re- 
tinent.  . .  • 

Ferrum  animalia  facile  ex  plantis  (*)  habent  ;  terram  &  ex  cibis  quibufcunque 
&  ex  ipfis  deniqueaquis  :  quas  eadem  folidum  fibrae  elementum  ,  totique  anima-, 
to  corpori  fuam   firmitatem  prajftat.  Ex  vegetabilibus  recepta,  naturam  vitrefci- 
bilem  magna  ex  parte  fere  mutat,  &  in  calcariam  tranfit  ,  forte  quod  ciuxil  oleo 
intime  per  tritum  uniatur  (/). 


(r)  Ex  acido  falis  cryftallini    acetofell*    in  igne  (t)  Needham  nouyell.  obff.  p.  273. 

fubito    fit    fal  fixus  ,     dum    pars   acida    in   aquam  (u)  Senac  1.  C. 

tranfit  Neumann  T.  III.  p.  4.0.  (x)  P.  81. 

(i)  Pott  fortfezung  der  URterfuchung  p.  34.  (y)  Jmker  chym.  ed.  Gall.  p>  $i9. 


ELE- 


ELEMENTORUM  PHYSIOLOGLE 

L     l    B     E     R         S     E     X     T     U     £, 

ARTERIARUM  ET  VENARUM*  OFFICl  A. 

S    E    C    T    I    O       P    R    I    M    A. 

^NGXIWIS  MOTUS  QUl  ^XIN  SEQUITUR,  ^RTERIJE . 

§.    I. 

HOC  toto  volumine  theoria  paffim  continetur  ,  quse  anatomes  luce  oaret9 
neque  ad  evidentem  demonftrationem  poteft  profici  .  Multa  ergo  hic  hiul- 
ca,  multa  dubia  fuperfunt,  quse  certa  ea  pauciora,  aut  ad  pulfum  pertinent  ,  aut 
per  ea  experimenta  nafcuntur^  quas  vivoram  animaiiurn  perfpicua  cutis  permifit. 
Non  alibi  magh  jatromathematica  fe&a  dominatur  ,  quas  fluentis  per  conicos  & 
cylindricos  canales  fanguinis  motum,  retardationem,  celeritatem  ,  qua  fecundum 
axia  vitalis  humor  progreditur ,  momenturn,  quo  in  parietes  arteriarum  dilatan- 
dos  nititur ,  harumque  velocitatum  effeclus  in  mutandis  h.umoribus  definire  cona- 
ta  eft .  Si  non  Jicet  multa  firma  docere ,  faciam  tamen,  ne  debilia  pro  certis,  & 
vero  hypothefiri  offeram.  Neque  enim  hanc  phyfiologias  particulam  omififfe  licet, 
quarn  &  in  toto  reliquo  opere  frequenter  ,  &  tamquam  fundamentum  reliqu^ 
theorias,  repetere  neceffe  fit:  &  abfque  qua  de  fecretione,  '&  nutritione  ,  de  ob- 
ftructione  denique,  inflammatione ,  febre -&  univerfa  fere  morborum  aut  lentorum., 
aut  velocrum  pathologia  vix  quidquam  dici  poteft . 

Poffit  videri  contra  leges  'boni  ordinis  me  peccaffe,  quod  fanguinis  perarterias 
venafque  fluentis  phaznomena  nunc  demum  exponam  ,  poftquam  dudum  arterias 
defcripfi  venafque  .  Verum  non  potuit  certe  fanguinis  per  arterias  motus  intelligi, 
pifi  cordis  ^prius  vires,  atque  adeo  fabricam,  &  contraclionem delineaffem :  neque 
inteiligi ,  qux  vaforum  fanguinem  vehentium  fint  officia.,  nifi  fanguinis  .'&  reli- 
quorum,  quos  scontinent  chumorum  indolem  expofuiffem ., 

§.  II.  Shius  maximus  aoftee . 

Quando  de  arteriis  In  univerfum  fermo  eft  ,  praftiterlt  •aortatn  contemplari  , 
ad  quam  omnino  masor  pars  arteriarum ,  tamquam  ad  truncum  rami  pertineant: 
de  pulmonis -enim  arteria  proprio  capite  dicendi  locus  erit  (a)  ;  quatenus  pecu- 
liares  hujus  arteriae  adfeciiones  funt  .  Ergo  ex  ^ventriculo  quidem  fuperiori  ,  po- 
fteriori ,  quem  vulgo  ad  brutorum  animalium  fabricam  finiftrum  dicunt  ,  fanguis 
in  aortam  \b)  .pellitur,,  cujus  artenas  prima  ftamina  alio  loco  expofuimus  (0» 
ad  arteriarum  nempe  coronariarum  -ofcula .  -Quae  ultra  ea  afcendit    arteria  ,    quafi 

laxa- 


(a)  Lib    VIII.  de  ^ulmone -&  refpiratione .  (c)  Lib.  IV.  Seft.  III.  n„  17. 

Cb}  >Lfib,  11.  ,p.  56. 


LIB.  VJ.  SECT.  t  SANG.  PER  ARTER.  MOTUS  PROGRES,       m 

laxato  cingulo,  quo  carnes  cordis  nafcentem  truncum  comprehendebant ,.  aliquan- 
to  latior  eft,  quam  intra  cordis  quidem  ambeuntem  anulum .  Eam  latitudinem  (e 
habere  ad  cordis  oftii  ambitum  ut  37  ad  32,  auclor  eft  Francifcus  Boiffier  (d)  • 
Ceterum  ejufmodi  finum  in  pifcibus  (*>,  ranifque  (/"),,  majorem  video,  ut  frigi- 
di  maxime  fanguinis  beftiis  manifefto  tubere  aorta  fupra  cor  intumefcat  (g), 
quem  non  pauci  quidem  anatomici  pro  aurium  altera  (b)  habuerunt ,.  alii  reclius 
intellexerunt .  In  eo  tubere  cellulas  rugafque  Duverneyus  detexit  (*')>  quas  lamina? 
fpiralis  nomine  defcripfit ,  &  cuiufmodi  cellulas  in  anguilla  vidi .  In  homine,  & 
aduiriori  maxime,  ampiitudo  quidem  manifefta  eft,  etii  nimis  forte  ambitiofe 
maximum  aorta  (k)  Jinum  Valfalva  dixit.  In  juniori  homine  in  univerfum  aorts 
oftium ,  quam  in  fene  anguftius  (/)  eft ,  &  nunc  in  fele  nupero  partu  exclufa  co- 
ram  neveftigium  quidem  ejufmodi  finus  video :  vidit  tamen  in  variis  animalibus  il- 
luftris  Morgagnus  (»»),  &  in  fetu  veftigia  repexit  (.»):.  ut  omnino  non  ab  ur- 
gente  fanguine  nata  latitudo,  &  nativum  quafi  aneuryfma  fit^  fed  ab  ipfo  Natu- 
ix  primo  inftituto  fabrkatum  prodeat  (0) .  Uti  fe  in  pulli  incubati  corde  habeat 
(/>)  pulfatilis  haclenus  bulbus ,  aiibi  expofui :.  fed  eum  bulbum  maturior  vitat  vi& 
intra  cordis  carnes.  retrahit » 

§*  III.  Ejufque  arteria  arcus ., 

Eadem  aorta  ,  ad  egreflum  fubclavia?  dextrar  priorem  ad  diametrum  redit  (<?}* 
quse  ipfi  ex  corde  prodeunti  fuit .  Sed  ab  ipfo  ex  corde  egreffii  curvam  lineam 
defcribit ,  arcus  eft  quem  volo ,.  quem  &  phyfiologia  cognitum  ponit  y  &  ad  evi- 
tandos  veterum  errores  ha&enus  defcripfiiTe  necefle  eft . 

Alia  nempe  hic  homini  ,  quam  animalibus  fabrica  eft  .  Pleraque  equidem  , 
quas  ego  quidem  diffecui  ,  beftia:. ,  arcum  in  aorta  habent ,,  qua  de  corde  prodit , 
ramos  vero  aiiter  educunt  ,.  avibufque  prasterea  is  arcus  dextrorfum  curvatur  . 
Ergo.  in  homine  aorta  arteria  ,  quam  primum  de  corde  exiit  ,  dextrorfum  ali- 
quantum  (*■)  dum  afcendit  ,  inclinatur - .  Inde  ,  &  magis  quidem  atque  magis 
finiftrorfum  fleclitur  ,  &  una  ,.  fed  continuo  magis  in  tranfverfum  deprimitur  : 
aque  fuprema  fede  fua  finiftrorfum  quidem  defcendit  ( s  )  ,  &  una  deorfum  ,  ut 
vertebrarum  dorfi  corpora  confequatur  ^qua3  fibi  porro  fint  pr&  fulcimento  (  1 ). 

Eas, 


(d)  Mem.  de  l'Acad.  de  Berlin.   J755.  p.  38.  3755-  p.  34-  &c. 

(e)  Intcr  frigidos  pifces  in  falmone  Antonius  v.  (mi)  Epift.  Anat.  XV.  n.  1.  5.  6. 
leeuwenboeck  Phil.  tranf.  n..  319.    &  ante  eum  Sa-  (n)  N.   5.   p.  13.  deuide  Tauvrf  olim  in  vitulo, 
Oiuel   Coliins  Syflem.  of  anat.  T.  II.  tab.    15.  f.   1.  ercitante  Morgn-gno . 

in  muftela    Gtring  de  pifcatur.  Salmon.    in  xiphia  (o)  Scbreiber  almag,  p  aa8: 

Hartmann  diff.  (p)  Mem.  fur    la.  formatioa   du   coeur    dans    le 

In  phoca  ,  calido  pifce  ,    habet  M.  A.  Severinus-  poulet  T.  II.  Seft.  VI.  n,  5. 
antipcripat.  pi  31.    SolidilCmam  enim    &  gibbofam  Qf)  Palfalva  pofthum.  p.  131. 

aortam  dicit .  (r)  Winslcy*  expof.  T.  III.  tr.  des  arteres  n.  J. 

(f)  Second  Memoire  fur  les  parties:   fenf.  &  ir-  Senac  du  coeur  T.  IV,  f,  1.  Icoo.  AnaU  fafcic  VI. 
nt.  Exp.  548.  vi.  554,.  p.  1. 

(|1  In  anguilia  1. e    exp.  526.  (s)  Vide  eum  arcum  paffim  ,    fed  in  primis  S€» 

00  Conf.    Lib.  IV.    p.  ao?.    &  Roberg   de  pifc  nac  T.  IV.   f.  1. 
lalm.  p..   lc.  q^  Arcus    Aortae    fitum   per   aetatem    mutat.  Ia 

(')  Mem.    de   PAcad^    R07.   des    Scienc.    1669.  fetu  tranfverfus  eft  ,    in  adulro    ad  perpendiculura 

f\7'.  ponitur.    Caufa    eft   in    bronchis  ,    qui    aortam  de 

(k)  DifTert.  pefthum.  I.  tab.  a.  f.  I..  p.  131.  vertebris  avertunt  .    Ueutaud,    Mem,-  de    i'Acad», 


,-       >  --      rv"»*M»»»'       *•       »«".       *•      ••     1..      J,.     JtJ  .•■  VClUUill      aVfclLLIllt 

V)  Fr.  Sauvatcs   Mem.   de  V  Acad.   dc  JBerli»     aan,  J754.  p.  381. 


ri2  LIB.  VI.  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIA-S 

pas  quando  attigit,  reda  fere ,  ftd  tamen  una    dextrorfum    aliquantum     five    an* 
trorfum  defcendit,  ut  mediis  fe  vertebrarum  corporibus  imponat. 

Haec  nunc  arteria?  principis  inflexio  noh  fatis  accurate  aim  aliqua  cicruri  cur- 
va  toatfaematica  comparari  poteft.  Neque  enim  parabolae  convenit,  cum  crura  ni- 
mis  habeat  parallela,  neque  circularem  (t)  rotunditatem  imitatur,  cum  crus  fini- 
ftrum  pene  reclum ,  dextrum  dextrorfum  primo ,  inde  fmiftrorfum  flexum  na&a 
fit.  Sed  neque  a  fanguims  projeflione  eiufmodi  curvitates  unice,  aut.  primariona- 
fcuntur,  quarum  prmceps  potms  caufa  in  celiulofa  tela  fit,  qua;  arteriam  ad  vi- 
cinas  firmiores  kdes  eam  in  figuram  alliget,  quam  natura  requint .  Quare  foluta 
fujs.oe  vincuhs,  arteria  reclitudinem  recuperat. 

In  eo  vero  vetuftas  ( u )  maxime  erravit ,  quod  ramum  ex  aorta  alterum  .  fur- 
fum  deduxent  ,  deorfum  alterum  ,  unde  nomina  illa  adfcendentis  aorrs  &  de- 
fcendentis  nata  funt  .  Avibus  equidem  totidem  truncis  ex  aorta?  arcu ,  fua  cum 
carotide  ccnjun&se  fubclaviae  exeunt  ,  dextra  ,  finiftraque-  (*)  .  Bovino  generi 
quod  coram  non  habeo,  video  aortce  adfcendentem  truncum  a  clariffimo  fcripto- 
re  tribui  (**)•  Canum  ,  felium  ,  aliorumque  quadrupedum,  ea  fere  eft  fabrica 
ut  ex  aortse  nafcente  arcu  grandis  truncus  nafcatur  ,  qui  porro  in  fubclaviam 
dextram  ,  &  carotidem  utramque  finditur  :  finiftra  fubclavia    feorfim  fere  prodi»" 

Homini  ,  hacrenus  foli  inter  ea  animalia  ,  qux  mihi  incidiiTe  contigit  ,  tres 
rami  pO  djftin&i  de  convexitate  magni  arcus  proveniunt ,  ut  omnino  voce  aor- 
XX  adfcendentis  abfque  errore  nequeamus  uti  .  Eorum  ramorum  primus  fubcia- 
via  dextra  eft,  qua?  porro  fui  lateris  carotidem  generat :  alrera  eft  carotis  fini- 
ftra,  tertia  fubclavia  ejufdem  lateris.  Is  naturas  ordo  raro  mutatur  ,  frequentius 
tamen,  fi  aliquantum  a  recepta  divifione  natura  "  recefTit  ,  quartus  de  aorta  ra- 
mus  prodnt,  qui  vertebraiis  fmiftra  eft  (^).  Si  quando  rariori  exemplo  aut  aua- 
drupedum  fabjrica  in  homme  obtinuit  (*),  aut  quatuor  rami   diverfi   ib)   ex   cor- 

de 


(t)  Huc  Michelottus   Comment.  Bonon.  T.  I.  p. 

Cu)  Obfcure  Gahnus  de  arter.  &  venar.  diffecl. 
C.  IX.  manifeftius  Jacobus  Berengarius  Carpenfis 
Ifag.  brev.  in  anat.  corp.  hum.  p.  134  Andreas 
Pefatius  de  fabric.  corp.  hum  L.  III.  c.  12.^.486. 
Tab.  anter.  vaf.  tot.  corp.  in  L.  III.  Y  Z  *.  D» 
Ab  eo  pene  omnes  ,  &  nonnulli  recentiorum  . 

(x)  Second  Memcire  fur  le  poulet  p.  87. 

(x*)  Monroo  of  ccmparat.  anatomy  p  41. 

(x**)  Huc  tabula  Cajferii  de  voce  &  aaditu  T. 
XV.  five  hom.  Tabb.  pofth    L.  X.  T.  I. 

(y)  Vide  interim  ,  fi  placet  ,  iconem  noftram 
fafcicuij  VIII.  tum  iconem  Cl.  Viri  Arent.  Cant. 
T.  IV. 

(z.)  Fafcic.  VI.  p.  1.  &  ante  me  Joannes  Leon- 
ctena  Feilingii  olim  incifor  Phil.  tranf.  n.  280  J. 
Godofredus  de  Berger  Aft.  Erudit.  1698  p.  295. 
J.  Zachanas  Petfche  obferv.  mifcell.  in  Tom.  VI. 
me»  collectionis  recuf.  n.  45.  J.  fienign.  Winslow 


I.  c.  n.  21.  Chtifloph.  Jac.  Trew.  Commerc  Lit,, 
1735.  hebd.  24.  Georgius  Martine  ad  Euftach.  p. 
141.  Barhaut.  Angioleg.  p.  387.  Deinde  Phii.  Adol- 
phus  Boehmer  obferv,  anat.  fafcic.  I.  p.  XI.  CI. 
Logfekt  obferv.  an?.t.  p.  26.  Journal  de  Medecine 
1757.  dec.  &  Cl.  Henkel  Zwveyte  famking.  p.  1  rr 
qui  quidem  Vir  Clar.  duas  reperit  vertebrales  ejus 
lateris  arterias  ,  hanc  ,  qus  proceffum  colli  tranf- 
verfum  quintum  fubiit ,  &  aiiam  ,  quae  feptimum  . 

(a)  Caffebohm  apud  J.  Zachariam  Petfche  1.  c. 
n.  47- 

(b)  Phil.  Conr.  Fahricius  Aft.  Acad.  Nat.  Cur. 
Vol.  X.  obf.  35.  Phil.  Adoiphus  Boehmer  in  prq- 
^rammate,  quod  in  T,  II.  mear.  difp.  recufum  eft, 
f.  1.  Wmslcw  I.  c.  n.  19.  Barhaut  1.  c.  Journal  de 
Medecine  1758.  M-  April.  Eo  inclinat  icon  Jacohi 
Drake  ,  haftenus  aiiquantum  a  Ccnyperiana  diverfa 
T.  XX.  Quatuor  ramos  ,  &  quintam  venebralem 
vidit  J.  Z.  Petfche  1.  c.  h.  44. 


M  O  T  U  S    P  R  O  G  R  E  S  S  I  V  U  S.  M 

de  prodeunt  ,  aut  fubclavia  dextra  ferius  nata  retro  truncum  aorta»  fuam  ad  fe- 
dem  occulca  erepit  (c)  ,  aut  mammaria  dextra  de  ipfo  arcu  nafcitur  (d) ,  aut 
infula  facla  (e)  aorta  duplicatum  in  arcum  abit  „  aut  aorta  abfque  arcu  bifida 
eft  ( f )  ,  aut  alia  demum  ratione  (/*)  .  Natura  nanc  principem  arteriarum  ori- 
ginem  fabcicata  eft  ,  adeo  tamen  ha?c  rara  funt  ,  ut  in  quadringentorum  cada- 
verum  incifione  nihil  ejufmodi  viderim  ,  neque  ante  me ,  celebns  olim  ex  ma- 
nus  medicantis  &  diffecantis  folertia  ,  Guilielmus  Chefelden  (g)  .  Multum  vero 
debemus  claris  viris  ,  qui  aut  iconibus  ad  naturam  facYis  (Z>),  aut  fermone  pra?~ 
terea  (i),  quo  epidemicum  errorem  redarguerunt  ,  paulatim  aorta?  adfcendentis; 
fabulam,  &  dedecorofum  m  re  facili  errorem  medicorum  repetitis  tandem  labo- 
ribus  fuperarunt;  ut  pauci  fint,  qui  noftro  zvv  eo  vocabulo  utantur,  cui  fenfus 
excufabilis  vix  invenitur. 

§.  IV.  Rami  principes* 

Horum  ceterum  ramorum  maximus  eft  fubclavia  dextra  ,  quse  furfum  iatror* 
fum  (k)  ,  &  paulo  poft  reclius  furfum  carotidem  fui  lateris  eraittit  (/).  Subcla- 
via  vero ,  quae  peculiariter  hoc  nomine  defignatur ,  fenfim  inclinata ,  &  tranfver- 
fa  demum ,  fuper  claviculam  (  m  ) ,  &  pone  id  os ,  fui  lateris  brachium  adit .  Ea 
fubclavia  ,  qua»  anguftiori  fenfu  hoc  nomen  confervat,  finifteriori  fodali  fua  ali- 
quanto  amplior  eft  ( n  )  ,  etiam  me  obfervante  .  Rationem  reperi  uti  35  ad  29,- 
&  uti  27  ad  25  ,  &  uti  24  ad  20.  111.  Senacus  ,  numeris  ufus  majoribus ,  eas  ra- 
tiones  fecit,  ut  -3?©9  ad  15129  (0).  Deinde  Cel.  olim  Sylva  (p),  magnam  ra- 
Haller  Phyfiolog.  Tom.  IL  P  tio- 


CO  Loefeke  1.  c.  Hunauld  hiftoir.  de  1'  Acad. 
Roy.  des  Sciences    1735.  p.  10. 

Cd)  P-    Ad.  Boehmer  in  progr.  cit.  f,  2. 

(e)  Optimus  Hummel ,  meus  olim  Berna:  inci- 
fcr  ,  Comm.  Lit.  Noric.  1737.  hebd.  21.  tab.  2. 
f  3.  4.  Phil.  Conradus  Fabricius  anat.  praft.  p. 
ai8. 

(r ")  Journ.  des  favans  1.66$.  n.   3.  in  infante  . 

Cf*)  Arteria  thyreoidea  inferior  ,  ex  magno  ar- 
cu  nata  apud  Henricum  Albertum  Nicolai  direA, 
vafor  n.  7.  p.  18.  Duo  ex  aorta  trunci  ,  quorum 
alter  in  carotides  ,  in  fubclavias  alter  divifus  eft 
Rummel  1.  c  f.  3.  4. 

(g)  Anat.  ofhuman  body  Edit.   VI.  p.  184. 

(h)  Bartholomaeus  Eufiachius  Tab.  XV.  f.  ».  4.5. 
T.  XVI-  f.  1.  i.  &c.  Hieronymus  Fabricius  ab 
Aquapendente  de  form.  fetu  t.  6.  f.  15.  utcunque 
m  fetu  Veslingius  Svntagtn  anat  t.  10.  f.  2.N.O. 
O.  J.  Leoncena  1.  c  Richardus  Lovvsr  de  corde  c. 
J-  P-  36.  tab  2.  f.  4  5.  6.  Raymundus  Pieuffens 
Neurograph  t.  23.  cui  laudem  primae  verioris  ico- 
nis  tribuit  Cl.  Martine  l.c.  Guilidmus  Covvfer  in 
append.  ad  cpus  Bidloi  t.  3.  &  apud  Drake  t.  20. 


Phil.  Verheyen  anat.  corp.  hum.  t.  17-  f.  1.  H. 
Ridley  ic.5.  poft  obfervationes  Joannes  Mery  nouv. 
fyfteme  fur  la  circulation  du  fang.  f.  1.  2.  Arent 
Cant  impet.  anat.  t.  4.  f.  *i.  2.  Lanci/sus  de  corde 
&  aneuryfm.  t.  4.  f.  1.  2.  Senac  tr.  du  coeur  t.  4. 
f.   1.  Garengeot  fplanchnologie  t-  2.  p.iiz.  Tab.ij. 

(i~)  Joannes  Riolanus  in  anitnadverf.  in  Lauren- 
tium  p.  «591.  inque  anacephalaofi  Nath.  Righmori 
p.  163.  Carolus  Drelincourtius  ,  qui  aorram  curvo 
cum  baculo  comparavit ,  apud  Beaumont  de  circul. 
fang.  Leid.  1698.  G«  Covvperus  ad  t.  23.  Bidloi . 
Fridericus  Ruyfch  in  Epift.  III.  ad  Gaubium  &  in 
thef.  I.  p.  11.  thef.  IV.  tab.  3.  f,  2.  3.  Joannes 
Baptifta  Morgagnus  adverf.  anat.  I.    p.   19.  n.  16. 

(k)  Cant.  i.   c.  Tab.  noftr.  tot.  corp.  ant. 

CO  Iidem  ibid.  Fafcic.  VI.  t.   r. 

(m)  Superclavias  d i x i t  J.  Riolanus  anthropof. 
p.  344.  Enchir-d.  anat.  path.  p.  410.  Conf.  Tab. 
noftr.  fafcic.   VI.   I. 

Cn)  Helvetius  kttre  au  fujet  de  la  critique  dc 
M.  Beffe  p.  181. 

(o)  I-.  c.  t.  1.  p.  241?. 

(p)  Traite  de  la  faignee  p,  189, 


ii4  LIB.  V.  SECT.  I.  SANGUINIS  FER  ARTERIAS 

tionem,  nempe  diametros  fecit  uti  18  ad  14.  Si  fatis  ea  ratio  firma  eft  ,  &  re- 
petitis  experimentis  confirmatur,  intelligitur  (i)>  quare  dextrum  brachium  ho- 
mini  in  univerfum  &  majus ,  &  una  valentius  fit  (q). 

Carotis  finiftra  &    furfum    protenditur  &  una  finiftrorfum  (  r  )  ,    non  evidenter 
fua  fodali  dextra   minor  ,  &  major    aliquanto ,  fi  111.  Senaci  menfuras  valent  (s)  , 
Ceterum  fatis  intelligunt  ,   qui  multum   in    metiendis  fartorum  cera  vaforum  lu- 
minibus  labqraverunt  ,  quam    facile  hac  in  opera  erretur  ,    &  quam  non  difficul- 
ter  major  afiquantum  fiphonis  impetus ,  aut  flexio  aliqua,  aut  laxata  cellulofa  te- 
!a  fanguinem  in  alium ,  aliumve  ramum  potentius  ducat . 
Subclavia  finiftra  fuum  ad  latus  magis  inclinata  adfcenditultima  (t): 
Qui  porro  his  a  truncis  rami    arteriofi  nafcantur,  eos  oportet   in  brachiis   qui- 
dem  ab  anatome  repetere (O,  hic  porro  non  exponendos  -  Nam    in  capite   accu- 
ratius  aliquanto  carotidum  &  vertebralium  arteriarum  ramos  requiremus.  Sedpli- 
cas  etiam ,  quas  funt  fub  horum  trium  grandium  de  aorta  prodeuntium  truncorum 
©riginibus,  eas  alibi  expofitas  (#),  hic  non  repeto . 

§.  V.  Motus  fanguinis  quo  fscundum  axin  arteriarum  pergit . 

In  aortam  nunc  arteriam  ,  ejufque  ramos  omnes  fanguis  de  finiftra  cordis  ca- 
vea  magna  yelocitate  impellitur  .  Sed  is  ,  quem  a  corde  accepit  ,  motus  duas 
omnino  in  direcliones  refolvitur  .  Prima  ,  quam  fere  folam  phyfiologi  vulgo  me- 
tiri  folent ,  &  contemplari  ,  ea  eft  ,  qua  fanguis  a.  corde  fecundum  reclam  li- 
sieam  fecedit ,  aut  fecedere  fumitur ,  ut  per  axin  arteriarum  ,  lineafve  reclas  huic 
axi  parallelas  ,  recla  a  corde  per  aortas ,  &  ejus  ramorum  axin,  ad  extremos  ar- 
teriarum  fines,  inque  venarum  initia  dicfatur  ,  qualem  fere  iineam  poffis  a  cor- 
dis  exitu  ad  arteriam  temporalem  fatis  reclam  ducere  :  eum  motum  imaginaria 
illa  cylindrus  fanguinis  fequitur,  quam  Laurentius  Bellinm  (y)  ab  omniin  pa- 
jietes  arteriaj  illifione  immunem  fibi  finxit  .  Eum  motum  progrefftv-um  vocant, 
«umque  poffis  in  frigidis  animalibus  oculis  faciie  ufurpare :  eorum  enim  globuli 
fanguinei  omnino  fecundum  axin  arteriarum  ,  lineafve  ad  axin  parallelas,  re&iffi- 
#ia  direclione  procedunt  (  x. )  • 

§.  VI.  Hujus  motus  velocitas ... 

^  Hic  ipfe  motus  eft  ,  cujus  velocitatem  phyfiologi ,  &  in  primis  jatromathema* 
tici  quasfiverunt  ,  quoties  cordis  vires  calculo  fubjicere  funt  conati  (a).  Eft  ta- 
men  aiiqua  diverfitas  inter  menfuram  velocitatis  ,  quae  ad  cordis  motum  defi- 
uiendum  requiritur ,  &  menfuram  ejufdem  veiocitatis ,  qua   per   arteriam  fertur  . 

Nem- 


(1)  Latus  dextrum  inomnibus  animalibus  potius  (s)  Rationem  finiftrae  carotidis    ad  dextrara  feci 

eft ,  Ariftot.  part.  anim.  L.   IV.  c.  8.  etiam  cani  ,  %iu6.  ad  23104.  1    c. 

Compar.  anat.p.  44.  Olim  Cl.  Hofmann  manum  &  (t)  Fafcic.  VI.  iconum.  anat.  t*  1. 

pedem  dextri  lateris    fibi  majores  efle  ,  apolog.  p.  (u}  In  fafciculo  VI. 

ai3-  00  L.   II.  p.  45? 

(q)  Cum  non  robuftius  unice,  fed  etiam  aliquan-  (y)   Prop.  XXV.  Boerhaave  praleft.    Acad.  t.  2. 

to  majori    fit  volumine  ,    non  poteft    majus    robur  p.  i%6. 

bracbii  dextri  a  majore  fanguinis  in  arteriam  fub-  (z)  Memoire  fur  le  mouvement  du.  fang  p.  135. 

elaviam  ejus  lateris  minorem  irruentis  velocitatem  &c. 

csplicari  ;  Comparative  anatomy  p.  m.  Ca)  L"  Iv«  Pe  3°7«  &11' 

(0  Fafcic.  VI.  iconum  anavomicar.  t.  1. 


MOTUSPROGRESSIVUS.     ]  U$ 

Nempe  priorem  calculum  ingreditur  temporis  ratio  (b)  ,  quo  cor  In  fyftole  ver- 
fatur,  quo  folo  nempe  tempore  cor  totam  fanguini  aortam  perfluenti  velocita- 
tem  impertit .  Hoc  loco  vero  quaerimus  mediam  velocitatem  (c)  ,  qua  fanguis 
per  aortam  effluit  ,  continuo  flumine ,  lentius  utique  ,  quam  in  priori  calculo, 
cum  tempus  nunc,  quo  fpatium  priori  calculo  inventum  percurrit ,  non  fit  unius 
fyftoles  corclis ,  fed  unius  omnino  pulfus,  eritque  hsec  velocitas  tanto  minor  ea, 
quam  prius  invenimus  ,  quanto  fvftoie  cordis  brevior  eft  tempore  pulfus  totius . 
Sed  hefcc  ratio,  etfi  eam  definire  vix  poflfimus,  tamen  fubtripla  ,  aut  major  eft  : 
cum  diaftoles  tempus  fyftolen  fatis  manifefto  fuperet  (d) . 

Hanc  emendationem  ,  fi  in  Keilii  calculum  introduxeris ,  erunt  pedes  52,  quos 
fenguis  ex  corde  prodeuns,  in  uno  minuto  primo  percurrit  (e)  ;  fi  in  Halejia- 
»«w,  erunt  pedes  paulo  minus  50  (/).  In  uno  adeo  pulfu,  pofitis  pulfibus  unius 
minuti  75,  erit  celeritas  ex  priori  caiculo  pollicum  oclo  in  uno  pulfu,  ex  pofte- 
riori  aliquanto  minor. 

Claudius  JSlic.  le  Cai,  ad  dimidium  in  fecundo  minuto  pedem  eam  velocitatem 
reducit  (/"),  Francifcus  Boiffier ,  Vir  Cl.  in  nupero  calcuio  eamdem  iterum  di- 
minuit.  Auget  enim  oftium  aortaa ,  uti  monui  ,  facitque,  ex  adulto  homine  dia- 
metri  10.  11.  iin.  (^) ,  ita  id  oftlum  aorta»  mediocriter  extenfa»  ad  lineas  126*  6 
sftimat  (/&).  Deinde  faltum  Halefianum ,  tamquam  ex  ultimo  conatuanimalispro- 
duclum,  a  7  pedibus  reducit  ad  16  pollices ,  volumen  vero  fanguinisduabusunciis 
rcquale,  ad  4989.  lin.  quadr.  (V):  ita  redit  iter  ab  unda  fanguinis,  in  fano  homi- 
ne,  de  corde  in  aortam  propulfa?,  ad  tres  pollices  cum  parte  quarta  in  totopui- 
fu :  &  fi  aliquanto  plus  fumferis  fanguinis ,  ad  uncias  tres  ,  erit  etiam  aliquanto 
minor  velocitas  .  Denique  fyftolen  &  «liaftolen  cordis  sequo  tempore  peragi  , 
Idem  auclor  eft  ( k ) ,  ut  adeo  celeritatem  a  fyftole  cordis  natam  vehementer 
minuat. 

Si  hunc  calculum  cum  celeritate  fanguinis  comparaveris  ,  qua  fub  microfcopio 
ranarum  arterias  perfluit,  non  adeo  longe  a  calculo  recefferit  obfervatio  .  Tanta 
enim  in  iis  animalibus  velocitas  eft  ,  ut  oculis  globulos  fanguineos  per  arterias 
fequi  non  poffis ,  &  in  tempufculo  vix  adfignabili ,  eam  lima  fere  longitudinem 
percurrant,  quam  polfit  campus  metiri  microfcopii  (l)\.  In  pulmone  ranaj  ,  nora 
per  truncum,  fed  per  ramos  fanguis  in  ttt~  horae  poliicem  perfluxiffe  creditur: 
quod  tempus  eft  totius  pulfus  fere  tertia  pars  ,  atque  adeo  ea  ex  obfervatione; 
in  tantillo  anirnale ,  cujus  cor  eft  ex  minutioribus  ,  velocitas_  fanguinis  fere  ea- 
dem  eftet ,  quae  in  aorta  hominis  (m) .  Saltus  merito  diminuitur  .  Fit  enim  ex 
arteria*  loco ,  de  quo  folo.refiftentia  demta  eft  (?»*)  ,  multumque  fuperat  ve- 
locitatem  naturalem  (m**).  Plura  experimenta  ,  de  minoribus  vafis  aiibi  locum 
invenient. 

P    2  §.  VIJ, 


(b)  Ibid.  p.  30/5.  (g)  Mem.  de  I1  Acad.  de  Berlin  1755.  p.  34. 

Cc)  St&hdin  de  vi  cordis  p.  8.    Sauvagts  de  in*  (h)  ?.  36. 

flamm.  p.  14.;.  (j)  p.   37. 

(d)  L.   IV.  p.   307.  311.  &c.  Ad  quinquagefimam  (k)   In  hscmaft.   p.  31. 

partem  reduxit  J    R.  Stebelinus  1.  c.  p.  17.  &  III.  (_1)  Merr.oir.  fas  ie  mouvement  du  fang.  exp/67, 

Scbveibtr  in   Almagefto.  71.  $,.   82.  84.88. 

Ce)  P.  307.   proximus  numerus  Morganiano  ,  qui  (m)   Hales  hafmaftat.  p.   68. 

vir   55  pedes  in  minuto   primo  percurri  maluit  .  (m*)  Bellin  de  fang.  miff   prop.  L 

C*|  p.  3»1-  .   fm**)  In  fecond    msra.   fur   le  mouv»   du  fang, 

Ct*    Diff    fur  le  mecanifme   du  mouvement   des  Se^.  VII.  tot. 
mulcles  p.  83. 


n6  LIE.  VI  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

§.  VI T.  %Adfetliones  aliqv.ce . 

I.    Motws  per  axin  celerior .  • 

Cum  fanguis  ex  corde  expulfus  neque  totus  axin  poffit  tenere  fui  canalis  ,  ne- 
que  ejufdem  indoJis ,  ponderifque,  particulis  conftituatur ,  non  eadem  cum  velo- 
citate  omnes,  de  eodem  corde  expulfe,  particula?  incedent  .  Primumque  in  uni- 
verfum  motus  per  axin  ipfum  aliquanto  (»)  ,.  quam  in  lineis  ab  axi  remotioribus, 
propiufque  parietem  pofitis,  celerior  eft .  Ad  axin  enim ,  quin  moventur  globuli, 
reclam  lineam  breviffimam  tenent,  fecundum  quam  preflio  cordis  in  promovendo 
fanguineoperatur,  &  in  qua  adeo  velocitas  accepta,  quoad  ejus  fleri  poteft,con- 
fervatur  integerrima.  Quare  etiam  in  vivi  animalis  arteriis  linea  fanguinis  ,  qua; 
axin  tenet  canalis  arteriofi,  aliquanto  celerius  progredi  videtur  (o) . 

§.  VIII.  Diverfum  momentum  particv.larum  diverfi  pondsris . 

Deinde ,  fi  in  fanguine  particulae  vehuntur ,  non  ejufdem  innati  ponderis ,  nors 
dubium  eft,  quin  axin  tx  teneant ,  qua>cunque  pondere  proprio  reliquas  fuperant. 
Communis  omnibus  a  corde  velocitas  impertitur,  maffa  vero  his  particulis  ma- 
jor  eft,  &  impetus  adeo  major,  ut  reliquas  de  recliffirna  iinea  ,  quam  ex  corde 
euntes  fequuntur ,  fuo  robore  (/>)  depellant.  Ita,  \im.  Cartefius  ,  cum  ex  eodem 
fclopo  plumbeos  globulos  &  fubereos  exploderet  ,  vidit  lineam  in  axi  fclopi  in 
reclum  educlam  a  plumbeo  globulo  teneri ,  ad  latera  vero  fpargi  fubereos. 

Video  Cl.  virum ,  noftrumque  dum  vixit  amicum  A.  F.  Walthemm ,  huic  di- 
verfitati  parum  tribuere,  quam  a  prima  quaque  arteriaj  contraclione  credit  con- 
turbari  (/>*).  Sed  eumdem  proxima  riiaftole  reftituit . 

Deinde ,  ex  eodem  experimento  vis,  qua  ponderofior  globulus  feretur  ,  major 
erit ,  quam  vis  cjua  fertur  globulus  levior  .  Video  coram  Petri  *Ant,  Michelotti 
(^),  &  Francifci  Boiffier  (r),  virorum  claruTimorum  contrariam  demonftrationem, 
qui  minorem  celeritatem  a  graviori  globulo  recipi  oftendunt  ,  &  in  ratione  qui- 
dern  inverfa,  fubduplicata  denfitatum,  &  lego  nobiliflimum  virum  Rupertum  Ghe~ 
rardi  (s)  hazc  porro  ornantem  . 

Verum  Idem  propriam  objeclionem  refolvit  .  Sanguinis  enim  fuecedentes  fibi 
columnas  majorem  femper  argento  vivo  celeritatem  impertire  fatetur,  doneceaa- 
dem  cum  fanguine  velocitatem  adipifcatur  (s*).  Tunc  vero  utique  momento  fere- 

tur 


(n)  Motus   aquarum    ad    latera    tardior    cft  Ber-  &  olim  Eartefius  de  form.  fet.  p.  113. 
novlli  hydrodynamic.  p.36.  Conf.  Scbreibtr  almag.  (p)  Scbvvenke  haeroatolog.  p.  78.  Neifeld  in  pri- 

•  p.  244.  mit.   Polonic.  de  fecret.  n.  130. 
(.0)  Exp.  134.    &  p.  164.  Remus    p.  43.    in  vena  (p*)  De  fcarif.  occip.  p  IX. 

«quidem  ;    fed  in  arteriis  eadem  ratio  valet  .  Ha-  (q)  De  feparat.  fluidor.   p,  120. 

bet  etiam  Malpigbi  pofthum.    p.  91.    Bianchi  hift.  (r)  Ad    hasmaftatiks  Cl.  Hales  p.  43.  44. 

hep.  t.  s.  p.  183.   Rideux  de  fecret.  anim.  Valtber         (s)  Dell' ufo  del  mercurio  ndla  xnedicina  p.  66. 
in  diif.  ejufdern  tituli    n.  XI.    Schreiber    Elem.  p.  Cs*)  P.  17. 

,3*3.  Sauvagts  fur  l'aftion  des  medicamens  p.  i6> 


MOTUSPROGRESSIVUS,  f%f 

tur  mniori  (•)>  pracipitabit  fecretiones ,  obftructes  giandulas  aperiet  ,  &  demum 
vafa  rumpet,  uti  in  cane  per  experimentum  conftitit  (*)• 

Ex  eadem  ratione  globulus  ruber  &  axin  tenebit  ,  &  longius  procedet  ,  quam 
quidem  particula  aliqua  ramofa?  figurar  ,  qu«E  fub  majori  voiumine  non  plus  ha- 
bet  mareria^  ,  quam  quidem  globulus  ,  neque  adeo  perinde  obje&am  quamcuncue 
refiftentiam  fjperat  (  u  )  .  Sunt  enim  rdiftentiae  ,  ut  quadrata.  radiorum,  nempe 
ut  fuperfkies ,  maflfe  vero  ut  cubi  radiorum  .  Globulus  ergo  majorem  molem  re- 
fiftenria  opponit  &  fuperficiem  minorem  .  lpfa  cylindrus  refiftentiam  experitur  , 
qua?  eft  ad  refiftentiam  objechm  globulo,  ut  3  ad  2  (x). 

Iterum  ,  ex  eadem  ratione, -vehementius  promovebitur  globulus,  quiomque  ma- 
jor  fuerit  (y).  U  enim  perinde  fub  eadem  fuperficie  plus  habet  materiei ,  quam 
ejufdem  denfiratis  minor  globulus ,  per  eundem  notiffimum  calculum  ,  qui  fiiperfi- 
cies  facit  ut  quadrata  ,  maffas  ut  cubos,  ut  impetus  fint,  uti  radn  (?).  Si  globu- 
Jus  ex  fex  globulis  minonbus  compingitur  ,  fuperficies  ejus  fere  dupio  minuitur 
(*),  virefque,  fi  omnia  eadem  manent,  omnino  decrefcunt  (a*). 

Nunc  in  exemplo,  globulus  ruber  utique.  gravior  (b)  eft  fero  aiiifque  partibus , 
qua;  cum  globulis  fanguinem  conftituunt  ;  globuli  ergo  rubri  &  axin  tenebunt ,  & 
velocius  movebuntur,  &  motum  diutius  fervabunt,  quam  adeps  quidem  ,  ali&que 
leviores ,  neque  forte  perinde  globofae  figura  partes . 

§.  IX.  Retardatio  motus  progrejfivi . 

Ejus  caufce . 

Velocitatem  diximus  ,  qua  fanguis  ex  corde  finiftro  in  aortae  principium  expel- 
litur.  Verum  de  ea  velocitate  perpetuo  decedit  aiiquid  ,  dum  fanguis  a  corde  re- 
cedit,  eaque  ceieritas,  qua  per  minima  vafa  fluit,  multo  utique  minor  eft  ,  quam 
ea,  qua  ex  corde  primum  exfiliit.  Plerique  phyfiologi ,  &  princeps  Keilius  retar- 
dationem  fanguinis  admiferunt  ,  multumque  in  eo  ftudio  iaboravit  fecla  Jatroma- 
thematica,  quo  ea  velocitatis  fanguini  impreiia?  diminutio  ad  numeros  menfuraf- 
que  definitas  revocatur.  Prius  autem  ,  quam  clarorum  virorum  placita  &  propo- 
namus ,  &  expendamus  una  ,  removenda?  nobis  erunt  de  caufis  fanguinem  retar- 
dantibus  aliquae ,  quse  cordi  equidem  obfiftunt  ,  &  debent  inter  refiftentias  nume- 
rari,  quas  validiflfimum  id  organum  fuperat,  ita  tamen  ,  ut  fanguinis  per  arterias 
fluentis  velocitatem  vere  non  minuant  (  g  ) . 

§.  X. 


(1;  Momeritum  ^lobuli  majus  elr  ,    La>igfuer  zt-  Qz)  Rartfceker  cours  de  phyfique  p".  4^« 

trr.  p.   31,    Particulas    graviores    majorem  ,    etiafn  CO  Er't  nempe  globulus  major  ad  globulos  rni- 

nimium  impetum  concipiunt,  Botrhaape,  vir.  med.  •  a 

p.  9j-  Ar^entum  vivum   vi  decupla  fanguinem  dif-  3 

foivit.  Wainevvright  of  the  air.  p.  83    84.  nores  Vbbjad5bb.fi  radii  fuerint  a  &  b  , 

O)  Ar^entum  vivum    canis   vena»    injeftum  fue-  Ponendo  b  S    1.    erit    fuperficies    giobuii    majori-s 

rat  ,  fedecma    inde    fsptimana     fluidum     id  metal-  — —  a.  _ 

lum  in  pulmonis   fubnaro  ulcere  repertum  eft.  Mi-  33                                             13      10 

fcell    cunof.    t    3.    Conf    Wainevwigkt  of  the  air.  V    b  b  3  =J   V   36  quse  radrx  efi  inter  —  &  —  Sed 

P- 84    i>3    Bnerhaave  de  viribus  med.   p.  126.  117.  ,                              .                 ,  .    .                   ^  — .  \  1    1 

55-  &  olim  Phtarnium  .  fex  fijperficies  minorum  gbbulorum  erunt  -  *  o  a 

(u)  Irregularia  ad  littora  pelluntur  ,  des  Landei  &  "./  •    .         ,           ,    \<: 

T.   I.  p    107.  Ca  )  Pufati  de  morb.  Naron.  p.  109. 

Cx^)  i'G».ive/-Wn.i9i8.  feqq.  00  L|b    V.    Seft.  II.   §.  5»  »<5- 

Cy)  Globulus  plumbeus   major  longius  ab  eodem  CO  t\b.  IV.  p,  315. 
fclopeto  propellitur  ,  quam  minor  ejufdem  metalli 
globulus  Nsflet  Ucons  de  phyfi^ue  t.  i,-  p.  zi6. 


u8  IIB.  VI.  SECT.  t  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

§.  X.  Pondus  tncumbentts  atmofphcerce , 

Totum  utique  corpus  humanum  premitur  andique  a  gravi  aere  ,  cujus  prefiio 
eadem  eft,  quaz  foret  ponderis  aquse  ,  cujus  altitudo  triginta  fere  triumque  pe- 
dum  effet,  bafis  vero  quindecim  pedum  quadratorum  ,  ea  enim  creditur  corpo* 
ris  humani  mediocris  effe  fuperficies  .  Ita  nafcitur  enormis  preifio ,  quam  94000 
(g*h  350O°  ffiji  &  39000  (b*)  fere  librarum  azftimant .  Id  pondus  utique  corpori 
humano  grave  incumbere,  per  experimenta  oftenditur .  Si  enim  de  aliqua  peculiari 
particula  cutis  humans ,  quocunque  modo^,- „aeris  preffionem  removeris  ,  tumebit 
ea  continuo,  &  rubebit,  &  infigniter  fanguine  replebitur  .  Caufa  phamomeni  eft, 
quod  a>qua  vi  ex  corde  expulfus  fanguis  ,  preffione  fua  eas  corporis  animati  par- 
tes  extendat ,  a  quibus  folis  vis  diftenfioni.  oppofita  ablata  eft .  Is  vero  effeclus  ob- 
tinetur  admoto  igne  ,  quq  aer  alicui  cutis  particulae  circumfufus  ita  vehementer 
rarefit,  ut  pene  inane  fpatium  cutem  inter  &  impofitam  ,  id  exemplo,  cucurbitu- 
iam  nafcatur  (/').  Ita  pondus  irruentis  atmofphasras  cucurbitulam  quidem  tanta  vi 
ad  cutis  fedem  inani  fpatio  fubjeclam  apprimit ,  ut  omnino  aggiutinari  videatur  : 
inter  concavam  vero  faciem  cucurbitula*  cutemque,fpa£ium  aere  fumme  rarefaclo 
plenum  nafcitur ,  a  quo  ipfa  cucurbitulae  adh2sfio  preffionem  atmofphaerae  avertit  • 
Quare  tota  area  cutis,  qua?  cava3  cucurbitula;  fubeft,  nullam  nunc  ab  atmofpha*ra 
preflionem  patitur .  'Ea-  ipfa  ergo  cutis  fedes  a  fanguine,  quem  cor  irapellit ,  di- 
ftenditur,  qua  nihil  refiftit,  inque  hemifphsrii  fpeciem  in  eucurbitulam  affurgi.t. 
Idem  effeclus  fequitur,  fi  igne  quidem  abftinueris  ,  ceterum  fiphonem  cuti  appli- 
cueris  ,  &  extraclo  embolo  feceris  (  k  )  , ,  ut  fpatium  aere  vacuum  cutem  inter  & 
embolum  nafcatur.  Non  ideo  oportet  diffimulaffe ,  haec  experimenta  etiam  aiia  a 
caufa  fieri,  quod  nempe  vis  incumbentis  in  totum  reliquum  corpus  atmofphsera* , 
cutis  particularn  ,  foiam  a  preflione  liberam  ,  cogat  eminere  ,  eoque ,  tamquam 
ad  fedem  minime  refiftentein  ,  humores  impellat .  Idem  enim  omnino  effeclus  fe- 
quitur,  five  intus  novam  prementem  vim  generaveris  ,  five  refiftentem  extus  po- 
tentiam  abftuieris.  Hinc  cucurbituia  cum  igne  etiam  in  cadavere  (  / )  folitum  in 
cute  tumorem  excitat .  Verum  etiam  hasc  contempiatio  pondus  ingruentis  in  ani- 
male  corpus  atmofphaeraj  ftabilit . 

Eadem  caufa  eft  elegantis  artificii  ,  quo  Paptnus  (m)  primum  ,  deinde  Hom* 
jbergius  (»),  aliique  (o),'&  nofter  oii.m  Staheltnus  (  p )  coloratos  liquores  in  va» 
fa  vifcerum  ,  porofque  ovorum  urgere  docuerunt .  Tubuli  nempe  latius  oftium 
vafculo  argento  vivo,  aut  coloraro  certe  liquore,  pienum  demergunt,  anguftum 
vero  finem  in  arteriam  iigant  ,  qua;  ad  vifcus  pertinet  ,  fub  campana  repofitum. 
Educlq  aere ,  preffio ,  quam  id  vifcus  folebat  ab  atmofptiaera.  pati ,  aufertur  ,  re- 
fiftentia  ergo  tollkur  ,  quas   introituro  per   canaiem   liquori  obfiftebat ,  &  liq-uor 

fpon» 

(g*)  Sauvag€S   des  effets    de  V  air  p.  7.    nempe  per.  exp.  6. 

343°o    1»  {ly^Pecquet  p.   69. 

lh)   Accuratius    h^c  trarlentur    libro  VIII.    Lege  (trO  Gypfo  ufus  ,    apud  Bhch  hift.  of  the    roy&E 

interim  CL  Wainewrigtb  &  Sauvages  d«s  eiTets  de  fociet.  t   iv,  p.  296-  &c„ 

T  air  .  („)  Homk-crg .  aiemcir.  d-e  V  Acad.Roy.des  Scienc. 

\h*)  Apud  Muffchenbroeckimn^  qui    corporis    fu-  1699. 

peificum  aliquanto  majorem  tacu  .  (V)  Polycar-pus  Gottlieb  Schacber   in  difp.de  ai- 

(i)  Pecqu-et  difT.anat.  p.  68.  Baj/le  probletti-XUL  miniftr.  anatom. 

Ifb/f.veTfuche  I.  n    i39.  (p)  Apud    CL  Schinzium-  de  calce    p.  33-    *?& 

(k;  Boyle    new  exper.  phyf.    rnechan.    touching  vero  ejufmo-li  ova  }    a  cla-ro  oliai  amico  dano  da- 

the  fpring  of  the  air  exp.  35,  Seagu^rd  inq.uif.eK-  ta  s  poifideo . 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  ^119 

fponte,  ut  videtur,  ex  vafculo  in  tubulum,  inque  omma  vifcens  vaia  illabitur, 
eaque  sque  replet  penitus,  ut  quidem  vis  emboli  potentnTime  adacti    repleyiflet. 

Iterum  preffionem  aeris  in  corporis  animati  fuperficiem  nitentis  aqua  imtta* 
tur  ,  qua3  in  demerfa  fub  profundum  mare  vafcula  tanta  vi  nititur  ,  ut  credita 
fit  poros  vitri  pervadere  ,  aut  certe  in  optime  claufas  phialas  viam  fibi  apenre, 
alias  vero  frangere  vifia  fit  (/>*)  :  inque  urinatoribus ,  quibus  aliqua?  cutis  parti- 
culse  (/>**)  a  preffione  tutae  funt ,  dum  reliquae  fub  24.  aqua?  orgyis  merguntur  , 
tanta  vi  nititur  ,  ut  fanguinem.de  oculis,  nanbus  ,  &  auribus  vifa  fit  expreffiffe 
(?),  &  cunei  quafi  in  aures  intrufi  fenfus  nafcatur  (**')"?  &  tympanum  denique 
dirTringatur  (?**).  ^    .   ..       .  . 

Verum  hsec  tota  ,  ut  immenfa  fit,  aeris  preffio  mhil  quidquam  aufert  de  ce- 
leritate  fanguinis  circuitum  vitalem  obeuntis  ,  &  meruit  pro  caufa  auxiliatrice 
contraclionis  arteriofa:  a  magnis  viris  haberi  (>};.  Nempe  aeris  incumbens  pon- 
dus  refiftit  equidem  dilatationi  ,  quas  a  cordis  impetu  omnes  arterias  dilatante 
fequitur  .  Sed  paulo  poft  ,  quando  cor  nunc  laxum  quiefcit  ,  premit  eadem  in 
arterias ,  earumque  parietes  ad  axin  urget,  fanguinifque  iter  promovet,  xmulum 
cerre  munus  nacla  fibrarum ,  qua?  arteriam  obliculatim  ambeunt  .  Non  poffe  ce~ 
rebri  vafa  depleri,  quia  ab  aere  non  premuntur,  ciari  viri  eft  obfervatio  (0>  & 
omnino  in  cadaveribus  hominum  ex  frigore  emortaorum  fanguis  in  vafa  encepha- 
li  congeritur  (s*). 

§.  XI.  Pondus  pavtium  corporis  humani ,  qua  arteriis  hcumbunt . 

Utique  mufculi,  &  adeps,  &  cutis  ,  aliaque  corporis  humani  elementa,  arteriis 
undique  circumfufa,  refiftunt ,  dum  fanguinis  nova  unda  arterias  dilatat  ,  .  eafque 
partes  omnes  poffis  pro  pondere  habere,  quod  a  cordis  vi ,  arterias  diftendente  , 
elevatur .  Facilius  hoc  pondus  ,  certe  obiter  seftimamus  ,  quando  poplitem  alterius 
pedis,  pedis  alterius  genu  imponimus.  Ita  arteria  poplitea,  hinc  refiftentem  nacla 
alterni  pedis  patellam  ,  inde  proprii  femoris  offa  carnefque  ,  hoc  ipfum,  &  una 
impofitum  pondus  centum  &  ultra  librarum,  alium  nempe  hominem  genu  acce- 
ptum,  abfque  ulla  difficultate  elevat,  quoties  arteria  poplitea ,  a  fanguine  decorde 
expulfo  in  diaftolen  cietur.  Magnum  inde  ,  ut  priori  libro  oftendimus ,  cordis  ro- 
bur  apparet,  nam  in  omnibus  arteriis  eum  nixum  exercet,  qui  m  unica  tot  li- 
bras  elevat.  Verum  nihil  inde  velocitati  fanguinis  decedit ;  nam  paulo  poft,idem 
quod  cor  elevavit  pondus ,  in  arteriam  decumbit,  eam  comprimit,  &  fanguinem 
una  cum  contra&a  arteria  promovet . 

§.  XII.  Vis  contratlilis  frje  elater  arteritf. 

Enormis  eft  ,  quam  tot  arterize  cordi  opponunt  ,  refiftentia .  Membranae  robu- 
ftaj  funt  ,  neque  facile  extenfiles  ,  adeo  durse  ,  ut  aortam  filo  vix  conftringas , 
numerus  artenarum  incredibilis  ,  area  major  ,  quam  quifque  fere  aeftimaverit  , 
anguftia   in  minimis  fumma  ,   cum  auclo  parietum   robore  conjuncla  .  Et   tamen 

hoc 

Cp*)  Mem.  de  Trev.  1741  (q*«)  Bor.anni  recreatio    ment.  &  ocul.    p.  247- 

{?**)  Experimentum  in  femore   fecit  BlafiHS  Pa-      fed  vide  L.  VIII.  Seft.  III. 

fcal  de  1'equilibre  L.  II.  c.  i.n  6.  (r)  Petquet  p.  74- 

Cq)  Sauvtgts  effets    de  1' air  p,   13.  Birch  t,  I,  (/)  F.  Quefnai  de  la  faignee  p.  18. 

P-  3  9i.  (j*^  Queimalt,  de  frigor.  effeft»  Rofen  anat.  bes- 

(q*J  Phil.  trarvf.  n.  $49.  krifa  p.  »41. 


1*0  LIB.  n.  SECT.  I  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

boc  totum  innumerabilium  arteriarum  fyftema  ,  a  velocitate  fanguini  impreffa 
una  dilatatur  ,  &  undique  tumet.  Totum  enim  corpus  animale  in  cordis  fyftole 
diftenditur,  &  quafi  intumefcit  (t).  Deinde  in  minimis  potiflimum  canalibus  ar- 
tcriofis,  unici  globuli  capacibus,  unaque,  ut  alias  repetiimus  (m),  fere  robuftiori- 
bus  (*),  quo  a  corde  remotiores  funt,  omnium  globulorum  extimi  diametri  arte- 
riarum  latera  contingere,  &  cuneorum  fere  modo  diftendere  (y)  dicuntur  ,  non 
abfque  probabili  ratione. 

Verum  etiam  haec  enormis,  cordi  utique  objecla,  refiftentia  paulo  poft  viribus 
fanguinis  motum  promoventibus  accedit  ,  cum  tantumdem  procul  dubio  arteriae 
contrahantur,  quantum  paulo  jflius  dilatafse  fuerunt. 

Ceterum  ex  hac  arteriarum  vi ,  qua  cordis  motui  refiftunt,  fimilia  fere  eorum 
phaenomena  explicantur,  quas  modo  propofuimus.  In  pediluviis,  aut  vaporariis  , 
tepor,  fubrepenfque  per  cutis  poros  aqua,  arteriarum,  venarumque  parietes  laxat, 
ita  cordis  dilatantes  vires  auget,  dum  aufert  refiftentiam.  Vidit  Cl.  Gautier  in 
ranis  vafa  ita  diiatata,  ut  duos  globulos  nunc  tranfmitteret ,  quod  unicum  admi- 
ferat  (.^).  Ergo  eam  corporis  humani  partem  magis  ,  quam  reliquum  corpus  , 
communis  cordis  impetus  dilatabit,  totufque  artus  &  tumebit  (<*),&  rubebit  . 
Non  ideo  fanguinisper  eum  artum  motus  aut  acceleratur,  aut  expeditur  .  Cum  enim 
vim  contra&ilem  vaforum  minuat,  tantumdem  aufert  de  viribus  in  arteriarum  fy- 
ftole  fanguinem  promoventibus,  quantum  viribus  addit,  quae  in  diaftole  operao- 
tur.  Hirlc  laxato  vaforum  robore,  fublata  adeo  aliqua  ex  caufis  fanguinis  motum 
promoventibus  (&),  a  pediluviis  pedum  '  "qpdemata  nafcuntur,  &  augentur.  De 
pondere  aqua?  in  pediluvio  cutem  urgentis  hic  omitto  dicere,  cujus  omnino  mi- 
nor,  quam  vis  laxantis  aqua? ,  eft  efficacia .  Sed  neque  caloris  in  fanguinem  re- 
cepti  vim  contemplor,  qui  utique  non  in  fubmerfo  artu ,  fed  jn  toto  corpore  ho« 
jninis  fanguinis  motum  accelerat  -(c) , 

§.  XIII.  Figura  mutatio . 

Aliquantum  plus  veri  eft  in  hac  caufa  ,  quas  fanguinis  vires  retardare  dicitur  « 
Utique  enim  ,  &  fufius  hsec  defcribentur  (dj  ,  fanguinis  in  arterias  impulfi  im- 
petus  flexiones  omnes  mutat  ,  &  partem  arteria?  cordi  propiorem  ultra  partem 
remotiorem  protrudir  (  e  )  ,  angulumque  flexionis  reddit  acutiorem  :  arterias  una 
in  majorem  &  amplitudinem  &  longitudinem  producit  (  /)  ,  &  ha&enus  vis  a 
corde  accepta  in  his  mutationibus  confumitur  ,  tantumque  decedit  motui  pro- 
greffvo  ,  quantum  in  arteriarum  figuris  mutatur  .  Deinde  refponderi  poteft  , 
paulo  poft  ,  in  arteria;  fyftole  ,  flexiones  omnes  .  in  priorem  brevitatem  redire  , 
angulum  fiexionis  increfcere  arterias  axin  in  fe  ipfum  reduci  ,  &  hanc  ipfam 
reftitutionem  fanguini  impulfionem  eam  reddere  ,  quam  arteriarum  membranas 
fibi  fumferant  .  Eft  tamen  aliquid  in  hac  arteriarum  mutatione  ,  quod  vere  de 
veiocitate  demit.  Friclio  nempe,  cum  mutata  elaftici,  durique  fyftematis   vafcu- 

lofi 


(t)  Seaac  t.  a.  p.  100.  (y)   Vide  n.   14. 

(u)  Aqua  ,  cui  brachium    immiffum   ,  tumefcit ,  (z}  Obferv    t.  3.  p  408. 

quando  arteria  micat ,  &  viciiiim  fubfidet  Birch  1.  (a)  UenkeU  bethefda  p.  \i6.  117. 

c.  t.  3.  p.  412.  (»  Schwenke  hcematol.  p.  76. 

(xj  Ex  Cliftono  Wintvingham  vide  t.    i.    p.  73.  (c)   Henkel  ibid. 

Kon  ergo  masis    flexllia  funt  ,  neque    magis  dila-  (d)  N.  20. 

tantur  arteriolae    minimae  ,    ut   fatis  receptum  eft  ,  (e>  M£.m.   fur  le  mouv,  du  fang.  Ezp.  46*.  $6. 

&  a  Francifco    BoiJJser  Viro    Clar.  pronunciatum  :  (f )  Exp.  48.  57. 
4e  julfu  p.S.  conf.  p.  27. 


MOTUS    P  R  O  G  R  E  S  S  T  V  U  S.  _         Ht 

lofi  figura,  plurima  conjungitur :  fed  friclio,  uti  notiffimum  eft ,  in  omnibus  ma- 
cfrmis majorem  partem  impenfae  celeritatis  deltruit .  Quare  de  hac  retardationis 
ca-ufa  iiceat  repetere  (g)  . 

§.  XIV.    Vere  caufa  retardationis  in  motu  fanguinis  progrejfivo  fubnafcentis , 

Sequitur  putem,  ut  eas  caufas  confideremus ,  ejuac  vere  veiocitatem  a  corde  ac- 
ceptarn  diminuunt .  Primo  loco  eam  enumeraffe  liceat  ,  quse  fit  a  dilatato  tubo 
arteriofo ,  fuTe  a  iumine  trunci  minori,  quam  funt  conjuncla  lumina  ramojum . 

Rem,  ut  -in  anatome  arteriarum  defcripta  eft  ,  propofuit  Guilielmus  Cole  (b) , 
indeque  dtduxit,  fanguinis  circulationem  retardare  ,  qux  circa  cor  nimis  rapida 
fit.  Ornatius  Keilius  modeftam  quidem  trunci  ad  ramos  rationem  fibi  fumfit  , 
qua»  potius  infra  veram  fit,  nempe  10000  ad  12387  (7)  ,  numerofas  vero  divifio- 
nes  adoptavit  triginta  (k) ,  quadraginta  (/),  &  demum  quinquaginta  (m)  ,  unde 
retardationes  fanguinis  enormes  fequuntur,  in  ratione  nempe  ad  nafcentis  aortse 
ceieritatem  615.  5235.  &  44307.  Deinde  in  mefenterio  aliam  rationem  velocitatis 
primaz  ad  ukimam  dare,  uti  5261.  ad  1.  (?;).  Denique  per  venofas  mefenterii  ra- 
diculas  fatif^os  ,  fecundum  CJ.  virum ,  ea  fluit  celeritate ,  qusc  eft  ad  nafcentis  ar- 
teri?e  mefentericie  celeritarem  ,  uti   1.  ad  146.13  (0) . 

Magno  cum  plaufu  hxc  theoria  fere  ab  omnibus  phyfiologis  (/>)  hujus  feculf1 
recepta  fuit ,  neque  calculum  fuum  penitus  negavit  Petrus  %/fntonius  Micbelottus 
(?),  non  perinde  ceterum  Keilianarum  hypothcfium  fautor. 

Longe  aliam  rationem  fecutus  eft  nuper  Vir  Cel.  Francifcus  Sauvages  (/).  Ek 
ratione  nempe  10000  ad  10274,  aortas  nempe  ad  fuos  ramos  ,  primum  progref- 
fus  (s)  ,  pofuit  arteriolas  rubras  minimas  unius  giobuTi  rubri  capaces  efife  :  diame- 
trum  ergo  habere  tfjt  pollicis  aequalem  (t ) ,  hinc  calculo  pofito  reperit ,  divifio- 
nes  intercedere  23  inter  ultimam  arteriam  ,  primamque  (u)  ,  numerum  vafbrum» 
minimorum  in  ea  divificfne  effe  4,  603,  coo  (*)  ,  eorumque  conjuacla  iumina 
aortas  Jumine  una  tertia  fere  parte  latiora,  cum  id  lumen  poilici  aequale  fit,  lu- 
rnen  vero  ramorum  conjunclorum  tI^t  pollicis  aequet  (y).  Ceterum  non  fupra, 
divifiones  15  in  mefenterica  arteria  ad  venas  ufque  reperit  (^). 

Ego  vero,  ut  ab  anatome  principium  faciam,  non  credo    aut    trunci  ad  ramos 

rationem ,  aut  divifionum  numerum  deflniri  poffe .  Illa  qujdem  in   magnis  ramis. 

Balier  Phyfiolog,  Tom.  II,  Q_  par- 


{%)  N.  aj.  vjs  pfeyfiol.  confpecl.  p.46. :.  Cl.  Ortovius  de  raoti* 

Ch)  Digrefl".  de  ftcret.  p.  97,  fanguinis  per  arterias  &   venas  n.  45.   :  Cl.  Butler 

(i)  Lib.   II    p.   78    fie  velocit.  fang.  p.  46.  expe-  of  yenaefecrion.   p.  11.  ij   :  Bryan  Robinfon  EvTays 

limento  a  fernoris  arteria  fumto  .  on  aniinal  ceconomy  p.    6j.  6;.  prop.  X    &c.  Jer. 

(k1)  Keil  ibid.  Neifeld    de  fecret.    n.    117.    Franc.  Boiffier   de  in- 

CD  Arbitrario  calculo  ufus .  flammat.  p.  119.  &c.    Principium  ubique  idera  po< 

tm)  Ibid.  nunt,  in  numeris  differunt . 

\n)  De  ftcret.  anim.  p.  88.  89.  93.  (q)  L.  c.  p.  99. 

Co)  P.   9j.  (r)  jn  Memolr.  de  1'  Acad.  des  Scienc.de  Berlifl 

Cp)  Archibaldus  Pnearne   de  modo    qlio  cibi  al-  pour  l' annee   1751;. 

terantur  n.  8.  Jo.  Tabot  Exerc    111.    (  Sed  is  utt-  (s)  P.  44.  Ex  Keilio  de  fecret,  anim.  p.  87. 

que  minorem  rationem  trunci    ad  ramos  fumfit  .  )  (t)  Ibid. 

Thomas  M.ir$an  phiiofophical  princiy».  p.  u-.nj.  (u)  P.  44.  45. 

mutans    etiam  numeris    ufas  :  Auj;uitinits    Frideri-  (x)  p.  45. 

CUS    Waltbtr    de    fanguinis    accelerat.     ac    rerardat.  (y)   Ibid. 

Jofephus  Sylva  de  la  faignte  p.  n».  Antonius  Fi-  (z)  P.  41. 


•m  IJB.  VL  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

parva  eft,  &  fere  fefqui  altera  (a) ,  ut  fumma  luminum  ramorum  pro  5  ,  lumen 
trunci  pro  2  haberi  queat.  Sed  ea  trunci  ratio  videtur  eundo  augeri-,  ut  omnino 
in  minimis  ,  unius  globuli  vafculis  ratio  luminis  trunci  ad  ramorum  lumina  dupla 
fit  (b) .  Adeoque  in  minimis  ramis  contraria  ratio  obtinet ,  ejus,  qua>  in  maiori- 
bus  dominatur.  Deficit  autem  experimentorum  fides  ,  qua  definiatur  ,  quot  divi- 
fiohes  mas;nam  trunci  ad  ramos  rationem  habeant ,  quot  parvam,  neque  lexnota 
eft,  qua  haec  ratio  it  diminutum.  _ 

Sed  neque  numerus  divifionum  notus  eft.  In  humano  corpore  ,  ab  aorta  or- 
fus ,  nutr.erivi  ad  reris  ufque  arteriofi  in  convexitate  inteftini  pofiti  ultimas  con- 
fpicuas  fiflfiones  ,  divifiones  omnino  20,  quibus  aliquot  divifiones  adjecilTe  fequum 
fbent,  cum  ultimas  arterias  unius  globuli  oculus  nofter  non  attingat  .  Si  nunc 
ratio  fefquialtera  conftans  foret,  effet  in  vigefima  divifione  ratio  trunci  ad  ramos, 
uti  potenria  vigefima  numeri  2  ad  potentiam  numeri  3,  five  uti  1048576.  ad 
3,  585,  2:8,  901,  qua3  ratio  ad  iftam  redit ;  r  ad  3420.  Verumexeo  calculo  re- 
tardatio,  perinde  ut  in  Keiliano,  nimia  fequeretur,  &  etiam  major  fieret  error  % 
fi  plures  divifiones  admiferis . 

r  Et  in  univerfum  ,  quo  minorem  trunci  ad  ramos  mediam  portionera  fumfe- 
ris,  &  quo  plures  divifiones  feceris  ,  quo  majorem  denique  fumferis  arteriam 
capiliarem ,  eo  major  emerget  Iumini?  ramorum  ad  Iumen  trunci  ratio  .  Ipfe  vir 
clar.  eodem  loco ,  patentiores  in  vifceribus  arterioiarum  fines  recipit  (c)  ,  &  ex- 
peditiorem  inde  per  vifcera  circuitum  (d) .  In  mefenterio •  demum  rationem  ramo- 
rum  5200  ad  trtncum  facit  arteria*  mefenterics  fedeclupam  0)  ,  valde  certe  a 
priori  diverfam.  Ad  numeros  vero  rem  reducere  ,  omnino  praicocis  videtur  con- 
filii,  neque  in  anatome  fundamentum  habet, 

In  calculo  Clariffimi  Boiffier  ftatim  apparet ,  gratuito  arterias  minimas  omnes 
fumtas  effe  unius  globuli_eapaces  ,  cum  &  in  Leeuwenboeckianis  experimentis 
(/),  &  in  meis  (g)  denique,  roulfa?  arteriolae  mmimae  plurium  gtobulorum  dia- 
metro  fmt.  Quo  plures  aurem  globulos  admiferis,  eo  mSgis  ramorum  ad  trun- 
cum_  ratio  cre  fcet.  Manifeftum  'ven>  eft  ,  minimam  arteriolam  ,  &  ab  aorta  re- 
motiffimam  effe,  qus  in  venulam  continuatur.  Ut  videatur  ha;c  trunci  ad  ramos- 
portio  infra  veram  effe  . 

§.  XV.  Inde  omnino  fanguis  retardatur » 

Ex  hydraulicis  notiffimum  eft  (h) ,  celeritatem  Iiquidi  m  cono  inverfo  ,  cujus 
fecltones  continuo  msrjores  fiunt,  continuo  decrefcere  ,  &  in  fingulis  ejus  coni 
fediionibus  celeritates  femper  effe  in  ratione  luminum  ,  ut  tanto  minor  velocitas 
fuperfit  in  dilatati  coni  qualibet  feclione,  quanto  ea  feclio  Iumen  coni  liquorem 
recipiens  fuperat  A  Neque  difricile  eft  perfpectu  ,  unde  hsc  celerjtatis  diminutio 
proveniat.  Paucae  nempe  particula?  fluidi  celeritatem ,  in  anguftolumineacceptam, 
nunc  in  ampla  feclione  in  plurimas  particulas  dirTundunr ,  ut  multas  ab  unica  par- 
riculas  propelli  neceffe  fit ;  inde  vero  afquum  eft  exfpeclare ,  numerofiorum  parti- 
cularum  fingulas  retenturas  eam  velocitatem ,  qua3  fif  ad  velocitatem  ejus  particulae 
unkx  plures  impellentis,  ut  numerus  particularum  ad  unitatem . 

Hinc 


(a)  L.    II.  p.    54.  (f)  corf.'  L.    II.   p.  <5j. 

W  Ibid.  ("p   Tbid.  p.    i<?3- 

(c)  Botjfrtr  1.  c.  p.  43.                                                       (h)  D.  Bc*noulli  hydrociynarnic.  p.  87.  conf. 

(d)  P.  49.  176.  &  Petti  v.  Muffcbenivaecb  Inftitut.  phyiis. 
\jtj  P-  41-  z%6,   Boeikaave  Praelcdl.  ad  n,  CCXII. 


MOTUS    PROGRESSIVU5.  W4 

Hinc  in  canale  amplo  ,  qui  cum  angufto  canali  communicat  ,  velocitates  funt 
in  utroque  canali ,  in  ratione  orificiorum  inverfa  (»'.  Hinc  in  vafe  ramofo  ,  per 
cujus  truncum  &  ramos  aqua  a  vi  emboli  agitur  ,  etfi  ramorum  lumina  fummam 
trunci  lumine  majorem  conftituunt ,  tamen  de  ramis  omnibus  nihilo  plus  affluit  , 
quam  de  trunco  (  k  ) ,  etfi  ampliores  funt ,  &  in  ramis  dilatatis  m  experimento  . 
celeritas  effluentis  liquidi  decrevit  (  /  )  .  Hinc  ,  cum  ejufmodi  fyftematis  ramoii 
unicus  ramus  dilataretur  ,  velocitas  in  toto  fyftemate  decrevit  (  m  ) .  Hinc  in  tu* 
bulis  ,  quorum  diametri  erant  3^2.  185.  &  90.  five  fere  8.  4.  &  2.  aqua?  eodera 
tempore  efttuentis  quantitates  fueruut  179-  3$i  &  6|,minor  nempe  pro  portione 
celeritas  canalis  latioris  (»>,  &  anguftioris  major.  Hinc  aliquo  ramorum  obturato 
aqucE  copia  augetur ,  a  100  ad  109  (»*)  .  Ita  in  tubis  duris  &  inanimatis  res  fe 
habuit. 

Sed  etiam  in  corpore  animato  aliqua  experimenta  exftant,qua2  confirmant,  eam- 
dem  etiam  in  hoc  tuborum  genere  legem  obtinerc,  Ita  manifefto  vidi  ,  in  aneu- 
ryfmatibus,  five  natura  ea  generaflfet  (  0 ) ,  five  arte  ea  aliqua  produxiffem  (  p  )  , 
fanguinis  certe  celeritatem  in  arterias  parte  dilatata  ,  memorabili  ratione  diminui. 
Neque  alia  procul  dubio  caufa  eft,  cur  &  in  meis  experimentis  (?),  &  in  claror. 
virorum  (t)  adnotationibus  aneuryfmata  fere  fornice  polypofo  &  grumofo  obducan- 
tur ,  inque  cavea  aneuryfmatis  fanguinis  coagula  conftanter  reperiantur . 

Vidi  vero ,  ex  eadem  ratione ,  fanguinem  fub  aneuryfmate  iterum  accelerari  (s)t 
&  anguftiorem  tubum  celerius  a  globulis  paucioribus  percurri .  Vidi  denique,  cum 
truncus  ramum  emitteret  anguftiorem  ,  celeritatem  in  eo  ramo  majorem  fuiflfe(0. 

Ex  iftis  manifefto  fequitur ,  fanguinis  per  arterias  fluentis  velocitatem  in  aorta 
quidem  maximam  effe,  in  prima  jam  divifione  minui  ,  &  magis  &  magis  in  re- 
petitarum  divifionum  minoribus  furculis  decrefcere,  donec  in  minimis  arteriarum 
finibus  minor  fuperfit.  Quanta  vero  portione  diminuatur  ,  tunc  demum  intellige-» 
mus,  quando  conftantem  legem  cognitam  hahebimus,  qua  lumina  ramorum  trunci 
lumen  fuperant,  &  quando  arteriarum  minimarum  mediocris  diameter  reclius  de- 
finita  erit  ;  atque  adeo  numerus  divifionum  a  trunco  aortae  ad  minimam  arteriara» 
certis  in  numeris  expreiius  notufque  habebitur. 


§.  XVL 


CO  Orlov.    de  motu    fang.    per    arter.    &    venas 

«•  35- 

;  (k)  Adeoque  in  ramis  aqua  lentius  fluit  ,  majo- 

ri  ccpia    exffluxura  ,    fi  in  ampliori    oftio  celeritas 

«adem   fuperelfet   Fr    BoiJJler  de  Tinflamm.  p.  119. 

Cl)  Bryan  Robinfon  Effays  on  animal   «conomy 
?•  65. 

Cm)  Ibid.  p.  80.  81. 

Cn3   Ibid.   p.   31.   31.   33. 

\nM~)  Sauvagss  de  pulfu  p.  n. 

(o)  Memoir.  fur    le  mouvement    du    fang,  Exp. 
88.  91.  101. 

Cp^  Exp.  93.  94. 

(q)  Opufcul.  patholo^.  obf.  4.    19.   In  vivis  ani- 
malibus  Exp.  97.    Conf.  Cl.  BoiJJier    1.  c.  p.  117. 


in    Hales  rue-maftat^ 

Cr)  Fanton  ad  obf.  1.  p.  1  Morgagni  adverf. 
anat  1!.  p.  81.  Valijnieri  t.  3.  p.  198.  Linci<<  de 
corde  tt  aneuryfm.  piji-  151.  158  Comtn  Acach 
Petrop.  t.  3.  p.  401.  402.  Hift.  de  1'  AcaJ.  des 
Sciences  1711.  p.  31.  Memoir.  de  1'  Acad.  1707. 
»714  Eph  Nat.  Cur.  vol.  X.  obf.  39-  Maucbart 
de  pulfu  erepitante  .  In  aneuryfmate  arteria;  po- 
pliteae  fanguinis  grumoli  librs  fedecim  Matani  de 
aneuryfm.  p.   139. 

(s)  Memoir.  fur  le  mouvement  du  fant»  Exp.  8o. 
49.  Ne^avit  ita  fieri  Cl  PandelH  epill.I.  p.LXVIII. 
quem  miror  fidem  negare  mei$  «rperimentis  ,  cum 
ilbi  fidem  haberi  poliulet  . 

(t)  Exp.  7*. 


324  £JE.  VI.  SECT.  I.  SANGUrNIS  PER  ARTERIAS 

§.  XVI.  Fritlionis  yis  retardatrix . 
I.  %/f  vafis  longitudine . 

Potentififima  caufa  retardata»  velocitatis  ,  qua  ex  corde  fanguls  expellitur  ,  eft 
atique  friclio  ,  five  attritus  particularum  fluidi  contra  afperam  fuperficiem  inter- 
nam  canalium ,  quos  id  fluidum  percurrit  ,  quo  praeterea  omnem  confumtionem 
celeritatis  acceptae  referimus  ,  quze  plurima  fit  in  mutatione  figurae  canalium  & 
particularum  adeo  exigua  difceffione,  quas  eos  canales  conftituunt  .  Ea  friclio  ira 
canalibus  aquilegum  maximam  poteftatem  exercet  ,  five  lignei  fuerint ,  five  me- 
taliici ,  five  terrei,  efficitque,  ut  de  ultimis  tubulorum  oftiis  multo  minor  in  dato- 
fempore  quantitas  effluat  ,  quarn  quidem  ex  caftelli  amplitudine  ,  &  aquae  per 
Japfum  acquifita  celeritate ,  licebat  exfpedaffe  . 

Ut  liquidior  fermo  fiat  ,  quatuor  minimum  modis  friclio  profluentium  aqua- 
mm  celeritatem  franglt  .  Ergo  ipfa  longitudo  tuborum  ,  etiam  amplorum  ,  & 
eylindricorum  ,  tamen  frielionem  auget ,  cum  confriclam  fuperficiem  ,  afperorum- 
■que  punclorum  numerum  augeat  ,  contra  quaj  elementa  fluida  atteruntur  (  u  )  ... 
Hinc  aqux  duclibus  prselongis  aquae  celeritas  maximopere  minuitur  ,  &  aquse. 
transfluentis  aut  copia  ,  aut  fakus  decrefcit  (  x  )  .  In  tubo  mille  ulnarum ,  in  ex- 
perimento  ,  undecim  duodecimis  partibus  minus  de  ultimo  labro  effluxit  ,  quam 
ex  calculo  oportebat  in  dato  tempore  effluxiffe  (y)  .  In  fyftemate  fuo  tuborum 
reperit  Clar.  olim  amicus  nofter  Bfyan  Robinfen  efHuxus  aquarum  effe  in  ratio- 
»e  inverfa  radkum  quadratarum  lon-gitudinum  tuborum  (  ^  )  ,  in  eadem  nempe 
ratione,  quam  calculus  poftulabat  (  a  ).  Iterum  ,  perinde  in  duris  tubis  minime- 
que  dilatabilibus  comperit  /.  *Adelpbus  Wedeiius  y  diminuta  longitudine  tubi  y 
quantitatem  effluentis  aqua»  augeri  (  b  )  -  Denique  in  flexiiibus  tubis,  ad  anima- 
ta  corpora  pertinentibus  ,  experimentuai  fecit  Frandfcus  Boiffter  (  c  )  :  m.  felis 
nempe  inteftinum  tubuhjm  adligavit ;  invenit  ,  celeritates  ,  atque  adeo  quantita- 
tes  effluentis  ex  fine  inteftini  aquas  ,  eife  fere  in  ratione  longitudinum  inverfa  „ 
v.t  per  intcftini  pollices  j6  intra  1050  temporis  partes  ea  copia  aquas  exiret,qus2 
intra  partes  temporis  aequales  350  ex  inteftini  parte  18  polttces  longa  elabere- 
tur ,  &  intra  134  partes  temporis  eafdem  de  mteftini  particula  non  fupra  fes 
uncias  longa,  quep^  ^uidem  experimenti  cum  calculo  confenfum  admiferis .  Alibi 
idem  vir  clariffimus,  decurtato  tubo  ,  ceterum  sque  lato  ,  tamen  copiam  tranf. 
fluentis  aquae  augeri  confiimavit ,  apertis  vero  ramis  ,  de  tubo  adeo  nunc  longio- 
li,  niinorem  aquai  portionem  prodire  (  d  ), 


w(i0  Nffle*  lecons  T,  I.  f.  131»  aj«.    249-  *5j.  (y)  J.  Theoph.  Defaguliers    pbilof.    tranfaft.  n. 

anc.   Boi0:r  in  Memoif.   de   t'  Acad.  des  Scienc.  393. 

de  Berlin   173 J    p.  47-    Qlui  a  fuperficie  friflion^ra  Fffl„vuq  nemne  fuernnt  it?.    iw.    97-   es 

xion  augeri  ,  fed  tffe    in  ponderis    ineunbemis    «-  UA«H^US  neraPe  tue?un-   »?S'    '»3»    97   % 

tione  ,  ciocuerunt  ,  ii'  de  foiidorum  friclione  unice  tu^;s  qUorum  lon^itudo  erat  8.  4.  a.  1.  e.  p-  *9- 

intelligi  cfebent  ,  neque  etiam    eam  frictionem  re-  ^  #sisb!ini  courfe  of  leclnres  ".47.125.  J.Dar,?, 

'Ste  asftiraant;.   Friftio  a  dtrplrcata  fuperficre  quarta  Sandris  de  fanguine  p.  14. 

Jjarte  aufia  eft ,  a  dupiicata  pre$one  dimidia  par-  ^  De  veiocitate  fanguinis  a  ftatu  vaforum  &c. 

te  Noflet  p.253.  n,  3o; 

Cx)  Mariotte  traitS   o*a  mouvement    des  eaux  p.  ^c\  De  patfu  p.  ie. 

igi.  edit.  Belg.  Muffchenbroeck  Effays  de  phyfique  i^  Metr.oir.    de    V  Acad.    de    Berlin    1755.    J. 

p.  389.  Boijjier  Metn.  de  Beriin    1755-  P-   47-  diff.  ^^  ^, 
£ur  ia,  maHiere  doat  les  jnedisamens  &c.  p.  ij. 


MOTUSPROGRESSIVXJS.  n$ 

§.       XVII. 

II.  %4b  angujlia  tubc-Yum. 

Anguftia  tuborum  ,  quos  liquor  percurrit ,  utique  frictionem  auget ,  deque  ce» 
leritate  demit ,  auget  enim  puncla  contracluum  liquoris  ad  parietes  tubi  fui,  mi- 
nuirque  numerum  particularum ,  quse  in  latiori  canale  inoffenfae  per  liberum  lu- 
men  canalis  tranfibant  (  e  ) .  Dudum  viderunt  aquileges  ,  ex  tubo  duplae  diame- 
tri  plus  (/)  aquse  fluere  ,  quam  ex  duobus  tubis  ,  quorum  diameter  prioris  tubi 
fubdupla  eft  ,  atque  omnino  quadruplum  aqua;  fluere  ex  tubo  ,  cujus  diame- 
ter  ad  minoris  tubi  diametrum  fe   non   penitus  uti  4  ad  1 ,  fed  uti  ~  ad  1  ha- 

Pnrro  repererunt  ,  in  peranguftis  tubis  incredibili  fere  portione  vim  friclionls 
retardantem  crercci* .  1«  t-„k»io.  namx>P  cu\  trium  linearum  diameter  eft  ,  mi- 
nuitur  celentas  tnbus  totis  decimis  (£);  deinde  in  vaa,  ^-— 1  ««ndn  nrctatur , 
aut  in  quocunque  demum  minori  tubulo,  ajunt  ,  celeritati*  diminutionem  taim* 
majorem  effe  ,  hac  prima  diminutione  ,  quanto  vafis  minoris  diameter  minor 
fuerit  diametro  trium  linearum.  Si  adeo  vas  capillare  diametri  fuerit  ,  qua;  eft 
globuli  rubri  ,  nempe  non  major  quam  ttt^"  pollicis  ,  qua»  diameter  eft  trium 
linearum  pars  485^  ,  erit  etiam  decrementum  velocitatis  in  arteria  miHima  ad 
decrementum  velocitatis  in  arteria  capillari  ,  tantum  f  ut  non  fupra  tt*  t  Par- 
tem  efHuat  ejus  fanguinis,  qui  quidem  efflueret  ,  fi  haec  anguftatio  non  mterce- 
deret  ;  enormis  ratio  ,  neque  incredibilis  ,  notiffimum  enim  eft  per  tubulos  vi- 
treos  ,  multo  quam  t7T"5"  pollicis  laxiores  ,  nulla  fere  vi  iiquidiffrmam  aquam 
embolo  pelli  .  S<2pe  memini  ,  &  hic  repeto,  me  anelliano  (iphone  aquam  qui- 
dem  haclenus  per  tubulos  argenteos  fubtiliores  urfiffe  ,  quam  primum  vero  ea. 
aqua  coloratas  particuias  receperat  ,  nihil  ultra  fecutum  fuiffe  .  Si  nunc  arte- 
riam  trilinearem  comparaveris  cum  aorta,  conftabit  etiam  eam  arteriam  multum 
de  celeritate  amififjfe  ,  qua*  in  aorta*  principio  eft,  in  tubulo  ergo  capillari  ,  fi 
ha>c  firma  funt,  mu,Ito  minorem,  quam  tttt  partem  velocitatis  fuperelfe  ,  <}ua 
cor  fanguinem  expuiit. 

$.     xvnr. 

III.  Fritlicnem  auget  celeritaf* 

Quo  veloclu?  llquor  cjuicunque  canalem  fuum  perfluit,  eoplures  in  dato  tempo» 
re  particulas  fluidi  ad  folidam  tubi  fuperficiem  eonfricantur ,  eo  ergo  fri&io  major 
«t,  quod  eft  iimpliciffnnum  (/£). 

§.  XIX. 


(e)  Ma>;'otte  I.  e.  p.  417,   Jurln    Phil.  tranf.  n.  Defamontons   Memoir.    de    I*  Aca«l.   1699.    p.  ao*o. 

3SS-  difert.  p.  39.  Defaguliers  courfe    of  experimental  phylofophy  T. 

V»>  Nollet  feccns  T.  I.p.  251.  Memoir.de  TAcad.  I.  p   193.    Refiftentiam  ntn>pe    vir    Clar   a>ftimat , 

V\  mS  Sc.,enc"   17°*'  P    *H'  uti  produ&um  friftionis  \n  tempus  &  velocitatesa, 

tu\   r emo,res  *•  c-  P-J?7'  DefamorttciU  fricVtooem,  ut  jondus  in  velocitaum, 

K?.)  Sauvaget  in  ha?maftatiks  p.  110.   111.  41.  dudum,, 
Ck)  Muffekanbrdeck    effays   d«  phyfique   p,  &$. 


n6  LIB.  VI.  SECT.  1.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

§.        XIX. 

IV.  Et  figwce  in  vdfe  mutatlo ,  ob  plkas. 

Dixi  (/),  arterias  quidem  ex  fitu  fuo  motas  reftitui  paulo  poft ,  inque  ea  refti- 
tutione  fluidum  vitale  urgere,  neque  adeo  vim  totam  perire,  qua  latera  arteria- 
rum  diftenduntur,  &  mutantur,  &  qua  arteriae  inflexas  pars  fecunda  a  principio 
motus  educitur  repellitur  (m). 

Magnam  tamen  partem  motus  accepti  in  mutatione  minimarum  particularum  , 
quas  canalem  conftituunt,  perire,  utique  eertum  eft.  Mutationem  verq  ,  quas  fit 
in  flexione  corporum ,  magnam  cohasfioni  minimorum  elementorum  vim  inferre 
conftat,  cum  ea  fola ,  repetita,  om.nia  aut  folidiifima,  aut  flexiliftima  corpora  , 
paulo  citius  paulove  ferius  rumpantur.  .     .  . 

Sed  etiam  in  folidiffimis  &  leviflimi*  tw«?  — fH*  ~i~J«t:em  minujt  ,  dum 
particulflrum  fl,v"u  ""  Far,ctes  illaplus  ,  atque  adeo  contra  rnimmas  alpenfates 
earum  particularum  confrictionem  auget  .  In  canale  enim  ad  angulum  redtum 
flexo ,  facile  intelligitur,  maximam  partem  fluenti  recra  illabi  in  fecundi  lateris 
gnomonis  parietem  ulteriorem  . 

Quare ,  etfi  in  ejufmodi  canalibus ,  JiquidiiTimo  humore  plenis,  nullam  retarda- 
tionem  admiferunt  viri  clariffimi  («),  experimenta  tamen  oftendunt,  utique  etiam 
in  his  tubis  flexionem  magnam  partem  accepta?  celeritatis  deftruere  (o).  Datam 
aquae  copiam  reclus  canalis  tranfmittit  intra  tempufcula  novem .  Idem ,  aut  a?qua- 
lis  canalis,  quater  flexus,  14  tempufcula  recmirit,  ut  eadem  acmae  copia  perfiuat, 
&  18 ,  fi  octies  fiexus  fuerit, 

Non  ideo  continuo  oportet  Bellinl  (p)  calculum  probare ,  qui  vim  plicarum  in 
minueoda  celeritate  nimii  fecit,  &  fingulam  plicam  tantam  de  velocitate  primi- 
genia  portionem  demere  adfirmavit,  utceleritas  a  plicse  a&ione  deleta,  fit  ad  eam 
primigeniam  velocitatem,  ut  unitas  eft  ad  plicarum  numerum,  Ita  in  canale  qua- 
ter  miilies  odlingenties  plieato,  ceieritas  eft,  fecundum  virum  clar.  ad  celeritatem 
ejufdem  tubi  in  reclitudinem  exporrecli ,  uti  unitas  ad  4800.  Hic  enim^Galculus 
tum  demum  verus  eft,  quando  tota  fluidi  celeritas  per  plicarum  repetitioifem  de- 
ftrujtur.  Quare  neque  alterius  clari  viri  {q)  calcuium  fequimur,  qui  etiam  majo- 
rem  velocitatis  portionem  deftruerent,  quam  quatuor. 

Aliud  genus  plicarum  internum  eft ,  tum  in  arteriis ,  quarum  facies  interior  ru- 
gis  quibufdam  plicifque  exaratur,  ut  in  arteriofo  pueri  modo  nati  duclu ,  in  arte- 
ria  bronchiali,  lienali,,  hepatica  (r)  ;  aut  alias  plicse  nonnullaj  ad  originem  ramo- 
rum  eminent  (s) .  ll\x  aliquam  utique,  hae  vero  parvam  omnino  friclionem  exci- 
tare  poterunt,  eodem  fere  modo,  uti  yiaj  fcabrities  rotas  magis,  quam  perfecla 
«quoris  planities  moratur. 

Facile  vero  intelligitur  ,  utramque  retardationis  caufam  eo   potentius    operari  , 

quo 


0)  N.  ia.  Cp)  De  ferment.    &  glandul.    prop.  XI.    p.  Itfl. 

(m)  Ant.  Fiz.es  de  liene   p.  116.  161.  Cheyne  theery  of  the  gout  p.  74.  7S- 

(n"|   P.  A.  Micbelottus  1.  c.  p.  139,  140.  Waltber  (tfjLNeifeld  de  fecret.   n.   173. 

in  pro?,r,  de  inflammatiane  .  J.  Adolphus  Wtdtl  io  {.rW&fi  de  arter«  vifcer,  pmp.  &  L.  II,  p.  44. 


difp.  de  velccitate  fangulnis .  O)  cf  II-  P- 4S 

(o)  Hambtrger _  l.  c.  p.  loa.  503.  104 


MOTUSPROGRESSIVUS.  127 

quo  canalis  plicatus  minor  fuerit .  Eo  minor  enim  ent  numerus  particularum,quae 
abfque  illapfu  ad  parietes  per  canalem  flexum  transfluunt. 

§.  XX.  Ob  figuram  conicam  . 

Alia  caufa  retardationis ,  qua»  rUm  priori  ad  idem  fere  redit  ,  eft  in  ffgura  co- 
liica,  dire&a.  Nam  etiam  ha»c  figura  facit,  ut  liquor  m  canahs  parietes  lliaba- 
tur,  eos  diftendar,  eorumque  ambitum  mutet  .  Vel  Ieviter  emm  meditatus  mtel- 
li«et,  poffe  quidem  tofam  matfam  fanguinis  pro  filorum  ferie  haberi ,  qualia  uti- 
que  in  aniraalibus  frigidi  fanguinis  etiam  oculi  oftendunt.  Deinde  m  imguloramo 
arteriofo,  cujus  amplius  oftium  admittit  fansuinem  ,  anguftius  emittit  ,  reliquis 
omnibus  aqualibus/abique  illapfu  quidem  exire  filorum  fanguims  numerum  lllius 
aqualem ,  quem  minus  oftium  tranfmittit ;  reliqua  fila  omma  ,  qua:  anulum  ta- 
ciunt,  quo  oftium  minus  a  maiori  fuperatur  ,  utique  in  panetem  artenae  lllabi , 
illabi,  eumque  conari  diftendere ,  donec  lumen  vafis  minus  lummi  majon •  aequale 
fit  (0.  Etiam  ex  ifta  caufa  aliqua  pars  celeritatis  fangumis  primigemae  dettruitur, 
eft  enim  haec  arteriaj  diflenfio  vera  flexio ,  ex  breviori  curva  m  Iongam  magis  . 
Hinc,  fi  cvlindro  tuhum  conicum  appenderis  ,  eo  celerlus  evacuatur ,  quo  iite  tu- 
bus  magis  divergit "(«),  eo  tardius  adeo,  quo  magls  convergeret  .  Hinc^cum  m 
venam  arteria  per  vulnus  utrlque  commune  nateret,  ipfa  arteria  latior  taaa  eit 
(**>.  Hanc  fpeculationem  addidi ,  veram ,  fi  arteria  conica  convergit .  Verum  cu- 
ratior  anatome  utique  detexit ,  arterlas  feries  efle  cylindroruni  ,  ad  imguios  ramo- 
rum  exortus  minorum  (i***K 

§.    xxr. 

V.  Ob  majores  angulos  * 

Nunc  ad  angulos  tranfimus,  in  quibus  pariter  fanguis  retardatur  ,  Sc  pars  ejus- 
velocitatis  perit,  qua  primum  a  corde  prodiit.  Velocitas  a  corde  accepta  optt- 
me  confervatur  in  ea  fanguinls  arteriofi  parte  (*) ,  quse  per  axin  fluit  ,  aut  axi 
certe  parallela  manar ,  &  ad  quam  vis  motrix  ,  parietum  nempe  cord.s  contra- 
c~tio,  ad  perpendiculum  operatur.  Sequltur  ut  tanto  plus  de  ea  velocttate  pereat, 
quanto  mafori  fub  angulo\  ad  lineam  per  axin  ducentem  faclo  ,  fanguis  e  trun- 
co  arteriaj  in  ramos  difcedit,  five,  fluida  de  fiftulis,  a>que  latis  ,  &  oblique  ere- 
clis ,  &  ex  trunco  exibunt  celerltatibus  ,  quas  funt  in  ratione  perpendiculanum 
Jinearum,  quse  obliquas  elevationes  metiuntur  (  x*  )  .  Qmnis  enim  motus  obh- 
quus  poteft  in  duos  refolvi  O),  qui ,  in  excmpfo ,  erunt  motus  quidem  progrei- 
fivus,  quo  a  corde  fansuis  recedit,  alterque  ,  quo  fecundum  angulum  quemcun- 
que  ab  axi  ,  &  Iinea  recla  motus  progrefTivi  direclrice  ,  ad  latus  declinat  .  Ut 
enim  haec  Iinea  augetur,  omnibus  a^quilibus,  ita  certe  minuitur  linea  motus  pro- 
greffivi ,  five  fpatium ,  quo  eodem  tempore  fanguis  a  corde  recedit  .  Simplicius 
adhuc ,  fi  fanguinem  in  hypothefi  vix:  quidquam  diverfa  a  vero  ,  habeas  pro  glo- 
buiorum  catena,  dubium   non  eft  ,  quin  globuli   a  corde  velocitate  primigenia 

jmbu- 


(0  Bellm  propof.  XXV.  de  motu  bilis  Scbreiber  (»**)  L.  II.  p.  39. 

Element  p  ?2I.  Fiz.es  de  liene  p.  119»  Boerhxnve  (x)  P.  116. 

ad  n.  CCXII.  fx*    fan&ii  l.c. 

Cu)  Bcmoulli  hydrodynamic.  p.  44.  171?.  Cy)  Conf.  Htlskam  cowfe  of  Tefturo?  t.  2.f.  4» 

(u*)  Obf.  of  a  foc.  ?x  Load.  T.  I.  p.  34^' 


iiS  LJB:  VI.  SLCT.  I  SANGUINIS  fer  artertas 

imbuti,  kJngifTime  propellant  globulos ,  qui  in  ersdem  linea  re&a  jacent  ,  &  cuoS1 
acl  perpendiculum  feriunt  :  rninus  vero  longe  propellant  eos  ,  qui  ad  angulum 
aliquem  cum  primis ,  morum  impertientibus  globulis  ,  difbouunuit  ,  &  ad  quos 
oblique  morum  fuum  tranfmiftunt ,  tanto  minorem  ,,quo  eft  obliquior  ,  &  quo 
an^ulus  linejE  diredlionis  obllquae  cum^  iinea  motus  progreftivi  recia  major  eft , 
Mmof  enim  erit  velocitas  anguii  femirecli,  minor  redli ,  'minirna  obtuli  .  in  re- 
<2o  fola  preffio  iateralis  fupereft,  deleta  preffione  recla  :  m  obtufo  etiam  de  pref- 
fione  laterali  multum.  perit ,  cum  lateralis  preffio  nunc  obliqua  fiat  ,  fecundumque 
qngulorum  cum  iinea  reclum  angulum  intercipiente  factorum  augmenta  lateralis 
preffio  minuatur . 

Etiam  hapc  retardarionem  rejecit  avunculus  olim  nofter  /•  *Adolphus  Wedel 
(:^),  &  eftluentis  liquidi  eamdem  quantitatem  m  experimento  reperit  ,  quocun- 
que  demum-an^ulo  ramus,  in  fyftemate  tuborum  confentientium  ,  a  trunco  na- 
tus  fuiffet.  BreVitas  forte  fyftematis  hic  in  vitio  fuit  .  Cl.  enim  viri  gener  , 
quem  etiam  libentius  iaudo,  poftquam  graves  mecum  inimicitias  exercuit ,  Geor~ 
gius  Ehrhardus  Hamberger  (a)  ,  in  fimili  fyftemate  repetitis  periculis  reperit  , 
majorem  quidem  ceieritatem  fupereffe  in  ramis  ad/  angulum  acutum  de  trunco 
natis ,  minorem  in  iis,  qui  angulum  cum  trunco  re&um  mterciperent,  minimam 
denique ,  in  majoribus  in  primis  angulis ,  fi  ad  obtufum  angulum  ramus  prodiret. 
Sed  etiam  in  fluminibus  ,  squa  eos  ramos  ,  qui  ad  angulos  reclos  obtufofve  de 
praecipuo  flumine  prodeunt  (b) ,  detreclat  fubire  .  Forro  Cl.  Boljfter  fiphoni  duos 
tubos  vitreos  appendir,  quorum  alter  erat  in  direflione  trunci  ,  alter  cum  ea  di- 
re&ione  anguium  intercipiebat .  Longius  utique  progreifus  eft,  migrante  embolo, 
aqua  quje  in  tubum  diretlum  prodibat  (c)  .  Inde  fequitur  ,  in  ramis  minorem  , 
qur.m  in  trunco  fanguinis  velocitatem  effe  (d).  Soleo  vero  hac  occafione  monere , 
ne  projecliiium  corporum  confideratio  admifceatur ,  quorum  iter  ex  gravitate  ,  & 
motu  trajeclorio  tempera.tur ,  &  in  quibus  angulus  femirectus  ad  m-aximam  diftan- 
tiam  corpus  motum  promovet  (e)l  Motus  enim  projecliiis  menfuram  alia?,  qua.ra 
iabentis  liquidi,  afiecliones  ingrediuntur ,. 

§.  XXII.  H<£C  ad  corpus  animatum   transferuntur , 

Non  clefunt  experimenta,  ex  quibus  probabile  fiat,  etiam  in  animatq  corpofe 
kges  hydraulicas  valere .  Ita  a  iongitudine  vaforum  retardationem  nafci  fuadent 
ahqua,  &  alia  demonftrant.  Majorum  animalium  pulfus  rari  funt  (/)  ,  mino- 
rum -celeres,  interque  homines  111.  Archiatrorum  comes  J.  Baptifia  Senac  (g  ) 
pulfus  proceriorum  militum  pauciores  deprehendit  ,  quam  virorum  minoris  fta- 
turse ,  quibus  nempe  brevior  a  corde  ad  carpum  via  effet  (  h )  .  Deinde  arterio- 
la  exigua,  plus  omnino  fundit  fanguinis  ,  quando  ex  magno  arteriofo  trunco 
prodit  ( i) ,  quam  alia  etiam  iatioris   diametri   arteria  ,  quaj   extremis   membris 

pro- 


(7)  De  velocit.  fang.  expenmento  in  globo  fafto  ,  qua!em  granatam  vo- 

taVPhyfiol.  Med.   a.  176.  p.  105.  &  n.  318.  diff.  cant ,  in  quo   tamen    infra  43    major    projeftionis 

fur  la  fecretion  en  general  n.  XI.  favor  fuit . 

ihT)  Plaantmus  de  vens:  fe£tione  p.  66.  (€,)  Vide  Seft.  IIT.  n.   16. 

(c)  De  .1'inflammat,  p.i8s.  (s)  Traite  du  toeur  t.  II.  p.  750. 

Cd)  Schreiber  alinag.  p.  245.  C")  Schwmke  1    c.   p.   13'. 

(e)  G.  J.  SGravefande    Inftit.    n.  550.    Helsham  (i)  H.  Francifcus    le  Gron    obferv.    de    Chiryrg. 

coorfe  of  ltclures  n.  185. 186.  Muffehenbmetk  cifays  T.  I.  f.  139« 
d<z  phyfique  p.  aai.  &c.  Birch  1.  c.  T.  III.  p.  100. 


MOTUS    P  R  O  GR  £  S  $  I  V  U  S.  rz? 

propior  nafcitur.  Quare  non  penitus  immerito  Clari  viri^  noftrique  (k)  in  pd~ 
mis  amici  receperunt,  tardiores  in  fanguine  motus  effe  ,  quo  longius  a  corde  re» 
ceffum  fuerit 

Sed  ab  anguftia  potiflimum  ma^norum  canalmm  magna  retardatio  merito  ex- 
fpe&atur  ,  quse  tanta  eft  ,  ut  noftra  quidem  vafcula  omnibus  capillaribus  tubulis 
minora  fint  ,  &  per  ejufmodi  poros  mechanica  emboli  vi  ,  aut  ponderis  impul- 
fu,  liquorem  aliqua  cum  celeritate  promovere  nequeas. 

Si  enim  minima  vafcula  ponas  aiiquanto  majoris  efle  Iurninis  ,  quam  eft  glo- 
buli  rubri  diameter  ,  reperies  aut  non  majora  efife  ,  quam  T~  poliicis  ,  aut 
omnino,  ut  ego  quidem  exiftimo  ,  minora  (/).  Inde  intelhgitur,  quemlibet  nunc 
globulum  fuperficiei  interna;  canalis  fui  in  omni  flexu  fuicanalis  appiicari,  cuna 
in  majoribus  vafis  multa  certe  pars  fanguinis  inoffenfa  fiexum  fuperet .  Oeinde  id 
fluidum,  quod  rubro  fanguine  fubtilius  eft  ,  utique  plurima  parte  fui  ad  parietem 
fui  canalis  fricatur. 

Si  vero  eoufque  ha^c  confideratio  ornetur,  ut  fumatur,  tota  fua  fuperficie  (w) 
globulum  minimum  totam  fuperficiem  fui  capillaris  vafculi  radere  :  fi  prceterea 
addatur  ,  adeo  anguftam  per  minima  vafcula  viam  efle  ,  ut  globuli  rubri  ne  con- 
fervata  quidem  figura  fua  tranfitum  inveniant  ,  inque  ovatas  omnino  moleculas 
tranfeant ,  quarum  minor  nunc  diameter  iter  fibi  per  fuum  vafculum  aperit  ( n )  + 
facile  quidem  video,  incredibilem  fridionem  nafci  ,  li  iumina  minimorum  cana- 
lium  minora  ponas  maximis  globulorum  fanguineorum  circulis  ,  &  eos  globuios 
omnes  toto  maximo  circulo  fuo  ,  contra  totos  circulos  luminum  canalium  mini- 
morum  incuneatos  impingere  ,  atque  eos  parietes  ita  diftendere  ponas,  ut  figuram 
fuam  a  refiftentibus  Iuminibus  cogantur  mutare .  Augentur  enim  aliunde  fricliones, 
quoties  corpora  ,  quae  punclis  unice  fe  contkigebant  9  nunc  totis  fuperficiebus  fe 
contingunt. 

Verum  eam  ■figura;  in  globulis  mutationem  nondum  video  ad  eam  •evidentiam 
pervenifle  ,  ut  tuto  theoriam  fuperftruere  liceat  (/>),&  .quidem  mihi  femper  hic 
nimii  aliquid  vifum  eft,  facitque  .  ne  ea  admittam  ,  celeritas  minime  exigua,  qua 
vidi  eos  globulos  per  fuarum  venuiarum  anguftos  majandros  circumferri  ,  cum 
omnino  ab  ea  diftentione  anguftiorum  luminum  maximam  retardationem  sequum 
foret  exfpeclafle. 

§.  XXIII.  Pltcarum  vts  In  corpore  antmallum , 

Si  in  duris  &  immotis  canalibus  aliqua  plicarum  &  friclionum  retardatrix  pote- 
ftas  eft  (t)  erit  multo  major  in  canalibus  flexilibus  &  elafticis  ,  quorum  figura  ab 
illapfo  fluido  vitali  («)  omnino  mutantur,  inque  ea  mutatione  pars  motus  progref- 
fivi  confumetur.  In  unica  equidem  plica  ,  arte  facla  ,  flexuve  unico  arteria»  ve- 
na:ve  vivi  animalis  ,  non  potui  fatis  certo  eam  retardationem  percipere  (*)•  Sed 
in  animalibus  utique  arterise  non  unica  flexione  incurvantur ,  quae  motus  impref- 
fi  exiguam  particulam  confumat :  repetita:  &c  numerofs  funt  ,  &  grandium  trun- 
Haller  Pbyfiolog.  Tom.  II.  R  co- 

t  (k)  Schfeibit  almagtft.    p.   228.    Negavit    diftati-  (n)  L.  V.  p.  41. 

tiam    a  corde  ,    &    longitudinem    arteriofi    canalis  Cp)  L-  V.  ibid. 

moram  in   fanguinis  celeritate  facere  JofrphusMor-  (t)  P    \i6. 

land  force  of  the  heart  p.  20.  ai.    &  Morgan  phi-  (if)  Schreiber  Almag.  p.  218. 

lofoph    pnncip    p.  44.  45.  rerum  natura  non  fatis  (x)  Tn  duobus  experimentis  videbatur    Jnde  fan- 

rette  "►'iorata.  gUis  retardari  Exp.  135.  i8a.    in  tertio  neutiquam 

VP1  .tfl;  "•  $•  js-  Exp.  136. 

Cm)  Stbrtibtr  K  C 


ijo  LIB.  VI.  SECT   l  SANGUINTS  PER  ARTFRIAS 

corum  flexiones  (/),  &  minimorum  ,  plurimis  iocis  ,  vafculorum ,  frequentiores 
tamen  in  urero,  reneque  .  Ita  ,  cium  fingula  plica  tantillum  de  velocitate  demit  , 
conjunclus  mulrarum  effeclus  utique  majoris  erit  inomenti  (  %  )  .  Ita  in  epididy- 
xnide  minime  obfcurum  eft  exemplum  ,  argentum  vivum  ,  fluidiffimum  certe  me- 
tallum,  vi  magna  columna;  impendentis  (#),  aut  excitati  ,  ut  ego  folebam  ,  va- 
cui  fparii  ,  impulfum  ,  aegre  tamen  totam  vafis  unici  ,  fed  innumeris  majandris 
plicati,  longirudinem  relegere  ,  &  lentiflime  demum  eo  motu  defungi ,  fi  omni- 
no  cauto  labore  eo  urgeatur  ,  aliud  vero  levius  liquidum  ,  aut  coloratam  aquam  y 
nulla  vi  emboli  eo  adigi  %  ut  ad  caput  ufque,  epididymidis  veniat  .  Hinc  a  retar- 
dato  fanguine,  flexa»,  &  contortai  arteriae  intumefcere  folent  Oz*),eaque  ferpenti- 
na  figura  in  adulto  homine  augetur. 

Sed  etiam,  ut  in  nonnullis  experimentis  (b)  meis  y  ita  in  aliis  fsepe  vidi,quan- 
tum  etiam  unica  plica  in;  motu  per  canalem  aliquem  retardando  poflit.  Ssepe,  durn 
coloratum  febum  injiciebamus ,  ut  a  brachio  excluderem  y_  cadaveris  infantini  bra- 
chium  unice  fuper  peclus  reponebam  ,  ut  acutus  brachiahs  arteriaj  cum  fubclavia 
flexus  fieret.  Ita,,  quse  magno  cum  impetu  in  extenfum  brachium  irrumpit  cera, 
eadem  a  folo  hoc  flexu  averfa,  in  brachium  ferri  deiinebat.  Ita  umbilicales,  gran~ 
diffimae  arteria? ,  ob  infignem  ,  quem  cum  extenfo  puero  intercipiunt  anfraclum ,. 
continuo  fanguinem  definunt  fuppeditare.  Ita  ab  extenfione  colli  fola  nataeftapo» 
plexia  x  cum  fanguis  celerius  in  cerebrum  ferretur  (  c  ) , 

§..  XXIV»  Vis  angulorum» 

In  repletione  vaforum,  quae  fiphone  fit  ,  &  cordis  utique  vim  haclenus  imita* 
tur,  quod  per  arterias  humanas  liquorem  qualemcunque  impellat  ,  fsepe  obferva-* 
tum  eft,  eos  ramos  a  liquore  negleclos  fuiffe  ,  nihiique  a  communi  penu  recepif- 
fe,  atque  adea  per  ea  vafa  celeritatem  non  fradlam  unice  ,  fed  omnino  deletam 
fuiffe*  quae  ad  angulum  retrogradUm  nafcuntur  («'),  ut  in  fpinali  arteria .  Umbili- 
calium  truncorum,  quos  modo  excitavi ,  par  fere  eft  rario,  cum  cerre  contra  pro- 
priam  fanguinis  per  aortam  defcendenris  direclionem  y  fanguinem  furfum  revehant, 
etfi  vere  ad  acutum  angulum  de  aorta  nafcuntur.  Deinde  in  viyo  animale  fangui- 
nem  celerius  per  truncum  fluere  ,  tardius  ,  &  pro  magna  portione ,  in  ramis  ad 
acutum  angulum  natis,  viri  irt  natura  colenda  exercitati  eft  obfervatio  (e) .  Inter 
aneas  obfervationes  funt  equidem  (/),  in  quibus  fanguinis  per  ramum  ,  quam  per 
truncum  velocior  motus  eft.  Verum  multa  funt  ,  quae  hunc  eventum-,  praeter  na- 
turae  confiliumy  potuerunt  producerey  ut  libera  anaftomofis  ,  in  quam  ramus  fe 
facilius  depteret,  aut  vieinum  vulnus.  In  alio  certe  expenmento  r  cujus  nullum  r 
cmantum  novi,  vitium  fuit,  fanguis  per  ramos  ad  acuriores  angulos  natos ,  cele- 
rius  fluxit  (  g  ),  &  conftantiori  flumine,  quam  in  iis  cmidem  ramis  ,,  quorum  a. 
ttuncQ  origo  majorem  anguium  c  omprehendebat » 

Ex 


Cy)  Maxime   arteriarum  ,    quas  partes    adeunt  ,,     Cewper  Phif.  tranf.  a8o.. 

quarum  variabilis  eft  longitudo  ,    lingualium  ,  fa-  (b)  P.  ni5. 

cialium,  fplenicarum  .  Vide  L.  II.  p-  56.  (e)  De  la  Condamlne  introduft..  hifloriq..  p^  ICJ* 

(z)  Quae    eft   Cl.  Montoi    encheirefis    de    femin.  Cd>  Cowper  append.  f.  iS. 

^uc>.  '  Ce)  Hales  haemaftatiks  p.  67.      J 

(a)   Haemorrhagias  inde  frenari  Hebenfireit  .  {$}  Exp.  71,  93. 

<a*)  D*    carotidibus  ,    vertebralibus  ,    fplenicis.  Cg)  P«  5°- 


MOTUSPROGRESSIVUS.  *|t 

£x  hae  ceterum  angulorum  contemplatione  fubtiliter  olim  deduxit  Geovgtus 
Martine  (b)  ve4oeitatem  in  corpore  humano  ,  &  in  ramis  cordi  proximis ,  &  m 
iis  aiqualem  effe,  qui  remotiffimo  a  corde  loco  pronafcuntur  :  cum  rami  cordi 
propiores  ad  angulos  fere  reclos  oriantur,  in  qmbus  velocitas  frangatur ,  rami  ve- 
ro  ultimi ,  &  capiliares ,  ad  angulos  peracutos  prodeant ,  atque  adeo  de  motu  pro- 
ereffivo  minimum  amittant.  Sed  anatome  huic  fpeculatiom  minus  favet,  cumpaf- 
fim  retia  minorum  vaforum  ad  varios  omnino  angulos  dividantur  (t).    ; 

AuCta  fanguinis  eeleritate",  perinde  ut  in  tubis  lnammatis  ,  etiam  111  anima- 
lium  vafis  friCtionem  augeri  ,  atque  adeo  haclenus  febrem  fibi  ipfi  remedio  effe , 
non  improbabilis  eft  conje&ura  ,  cum  theona^  confentiat  ,  &  rn  febnbus  hu- 
ius  fri&ionis  manifefta  veftigia  adfint  ,  plus  nempeterraj  per  urinam  egeratur  , 
&  fedimenta  a^ua  graviora  nafcantur  (  k  )  .  Febrem  vero  libi  effe  remedio  lta 
intelligendum  eft,  ut  de  nimio  impetu,  quem  fanguis  a  corde  accepit,plus  quam 
in  naturali  fanguinis  itinere,  per  friaionem  dematur;  quas  una  cum  celentate  fan- 
guinis  aucla  eft . 

§.  XXV.  oilia  cau[<£  retardationis. 

Reftjlentia  quam  fanguis  in  ramis  experhur. 

Sunt  prceter  has  conditiones  ,  velocitatem  primigeniam  deftruentes  ,  animat» 
eorpori  &  inanimatis  tubis  communes ,  aliquse,  qux  corpori  animali  peculiares 
funt.  Ita  ipfa  repetita  ramorum  in  animali  divifio,  retardationis  genus  emcit,cu- 
jus  extra  animal  exempla  rara  funt.  Minime  enim  dubium  eft ,  quin  fricliones 
ramorum  celeritarem  minuant ,  qua  trunci  fanguis  evacuatur ;  ramorum  enim  pli- 
cae  efficiunt ,  quod  efficeret  pars  luminis  claufa  (/)  Nam  ut  femel  repetam ,  quan- 
ta  portione  trunci  celeritas  per  ramos  minuitur,  tanta  portio  luminis  trunci  po- 
teft  pro  claufa  haberi .  Sed  ea  quafi  obturatio  motum  progreffivum  retardat ,  &  irt 
lateralem  preffionem  convertit.  Truncus  ramofus,  cum  uno  ramo  aperto  dedit 
uncias  aquae  29  cum  dimidia,  omnibus  apertis  uncias  36  cum  f  (/*). 

§.  XXVI.  *Anaftomofes . 

Arteriarum  anaftomofes  ha&enus  fanguinis  motum  adjuvant  ,  quod  periculum 
obftructionum  minuant  ,  ceterum  non  poffunt  non  inter  caufas  effe  ,  qua»  fan- 
£uinis  celeritatem  minuunt  .  'aepiffime  enim  ,  etiam  majores  arterise  ,  contrario 
perfecle  duclu  fibi  oCcurrunt  ,  inque  unicum  canalem  abeunt  ,  cujus  duae  funt 
fanguineas  columna»  ,  utraque  a  corde  projecla  ,  quae  in  medio  arcu  contrans  fibi 
obnituntur  .  ita  m  arteriis  mefenrericis  ,  mefocolicis  ,  Willifii  circulo ,  arteriis 
recurrentibus  cubiti  ,  ulnazque,  arteriis  epiglilricis  &  mammariis ,  arteriis  inter- 
coftalibus  &  dorfalibus  ,  &  alibi ,  innumerabilibus  in  corpore  humano  locis  ,  in- 
que  capillarium  denique  vaforum  per  totum  corpus  animale  difperfis  retibus* 
arteriae  contrariae  in  unum  truncum  coalefcunt   (ra)  .  Non  poteft  autem   fieri  , 

R     2  .<iuin 


:  •      r 

00  De  animalib.  fimilib.  p.  187.  Chefelden  ana-  •    (H  Conf.  Fr..  Sauvages  de  inflammat.  n.15.  Ber* 

tomy  of  human  body  Edit.  VI.   p.  195.  noulli  hydrodynam.  loco  ult*  cit.  f 

0)   L.  II.  p.  56.  (1«)   Robinfon  1.  c.  p.  66.    . 

(k)  Vide  interim    Cl.  B.    Langrish   experimenta         Qm)  L.  II-  p  58. 
itoodern.  praftice  .  •     ■  >  > 


*3*  LIB.  VI.  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

cjuin  contrarii  fanguinis  torrentes  in  fe  invicem  nixi  ,  aliquam  partem  celerita- 
tis  fuae  fibi  niutuo  deftruant  ,  neque  eam  exiguam  ,  cum  fanguis  eo  elatere  de- 
flituatur  ,  qui  in  collifione  obviorum  fibi  corporum  duromm  amiflfam  (i)  ab  i61u 
mutuo  velocitatem  regenerat  .  Sed  etiam  in  vivo  animale  hos  contrariarum  co- 
lumnarum  itfus  vidi  (n)  fatis  fa?pe  vividos .  Ita ,  paulo  alio  modo ,  fanguis  etiam, 
in  venis  minoribus  ,  quae  in  majorem  fe  immittunt ,  a  torrenre  majoris  trun- 
ci  repulfus  de  fua  celeritate  amittit  (o)  .  Infignis  ifte  anaftomofium  efFeclus  , 
tiondum  ,  quoad  nunc  memini  ,  a  quoquam.  fcriptorum  jatromathematicorum 
confideratus  fuit. 

§.  XXVIL  Sangttinis  vtfcor . 

Minlme  vero  negligere  oportet  potentem  utique  caufam  retardatioms  ,  quae 
fift  a  fanguinis  vifciditate  .  Neque  enim  dubium  eft ,  quin  fanguinis  fluida  natin 
ra  a  folo  motu  progreflivo  fuftentetur  (  p  )  ,  cum  in  homine ,  &  in  aliis  anima- 
libus  ,  majoribus  (  q  )  etiam  magis  ,  fanguis  fuis  ex  vafis  emiflus  continuo  ,  & 
jntra  breviifimum  temporis  fpatium  in  folidam  gelatinse  naturam  cogatur  .  Nunc 
jfi  motus  fanguinis  inrercedit  ,  ne  is  vitalis  liquor  coeat  ,  necefle  eft  ejus  motus 
partem  ab  ipfa  ea  vifciditate  confumj  ,  cujus  etTeclum  motus  progreflivus  de- 
ftruit ,  five  ,  "ut  fimplicius  rem  exponamus  ,  ejus  motus  partem  in  dimovendis  a 
ie  elementis  fanguinis ,  atque  vi  adtraclili  abfumi ,  qua  ii  globuli  in  mutuos  con- 
taclus  nituntur  ,  &  quam  motus  progreflivus  fuperat .  Experimentis  enim  con- 
ftat,  motu  fanguinis  in  vivo  animale  languente  (  r) ,  aut  deftru&o  (  s  ),  globu- 
los  continuo^  amifla  ,  ut  videtur,  fphaerae  figura  coire  :  eofdemque  iterum  folvi, 
prioremque  diftinclorum  globulorum  figuram  recuperare  ,  quando  motus  reftitu- 
tus  eft  (O*  Deinde  noriflimum  eft  ,  &  in  frigidis  animalibus  vulnera  arteriarum 
Iiquore  rubro ,  alba  circumdato  nebula,  continuo  claudi  (  u  ),  qui  compaclus  ri- 
xnam  arteriaz  obducit  ,  utique  non  fluidus  ,  cum  vulnus  obturet,  cordifque  refi- 
llat  impetui,  <Sc  in  canibus  grandiorum  etiam  arteriarum  vulnera  a  coacli  cruoris 
grumo  fanguinem  fundere  prohibeantur  (*}. 

Negavit  equidem  rationem  hujus  vifciditatis  haberi  debere  ,  acris  olim  inge- 
nii  vir  Georgms  Erhardus  Hamberger  (}>)•  Verum  vel  fola  injeclio  anatomica  fa-. 
cile  oftendit  ,  quam  magna  ratione  facilius  aqua  pura  per  corporum  animato- 
arum  vafa  urgeatur  ,  fi  cum  tardo  aliquo  vifcidoque  iiquore ,  cera  ,  febove  ,  com- 
paraveris, 

Aiia 


(O  Negatum  eft,anaftdmofe$  de  celeritate  quid-  ciety  t.  4-  P  **'*• 

^uam  demere  s    cum  globuti   elaftici  fin't  .    Verum  (t)  Exp.  93. 

h  elater  nondum  demonftratus  eft  .  (5)  Exp.  6.  7.  18.  19.  6o>  93.  15^ 

(n>  Second  Memoire ,  plurimis  locis ■*  In  eodem  (t)  Exp.  6-  7-   l8-  J55-    Qj"'  n»nc  eventnm  «a- 

trunco    Exp.  95.    119.   137-    153.  154-     J54*  155-  per  negavit  Pandellius  ,    ex    repetno   experimento 

357^  171.   173.  174,  178.   180.  183.  187.  188.  196.  procul    dubio   nobifcum    reconciliabitur ,    Epift.  I. 

*Iihil  intereft,    quod    aliqua    horum    experimento-  p.  LXVII. 

Tum  ad  venas    pertineant      In  contrariis    per  ana-  (u)  Exp.   153.    154-    157-  *6°'    I<Jl-    Itf3«    ^66. 

ftomofin  coniunftis  vafis,  vide  Exp,  lja.  p.58.  Sed  167.  170-   171-   J7<5-  177-178-  180.    i8s.  184.  187. 

plures  obff   aliis  fub  verbis  latent .  (x)  Sauvages  in  Hales  p.  43.    Saviard  exp.  61. 

Co)  Exp.  137.  145.  conf.  L.  V.  p.  14 

(p)  Conf.  L.  V.  p.  19„  .  (y~)  D6  cordis  diaftolc  n.  X.  conf.  L.  IV.  p.jca. 

Cq)  Ut  in  equo  Birtfr  hiftory    of  the  Royal  So- 


MOTUS    PROGRESSIVUS,  i?j 

r  Alia  adhuc  ratio  eft,  qua  vifcidi  liquores  motum  progreffivum  fanguinis  de- 
bilitant.  Nempe  ad  fuorum  canilium  parietes  &  fanguinis  globuli  attrahuntur  , 
&  lymphatica  gelatina  .  Illud  quidem.  pha2nomenon  faspe  vidi  ,  ut  contra-  pro- 
prium  pondus  ad  parietes  etiam  exteriores  arteriarum  globuli  rubri  retinerentur 
(^):  &  diffe&a  arteria,  foramine  mefenterio  infli&o  ,  tamen  fanguis  ad  circulare 
lumen  difcitfe  arteriae  retentus  defluere  negaret  (a) .  -Hinc ,  nam  etiam  huc  priora 
experimenta  redeunt,  in  parvis  animalibus  ha»morrhagiae  vix  oriuntur  ,  quod  ma-. 
jori  vi  fanguis  ad  arteriarum  parietes  attrahatur  ,  quam  quidem  a  corde  depelli- 
tur  (b)  .  In  mytulis  fanguinem ,  quem  aliqua  vafeula  efFuderant ,  alia  reforbent  (c), 
Sed  etiam  grandium  arteriarum,  aortazque  interiori  faciei  adeo  potenter  grumi 
fanguinei  adhaerefcunt ,  ut  huic  arteriae  pro  membrana  fint  ,  ejufque  in  fubftan- 
tiam  ,  quam  vocant,  omnino  tranfeant  (d)  . 

De  lympha  faepe  &  repetito  monui ,  eam  albae  nebula?  fpecie  medios  in  rima 
arteriolae  venaeve  la»fae  globulos  ambire  (e)\  &  venae  parieti  adeo  adhaerere  ,  ut 
nihil  quidquam  effluat ,  cum  deterfa  ea  nebula  continuo  torrentis  ad  modurn  fan- 
guis  de  vulnere  erumpat.      i 

Haec  ceterum  adhjeiio  (/)  in  minoribus  tubulis,  etiam  inanimatis ,  inque  omni- 
bus  fluidis  notis  conftanter  dominatur  Argentum  vivum  fluidiffimum  ,  ad  levif- 
fimum  barometri  vitrum,  vehementer  trahitur,  ut  capiilares  tubos  omittam.  De 
anellianis  tubulis  monui,  fed  hoc  loco  expedit  repetiiffe  ,  aquam  equidem  ,  quae 
minus  vifcida  fit ,  emboli  vi  de  anguftiflimis  canaliculis  expelli  poffe  ,'coloratum 
vero  liquorem  retineri,  neque  hoc  iter  abfolvere  poffe,  quod  craffiores  proculdu* 
bio  parciculae  canali  vehementius  adha»ret  (g) . 

Nunc  fi  fanguis  arteriarum  canalibus  avet  adhasrere  ,  neque  tamen  in  vivo  ani- 
male  fmoque  adhsret ,  minime  dubium  eft,  quin  haec  potentia  a  contraria  pocen- 
tia  deftruatur ,  eamque  vichTim  deftruat  ,  partem^ue  adeo  progreffivi  fanguini$ 
motus  occupet  aboleatque. 

§.  XXVIII.    Erga  fanguinis  per  arterias  mintmas  fluentis  celeritas 

minor  eft  • 

Menfura  bujus  decrementi, 

Ex  iftis  caufis ,  &  ex  aliis  ,  fi  quas  forte  meam  diligentiam  fugerunt  ,  vutgo 
confentitur,  minori  in  minimis  vafis  ,  quam  in  truncis  ,  Celeritate  fanguinem 
circumfern ,  &  in  univerfum  celeritatem  in  minimis  vafis  tanto  minorem  fuper- 
efie,  quanto  quasvis  arteriola  minor  eft  ,  &  a  corde  remotior  .  Ita  lentum  m 
vahs  capiilanbus  fanguinis  motum  effe ,  primus  forte  inftgnis  olim  naturae  cukor 
Joannes  Swammerdam  (£)  monuit  :  fed  etiam  ^fntonws  de  Heide  (i)  in  vafis 
capillaribus  prius  ,  quam  in  trunco  fanguinem  ftagnare  ,  fu»  per  experimenta 
repent .  forro  Henrkus  Mihles   (k)  m  majoribus  canalibus   ranaj   fangumem  tor- 

ren- 


(z>  E*p.  90.  98.  198.  116.  ai9.  22o.  Ita  pal-  (f)  Eam  inter  caufas  motus  fanguinis  varii  fcri- 
pebrs     interjectum    liquorem    attrahunt    Sauvaget     ptores  pofuerunt  v.  g.  Nesfeld  de  fecret.  p.85,  26. 

J  i  \  \-  P' 1?6'  ^e  vafis  la^eis  adfirmat  Wbytt  phyfiol.  eff   p.  74. 

rli  Exp-  *io    iir.  ai2.  213.  114.  (g)  simile  experimentum    habet  Stephanus    R*> 

bH^phylolopen.wT.     ■  W  hamaft.  p.  iSo. 

(A  nJ"  h,ama*at'  P'96.  Scbwenht  f.  27.  (10  In  corollar.  ad  diiT.  de  refpirfttiom  . 

}S  l  PJ   Ua    £th0l0§'  0bC   H»  0)  E^P-  8. 

W  L.  V.  p.  8«.  Ck)  philt  tranC  n     60)> 


iH  tlS.  n  SECT.I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

rentis  modo  ruere,  in  minoribus  rubros  globulos  ,  aliquo  intervallo  divYincrOf, 
lentius  fe  infequi,  non  adeo  dudum  retulit.  Magnam  rationem  hujus  retardatio- 
nis  elTe,  qua?  tamen  calculo  erui  nequeat ,  graviter  pronunciavit  Petrus  *Anton'ms 
Michelottus  (/)  ,  &  vafa  capillaria  lente  a  fanguine  perflui /.  Baptifta  Senac  (w), 
&  Hemiannus  Boerhaave  («;,  &  alii  auclores  confenferunt .  Addit  Cl.  Steven[on\ 
globulum  rubrum  aream  microfcopio  fubjeclam,  exilem  utique  &  unius  forte  ii« 
nea?,  intra  octo  &  decem  demum  puifus  percurrere  (»*). 

§.  XXIX.    Qui  menfuram  aliquam  propofuerint . 

Propius  accuratamTationem  primigeniae  velocitatis  ad  diminutam  illam,  inque 
minimis  vafis  fuperftitem,  exploravit  Jacobus  Keilius  (0)  unica  equidem  .caufa 
ufus  retardationis . 

Deinde  Stephanus  Hales ,  fanguinem  in  vafis  mufculofis  ranae  intra  minutum 
primum  duas  unice  tertias  pollicis  partes  percurrere  ,  adeoque  64.6'^  (p)  tardius 
fluere,  quam  ex  corde  humano  exeuns  fanguis  ,  fe  vidiffe  putavit  :  multum  equi- 
dem  non  a  noftris  -unice ,  fsd  ab  %Antonii  v.  Leuvvenhoeck  (q)  experimentis  di- 
verfus.  lfte  enim  Vir,  in  obfervandis  utique  naturae  phaenomenis  ,  &  folers  ,  & 
jnulta  expertus,  in  anguilla  fanguinem  intra  unum  pulfum  ,  aut  71--  minuti  pri- 
jni,  decimam  quintam  poilicis  partem  percurrere,  atque  adeo  pene  quinque  in 
minuto  primo  pollices  fuperare,  calculo  pofito  fcripfit  ,  quae  celeritas  eft  ad  Ha- 
i efianam  ut  15.  ad  2.  Cum  vero  rana  multo  vividius,  quam  anguilla  fit  animal, 
&  intra  idem  tempus  plures  habeat  puifus,  apparet^  in  rana  etiam  fanguinem  plus 
quam  quinque  poliices  percurfurum , 

Alia  etiam  ratione  in  definiendo  hoc  decremento  ufus  eft  idem  ingeniofus  au- 
6lor  Stephanus  Hales  (jfZ  Metitus  nempe  aquae  pondus  ,  quse  dato  tempore  de 
oftio  trunci  arteriae  mefentericae  efflueret,  eam  quantitatem  cum  ea  aqua  compa- 
ravit,  quam  omnia  inteftina  diffecla  reddunt:  ita  enim  credit  exprimi  aquaequan- 
titatem,  quae  per  omnes  ramos  arteriac  mefentericae  apertos  dato  tempore  fluit. 
Eam  rationem.  Vir  Cl.  tripla  non  majorem  reperit .  Deinde ,  cum  arteria  mefen- 
terica,  ut  ingens  fit,  tamen  aortae  fit  ramus  ,  inque  nafcente  aorta  celeritatem 
majorem  eflfe  facile  perfuadeamur,  rationem  celeritatis  in  aorta  ad  ceieritatem  in 
arteria  mefenterica  reperit  ut  1.  17.  ad  1.  Denique  liquorem  aortae  injeflum  in 
venam  adeo  lente  trajeciflfe  experiundo  comperit ,  ut  intra  quadraginta  minuta  non 
fupra  fefqui  poilicem  progrederetur  (s). 

Multum  ab  eo  viro  diverfus  Bryan  Robinfon  celeritatem  in  aorta  ,  ad  velocita- 
tem  in  vafis  minimis  fuperftitem  aeftimavit ,  ut  1 100  ad  1  (t).  Cl.  vero  Robertus 
Whytt)  cujus  intererat  celeritatem  a  corde  acceptam  vehementius  diminuere  ,  ex 
Keiliano  calculo  globuli  fanguinei  momentum  a  corde  acceptum  negat  fuperare 
duplum  pondus  globuli  {»):  deinde,  confiderata  friclione,  probabile  exiftimat,mo- 
mentum  a  corde  acceptum  globuli  rubri  in  arteria  capillari  minus  efife  ,  quamglo- 
buli  (*)  pondus,  nempe  omnino  eum  globulum  promovere  non  poflfe. 

Ite- 


0)  Separ-  fluid.  p.  99.  100.  (q)  Exp.  &  contempl.  p.  196. 

(jn)  T.  II.  p.  158.  (r)  Ibid.  Exp.  9.  p.   54. 

(n)  Prasleft.  ad  Inftit.  rei  Med.  n.  an.  (s)  P.  121. 

(n")  Effays  of  a  Societ.   at  Edimb.  T.  V.  P.  a.          (0  Of  fead  and  difcharges  p. 

P«  °11-  C")  Phifiological  effays  p.  jo. 

(o)  P.  121-  Cx)Jbid.  p.  \6.  17. 
(p)  Hsemaftatiks  p.  6?. 


MOTUSPROGRESSIVUS.  i?5 

Iterum  vir  Cl.  Framifcus  Boiffier  ex  carotidis  trunco  aperto  mtra  xquale  tern- 
vpus  novem  partes  effluere  reperit  ,  ex  ramis  autem  carotidis  majoribus  jnon  fu- 
pra  feptem  (*)  .  Deinde  in  duobus  xquae  molis  canibus  hanc  artenam  melente- 
ricam  diffecuit  ,  inde ,  inteftinis  diffeais  ramos  ejus  arteriae  plerofque  :  tunc  aquaj 
quantitatem  comparavit ,  quae  per  truncum  mefentencum  ,  quae  per  ramos  efflue- 
ret,  &  reperit  effe  uti  20  ad  1  (^J  :  atque  magis  demum  exquifita  ratione,cum 
truncus  daret  partes  aqu*  viginti  ,  ramos  primos  vidit  dediffe  partes  16,  ramos 
tertios  partes  tres ,  inteftina.  ipfa  partem  unicam . 

Porro  idem  vir  Clar.  rem  eamdem  de  integro  nuper,, aggreffus  ett  (a)  diminu- 
to  divifionum  numero"  ,  &  ratione  ramorum  ad  truncos  reducla ,  deinde  in  arte- 
riis  quidem_minimis  fanguinem  unica  tertia  parte  minus  ,  quam  per  aortam  ve- 
lociter  fluere  (£),  fluidum  vero  tranfpirabiie  7>  854,  000  lentius ,  quam  de  corde 
fanguinem  moveri  pofuit  (>*).  Quorum  priora  quidem  ab  antiquis  Cl.  viri  pla- 
citis  valde  diffident  ,  cum  noftris  vero  mire  conveniunt,  qua?  paucos  ante  annos 
edidi  (0 .  Addit  denique  vir  Cl.  aliam,  aliamque  in  diverfis  corporis  animatipar- 
tibus  celeritatem  effe,  faciliufque  per  vifcera  fanguinem  fluere  ,  quam  per  mufcu- 
los ,  cum  parum  aquse  ex  arteriis  in  venas  per  carnes  tranfeat  (  d ) . 

Supereft,  ut  exploremus,  quid  ipfa.nos  natura  doceat  ,  &  qua?  caufa  tit  erro- 
ris  reliqui.  Dudum  equidem  Malpighius  (0>  cum  dicat,  faepe  fe  yidiffe,in  trun- 
cis  arteriarum  celerius  quam  in  ramis  fanguinem  moveri ,  utique  innuit ,  in  alns 
experimentis ,  non  celerius  motum  fuiffe .  Porro  Iegimus  apud  ofntomum  v.  Leeu- 
wmhoeck  (e*),  infinitis  fere  locis  ,  velociffimum  in  arteriis  yenifque  morum  fe 
vidiffe.  Eo  quidem  teftimonio  minime  abutemur,  cum  facile  inrelligamus  ,  vekx 
citatis  menfuram  effe  percurfa  fpatia  :  atque  adeo  ft  feceris  ,  ut  ea  (patia  maiorlk 
videantur  ,  efficere  te  utique  ,  ut  celeritas  major  appareat  ,  &  fexagies  major ,  li 
lens  vitrea  diametrum  corpufculi  fexagies  majorem  reprafentaverit  (  f  ). 

§.  XXX.  Quid  experimenta  doceant .  . 

Ad  experimenta  ergo  acceffi,  quae  in  calidis  animalibus  utique  inftitui  nequeunt, 
in  frigidis  vero  capta  ha&enus  valent  ,  ut  a  majori  calentium  beftiarum  corde 
velocius  fanguinem  projici  memores  fimus.  '   m  ■     ... 

Ergo  vidi ,  neque  lentibus  vitreis  convexiffimis  minimifve  ufus  ,  in  minimis  ? 
&  capillaribus  ,  &  unico  globulo  patentibus  venis  ,.  fanguinem  celeriter  moven 
(^),  ut  fugitivos  globulos  vix  oculus  fequatur,  quando  per  flexuofos  minimarum 
venularum  anfraclus  alternis  quafi  undis  procurrunt,  &  fitu,&  fulgore  perpetuo  aho 
micant.  Facile  vero  dederit  aequus  rerum  arbiter  r  per  venulas  minimas.  non  ma- 

ion, 


(y3  De  pulfu  p.  11.  (O  In  Mem,  fur  le  mouvement  du  fang.  editis. 

(z)  De    infiammat..    n.    17.    p.  S47.    phyfiolog,  a^  I7J6- 

p.  85.  (d)  K  49. 

(a)  In  Mem.   de  V  Acad.  des   fcienc.   de  Berlin  (e)  Pofthum.  p.  91- 

3755.  (e«)  Contin.  arcanor,  natur.  p    1JJ« 

(b)  P.  47.   Idem  tamen    eodem    fcripto   tantum  (f)  Poliniere  cours  cTexperiences  p.  545"«  Bakef 
^,»..          t     •    j              •           .       .   f            4  "   ,  microfcope  made  eafy  p.  63. 

motusconiumi  dat ,  ut  in  vems  plufquam  —    cele-  ^  £xp.  119.  112,  124,11;.  1*5-117".  n8.  J32* 

ijtatis  irr  corde  adhibitae  fupereffe  non  poffinl;.  *i**  '43 •■  »44- 

Cb«)  P.  4^  - 


13*  LIB.  VI.  SECT.  I.  SANGUTNIS  PER  ARTERIAS 

j-on  ,  quam  per  arterias ,  celeritate  fanguinem  moveri  ,   cum  venofus  cruor  fuum 

ab  arteriofo  impetum  habeat . 

Non  ignorabam,  effe  qui  idipfum  objiciunt  O) ,  quod  adeo  nuper  monui  ve- 
locitatem  nempe  vitrea  lente  adhibita  augeri  .  Ergo  eam  ipfam  in  minimis'vafis 
fiuentis  fanguinjs  eeleritatem  cum  ea  comparare  inftitui  ,  qua  per  vafa  majora 
rnanat.  Facile  enim  apparet,  &  in  magnis  vafis  &  in  parvis,  pro  eadem  portione 
celeritatem  per  vitrorum  convexorum  ufum  increfcere  .  Quxrhur  autem  unice 
ratio  ceientatis,  qua>  in  magnis  vafre  obtinet ,  ad  eam  celentatem ,  qua3  in  parvis 
fupereft .  Ratio  autem  duarum  quantitatum  non  mutatur  ,  quando  utraque  per 
cundem  numerum  multiplicatur. 

Ergo  ,  quantum  abfque  micrometro  ejus  fieri  potuit  ,  contuli  celeritatem ,  qua 
fanguis  per  majores  arterias  fluit ,  eum  ea,  quam  in  minimis  vafculis  arteriofis  , 
venofifve  iibi  fervat .  Deinde  comparavi  etiam  conftantiam  motus  ,  qui  in  ma- 
gms,  &  motus,  qui  in  parvis  vafis  confervatur  .  Vidi  ,  fincerus  ,  nuiloque  fijb- 
repenti  fyftematts  amori  ferviturus  ,  non  raro  equidem  celerifatem  in  minorl- 
bus  vafis  minorem,  quam  in  grandioribus  (  i  )  arteriis  fuiffe  :  &  motum  in  iif- 
dem,  jnque  venarum  unius  globuli  capacium  reticuiato  opere,  citius  ceffaffe  (k)9 
dum  in  majoribus  fubfiftebat .  S«d  etiam  in  venis  ,  quod  alio  loco  dignius  repe* 
tetur,  minoribus  fafpe  xque  celeriter,  quam  in  majoribus  truncis  ,  inque  venis 
faepe  asque  rapide ,  ac  quidem  in  arteriis  fanguis  circumfluit .  Venae  vero  minimze 
eas  caufas  omnes  expertas  funt ,  qua?  fanguinem  in  arteriis  retardant  (  /  )  . 

Sed  contra  alii  fuerunt  eventus,  in  quibus  celeritas  in  utroque  vafbrum  gene- 
re  aequalis  (  m  )  fuit ,  fuerunt  denique  multa  exempla,  &  celerioris  in  minimis 
venulis  fiuenti,  &  demum  conftantioris  (»),  ut  omnino  tunc  in  minimis  vafis 
irotus  fupereffet  aliquis ,  quo  tempore  in  aliis  maioribus  &  vicinis  nulius  fupe- 
rerat . 

Cum  minoribus  animalibus  majorum  phaenomena  contuli  .  Sa>pe  nemne  incifis 
canum  aliorumque  animalium  arteriis ,  expertus  fum  ,  de  exiguis  vafculis  multo 
vehementius  fanguinem  exfiiiiffe ,  adque  majorem  altitudinem  ,  &  longiorem  di- 
ftantiam  faltum  continuaffe  ,  quam  quidem  recepta  theoria  permitteret  .  Sunt 
exiguas  arterioke ,  quas  mammariarum  internarum  truncus  generat ,  &  qua»  paffim 
de  coftarum  intervallis  ad  mufculorum  carnes  feruntur  (o)  ,  qui  eas  coftas  ele- 
vant ,  graciles  etiam  in  homine  trunculi ,  quarta  parte  lineas  non  latiores  ,  ut  in 
catello  vero  etiam  intra  hanc  menfuram  fubfiftant  .  Ex  iftiufmodi  arteriolis  vi- 
di,  ad  tres  pedes  &  pollices  quatuor  in  priori  experimento  (p)  ,  in  altero  ad 
fex  pedes  (?)  pollicefque  totidem  fanguinem  profiliiffe  .  Sed.ex  arteria  iliaca, 
tanro  latiori,  fanguis  unice  ad  tres  pedes  in  Keiliii/)  experimento  prorupit  (i), 
quem  ex  theoria  exfpetiares  ,  longe  majorem  parabolam  defcripturum ,  quam  mi- 

nutx 


(h)  Cl.  Jampert    jn    difp.    de   cgufis    incrementi  Ultrai  1754.  p.  11. 

P"  *6%                        .  {?)  Exp.  43- 

(1)  Second  Memoire  fur  le  mouvemens  du  fang.  (q)  Exp.  41. 

P-  a61-  if)  De  vi  cordis  p.  5«. 

Ck;  Exp.  ^5.  yz.  ^  Sanguinis  faltus  nuper  Tefrtirt  Cl.  Flairirt, 

yj  Exp.  65.  jjjft  ea  omnia  ad   Fr.  de  Sauvages  ,  in  DilT   de  vi- 

\\  u*a'  6l    6^'  ^3*  T*b*  vitalib.    Horizontalem    celeritatem    in  fecutsdo 

Cnj   lbid.    p.    3.62,     vidst    «tiam    Cl.    Schwtnke  minuto  facit  20'.  85.    in  cordis    lyftole  ,  in  cordis 

?"  /7'  t  diaitole  S    a'.  58.    &  de  carotide  fanguinem  addit 

(ej   Iconum  anat.  fafeic.  VIII.  p.  .^5.    46.    &  ia  ad  ?'.  falixe. 

Fafcic.  VI.  Habet  &  etiam  CL  Kubnfaum  de  refpir. 


MOTUSP-ROGRESSIVUS.  137 

mtx   \Wx   inter  coftas  arteriol*.   Sed  ipfarum   vena»um   fanguis   artenofi    fmnles 
faitus  nonnunquam  edidit  (V*). 

Cum  itaque  m  vafis  minimis  fangumis  velocitas  minus  decrefcat,  quair 1  quidera 
e*  caufe  videntur  admittere,  a  quibus  fanguinem  diximus  retardan  (s) ,  fupereft, 
ut  inquiramus,  quaenam  caufa  fubfit ,  cur  aiiter  effeclus  fe  habeat,  quam  caufae 
polliceantur .  Poteft  autem  minor  effe  caufarum  retardantium  efficaaa  :  poteit  no- 
vus  aliquismotus  fanguini  acceffiffe ,  poftquam  excorde  projeclus  eft:  aliamcaufani 
erroris  dari  poffe  non  video . 

§.  XXX T.  Qu<e  minuant  retardationem  . 

De  ea  retardatione  dixi ,  quae  non  poteft  non  oriri  ab  aorta*  arteria»  ramis  la- 
tioribus.  Sxpe  animo  meditatus  ,  aliqua  reperio  ,  qux  hanc  retardationem  mi- 
nuant,  quse  tollant  non  invenio.  Cum  rami  aortss  primi  ,  qui  de,  arcu  nafcuntur, 
aorta  majores  fint  (*),  cum  eorum  ramorum  quifque ,  quemcumque  tibi  fumfe- 
ris,  &  in  exempio  carotis ,  denuo  duobus  fuis  ramis  minor  fit  (#),  externa  vero 
carotis  itcrum  lumen  conjunclo.  ramorum  iumine  minus' habeat  (*) ,  vides,  dudurrt 
antequam  ad  anguftiffimos  canales  divifio  proceiferit,  habere  Te  eanalem  anguftio- 
rem,  qui  aorta  eft,  immiffum  in  canalem  iatiorem ,  qui  eft  fumma  ramorum 
aorta? .  Neque  eam  rationem  effe  eam  ,  qvx  3  ad  "2  (/),  fed  longe  utique  majo- 
rem,  vel  exramis  trium  primarum  divifionum  aortae  apparet ,  quorumad  truncum 
ratio  conftanter  fefqui-aitera  eft ,  &  quod  excedit  (^).  _  . 

Id  unice  minui.t  omnium  ramorum  conjun&am  ad  truncum  rationem  ,  quod  ra 
minimis  &  capiliaribus  vafis  ea  ratio  rmilto  minor  fit.  Et  omnino  oftendimus(^)  s 
truncum  penultimum  ramis  minimis  fatis  memorabili  ratione  majorem  effe.  Hic 
ergo  iex  priori  contraria  obtinet ,  &  rami  trunco  minores  funt . 

In  retibus  enim  :  fi  truncus  in  duos  ramos  rmditur ,  frequentiffime  etiam  duo 
rami  in  unicum  truncum  venofo  more  confiuunt  ,  cujus  ,  per  legem  venis  fcri- 
ptam  perinde  &  arteriis  ,  minor  erit  fuis  ramis  ,  unde  nafcitur  .  Ut  adeo  pars 
arteriofi  fyftematis  a  corde  remotior,  potius  diminuatur  ,  quam  crefcat,  aut  cer- 
te  ,  fi  duo  vafcula  unius  globuli  in  unicum  duorum  globularum  trunculorura 
confluxerint ,  poft  eam  di vifionem  canaliculus  arteriofus  non  minor  erit ,  quam  fuat 
ante  divifionem . 

Si  nunc  animo  expenderis ,  vaforum  in  humano  corpore  multo  maximam  par* 
tem  minutam  effe,  atque  <_apillaris  ingenii  ,  apparebit.,  in  maximaparte  vafcu- 
lorum  animati  corporis  aliam  obtinere  legem,  quam  eam,  ex  qua  retardatio  na- 
fcitur.  Inde  fequetur,  hanc  quidem  ob  caufam  ,  in  majoribus  truncis  arteriofis 
fanguinem  retardari :  fed  eam  retardationem  in  minimis ,  contra  quam  creditum 
eft ,  iterum  minui .  ? 

Friclionem  non  poffis  penitus  reflitare,  funt  tamen  qua3  minuant  .  Piurimum 
enim  per  experimenta  Petri  v.  Muffcbenbroeck  (b)  de  friflione  demitur  ,  quando 
per  politiffimam  fuperficiem  fuorum  canalium  liquor  meat .  Nihil  autem  noftris 
arteriis  levius  eft  . 

Etiam  globofa  figura  glebularum  fanguinis  friclionem  minuit ,  quas  puncla  con- 
Haller  Phyfiolog.  Tom.  1L  S  taclus 


(r*-)  De  falvatella  Lindtn  felec*.  p.  579.  Cy)  Sauvages  Mem.  de  Berlin.  i.  c.  p.  4;. 

(s)  N.  13.  ad  a8.  (z:-  L.  II.  p.  54- 

10  L-  IL  p.   54.  (a)  L-  II    p.  54-   &  L  VI    §  14- 

(u)  Ibid.  (h)  Inftitut.  phyfic.  p.  175. 14!.  Nollct  Jecons  de 

Cs)  Ibid.  phyfique  T.  I.  p.  131. 


i?8  LIB.  VI.  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

ta£ius  cum  parietibus  _quam  .pauciiTima  admittat  (c).  Porro  mitior  motus  mol- 
lifque  appulfio  fanguinis  videtur  friclione  lenire,  fi  a  frigidis  animalibus  ad  calida 
analogiam  transferre  licet .  Sa?pe  vidi  globulos  in  canalium  fuorum  arterioforum 
(d)  &  venoforum  (e)  parietes,  &  divifionum  calcaria  illabi ,  femper  vidi  abfque 
■vortice ,  abfque  impetu  in  eos  parietes  ferri . 

Qpin  longitudo  de  celeritate  demat,  minime  dubitari  poteft ,  indeque  repeti- 
mus,  quod  pedum  & 'minor  calor,  &  major  cedematis  metus ,  &  per  frigus  adu- 
rens  prima  gangra'na  fit  . 

Anguftiam  vaforum  minimorum ,  quam  Jacobus  Keil  ad  tt\^6  pollicis  acfti- 
mavit,  nos  ad  fummum  eam  reperimus,  qua;  globulum  fanguineum  facile  &  abfque 
friclione  tranfmittat .  Sarpe  vero  majorem,  &  plurium  globulorum  dkmetro  aequa- 
lem  (g)  experimenta  demonftrant . 

Minuitur  ita  aliquantum  vis  friclioms,  ut  tamen  mirari  poffis ,  non  majorem 
in  experimentis  reperiri. 

Flicarum  vim  retardatricem  oftendimus  infignem  fupereffe  .  Conica  vero  figura 
unice  ,  fi  ullarum  ,  certe  majorum  arteriarum  eft ,  cum  minima  vafcula,  autunius 
giobuli  capacia ,  aut  in  venas  recurva  ,  aut  alioquin  non  ramofa ,  omnino  eylittr 
drica  fint  (h)x  unde  incurfus  fluenti  in  vaforum  parietes  utique  magna  portio. 
ne  minuitur  ( /). 

Id  autem  celeritatis  decrementum,  quod  a  vifcida  natura  fanguinis  nafoitur  , 
non  videtur  refutari  poffe:#neque  attraclio  ad  canalium  parietes  nulla    videtur. 

De  diverfa  celeritate  fanguinis  in  diverfis  corporis  humani  partibus  alibi  locus 
erit  dicendi  .  Itaque  tamen  interim  diffimulo,  me  in  anatomicis  inje&ionibus  , 
expeditum  omnino  in  artubus  ab  arteriis  in  venas  tranfitum  reperiffe  . 

Cum  adeo,  omnibus  follicite  penfitatis,  &  rejeclis,  quse  minus  firma  admifta 
fuerunt,  caufa?  tamen  celeritatis  diminuta;  multse  ,  &  potentes  fuperfint,  neque 
tamen  pro  earum  ratione  celeritas  in  minimis  decrefcere  videatur,  neque  erroris 
caufa  vera  fit  indkata,  non  videtur  haclenus  problemati  effe  fatisfaclum. 

§.  XXXII.  Nova  velocitatis  caujce  non  veva . 

Supereft  ,  ut  ad  caufas  novas  celeritatis  confugiamus  ,  quaj  pra?ter  vim  cordis 
fanguini  acceffit  .  Ejufmodi  caufa?  variaj  propofita;  fuerunt  ,  nos  vero  ab  iis  in- 
cipiemus  ,  quas  oportet  ,  tamquam  alienas  a  vero  eliminare  .  Fuerunt ,  neque 
aut  ineelcbres  viri  (£),  aut  parvae  aucloritatis ,  qui  ab  ipfa  anguftia  minimorum 
canalium  celeritatis  in  vafis  minimis  incrementum  fperarunt .  Vulgari ,  ut  vide- 
tur  experimento  nituntur,  qui  hanc  hypothefin  propomerunt  :  infundibuli  nem- 
pe  conive  cavi  ,  cujus  amplius  labrum  aquam  recipit  ,  anguftior  vero  tubulus 
emictit  .  In  ejufmodi  canali  utique  velocius  per  anguftius  oftium  aqua  erumpit  , 
&  in  univerfum   fere  ( /  )  tanto  velocius  ,  quo  latior   fuerit  aquae    in  cafteilo  fu* 

perfi- 


Cc)  Langguth  de  arteria  ab  officio  cordis  semulo      Hofman  phyfiolog.  qus  medicins    fyftematic»  pri- 

leoiota  p.  ji.  Sebreiber ,  Almageft,  p.  236.  mus  tomus  eft,  p.  112.  Olim  Gualtherus  Cbarletan 

W)  Exp.  69.  70.  8x.  triplo  celerius  in  arteriis  ,    quam  in  cords  fangui- 

CO  Exg.   n3.  131.  n8m  fiuere    fcripferat  ,    quod  earum    lumen    triplo 

(§)  P.  laz.  effet  anguftius   :  three  lechires  p  a8. 

Oi)  L.  II.  p.  40.  (\~)  Scbelhammer  de  pulfu  axiom.  III.    BernoulVi 

|i;  Stahelin  de  pulfu  p.  4.  hydrodynamsc  p.  112. 
U)  Baxxicaluve   theor.    tBinor.    Prop*    I.    Frid. 


M  O  T  U  S    P  R  O  G  R  E  S  S  I  V  U  S.  i79 

perficies,  quaj  in  aditum  caoalis  recipitur,  inque  exeuntem  gurgitem  nitetur.  Ve- 
rum  fufrkiat  monuiffe,  arteriam  quidem  (m)  unicam  ejufmodi  tubum  effe ,  (i-cum 
aorta  comparetur.  Summam  vero  luminum  vaforum  minorum ,  de  qua  quaeritur  , 
lumine  aorta?  ampliorem ,  adeoque  canalem  arteriofum  inyerfum  infundibulum  effer 
quod  per  anguftius  oftium  aquam  recipit ,  &  emittit  per  amplius .  _ 

Subtiliter  a!ius  vir  (;;)  olim  Cl.  impetum  fanguinis  in  vafis  a  corde  remotioribus 
adeo  non  minui  docuit,  ut  augeretur ,  inque  venis  denique,  quam  in  arteriis  ma- 
jor  effet.  Simplici  utique  utebatur  ratiocinio,  fanguinem  arteriis  contentum  habe- 
bat  pro  una  columna  ,  cylindro  v.  c.  cujus  bafis  in  corde  ,  Iongitudo  a  corde  effet 
ad  venas  .  Eam  columnam  datam  velocitatem  a  corde  accipere,  majorem  adeo  im- 
petum  nafci,  fi  ea  velocitas  in  majorem  maffam  ducatur.  Verum,  etfi  vere  omnino 
velocitas  in  lumen  ducla,  in  aquis  fluentibus  impetum  facit,non  tamen  fequentur, 
quse  poftulat  Cl.  Jurim:s,&  velocitas  fanguini  impreffa  in  majori  ratione  decreve- 
rit ,  quando  longius  a  corde  receditur,  quam  quidem  longitudo  columnse  fanguineac 
increvit  (  o  ). 

§.  XXXIIT.  VU  ponderls. 

Num  pondus  fmguinis  aliquid  in  circuitu  adjuvando  aut  acceierando-  pofTit ,  eft 
difpiciendum  .  Non  defuerunt  Cl.  viri  (  p  ) ,  qui  fanguinem  per  continuum  arte- 
riarum  venarumque  tubum ,  tanquam  per  bicrurem  canalem  fluere  pofuerunt/  inde 
vero  fequetur  urique ,  ut  gravitas- fanguinis  per  arrerias  delapfi  ,  cogat  fanguinem, 
afcendere  per  venam  cavam  ,  tanquam  crus  alterum  incuryi  fanguinei  tubi .  _ 

Non  alienum  eft  ab  experimento  ,  ponderis  aliquam  in  mutanda  fanguinis  ce- 
leritate  poteftatem  effe  .  Nemo  ignorat  ,  venofum  fanguinem  ,  &  cum  eo  vapo- 
rem  reforptum  ,  difficilius  a  pedibus  ad  cor  redire,  hinc  cedemata  ,  colle&i  nem- 
pe  vaporis  maiTam ,  omnium  prima  in  pedibus  reperiri  ,  hinc  varices  in  cruribus 
ftantis  harufpicis  fubnafci  :  hinc  aquofos  tumores  decumbentis  corporis  folo  fitu 
diiTipari ,  ut  pedes  ex  notiffima  obfervatione  ,  per  diurni  fitus  effeclum  ,  fub  no- 
dem  tumidiflima  fint  ,  redeunte^  vero  mane  eadem  furgenti  fint  graciliflima .  Iti 
debili  femina  ( q  )  diuturno  in  morbo  ,  fanguis  ad  id  latus  adeo  vehejrienter  in- 
cubuit ,  quo  pondus  ducebat,  ut  omnino  mors  inde  ,  fuppreffo  fanguinis  reditu  , 
fequeretur.  A  decubitu  in  brachium  ,  amiffo  fenfu  ,  gangrama  celerrime  fuccef- 
fit ,  ut  mumicS  fimile  membrum  mifera  circumferret  (  r  )  .  Jugularem  venam  la- 
tiorem  fleri ,  &  cum  ipfa  foramen  ofli  occipitis  &  temporum  infculprum  ,  in  eo- 
dem  latere  ,  amplius  parere,  in  quod  folitus  fuerit  homo_  caput  in  fomno  depo- 
nere ,  ab  accuratis  diffeCtoribus  obfervatum  eft  (  a  ) r.  In  fitu  fupino  fanguis  in 
cerebrum  congeritur  ,  per  arterias  enim  facilius  fubit  fubtrada  ponderis  reliften- 
tia ,  per  venas  tardius  redit,  demto  auxilio  gravitatis  (b). 

Demum  eam  vim  ponderis  in  vivis  animalibus  multa  per  experimenta  con- 
firmavi .  Vidi  fanguinem  venofum  celeriter  ad  cor  redire  ,  &  per  totum  vena- 
rum  menfentericarum  fyftema  expedito  fluento  ferri  (  c  ) .    Inverti   mefenterium 

S    2  &  vi- 


(m)  L.  II.   p.  54.  Cq)  Storcbe  Kranken  warterin  p.  64. 

(n)  Jurin  de  aquis  fluentibus  p.  40.  47.  CO  Heuermann  chir    oper.  T.  I.  p.  }&. 

Co)  Dudum    contra    hanc  hypothefin     dixit  Tho-  (a)  L.  X.  oftendetur . 

inas  Morgan  in  philofophic.  principles    p.    7?.  79.  (.b)  Conf.  Bond  of  the  night-mare  p.  10. 

(p)  J.  Dominicus    Quilelrninus  ,     J.    G.    Kruger  (c)  Exp.  104.  ioe».  108.  m.  118.  1x2. 
phyfiolog.  n.  104.. 


i4o  LIB.  VI.  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

&  vidi ,  cum  nunc  inreftina  loco  mferiori  eflent  ,  fanguinem  venofum  &  in  re~ 
ditu  retardari ,  & ,  neque  infrequenter  demum  ,  omnino  contra  natura?  legem  a 
corde  in  mefenterium  relabi  ,  yenafque  inteliinales  congeftum  diftendere.  Refti- 
tuto  vero  favore  ponderis  ,  ut  inteftina  certe  corde  non  humiliora  effent,  conri- 
nuo  venas  mefentericas  iterum  evacuari  ,  fuumque  cordi  fanguinem  reddere  expe- 
riebar  (i). 

Eadem  tamen  experimenta  me  docuerunt  ,  in  arteriofum  vivi  animalis  fan» 
guinem  parum  omnino  ,  aut  nihil  quidquam  (d)  ,.  fanguinis  gravitatem  pofife  : 
neque  iter  a  corde  ad  extremos  vaforum  fines  aut  a  confentiente  pondere  acce- 
lerari ,  aut  a  contraria  vi  gravitationis  ulla  confpicua  portione  retardari  .  Sed 
neque  in  vivo  homine  aliqua  ,  in  arteriofi  fanguinis  motum  ,  ponderis  poteftas 
effe  videtur  ,  de  quo  foio  hic  fermo  eft  .  In  capite  enim  ,  quo  fanguis  conrra 
proprium  pondus  adfcendit ,  primus  rubor  ,  facilior  fudor  ,  &  arteriarum  pulfa- 
tio,  &  exanthematum  &  hajmorrhagiarum  familiaris  fedes  eft  :  in  pedibus  ,  quo 
fanguis  per  aortam  fuo  ex  pondere  labitur,  omnia  contraria  reperimus  ,  primum 
frigus,  gangra^ncE  initia,  hamiorrhagias  vix  unquam  ullas,  neque  alia,  nifi  fanguU 
ms  tarde  moti  teftimonia  (e). 

Tubi  bicruris  comparationem  excludit  vafbrum  minuties  ,  &  ramofa  natura  , 
qus  arterias  cum  venis  con/ungunt  ,  quorum  friclio  tanta  eft  ,  ut  nunquam  aquay 
qua  arteriam  repieveris  ,  ex  fola  vi  ponderis  in  venas  tranfeat  (/)  .  Nam  etiam 
per  aortam  arteriam,  pondus  aqua?  per  carotidem  impulfae,  in  tubo  crurali^  ma- 
gnss,.  utique  arterias,  inimiffo,  non  potuit  aquam  in  sequiHbrio  fuftinere  (_?). 

§.    XXX IV.  Vis  nervorum* 

An  nervorum  vis  in  fano  atque  tranquillo  homine  atliquid  in  promovendo  fan- 
guinis  itinere'  poffit  ,  inquiri  nunc  oportet  .  Sufpicionem  certe  hujus  potentia: 
jion  levem  excitat  rnagna  afTecluum  animi  in  mutanda  fanguinis  veiocitate  po» 
teftas .  Tra  (b)  pulfus  frequentiam  (/)  incitat  ,  in  facie  mamfeftum  calorem  ,  & 
ruborern ,  &  hcsmorrhagias,  &  rabiorum  tumorem  producit  ,  in  ipfa  bile  (k.)  mo- 
fum  ceieriorem  incitat,  ut  per  inreftina  m3nifefto  eftundatur  »  Contra  terror  (/), 
&  fubitus,  maximufciue  mceror  pulfum  humilem  reddit  ,  &  aegre  confpicuum  y 
-  &  fri- 


(O  Morbi  puerperii  fiunt  fere  a  fanguine  in  afr-  Comra.  Acad.  Petropol.  T.  VII.  p»  284:.  fefq.  Frane. 

iomen    fe  tismergente  ,    nifi    cingtilo    fuftensetur  ,  Quefnai  de.  la  faign^e  p.  XV. 

Eombaave  Prslecl.  n.  626.  Q_uando  aqus  hydropi-  (f)  Conf.   contra  haric  theoriaro,  q.usc  Cl.  Jofw>s 

cae  edufta?  iun£ ,  tunc  a  fubtrafta  preifione  fanguis  Weitbrecht  habet  1.  c.  p.  188.  293. 

jn  aortam    infen&rera  irruens    facit    periculam  pa-  (g)  Q_iianda  nempe  calumna  4  peJum  &  7  pol- 

jacentefeos  ,    Laurtnce  hydr.  p.   1*5.     quod  pericu-  licum  immittebatur  ,   aqua    in  altero  tubo  fubMe- 

!um  preffione  evitatnr    G.  v.  Swhtcn  IV.    p    241.  bat  ad  quatuot  pedes  ,    &    poltices    quatuor  Rjks 

Pafta  in  aphor.   p.   168.    Ex  decubicu    in  brachium  hsemaft    p.  14*. 

Voc  infenfile   ,    h    gangranofum     Heuerman    Oper.  (h~)  Scbinenke    hasmatolog.    p.     64.    St&helin    de 

Chir.  j.  p.   36.   A  venje  feclione  pedis    fubittis  icle-  pulfu  p   17.  &c 

rus ,  Bertrandi  Mem.  de  Chir.  III.  p.498.  (j)  Ab  2o.  ad  104.  Floyer  phyficians  pulfewatch 

Cd^  Exp.  88.  ao8.  p.  91.    Defenefcente    ira    ad  priorem    numerum  rc- 

CO  Confer,  fi  videtur ,  qua;  contra  hanc  ponde-  aier.;nt« 

ns  in  adjuvando  fanguine  potentiam  fcripferunt  Cl.  (  k)  Pechlin  in  obff. 

viri   Pecqwet  differt.  anat,  c.  6.  Au;'v   Frid.   Walther  (1;  Conf.  Comment,  nofir.  in  prffileft.  Soerh/tav. 

de  fanguinis  accelerat.  &  retard,    J.ofias  Weitbrecht  t.  4.  p.  446.  feq.^. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  141 

&  frigus,  &  pallorem,  &  animi  deliquium,  &  denique    mortem    fubitam  ,    non 
raris  in  exemplis ,  adeoque  perfedam  &  durabilem  fanguims  quietem  efficit        _ 

Przter  animi  motus  aliz  etiam  nervorum  af&aiones  pulfum  ,  adeoque  fangui- 
nis  motum  aut  incitant  aut  retardant .  Dolor  &  inflammatio  cujufcunque  in  cor- 
pore  animato  particuke,  pulfum  durum  reddit  celeremque  ,  quahs  eft  in  pleunti- 
3e.  Pulfum  a  dolore  a  86  ad  centum  (m)  in  minuto  primo  auclum  ,  proprius  de 
pulfu  auftor  obfervavit .  Magis  auget  pulfum  membranofarum  (»)  partium  dolor , 
quam  vifcerum ,  ubicunque  nempe  fenfus  acutior  fuent.  Olim  a  fpjna .puifum  ac- 
celerari  Helmontius  auflor  fuit  (0).  Circuiatio  fangumis  velocior  fequitur  mflam- 
mationem,  uti  pruritum  unguium  fcalptio ,  apud  Francrfcum  de Sauvages .  Uem- 
que  peculiares  topicofque  in  arteriis  motus  a  vi  ftimuh  nafci  111.  Joannes  a  Gor- 
ter  propofuit  (p)  &  glandularum  nervos  liquorum  iter  mhibere  ,  etiam  li  cordis 
impulfio  manferit ,  Carolus  Malouin  (q) . 

Cum  adeo  certa  exempla  effe  crederent  ,  in  quibus  nervofum  lmpenum  fangui- 
nem  regit  ,  eo  proniores  fuerunt  Ci.  aliqui  viri  in  eam  opinionem,  qua  recipitur, 
etiam  extra  animi  emoti  turbas,  vim  nerveam  celeritatem  fanguims  aut  augere, 
aut  minuere  viciflim  .  ... 

Sed  etiam  de  modo  cogitatum  eft,  quo  nervi  fanguinem  per  artenas  mcitent, 
tardentve.  III.  Archiater  (s)  a  liquido  nerveo  arterias  conftrmgi  ,  eafque  nge- 
fcere,  &  earum  elaterem  augeri  ,  docuit  ,  inque  ira  fanguinis  motum  mcitan  , 
uti  vicififim  in  paralyfi  fanguinis  motus  debilitatur.  Deinde  eofdem  nervos  minP 
ma  vafcula  conftricla  tenere  exiftimat  vir  III.  ne  quidquam  fanguims  tranfeat  , 
exemplo  hyfterici  frigoris  (t)  \  &  ad  cor  potius  ,  ipfas  per  artenas  fangms  re- 
fluat.  Denique  animi  affeclus  ipfum  cor  arclare  probabile  putat ,  ut  tenue  fangui- 
nis  filum  inde  prodeat  («)  .  Ita  porro  a  fpafmo  venofas  obftrucliones ,  detenores 
arteriofis  ,  deducit  Francifcus  Quefnai  (x)  ,  &  in  fpafmis  hyftericis  arterias  caro- 
tides  venafque  jugutares  tumidiffimas,  &  corpus  demum  maculofum  vidit  nuperus 
aucior  Cl.  Mitanus  (y). 

In  vivo  demum  animale  Malpigbium  legimus  vidiffe  ,  motum  fanguinis  inter- 
ruptum  ab  enata  convulfione  reftitutum  fuiffe  (^),  quale  quid  etiam  ipfe  putavi 
me  vidiife  (a) . 

§.  XXXV.  Laquei  nervei , 

Propius  etiam  erlli  ctari  viri  (b)  ad  mechanrfmum' interprerandum  acceffe- 
runt  ,  quo  nervi  fanguinis  iter  regant ,  neque  adeo  ,  ante  hos  quatuordecim  an- 
nos  (c)  defperavi ,  aliquanto  magis  cominusr  hic  ad  naturam  accedi  pofTe  ,  ne- 
que  llluftres  viri  defuerunt  ,  qur  meam  expofitionem  admrtferent  .  Reperiebarm 
nempe,  manifeftius ,  quam  ante  me  faclum  erat  ,  &  copiofius  ,  plerofque  trun- 
cos  arteriofos  per   nervorum  difcedentium  ,  iterumque   unkorum   quafi   laqueos 

tran- 


(m)  P.  214.  (x}  Des  fievres  p    111. 

(n)  Scbvvenke  p    66.  (y)  De  dneuryfm    p.  ii<3. 

(o)  Blas  human.  n.   »8.  (z)  Poflhum.  p.  9». 

(p)  Chirur»    repurg.   p   98.  (a*  Exp.  ay.  ftc. 

(q)  Des  folid.  k  flirid    p.  63.  (b)  Willii    de  cerebro    &  nervis  p.   111.    ut  t»- 
(s)  Senae  du  coeur  t.  3.  p.  170.  »08.  Quefnai  de      nien  ip<e   propriam  hypothefin  antiquaverit  -  J.  Bs- 

la  gangrene  p.  330.  ptifta  Bianthi  hillor.  hepat.   p.  aa. 

(t)  P.  170.  ieS,  (^cj  De  nervcruiK  in  arterias  imperio  •  -  Gottlng. 

(u)  P-  534-  J744.  &  i»  t.   a.  difout.  arut.      - 


143  LIB.  VI.  SECT.  I  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

tranfire  :  exempla  numerofiflima  inveniebam  ,  in  aorta  ,  &  fubciavia  dextra  , 
quas  quafi  hamo  fufceptas  nervus  recurrens  compleclitur  (a)  :  tum  in  utraque 
fubclavia  ,•  quam  perfecla  anfa  (e)  neryi  intercoftalis  in  fuum  ganglion  thoraci- 
cum  fupremum  redeuntis  intercepit :  in_  vertebrali  arteria  (f)  ,  quam  alii  ejuf- 
dem  trunci  rami  ambeunt ,  in  temporali  (g)  ,  meningea  mijori  (b)  ,  cervicali 
profunda  (0,  arteria  rnefenterica  fuperiori  (!)  ,  cceliaca  ,  phrenica  ,  renali  urra- 
que,  arteria  humerali  (/) ,  crurali  ,  arteriis  hypogaftricis  (w)  ,  vena  portarum,- 
Eas  enim  omnes  arterias ,  aut  anfa  nervofa ,  aut  multiplex  utique  nervorum  ple- 
xus  ampleclitur.     . 

Nunc  videbatur  equidem  probabile  ,  non  nifi  ad  magnos  ufus  creatricem  Sa- 
pientiam  ,  has  nervofas  anfas  arteriis  circumdediffe  .  Neque  penitus  rejiciendam 
putavi  hypothefin  ,  quas  horum  nerveorum  laqueorum  -vim  explicat  .  Poterat 
nervus  arteriam,  tamquam  circumjedlus  funiculus  ,  arclare  .  Id  poteft  aut  vehe- 
menter,  aut  leviter,  aut  continuata  preffione  ,  aut^  alterna  adftriclione  fieri  .  Si 
alterna,  fed  ordinata  nervi  contraciio  perfifteret  ,  intelligebam  ,  novam  circuitus 
adjuvandi  caufam  accedere  ,  atque  eam  in  fano  homine  rationem  effe  ,  qua  vis 
nervea  motum  vitalis  fluenti  promoveat  .  Si  remiffus  nervus  defierit  arteriam 
adftringere ,  deeft  altera  caufa  fanguinis  raotrix ,  atque  adeo  ejus  fluentum  retar- 
datur  .  Quando  denique  arteria  in  medio  nervo  intercepta  ,  continua  ejus  ner- 
vi  conftri&ione  comprimitur,  apparebat ,  tamquam  vinculo  faclo  ,  fmguinem  ab 
ea  arteria  averfum  regurgitare,  nullamque  porro  fanguinis  penum  ad  eum  artum 
venire,  cujus  arteria  conftringeretur  .  Quando  alternis  quidem  adftriclionis  &  re- 
laxationis  vicibus  nervea  anfa  potentius,  &  convulfive,  fuam  arteriam  comprimir, 
ut  in  ira  credebam  fieri ,  fanguinis  equidem  circuitus  vehementius  incitatur  ,  & 
nova  poteftas  nata  eft,  quac  ejus  humoris  iter  pracipitat  .  Inde  facile  eft ,  obiter 
rem  contemplanti,  &  lentorum  animi  affecluum  ,  &  velocium  in  tardando  ,  fup- 
primendo  &  incitando  fanguinis  motu  effeclus  exponere. 

§.  XXXVI.  Cur  hcec  non  firrna  fint . 

Verum  multum  de  ifta  fpe ,  prascocibufque  de  gaudiis  ,  per  experimenta  mea 
deceffit,  qua?  oftenderunt  ,  nervos  utique  ab  omni  vi  irritabili  effe  alieniffimos 
(»),  non  poffe  adeo  vel  breviores  reddi  ,  ut  mediam  arteriam  arclent  ,  quam 
fua  anfa  comprehendunt  ,  vel  vkiflim  laxari  .  Eo  ipfo  enim  tempufculo  ,  quo 
vehemenuffime  irritatus  nervus  artum  integrum  in  eonvulfionem  ciet  ,  manet 
jpfe  immotus.,  nullaque  imaginabili  Cux  longitudinis.  portione  aut  brevior  fit  , 
aut  viciffim  longior  .  Uno  ut  verbo  dicam  ,  nos  omnes.  iaqueorum  nervoforum 
vires  ornabamus ,  transferebamus  ad  nervos  ,  quod  unice  mufculofum  eft  ,  vim 
contradrilem .  • 

Deinde  in  concuffionibus  illis,  quse  fanguinem  accelerare  videbantur  ,  mecha- 
nicam  (o)  mufculorum  fubfultantium  vim  Tubeffe  non  temere  fufpicor  ,  qui  arte- 
rias  agitabant,  neque  adeo  ad  nervos  etiam  hanc  fanguinis  accelerationem  perr 
tinere.  Convulfiones  enim  totius  animalis ,  ab  irritata  medulla  fpinali  mtx    cor- 

dis 


(d)  Diff.  cit.  n.   18.  *               '(£>  N.  n. 

CO  Ibid.  n.  17.    &  tab.  noftr.    arler.  thyreoid.  (m)  lbid.               ...             ,    .     c    f    ... 

ant.  in  fafciculo  II.  ('"0  Second  memoir.  fur  les  part.irnt.  &  feniibl. 

CO  N.  16.  Sea.  IX.  Evp.  ao9. 

(c:"N.  Jd.  C°)  Second  memoir    fur  le  mouvement   du  fang. 

Ch)  N    13.  p-  341-  Fontana  Epitre  a  M.  Tofetti   Exper.  55.  ad 

Ci)  N.   l-.-.  59-   &  «04-  ad  J74« 
(k)  N.  ao. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  u? 

dis  motum  non  fufcitant  (p),  neque  cum  maximis  doloribus  pulfus  aut  major 
eft,  aut  velocior  (p*).  Porro  in  paraplegia  ejus  artus  arteriam ,  qui  omni  motu 
amiffo  debiliratus  languet ,  pulfum  immutatum  (?)  video  confervare,  argumento  , 
abfque  nervorum  ofiricio  fanguini  circumeunti  conftantem  fui  motus  caufam  fu- 
pereffe.  Contra,  in  vehementiffimis  opifthotonis  &  fpafmis  feminarum  hyfterica- 
rum ,  totum  corpus  agitantibus ,  &  in  arcum  curvantibus ,  neque  pulfus  incitari  , 
neque  fanguinem  accelerari ,  fa:pe  vidi .  Sed  etiam  in  uterina  placenta ,  abfque  fu- 
fpicione  nervei  auxilii  fanguis  movetur ,  &  in  offeis  ,  ut  alibi  excitavi ,  arteriis  , 
muitis  utique  fenihus  (r)  humor  vitalis  circumfertur,  a  quibus  omnis  irritabilitas 
omnifque  compreffio  abeft :  &  in  plurimis  animalibus  expedite  humores  vitales 
circumrluunt,  quibus  nuila  certa  cerebri  capitifque  fimilis  particula  eft,  toti  nem- 
pe  oftreorum  &  mytulorum  aliorumque  bivalvium  claffi . 

Quare  crediderim  nervos  ,  qui  arterias  adeunt  ,  utique  ad  vim  earum  contra- 
clilem  pertinere  ,  fibrifque  earum  carneis  id  mobile  principium  impertire,  quod 
a  nervis  carnes  mutuanrur  .  Neque  credo  alienum  effe  a  veri  fpecie,  eos  nervos 
poffe  vel  magis  irritabiles  arterias  reddere  ,  vel  minus  ,  prouti  in  ipfis  iftis  ner- 
vis  meffabilis  ea  mutatio  prxceffit  ,  qua?  prurientem  eorum  fenfum  intendit' . 
Sed  in  primis  cordis  ipfius  naturam  irritabilem- increfcere#,  aque  nervea  mutatio- 
ne  celerrimum  ejus  organi  motum,  veramque  convulfionem  produci  poffe,  atque 
adeo  ipfum  fonrem  motus  fanguinis  nova  fcaturigine  augeri  probabile  fit  ,  ut  ex 
palpkatione  manifeftum  eft ,  qua?  in  ira  ,  gaudio,  aut  defiderio,  &  exfpeclatione 
obferyatur  .  Sed  ea  omnia  in  ultimis  latere  elementis  video  ,  neque  ad  experi- 
menti  fidem  revocari  poffe  .  De  modo ,  quo  affeclus  animus  corpus  mutat ,  alibi 
reciius  dicetur. 

§.  XXXVII.  Caufa  veriores .  ContraBlo  arteriarum . 

De  contraclione  arteriarum  alibi  fufius  diximus  (s)  ,  hic  tamen  multa  fuper- 
funt  ,  quibus  nofter  fermo  carere  non  poteft  (  i  ).  Dubium  equidem  nullum  eft  , 
majorum  arteriarum  ,  qua*  alterne  micant ,  diametrum  tantum    per  fuam   conrra- 

clio- 


Cf)  Sur  Ies  part.  fenf.  &  irrit.  Exp.  4*9. 

(p*)  Haarlem  verhandel  t.  4.  p.  511.  513.  Coe 
biliary  concftt  p.  164.  Anon.  de  febrib.  intermitt. 
p.  66. 

(q)  Des  Hais  de  hemiphlegia  .  Woodwird  fetefl. 
cafes  p.  65.  77, 

(0  ^fel  Exam.  obf.  fallop.  p.  36  Fifcber  de 
lenio  p,  46.  Lucas  ai  mintral  Waters  t.  x.  p.  158. 
&c. 

(s)  L.   IL  p.  48.  L.   IV.  p.  19*.  301. 
,   O)  Liceat,  cum  faeue  male  eam,etiam  Cl.  Viri , 
mterpretentur  ,  mentem    meam    de    vi    contra&ili 
•uerurum  exponere  . 

I.  Contrahunt  fe  vi  mortua  .  Ita  in  cadave"re 
artena  foramine  pertufa  ceram  vermiculi  fpecie 
per  id  toramen  urget  .  Huc  refero  contatfiones  , 
quas  venena  acerrima  chemica  ,  diu  a  morte  exci- 
tant.Huc  effatum  111.  Camferi ,  arterias  fanguinera 


reprimere  ,  fafcicul.  I.  p.  14. 

II.  Vi  inflta  ,  dum  ea  a  potentifTimis  ftimulis 
excitetur,  ut  a  feintilla  eledtrica  ,  cum  alii  ftimd- 
li  nullum  in  vivi  animalis  aorta  motum  excitare 
valeant  :  debili  adeo  &  pjgra  ,  &  quas  fit  in  ra- 
tione  fibrarum  carnearum  . 

III.  Vi  forte  nervofa  atiqua  .  Eam  non  repuJia- 
verim  ,  cum  certe  majores  arterise  manifeftas  fi- 
bras  rubras  habeant  ,  &  eo  nervos  pervenire^  valde 
probabile  fit  ;  &  cum  nullus  mufculus  vi  nervofa 
careat  .  Sed  etiam  iftam  vim  ex  pigrioribus  effe 
apparet,cum  nullo  experimento  in  viva  befiia  ex« 
citari   poffit  . 

Adverfarii  noflri  non  attenderunt  ad  gradus  evi- 
dentiae  &  probabilitatis .  Certa  vis  eft,  quam  phs- 
nomena  dt-monftrant .  Probabilis,quam  fabrica  pro- 
tnittit,  etfi  eicperimer.ta  n«n  oftenduat. 


?44  LIB-  VI.  SECT.  I.  SANGUINrs  PFR  ARTERTAS 

elionem  ar&ari  ,  quantum  paulo  prius  a  cordis  yi  aucla  fuic  ,  atque  adeo  rege- 
nerari  eam  vim  ,  quam  .cor  in  dilatanda  arteria  impendit  ,  fruftra  utique  ,  fi  ad 
fanguiuis  motum  progreilivum  unice  refpexeris  .  Si  enim  major  vis  cbntraclio- 
nis°arteriofe  foret  ,  arteria  poft  fingulum  pulfum  arclior  fieret  :  fi  minor  ,  poft 
fin^ulum  pulfum  majori  foret  diametro.  Kinc  cum  eodem  ielu  &  arteria  pertufa 
fuiffet,  &*vena,  atque  ex  arteria  m  venam  liber  commeatus  pateret ,  vena  ea  in 
fed e  mere  intumuit  (j*) . 

Neque  dubium  eft ,  hanc  vim ,  qua  arteria?  preffioni  Iaterali  refiftunt  ,  ejufque 
eflfeclum  compenfant  ,  utique  magni  momenti  effe  .  Etfi  enim  parum  aut  craffae 
fibrae  funt,  aut  multse  (t)  ,  quas  mufculofam  partem  arterise  conftituunt ,  etfi  le- 
nis  contra&io  videtur,  qua  arteria  fe  in  vivo  animale  digito  fubducit  (u)  ,  ipfa 
tamen  longitudo  immenfa  areas  mufculofe ,  quse  ad  arterias  pertinet,  earum  fibra- 
rum  parvitatem  compenfat . 

Grandiores  enim  arteriae  omnes ,  ad  eas  ufque,  qua*  fexta  linea»  parre  (  x)  non 
latiores  funt,  utique  unicum  conftituunt  continuum,  mufculofum,  tubum  ,  a  cor- 
de  ad  ultimos  hu[us  diametri  ramos  extenfum,  qui  tubus  a  cordis  vi  dilatatus  eo- 
dem,  quantum  videtur,  terapore  fe  arclat ,  &  fanguinem  propeilit. 

Neque  ejus  contraclionis  vim  video  fanguinem  retroagere  (f%  ut  dimidia  ejus 
poteftas  in  eo  ,  fruftraneo  ,  conatu  confumatur  .  Nam  globuli  certe  rubri  rana- 
rum  ,  priufquam  morbofus  ftatus  acceffit  ,  unice  -legitimo  motu  contra  vafa  mi- 
nora  propelluntur  (?)  ,  quo  iter  per  venas  liberum  eft,  novaque  a  corde  fucce- 
dens  unda  procul  dubio  intercedit  ,..  ne  ad  cor  ex  vi  arteriofa;  conftriitionis  fan- 
guis  retroeat  .  Caufa  ,  quare  de  arteriis  fanguis  a'd  cor  non  redeat  ,  eft  in  arte- 
riofi  fyftematis  ad  contraclionem  folHcitatione,  quaj.non  fubito  in  toto  eo  fyfte- 
mate  ,  unico  in  tempufculo  ,  fed  in  multis  tempufculis  fit ,  quae  ex  ordine  fibi 
fuccedunt,  ut  ea  pars  prima  follicirenjr  ,  qua>  cordi  eft  contermina,  deinde  ,  ut 
fequuntur,  fenfim  remotiores  a  corde  arteris  particula*.  Inde  fit ,  ut  prima  con- 
tuahatur  ,  eademque  potentifllme  pars  aortse  ,  qux  carnibus  cordis  continetur  , 
aut  proxima  adfidet,  eaque  fola  utique  fanguinem  contra  cor  retroagit  (•"*)•  &1" 
de  reliqua  tota  arterias  longjtudo .  fanguinem  '  non  urget  retrorfum  ,  cum  ea  m 
parte  arteria  eo  ipfo   tempufculo ,,   quam    maxime   in   contradione  verfetur ,  fed 

v..  an° 


fs*)  Obferv.  of  a  Societ.  at  Lond.  n.  I.  p.  340» 

(t)  L.  II.  p.4°-  43- 

(u)  Sur  le  mouvemeflt  clu  fang.  exp.  44  $o,- Re- 
•mus  Exp.  1.  Nempe  adeo  lenis  is  arteris  dilatatas 
&  fubfidentis  motus  eft  ,  ut  faspe  oulius  appareat. 

(x)  Sur  le  mouvement  du  fang.  Exp.  46.  UJtrs 
«stericrem  inteftinorum  tunicam  pulfus  inon  proce- 
dlt,  van  den  Bos  de  viv.  corp,  hum  fo.Hd.  Exp.9. 
Kon  omnino  sequus  ceterum  in  me  fuit  Cl.  ohm 
amicus  nofter ,  qui  contraftionsm  arteriarum  a  _me 
ne^ari  fcripfit  ,  iis  ad  totam  arteriam  translatis  , 
qua;  de  minoribus  ramulis  fcripfi  .  Almag.  p.  139. 
n.  144. 

(y)  Ita  docuit  vir  III.  Petrus  Antomus  Miche- 
lottus  1.  c.  p.  9s.  ut  nih.il  omnino  arteriarum  con- 
traclio  viribns  fattguinem    promoventibus  adderet . 


Sed  etiam  Ciariflimus  Scbteihet  ,  qui<*eterum  de 
fuccedente  fibi  in  variis  arteria?  partibus  fan^uinis 
motu  nobifcum  fentit  ,  cylinclrum  tamen  fananinis 
dimidiam  ,  &  in  minoribus  vafis  ma;orcm  ,  ad  cor 
repelli  fcriplit  Almageft  p-  140-  Adeo  aliena-m  3 
vero  hanc  periftalticain  fuccefiionem  motus  arteno- 
fi  credit  CI.  Sbebbeare ,  ut  tamquam  argumeiito  ad 
abfurdum  contra  vim  cordis  utaiur  ,•  Prmcipl.  of 
Praftice  p.  104. 

(z)  In  omnibus  experimentis  mers. 

(a)  Wehbreth'.  Comment.  Acad.  Pstrop.  T.  vr. 
p.  *oj.  ?£  oper-s'  mei  L  IV.  p,  283.  Ni  valvirs 
forent ,  in  cor  utique  fan^uis  rt-troiret ,  &  retroit, 
cum  funefia  &  perpetua  cordis  irritatione  ,  quaudo 
valvularum  cfticium  ceftat  L.  IV.  pag.  415-  Ccwfer 
Philo.f,  tranf,  ti.19^. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  r45 

antrorfum ,  aque  corde  remotius  ,  qua  fede  arteria  hadenus  neque  a  novo  ,  quem 
cor  rubmittit,  fanguine  irritata  eft  ,  neque  contracla.  Hanc  fucceffionem  requi- 
rit  necefihirio  fenfim  retardata  velocitas  ;  quae  fola  facit  ,  ut  unda  nova  prace- 
dentem  fuperveniat  ,  eamque  ,  ut  alias  dicetur ,  &  prorfum  ad  venam  urgeat , 
&  in  parietes  arteriarum .  Sed  ea  celeritatis  in  fanguine  pofterius  fequente  ma- 
jor  ratio  decrefcit  perpetuo  ,  donec  in  venis  nulla  fit  (b).  Dila.tatur  autem  ar- 
teria  ,  ut  in  pulfus  hiftoria  oftendetur  (c),  quia  unda  prior  lentius  fugit ,  nova- 
que  unda  ipti  celerior  fupervenit  ,  ut  dua;  undas  conjunfta*  in  eodem  fpatio  ar- 
teriam  repleant  ,  atque  adeo  diftendant .  Ita  fit,  ut  tempufculum,  breve  equi- 
dem  ,  unius  diaftoles  arteriofas  ,  in  plures  particulas  dividatur,  quarum  in  prima 
pars  aortiE  cordi  proxima  dilatatur:  in  altera  pars  paulo  ulterior  ,  in  qu?  minus 
magna  eft  celeritatis  undas  infequentis  ad  celeritatem  minorem  unda?  prioris  ra- 
tio,  atque  acieo  minus.  celeriter,  unda  fequens  antecedentem  attingit  .  Et  ita 
porro  femper  paulo  ferius  unda  prior  a  pofteriori  attingctur ,  &  ferius  adeo  erit 
dilatationis  arteriofa*  tempufculum  .  Si  dilatationes  in  aliqua  temporis  fucceflione 
fiunt,  de  contra&ionibus  dubium  nullum  eft ,  quin  perinde  ex  ordine  ferius  inva- 
fis  fiant  a  corde  remotioribus .  Prima  arteria  aorta  pecloralis ,  deinde  abdominalis, 
tunc  arteria  iliaca,  poftea  femoralis  ,  tunc  tibialis  poftica ,  denique  plantaris  ex- 
terna  arclabitur.  In  vivorum  infedorum  arteria  evidentiffimum  exemplum  eft 
(d).  Atque  eo  modo,  tota  vis  arteriae,  minima  particuia  excepta,  in  fanguine 
promovendo  utiliter  impendetur . 

Non  ideo  non  eodem  tempore  cor  micabit  (e),  &  ultima  pedis  arteria .  Cum 
enim  fanguis  ea  celeritate  feratur ,  ut  ex  corde,  perque  magnas  arterias  ,  puifus 
fere  150  pedes  (/)  aut  pollices  1800  in  minuto  primo  hora?  percurrat,  &  cum 
adeo ,  dilatatio  totius  trunci  unius  pedis ,  quem  in  vivo  animale  poffis  oculis  ob- 
fervare ,  fiat  in  minuti  fecundi  parte  pene  tertia,  plerique  mortales  fucceflionem 
adeo  brevem  oculo  non  percipiunt  (,§),  neque  diftinguunt,  etfi  funt,  qui  fe  4i- 
ftinguere  crediderunt  (b) . 

Menfura  contradionis  arteriofaz  eadem  eft,  quse  dilatationis  ,  cui  perfecle  aequa- 
lis  eft  (  i  )  .  Quare  vi  cordis  minor  eft  ,  &  a?quat  fanguinis  velocitatem  totam  a 
corde  generatam ,  diminutam  toto  motu  progreffivo  .  Quare  dum  arteria  contra- 
hitur  ,  pergit  equidem  faneuis  de  vulnerata  aorta  falire  ,  fed  diminuto  impetu  , 
&  tanto  minus  altum  faltum  edit  ,  quo  minor  eft  vis  ab  arteriis  generata,  ea 
vi  ,  qude  a  corde  nafcitur  (  1).  Ex  grteria  coronaria  fanguis  a  cordis  vi  ad  polii- 
cem  elevatur  ,  in  fyftole  vero  arteri*  abfque  faltu  effluit  (£).  Vidit  Stepbanus 
Rnles  duobus  tribufve  pollicibus  fanguinem  altius  falire  ,  quo  tempore  cor  con- 
Haller  Pbyfiolog.  Tcm.  II.  T  tra- 


Cb)  Hoc  libro  Seft.  V.  n.  3.  (g)  Quos  nempe  modo  excitavi . 

CO  Sea.   II.  n.   3  Ch)  Jofias  Weitbvecbt  1.  c    p    317    In  carotide  ia 

Cd)  L   IV.  p.  346.  347.  Conf.  Clar.  vir.  Crefcen-  Geuns  pag.    \6.    Scbelhammerus  olim    .  infervallum 

tium   de  febribus    p.  z6.    Morgan    philcf.  princip.  effe  ,  ut  tamen  percipi  non  poffet ,  fcripfic  in  L.de 

P-  «10«  pulfu  p.  27. 

(e)  Uti  clari     viri  dudum    viderunt  ,    Harvei  de  (i)  P.    120. 

gener    an  mal    p.  157.  Sfigelius  in  anat.  corp  hum.  (1)  Difcrimen  faltus  fangninis  in  fyflole  cordis  a 

P    172.    experimento     in    erinaceo    fsclo  ,    Hofman  faJtu ,  qui  fit  in  diaftole ,  fuit  ut  87.  84.  S.  ut  19« 

med.  confult.  t.  6.  dec.  III.  caf.  3.   in  vivo  &  vul-  28.   Frairiot  . 

nerato  homine  ,    Verbeyen    anat.  L.    II.    pag.    276.  (k)  Exp.  fur    Ies   part.  fenf.    &  irrit.    exp.   502. 

Sch-wenke  ha>matol    p.  12    Sauvages  de  pulfu  p.  20.  536.   542.   543.    544.  Conf.Strake  de   reiiquis  inftru- 

CoHf   l.  IV.  p.  306.  jnentis,quibus  fang.  in  circulum  naovetur  n.i2. 

CO  L.  IV.  p.  307.  &c.  L.  VI.  p.  114.  115. 


W  LIB.  VL  SECT.  L  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

trahitur  (k*)  ur  omnino  faltus  a  contraclo  corde  natus,  tunc  quando  akius  fan- 
guis  exfilit,  modo  decima  fexta,  modo  decima  o&ava  parte  faltum  fuperet  ,  qui 
fit  in  arteria?  fyftoie,  in  mediocri  vero  motu  fanguinis  a  vigefima  tertia  parte  ad 
odiogefimam  Hinc  oclogefirnam  tertiam  partem  retinuit  Francifcus  Botjfiev  de 
Sauvages  (k**)  .  Quantum  autem  arteria  fe  deprimat  ,  nondum  definiri  poteft  , 
cum  praterea  in  omni  arteria  alia  menfura  contra&ionis  fit .  Arteriae  contraclae  ad 
diJatatam  iumen  facit ;  uti  9  ad  4,  CL  de  Sauvages  (  / ) ,  atque  adeo  diametruni 
titi  3  ad  2,-quse  jnihi  aut  contraclia,  aut  dilatatio  potius  nimia  videtur  .  Nam 
oculus  fa»pe  nullam  in  vivo  animale  percipit,  femper  exiguam,  lenemque.  Sed 
dilatationem  alibi  seftimare  conabimur. 

Ab  hac  contraclione  explicatur,  quare  per  minutas  etiam  arterias  multum  fan- 
guinis  effluat  (m)m?  &  quare  non  fubito  de  vafis  in  animalis  magno  vulnere  \xfis 
fanguis  omnis  exeat,  {ed  altero  demum  dje,  novo  vuinere  faelo  (»)  carnes  penitus 
exalbefcant .  In  utroque  pbaenomeno  contradtio  vaforum  ientior  equidem ,  &  cur» 
tempore,  fanguinem  abundantius  expeliit  (1) . 

§.  XXXVIII  .  Vnde  ea  vis  abfit . 

Supereft,  ut  contemplemur,  quanta  fedes  hujus  contra&ionis  fit,  &  a  qua  caufa 

cieatur.  Vulgo  quidem  arterias  omnes   dilatari ,   omnes  contrahi   docetur,  ut    vis 

contracliiis  ad  deflnitionem  &  communem  arteriarum  naturam  referatur  (0) .  Mihi 

quidem  ha?c  non  adeo  iiquida  viaentur.  In  frigidis    certe   animaiibus   fola   arteria 

aorta  fuperior  &  puimonalis  pulfat  (p)  t  &  truncus    mefentericus ;    ab  aorta    abdo- 

minali  aque  ramis  mefentericis  (^),  utiomnis  dilatatio,  ita  contradtio  omnisabeft. 

Neque  enim  unquam  aut  ocuio  nudo ,  aut  armato  ,  arteriss  ullam  diiatationem  vi- 

dere  potui,  aut  viciiYim  contradionem  aiiquam,    neque    venula?  arteriis    impofitas 

elevantur   (r),  neque  minutiiTimae  rima*  ab    arterias  vi  contraclili  dilatantur  (s). 

Sed  neque  acerrima  venena  (*),  quse  arterias  folent  ad  contradionem    cogere  ,  in 

hxc  vafa  quidquam  poffunt .  Denique,  cum  giobuios  fanguinis    faciliime  viderem, 

xiihil  quidquam  libris  mufcularibusfimile  in  iis ,  nonadeo  exiguit,  plurimorumque 

globulorum  diametrum,  habentibus  arteriolis  vidi  :  fed  aiba   undique  &    cellulofae 

fimilis  eft  indoies. 

•    Si  a 


(k*)  Hsemaft.  p.  lo,  rem  baianunt.                                                 -'''..' 

(k*«)  De  pulfu  p,  .8.  Elem,  phyfio!  p .87.  (O  Contraftionem  vaforurn   ad  motum  &  muta- 

(0  De  pulfu  p.  3.  Verum  ex  theoria  lc  ex  cora-  tionem  humorum,  non  adeo  neceiTanam  elTe,often- 

parata  contraftione    fibrarum  longitudinem  fequen-  ditur  ex  plantarum  exemplo  ,  quarum  lac,  oleum, 

tium  (quse  nullse  funt)  diffeft*  arteria»  hanc  men-  refina,  aroma  ,  abfque  contraftihbus  vafis  ex  e»m- 

furam  derivat  auftor  Cl.   Sed  alia  omnino  ratio  eft  rnuni  fucco  excoquitur . 

arterise,  quse  diflefta  fe  contrahit  ,  a  loco  minime  (o)  Arterias    minimas    retina    pulfare    Sauvagst 

firmo  ad  unice  firmum  .    In  mortuo  animale  quam  nov.  aft.   Acad.  nat.  cur..  Vol,  I.  obf.  36. 

in  vivente,  arteria  quadruplo  anguftior  eft  ,  F.  La-  (p)  Esp.  85.  102.  Frankifche  anmerkungen  t.  I. 

tnure    de  fecret     Verum  in  hoc  cafu    lenta  contra-  p.  10. 

ftio,  cum  exficcatione  vires  fuas  conjungit  .  (q)   Exp.  66.    67.    69-  70.  79-  8i;  84.     $6.   i?S. 

(m)  Keil  quantity  of  blood  p.  96,  vanden  Bos  de  vivis  corp.  hum.  folid.  exp.  II. 

(n)   Kalm  americ.  Refa   T.  If.    p.  8.    Ut  nempe  (r)  Exp.  71. 

vitulinam  penitus  albam  habeant  Angli ,  prima  die  (s)  Exp.   180.  aoo. 

multum  emittunt  fanguinis  ,  altera  relsqMum  cnso-  (t)  Exp.  75.  76. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  147 

Si  a  frigidorum  animalium  arteriis  plerifque  manifefta  contracllo  abeft  ,  in  ca- 
iidis  etiam  animalibus  infinita  vis  vaforum  minorum  nullo  certo  experimento 
demonftratur  pulfu  agitari  .  Arterias  majores  maxime  dilatari  certum  eft  ,  cum 
&  minus  refiftant ,  &  cordis  vim  propiorem  &  integriorem  patiantur  (u)  .  Ve- 
rum  in  lumine  "vaforum  minorum  neque  oculus  mutationem  percipk  ,  neque 
microfcopium ,  neque  tot  in  experimentis ,  ^quando  calidorum  animalium  fangui- 
nem  circumeuntem  fpeculabantur  clari  viriv(V),  unquam  dilatationis  meminerunt, 
aut  arclatcs  viciffim  diametri :  aut  fibrarum  mufculofarum ,  quas  parvas  effeopor- 
tet,  fi  globuio  rubro  minores  funt,  quem  giobuium  ,  iifdem  in  pericuiis  ,  clari 
viri  potiffimum  contemplabantur ,  &  facillime  confpiciebant .  Sed  etiam  in  pul- 
lo,  qui  in  ovo  eft ,  aorta  ipfa,  &  reliquas  ,  praeter  umbilicaies  ,  arterise  abfque 
pulfu  funr,  quem  oculi  certe  etiam  armati  percipiunt  (y)  .  Demum  ,  cum  ob- 
fervata  per  humerofa  experimenta  ,  arteriarum  firmitudo  fit  ejufmodi  (^),  ut  in 
univerfum  eundo  crefcat,  &  arteria:  artuum  manifefto  ,  quam  trunci  cordi  pro- 
piores  ,  robuftiores  fint  ,  non  eft  imprGbabile,  minima  &  capillarium  de  arteria- 
rum  tribu  vafcula  eadem  111  calidis  beftiis  efle  firmitate ,  quseeft  in  vafculis,etiam 
majoribus,  frigidorum  animaiium.  Si  firmitas  eadem  eft,  fequetur  ut  a  diminuto 
per  tot  caufas  cordis  impetu  nequaquam  eleventur :  atque  adeo  viciffim  hon  con- 
trahantur.  Denique  jam  o!im  monuit,  Francifcus  Boiffier  (a) ,  differentiam  velo- 
citatis  undas  pnons  fanguinis  undgeque  pofterioris  ,  perpetuo  minui  ,  qoo  longius 
a  corde  receditur ,  atque  adeo  principem  caufam  diaftoles  arteriofa;  in  arteriis  mi- 
nimis  debiliffimam  fupereife ,  ut  etiam  ob  hanc  rationem  dilatatio  durioris  &ma- 
gis  refiftentis  minoris  arteria?  minus  exfpe&ari  debeat .  Id  dederim,  in  vafis  ,  qua: 
fano  homini  non  micant ,  per  morbos  pulfum  nafci  (b)  ,  fi  nempe  per  inflamma- 
tionem  citatior  cordis  impetus  in  ea  vafa  fanguinem  egerit .  Idem  enim  tunc  fit, 
quod  fieret ,  fi  cordi  propiora  reddidilfes  (c). 

Si  pulfii  deftituitur  totum  artenarum  fere  fyftema ,  quod  minus  eft  fexta  parte 
lineaz,  magna  certe  pars  ejus  novae  celeritatis  deletur,  quas  a  contraclione  arteriofa 
fpe»atur  .  Maxima  enim  pars  vafculofi  fyftematis ,  ad  hanc  immobilem  arteriarum 
claffem  pertinet,  &  mufculofa  pars  arteriofi  tubi  multo  nunc  minima  fupereft. 

Sed  deientur  etiam  omnia ,  qua3  a  vi  irritabili  &  ofcillatione  vaforum  minimo- 
rum  Clari  viri  exfpeclarunt  (d).  Sl  enim  arteriae  mkiores  non  contrahuntur  ,  fe- 
quitur  neque  irritabiles  effe,  neque  fanguinis  iter  promovere  .  Sed  repetere  non 
aieceffe  eft,  quae  alibi  ad  hanc  hypothefin  menuimus  (e). 


§.  XXXIX. 


(u)  Jackfon  de  vens»  fettione  p.  5.  &c.  Schreiber 
Almageft.  p.113. 

Cx)  Sauvages  de  inflamrr.at.  pag.  150.  Guilielmut 
Ccwper  Philof  tranfaft.  n.  280.  185  Antonius  v. 
Lecuvoenkoeck  expenm.  &  contempl.  p.  aoo,  in  ve- 
fpertilione. 

Cy)  Du  poulet  T.  II.  p.  100. 

Cz)  L.   II.  p.  49. 

Ca)  L.  c. 


(b)  Arterla»  minimse  non  puffant  ,  nifi  in  febre 
Harvei  Exerc.  III.  p.  168.  A  fufpirio  putftis  ad 
extremos  ungues  Uemhavv  aerochatin  p.  179. 

(c)  De  arteriis  minorum  generum  adfifmat  Cl. 
fficolai  vpm  pulflchlage  p.  17. 

(d)  Wbytt  phifiol  eff.  p.  53.  57.  &  olim  Malo» 
vin  tr.  des  folides  &  fluides  n.  ia. 

(e)  L.  IV.  p.  503. 


I4S 


LIB.  VI.  SECT.  I.  SANGUfNlS  PER  ARTERIAS 
§.  XXXIX.  Hujus  contratlionis  caujfa . 


Contraclionis  arteriarum  caufam  aliqui  fcriptores  fimpliciffimam  fecerunt  ,  ut 
ab  elatere  inembranarum  (/)  unice  pendeat  ,  quibus  arteria  conftat  .  Eas  enim 
membranas  habent  pro  chordis  alioquin  tenfis  ,  quae  a  vi  dilatante  cordis  ,  & 
ianguinis  nixu  in  majorem  convexitarem  aclas,  atque  adeo  nunc  longiores  ,  quam 
funt  fibi  relicla* ,  in  ftatu  funt  vio'ento  ,  ex  quo  ad  naturalem  brevitatem  di- 
miffa*  fe  reftkuunt.  Experimenta  adducunt  ,  arterias  etiam  a  morte  ajunt  con- 
trahi ,  &  vulneratas  plicas  agere  ,  vulnufque  claudere  ;  quae  quidem  vulnerum 
obturatio  a  fibris  (g  )  longitudinem  fequentibus ,  nunc  tumentibus  derivatur  .  Ek- 
terem  autem  ,  ut  alibi  monuimus  (hy arteriae  non  modicum  ineffe  pergunt  ,  ot 
diftracla  duplo  fe  ip/a  anguftior  fiaf ,  antequam  fe  patiatur  rumpi  ,  &  triplo,  & 
quimuplo  longius  diffecla  fe  retrahat,  quam  quidem  nervus  (;i),  &  quae  alia  fuo 
loco  diximus  (k). 

Plerique  recentiorum  accedere  putarunt  vim  mufculofam  vitalemque  (/)  ,  de 
genere  irritabili .  Excitant  fibras  carneas  in  majoribus  arteriis  apprime  confpicuas, 
eas  ex  natura  carnibus  communi  in  brevitatem  niti  rede  docent.  Quare  alii  ipfis 
quidem  venenis  irritabilem  vim  demonftrari  poffe  quo  tacla  arteria  contrahatur 
(m)  ;  aut  refecla  ad  vermis  modum  repat ,  utique  (n)  putarunt  ,  alii  certe  ab  ele- 
clrica  fcintilla  in  aortae  trunco  excitatam  contraclionem  produxerunt  (0)  .  Sed  & 
nervos  addunt  arterias  adire  (/>),  poffe  adeo  in  iis  tubis  &  nimiam  vim  fenfus , 
five  erethifmum  locum  habere,  &  verum  demum  fpafmum  (#)„  A  fpafmo  arte- 
ris  pulfus  durior  fit  Quefnai  (r)  .  A  contraclione  carotidis  fpafmodica  apoplexia: 
{s) .  A  convulfione  fibrarum  longarum  aorta^  palpitatio  (t).  Demum  ab  irritatio- 
ne  aucla,  hinc  accelerata  arteriarum  aclione  febrem  derivant  ,  &  id  praecipuum 
Boerhaavii  inventum  effe ,  grati  praedicant  (u)  .  Inde  vim  irritationis  porro  & 
jnflammationis  deducunt,  quae  facit ,  ut  fanguis  in  aliena  &  ferofa  vafa  dolentis  in 
exemplo  oculi  tranfeat  (*) ,  abfque  cordis  ope.  • 

H-^c  ita  decet  proponi ,  ut  ne  fupra  verum  aliquid  addamus  .  Mufculofas  ar- 
teriarum  majorum  fibras  diftentas,  fe  reftituere  non  eft  dubium  :  neque  carnes 
iiaturam  fuarn  contra&ilem  hic   deponere  asquum   eft   fufpicatu  .   Quod  ab  exter- 

nis 


(f)  Pechliri  de  purgantib.  p  478.  Schelhammer 
At  pulfu  Schreibcr  almageft.  mt;d.  p.  238.  Prccope 
analyfe  de  la  tritur.  pag.  64.  79 

(g)  Morand  Memoir.de  1'Acad.des  Scienc.1736. 
(h)  L.  II.  p.  70.  71. 

(i)  Sauvagss  theor.  tumor.  p.  8. 

(k)   L.  II.  p.  47. 

0)  C.  Cktj/ne  philof.  princip.  of  relig.  Jo.  de 
Corter  de  motu  vitali  n,  48  49  Quefnai  de  la  fai- 
gnee  nov.  edit.  p.  60.  61.  E.  Anton.  Nicolai  vom 
pulffthlage,  B'kker  de  natur.  hum.  p.  45-  vanden 
Bos  de  vivis  corp.  htim.   folid. 

(m)  Zimmermann  de  irritabilit.  p.  24.  adde  An- 
tonii  de  Heyde  obf.  85.  Lorry  Journ.  de  med.  »75?. 
Jan.  Ab  oleo  vitrioli ,  vanden  Bes  exp.  9, 


Cn)  Des   part.  irrit.    &  fenfib!.    Exp.  553.    j^. 

567. 

Co)  Vandsn  Bos  diff.  cit,  Exp.   10. 

(p}  Nicolai  1.  c.  p.  5.  Senac  t.  2.  p.  170.  Nervfs 
in  arterinz  diaftole  compreffis  ,  in  arteria  evacuata 
fe  contrahentibus,  fyftolen  tribuit  Georgius  Chsjns 
\.  t.  p    137. 

(q";  Nicolai  hemuhunft  intheoret  ond  praftifcheii 
theilen  der  medic.  III.  ftucke  n.  4.  &c. 

(r)  Des  fievres  p.  »35. 

Cs)  Mihles    in    meas    primae    phyfiologi^    iinetis 

p.    121 

CO  Lsncif.  p.  119.  130.  edit.   1728. 
00  Qi'efnai  tr.  des  fievres  p  77*  79, 
(x)  Whftt  phyfiolog.  efiays  p.  46, 


M  O  T  U  S    P  R  O  G.R  E  S  S  I  V  U  S.  149 

nis  venenis  ,  aut  a  cultri  rafione  non  contrahuntur  arteri*  {y ) ,  partim  a  pluri- 
ma  fuperjecla  cellulofa  tela  expiico  ,  quas  carneas  fibras  protegit ,  partim  a  tibra- 
rum  carnearum  parvitate  .  Vim  magnam  exfpeclare  vetat  ipfa  earum  fabrarum 
exilitas  (  3  )  ,  tum  fenfus  ,  qui  in  arteriis  per  experimenta  minimus  eft  (  a  ), 
neque  a  minutiffimis  nervis  major  poteft  exfpectari .  Convulfiones  adeo  m  arte- 
riis  locum  habere ,  ut  oculis  confpici  poffmt,  nullo  experimento  confirmatur  . 
Augeri  irritabilem  naturam  non  repugnavero ,  ut  tamen  eam  mutationem  a  men- 
tis  potius  fubtilitate  excogitare  liceat ,  quam  fenfuum  teftimonio  confirmare  .  Ut 
irritabilis  natura  ad  inflammatas  (b)  partes  fanguinem  congreget,  nondum  credo 
explicatum  fuiiTe ,  &  facilius  forte  a  venarum  vehentium  conftriclione  aliqua  ex- 
plicari  crediderim,  etiam  penis  exemplo,  quam  ab  arteriolarum  minimarum  qua- 
cunque  vi  contracliJi. 

Denique  Jiceat  ex  pathologicis  addidiffe  ,  in  hominis  perfecliori  fabrica  hanc 
arteriofi  fyftematis  refiftentiam  ad  cordis  dilatantes  vires  ita  contemperatam  ef- 
fe  ,  ut  cordi  cedat  ,  fed  eadem  proprio  robore  fe  reftituat  .  Si  cordis  vires  fu- 
peraverint  ,  fundamentum  jaclum  eft  aneuryfmatis  (  c  )  .  Per  totum  vaforum  fy- 
ftema  eam  debilitatem  poffe  dominari  (4)  vel  ex  iis  exemplis  apparet ,  in  qui- 
bus  in  majoribus  quidem  arteriis  multa  per  totum  corpus  aneuryfmata  fuerunt , 
in  minimis  vero  ex  pari  debilitate  ,  diminuta  refiftentia  ,  &  inde  nata*  macuJaj 
(  e  )  .  Et  eadem  denique  caufa  arteriai  rumpuntur ,  aut  pulmonalis  truncus  ( /)  , 
aut  frequentius  quidem  rami  aortje .  Hinc  evidenter  pertinent  eorum  ha^morrha- 
gia? ,  qui  artus  amiferunt  (g) .  Cordis  enim  vires  ezedem  funt ,  arteriarum  refiften- 
tium  fyftema  minus  .  Quando  cordis  vires  non  fufficiunt,  ipfum  quidem  amplius 
redditur ,  ut  vulgo  in  fenibus  amplius  eft  (,?*),  &  aneuryfmaticum  (£**),  deni- 
que  etiam  ex  hasreditaria  difpofitione  (h)  >  neque  abfque  exemplo  eft,  omiiino  me- 
dium  diruptum  fuifle  (b*). 

§.  XL,  VI s  dertvationts . 

Etfi  adeo  vim  arteria;  contraclilem  nimis  ornatam  fuiffe  perfuadeor ,  ad  00- 
cultas  tamen  contraclionis  fpeciem,  vim  non  illubens  referre ,  quam  dixi ,  derlva- 
tionis,  &  quas  in  vivente  animaie  ,  &  in  nuper  mortuo  ,  fanguinis  motum 
fola  gubernet.  Nempe  de  incifa  arteria ,  &  perinde  quidem  de  fecla  vena ,  fan- 
guis    maxima  velocitate  effiuit  ( i  >,  eo  modo ,  ut  de  vicinis  truncis  ramifque ,  & 

fe- 


(y)  In  noflris  experimenfis  fr.  de  fa  nature  fenf.  (g«)  Tahor  p.  9;.  Hefvetius  eclaircfff.  p.  40.  M«- 

&  irrit.  p.  174.  Remus  p    37.   48.  vanden  Bos  exp.      kel  Memoir.  de  Berl.  t.  a.  p.  55.  63. 

jo.   11.   Caldan  in  epiftola  I.  p.  3 33.  (g**)  Larftif.  p.  134.  recle  sddit   in  dextro  ven- 

(z)   L.    II,   p.  42.  triculo   ,  frequentius  malum  effe  .   Habet  .etiam  ex- 

(a)  L.  II.  p.  47.  Fontana  E^p.  43-  45-  emplum   Tabarranus  in  obf.  anat.  e.d.  II.  p.i8.aliud 

(b)  L.    II.  p    198.   304.    Whj/tt  phyfiol.  effays  p.      Matanus  de  aneuryfm.  p.  17.   &c. 

4^.  67-   &c  (ty  Lancif.  p.  132.  ed.  prioris .    Agnofci  ex  pulfa- 

(c)  L.  c.  vii.  p.  131.    ed,  prior.  Phil.  tranf.  n.      tione   dextri    lateris  ,     &    ad  trinepotes    propagari 
345-  Boerhaave  t.  2.  p.  127.  credit . 

(d)  MeVel  Memoir.  de  Berlin  t.  11.  p.  <J3.  (J^*)  Comm.  Bonon.  t.  4.  p.  33.  34.  Frank  anra. 

(e)  Matani  de  aneuryfm.  p.  49.  t.  i.  &c. 

(f)  Idera   p.   iii.    effufaeque  fanguinis  libra  fe-         (i)  Exp.  108.  100.  119.  210.  iai.  212.  21?.  128. 

m  ;.,       ,          ,,  .  »30.  151.  153.  155.  166.  172.  J75.  176.  180-  187« 

(g)  Lifter  de  cochleis  p.tfcs 


W  LTB.  VL  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

fetunduffl  circuitus  fanguinei  leges ,  &  contra  eafdem  (  k  )  ,  in  vulnus  ruat  ,  ut 
etiam  contra  ponderis  vim  (/)  &  diredionem  naturalem  in  rimam  fe  prsccipi- 
tet.  Ita  etiam  in  ftagnante  fanguine  (m)  nova  nafcitur  velocitas,  &  evulfo  de- 
mum  corde  (  »  ),  aut  revinclis  magnis  aorta»  ramis  ,  atque  recifa  adeo  ab  arte- 
riis  cordis  potentia  ,  tamen  fanguis  novam  velocitatem  acquirit  ,  quie  neque  a 
corde  eft  ,  neque  a  pondere  ,  neque  ab  ulla  potentia  nobis  cognita,  nifi  occul- 
tam ,  atque  fubtilifiimam  vaforum  minimorum  contraclionem  adrnittas ,  quzc  fan- 
guinem  contentum  undique  urgeat  ,  pari  vi  ,  &  qu#  motum  nullum  generet  , 
dum  omnia  vafa  integra  funt  ,  tunc  autem  fe  exferat  ,  &  fanguinem  in  novum 
motum  reftituat  ,  &  denique  per  vulnus  expriniat  ,  quando  locus  aliquis  natus 
eft  ,  a  quo  eamdem  preffionem  demferis  .  Non  ideo  velim  me  videri  contraria 
dicere  priorum  ,  quando  contracliiem  vim  ab  arteriis  eorum  animaiium  minori- 
bus  abeffe  fcripfi  ( o )  .  Phamomena  eo  Ioco  narravi ,  negavi  confpicuam  in  mini- 
mis  arteriis  contraclionem  reperiri  ,  &  nunc  fmcerus  aliud  ph&nomenon  propo- 
no,  quod  non  videtur  abfque  aliqua  contra&ione  inteiligi  poffe  :  ea  vero  contra- 
€ilo  a.  vita  non  pendet  ,  neque  mufculofse  eft  indoiis  ,  quae  a  morte  fuperfit,  & 
ad  nativum  potius '  elaterem  tenfa?  fibrse  cellulofe  fpeclat  ;  ea  enim  alio  etiam 
in  exemplo  ,  fed  lente  ,  &  multis  continuis  diebus  (p)  ,  arterias  eaiidorum  ani- 
maiium  refedtas  exinanit  ,  diametrumque  minuit  ,  &  lumen  delet,  Motum  fan- 
guinis  hactenus  h&c  latens  contraclio  adjuvat,  quod  diftentam  a  corde,  fibrarum, 
carnearum  auxiiiaris  focia  ,  arteriam  arclet  ( i  )  ,  Tunc  demum  confpicua  fe  ex- 
ferit  ,  quando  conditio  nata  eft,  nunquam  in  vivente  fanoque  animali  nafcitura  , 
membranarum  nempe  vioiatio  ,  ex  quibus  arteria:  componuntur  .  NuIIum  vero 
manifeftum  motum  videtur  producere ,  quGd  per  arteriofum  fyftema  ita  fit  diftri- 
buta,  ut  minimi  arteriarum  rlnes  omnem  preffionem  majorum  vaforum,  fua  rea- 
elione  squilibrent ,  neque  fmant  eam  truncorum  contraclionem  uilum  confpicuum 
effeclum  edere,  quod  quidem  cum  anatome  apprime  confentit.  Tunc  vero  utique 
in  efTeclum  e.dem  preflio  erumpit  ,  quando  aiiqua  a  parte  arteria?  a*qua  parietum. 
repreflio  ablata  eft.  Ita  putaverim  phsenomenon  exponi  pofife ,  quod  abfque  inter- 
pretatione  (?)  in  priori  commentario  narravi ,  ne  hypothefin  rebus  geftis  mifce- 
rem .  Nunc  in  pleno  opere  exiftimavi ,  non  fore  indecorum  ,  fi  aliquando  propius 
ad  ven  fpeciem  accederem.  j 

Inde  vero  fit ,  ut  non  vulnere  quidem  infliclo  ,  fe  debilitata  aliquarum  arte- 
riarum  refiftentia ,  po  fanguis  congeratur .  Inde  a  pediiuvio  menfes  (y) ;  inde  capi- 
£is  ab  eadem  caufa  kvanaen,  fiibtraclo  quo  onerabatur  fanguine  (s), 

§.  XLL 


(k)  Ek?.  198    aoo.  sao.  *»i.  442.  125.  aiS.^o.  p?a  cltavirnus  ,    tam    i5ugulare  phanoirienon    a  G. 

351.  «5^.  ^54.  155.   173.   175.  176.  180.  187.  Runter   annotatum  .    Cum    arteria    una  pertufa  \n 

0).  E^p.  »19..  143.  2i6.  {de  vena).  .apertam  venarri  fanguinem    fuum  emitteret  ,  &  ve- 

Cmj  Exp.   129.  234.  151.   381.  na  <iiktata  e£ ,  &  arteria ,  obf.of  a  fociet-at  Lond- 

00  Exp.     19S.   3.19.    lao.   aii.  asi.    225.  22S.  II.  p.  397. 

330.  (cj)  Second  Memoir    p.  338. 

C^)  P-  146.  147,  0")  Klaekbof  morb.  anim.  p.  109.  &c. 

Cp)  L.  II.  p.  4s;  (s)  Storck  voh  den  Krankh.  4er  Sshwangern.  p. 

li)  Ad  vim  deriyatienis  etiam  faciunt  ,  ouk  Gj-  ajo.  &&> 


MOTUSPROGRESSIVUS.  151 

§.  XLI.  Motus  mufculorum . 

Sequitur  earum  caufarum ,  qua»  praeter  cor  fanguinem  movent,  utique  potentif- 
(ima,  mufculorum  morus  ,  quo  omnino  ftatio  ,  ejufque  mutatio  ,  grefius ,  faltus, 
pronunciatio  ,  re^piratio  citatior  ,  deglutitio  ,  denique  feverior  animi  ad  difficile 
opus  intenrio  pertinet  .  Et  in  univerfum  ,  quicunque  mufculi  celerius ,  &  con- 
ftantius  ab  animae  volentis  imperio  in  moturn  fuerint  exciti  ,  nova  inde  femper  , 
eaque  maxima  ,  in  fanguine  velocitas  excitatur  (i)  .  Sed  etiam  in  homine,  aut 
animale,  quod  exanime  languere  videtur ,  integrum  ceterum  ,  &  expers  putredi- 
nis,  aut  coaguli,  motus  inteftiaorum  ,  vomitus ,  fternutatio  (*),aut  quicunque  ve- 
hementior  mufculorum  motus  latentem  vitam  explicat  ,  &  fanguinem  a  quiete  ad 
circuitum  efficaciter  revocat  .  Inde  a  curfu  fummus  rubor  ,  caior  ,  fudor  ,  urina 
flammea  ,  putredo  humorum  (  u  )  ,  debilitas  ,  omnia  demum  eadem,  quae  funt  m 
acuriffima  febrf  (*)» &  demum  febris  ipfa,  intra  paucas  horas  funefta  fequitur(>0  . 
Iriflammationem  univerfi  corporis  ,  quse  fit  a  folo  nimis  incitato  curfu,  leporum 
exemplo  folebat  Pweptor  (  ^)  confirmare  ,  aque  tetano  corpus  omne  nigrefcere  , 
&  111.  medici  obfervarunt ,  &  vulgo  quidem  notum  eft.  " 

Perinde  vero,  ut  a  contrariis  etiam  argumenta  noftra  petamus'  ',  certum  eft  , 
motu  mufculari  negleclo  ,  fanguinem  ubique  ,  {ed  in  abdomine  maxime  ,  retar- 
dari ,  calorem  corporis  univerfi  minui  ,  perfpirationis  eopiam  decrefcere  ,  urinam 
augeri  ,  adipem  in  cellulas  fubcutaneas  ,  in  omentum  ,  io  hepar  congeri ,  redu- 
cem  a  pedibus  vaporem  ftagnare  ,  coiligi  ,  in  confpicuam  aquam  converti ,  uno 
yerbo  eadem  fymptomata  nafci  ,  quae  a  diminuta  cordis  poteftate  exfpe&ari  pof- 
funr  (  a  ). 

Qua  ratione  corporis  exercitatio  &  mufculorum  motus  fanguini  novam  velo- 
citatem  addant  ,  aiibi  utique  fufius  dicemus  :  breviter  hic  tamen  enarrari  vifum 
eft,  cum  incerta  vitae  fuperftiris  fpes  ,  &  forte  prius  dudum  communi  natura? 
legi  mihi  parendum  lit  ,  quam  quidem  id  volumen  abfolvi  poteft  .  Ergo  Clari 
quidem  viri  docuerunt  ,"  mufculum ,  dum  contrahitur  ,  expallefcere  (  b  ),  nempe 
fanguinem  fuum  expellere,  ut  adeo  vis  mufculi  fecundi  cordis  vice  fungatur  ,  5c 
fahguinem  per  fua  vafa  cogat  fugere  . 

_  Verum  innumerabilia  certe  experimenta  me  convincunt  ,  nihil  quidquam  agen- 
tis  mufculi  rubori  decedere  (  c  )  ,  &  in  vivo  animale ,  vitro  convexo  ad  arteriam 
adhibito ,  quae  per  mufculi  fuperficiem  decurrit  ,  omnino  fanguineos  globulos  , 
eorumque  continuatum  motum    percipi  ,  quando    quam   maxime  caro  in  contr?.- 

tfio- 


CO  A    vehemente    faltatione    fudor    fanguineus  .      501, 


^-s     --         ...............         mivaiiwin,        1UUV4         ltll|.'.ulll^u:.    •  ^UI. 

Roten  anat    beskrifn.    p.    227.    Epiz.eluj    in  pugna  Cy)  L,  V.  p.   59. 

marathonia  abfque    vulnere    fubito    excaecacus    eft  ,  (2)  L.  c.   p.  <-oi. 

He-odot.  L.  VI.  A  choreis  vena  rupta  ,    &  fanguis  (a)  Fufius  de  h;s  omnibus  dixi  in  Comment.  ad 

m  abdomen   effufus  Smetius  ,  mifcell.   L.    X.  &  ab  Prseleft.   Boerh.  T.III.  n.  415.  &  dicam  Libro  VIII. 

eadem  caufa  mors  fubita  ,  &  cruor  in  baft  cranri  ,  &  X'.  XIII. 

Fabric    hift    natur    Butisbac.  p.  61.   A  convulfioni-  (b)  Boerhaave  Inftit.  rei  Med.  n.  406.  &  prselech 

bus  Gabrielis    d>  Etrie  nigerrima  ,    Sully  Memoir.  acad    t.    3. 

1"  X.  P-  3  3  5-  (cj   premier  Mem.  fur  le  mouv.  du  fang.   p.ua» 

r      L'a      J'340"  L-V[I1,  Sect.  IV.  Second  Memoir.  fur  les    parties    fenfibles    &  irrit. 

Qixj  UHer  de  humor.  p.  54.  Seft.  Ix<  £xp.  ll6    t,^  ajg.  240.  »4*-   »4*» 

(.x;  Baerpaave  pftHsft;    ad  lnftit.  t,    3.    p.    50«. 


\<z  LIS.  VI  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

clione  verfatur,  pauloque  poft  velociffimum  aclionis  mufculofe  tempufculum ,  ea 
vafa  utique  fanguine  perinde  plena  effe,ut  quidem  ante  eam  contra&ionem  plena 
fuerunt . 

Aiio  ergo  modo  oportet,  a  carnium  acfione  fanguinem  promoveri  .  Nempein- 
ter  majores  mufculos  ubique  trunci  arteriofi  ,  venofique  amhulant  ,  &  venofi  po- 
tiffimum.  Verum  mufculi ,  dum  agunt ,  tument  ,  quod  notiffimum  phasnomenon 
interim  recipirnus  .  Quoties  ergo  -vaforum  fafciculus  medios  inter  mufculos  ince- 
dit  ,  toties  utique  per  totam  eorum  vaforum  longitudinem  compreffio  undique 
applicatur ,  quaj  parietes  ad  axin  urget  ,  &  ejufdem  eft  effeclus  ,  ac  fi  ipfis  vafo- 
rum  parietibus  nova    vis  contraclilis  quafi  infunderetur". 

In  arteriarum  fanguinem  minus  poteft  mufculorum  preffio  :  nam  minores  ar- 
tevlx  durioribus  membranis  conrinentur  ,  &  fsepe  omnino  extra  mufculorum  po- 
teftatem  profundiori  loco  fecundum  offa  meant  :  neque  perinde  utiliter  utique 
premerentur,  quse  valvularum  praefidio  deftituta*  fint  ,  ut  omnino  non  magis  ab 
ea  communi  carnium  preffione  fanguinis  arteriofi  motus  adjuvetur*,  quam  qui- 
dem ,  repreffo  ad  cor  fiuento  ,  ab  eadem  caufa  retardaretur  .  Si  ufquam  ,  iis  lo- 
cis  aliquis  mufculorum  in  arterias  admitti  poffet  ,  quoties  os  inter  &  potentem 
mufculum  arteria  ponitur  ,  ut  tota  ejus  carnis  vis  comprimens  ab  arteria  exci- 
piatur,  qua?  cedere  nequit  .  Poreft  etiam  mufculofum  cinguium  aliquam  in  cor- 
pore  animato  caveam  ambire  &  arclare  ,  quale  in  abdomine  exemplum  eft ,  cu- 
jus  quidem  cinguli ,  &  conjunclse  diaphragmatis  efiicacia-:  ,  vis  in  biie  ,  &  venae 
$3ortarum  fanguine  promovendo  alias  oftendetur  :  fed  vena  ad  portas  ,  fi  ad  vaU 
vulas  refpexeris  ,  arteria  eft  .  In  ejus  cerre  vena?  ramis  ftagnatio  oculis  mani- 
feftiffima  fe  offert  ,  quam  primum  inciforis  manus  mufculos  abdominis  deftru- 
xit  (  d  ). 

Sed  etiam  in  arteriis  celeritatem  fanguinis  a  motu  mufculorum  auclo  incifari 
interim  recipimus  ,  &  aiibi  oftendemus  .  Cordis  nempe  ab  ea  caufa  vires  follici- 
tantur  &  increfcunt,  &  fanguis  in  arterias  velocius  exit. 

§.  XLII.  Phtsnomena  motus  progrejfivi  turbati  &  tanguentis . 

Supereft  ut  turbati  &  languentis  ,  &  denique  fuppreffi  motus  progreffivi  phae- 
nomena  exponam  ,  meis  nempe  experimentis  ufus  ,  qua>  ex  frigidorum  equidem 
animalium  contemplatione  fumta  ,  de  calidis  tamen  perinde  vera  effe  videntur  , 
cum  &  paria  in  calidis  beftiis  phamomena  obfervemus  ,  &  caufam  non  reperia- 
mus ,  cur  his  in  phaznomenis  a  firigidis  diffideant  .  Oportet  autem  diligenter,  & 
non  abfque  aliqua  patientia  in  animale  vivo  phamomena  fpeculiari  ,  qua-  vivi- 
dam  inter  vitae  vim  ,  plenamque  mortem  intercedunt ,  &  quibus ,  tamquam  gra- 
dibus  ,  a  legitimo  fanguinis  motu  in  plenam  quietem  tranfitur. 

Animali  vivo  primum  in  motu  fanguinis  vitium  eft  ,  lentius  moveri  O),  ea= 
demque  debilitatis  &  menfura  eft ,  &  effeclus  .  Nam  &  cordis  pulfationes  rario- 
res  fiunt,  &  fanguinis  per  arteriam  motus  lentefcit. 

Inde  turbatio  fere  fequitur  .  iEquabilis  in  fano  animale  impetus  eft  ,  quo 
fanguis  per  arterias  fiuit,  veloci  ,  fed  una  tranquilio  rivo  fimilis  ,  in  quo  neque 
celerius  unquam  unda  fugit  ,  neque  viciffim  fufpenditur  .  Contra  in  animale 
languente ,  inasquaie  iluentum  eft  ,  &  modo    tardum   ferpit  ,    modo   nova  veloci- 

tate 


Cd)  Second  Memoir.  fur  le  mouv.  du  fang.  Exp.  (e)  Ibid.    Exp.    €■$.    66.  62.  71.  81.  81.  85.  91. 

03.  45-'  188.   189. 


motus  progresstvus;  15? 

tate  reftituta  ruit  (  /  ).  Cordis  nempe  vis  eft  ,  quae  fubinde  novo  conatu  fangu*. 
nem  ,  quem  a  venis  accipit ,  in  arterias  impellit ,  ut  velocior  unda  refidem  illara 
priorem  acceleret .  .... 

Aliud  &  nuperius  aliquando  vitium  folet  efie  ,  ut  fanguis  ,  qui  lentius  per  ar- 
terias  advenit  ,  nunc  omnino  contra  cor  retrocedat  (  g  ).  Ita  fieri  in  viyis  ani- 
malibus  experimento  conftat  ,  ita  in  hominibus  fe  habere  jam  oftenfum  eft  (A). 
Caufi  hujus  vitii  fere  in  derivarione  eft ,  ut  fanguis  arteriofus  ad  fedem  vulneris 
retrorfum  ruat ,  aut  in  coagulo  fanguinis  ,  aut ,  &  plerumque  proculdubio ,  mrni- 
nori  cordis  robore  ,  quod  refiftentiam  vaforum  mimmorum  nequit  fuperare .  Mo- 
rienti  pullo  fanguis  ex  umbilicali  membrana  ifi  ferum  redit  (/'), 

Retrocefiionem  fanguinis,  nifi  mors  excipit,  fequitur  ofcillatio  (  k  ),  frequen- 
tifiimum  io  vivis  animalibus  phamomenon  .  Qui  nempe  fanguis  ad  cor  redibat 
refluus  ,  eum  vis  cordis  fuperftes  incitata  in  nativum  ordinem  reftituit ,  cogit- 
que  porro  ad  extremos  ramulos  ferri .  Sed  caufa  ,  qua:  motum  fanguinis  inver- 
tit,  eadem  porro  fe  cordi  opponit :  ergo  paulo  poft  fanguis  ex  ramis  in  truncum 
regreditur ,  novoque  a  cordis  impulfu  in  legitimum  ordinem  reducitur  ,  donec 
vel  plena  cordis  vicloria  fit,  vel  ,  quod  nunc  ponimus,  motus  fanguinis  omnino 
fupprimatur  (  1 )  .  Nulla  autem  Iinea  eft  ,  lecundum  quam  fanguis  non  eat  re- 
deatque ,  non  ex  rarnis  in  truncum  proprium  unice  ,  fed  ex  ramo  per  canaiem 
medium  in  alium  truncum  ,  aut  per  ipfum  divifionis  punclum  angulique  verti- 
cem,  ex  ramo  in  alterum  ejus  trunci  ramurn  ,  aut  mille  demum  aliis  modis . 
Diu  ofcillatio  fupereft ,  multis  faepe  horis  (/),  maxime  in  ramo ,  qui  duos  trun- 
cos  unit .  Ofdllatio  fanguinis  motum  fspe  reftituit  (m). 

In  deteriori  animalis  ftatu^  quem  ponimus  ,  poft  ofcillationem  fuccedit  quies 
(»).  Ea  a  partibus  extremis  plerumque  incipit  ,  ut  a  corde  quietem  ad  aortae 
brevem  particulam  fanguis  (0)  expellatur  ;  ad  reliquam  arteris  lohgitudinem  & 
ramos,  in  exemplo ,  mefenterii ,  nihil  de  eo  motu  veniat  quidquam  ,  fed  immo- 
tus  fanguis  in  iis  ramis  ftet  (/>)  ,  aut  fenfim  potius  ,  quod  continuo  dicetur,  de 
ea  tota  corporis  parte  fugiat .  Ea  vero  quies  in  aliquibus  ramis  pravalet  ,  dura 
in  aiiis  fanguis  moveri  pergit  ,  fenfim  vero  major  pars  arteriarum  immota  red- 
ditur  (2)  .  Ita  in  homine  fepe  ,  diu  etiam  ante  mortem  ,  uno  alteroque  die, 
pulfum  &  pene  calorem  a  manu  abfuiffe  vidi  ,  cum  interim  caput  vigeret  , 
Haller  Pbyfiplog.  Tom.  II,  V  mea- 


(O  Exp.  67.    69-  71.  73.   81.   82.    84.    85.  91.  idem  rubor  difiipatur ,    fi  palpebr*  continuo  nicla« 

375.  189..  A.  v.  Leeuvvenboeck  esper.  &  contempl.  verint  ,   Camerar.  ophtbalm-  veaer. 

P«  159-   165.  179.  Adams  p.  45.    de  Hefde  exp.   9.  (1)  Exp.   69.  73.  225. 

Phil.  tranf.  n.  460.  (m)  L.  c.  p.  6z.  Exp.  66.  93.  95.  Leeuvvenhseels, 

(g)  Exp.    61.    6%.    66.    67.    68.    69.   72.  8a.  87.  t.  2.  p.164.  165.  t.  3.  p.  112. 

9i-   95-  (n)  Exp.  60.  61.  65.   93.  73.  82.  165.  191.   ijj. 

(h)   L.  III.   p.  138.  212.  216. 

C>)  Beguelin  Hamburg.  Magaz.  t.  19.  p.  145.  (o)  Exp.  6$.  85. 

(k)  Exp.  61.  65.  66.  67.  68.  69-  72.  73-82.87.  (p)  Ibid- Nonnunquam  tamen  in  truncis  ftagnat, 

91-  9S.  LeeuvvenboecV.  1.  c.  p-  164.  165-  i8<5.  188.  dum  in  ramis  porro  movetur  Exp.  6i.  6%. 

*•  3    P-  111.  112.  Boerbaave   de  ufu  rat.    mechan.  C1)  Ut  motus  vitalis  fupprimatur .  In  morbo  fia* 

P-  34-  Horch   mifcell.  Berol-    t.    6.  p     105.  Mihles  menfi  aeger  fenfit  quafi  genua  frangi_4.-  deinde  cra- 

Pnil.  tranf  n.460.  p.  728.  Frank'fche  Anmer]n  1. 1.  ra ,  inde  brachia  &  denique  exprravit,  cnm  fpinam 

pag.  2c.  Majpigh.  Ep.  II.  de  pulm.  p.  142  dorfi  fibi  frangi  exclasnaret  ^Labat  voyag.aux  Irles 

(1)  Ccnjunftiva   rubet  ,  fi  collare   aditrinxeris ;  II.  p.  114. 


154  LTB.  VL  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

rrienrifque  imperia  lingua  libere  exprimeret  .  Neque  quies  in  ramis  arteriofis 
abfque  fpe,  neque  rarum  eft,  a  novo  cordis  vigore  fanguinem ,  qui  motum  ami- 
ferat,  iter  fuum  iteraflfe  (q ):  eftque  incifas  arteria».  ,  venaeve  hic  pene  certus  ef- 
feclus  (**). 

Inanitio  arteriarum  plerumque  cum  languore  incipit  ( s )  ,  &  in  quiete  perfi- 
citur  .  Decrefcit  fenfim  ordinum  numerus  ,  quos  globuli  in  eodem  trunco  eftece- 
rant ,  ut  pauciores  (t)  fenfim  fiant  ,  &  denique  tota  arteria  inanis  eft :  iive  nunc 
occulta  illa  ,  jam  a  nobis  excitata  lentaque  arteriarum  contraclio  in  caufa  fuefit, 
five  cordis  debilis  impetus  remotiores  globulos  fenfim  a  fe  ,  fuoque  principio 
eas  in  fedes  removeat  ,  ad  quas  nulla  porro  a  corde  efficacia  pervenire  poffit  . 
Al*ero  die  (u)  in  animalibus  frigidi  fanguinis  plerumque  arteriae  inanes  reperiun- 
tur  .  In  Guilieimo  III.  nullus  a  morte  prarter  pulmonem  fanguis  fuit  (*).Arteria 
Sn    crure,  quod  amputabatur,  inanis,  fanguinem  nullum  dedit  (**) . 

Si  poft  quietem  motus  fanguini  redierit  ,  etiam  fanguis  redit,  inanefque  porro 
tubulos  frequentat  ,  auclo  fenfim  filo,  ut  in  plenum  flumen  perficiatur  (/). 

§.  XLIII.  Caufe  motus  a  morte  fuperjiitis . 

Supereft  ,  ut  dicamus  ,  quis  ab  ipfa  morte  in  fanguine  motus  fupereffe  poffit  , 
mortem  vero  hic  obiter  vocamus  ,  cordis  conftantem  quierem  ,  cum  plena  fen- 
fus  ,  &  voluntarii  motu^  fuppreffione  conjunclam .  Eo  in  ftatu  nondum  omnis 
a  fanguine  motus  abeft  (?),  cujus  caufas  paucis  exponemus ,  ut  motus  progreffi- 
vi  hiftoriam  finiamus.  Primum  ,  etiam  abfque  corde  ,  aut  interrupto  certa  fm- 
guinis  in  arterias  commeatu  ,  derivationis  efficacia  aliquamdiu  fupereft :  incifa 
nempe  aut  arteria  (a),  aut  vena  (b)  ,  fanguis  ad  eam  fedem  rapide  concurrit, 
in  qua  vulnus  eft.  Vidi  ad  viginti  feptem ,  triginta  ,  a  corde  avulfo  minuta  pri- 
ma  fanguinem  perinde  ad  vulnus  eoncurrere  ,  ut  perfecliori  vita  folebat .  Vidi 
etiam  in  minimis  vafis  unius  globuli  fanguinem  decem  a  refecia  aorta  minutis 
motum  fuum  continuaffe  ( c ) . 

Supereft  etiam  a  morte  vis  ponderis  (d)  ,  eaque  ,  quando  alias  caufse  ceflfant  , 
fola  humores  regit .  In  canibus ,  vario  in  fitu  difpofitis,  reperit  Vir  CI.  ^ndreas 
Pafia  (e)  ,  ad  eam  femper  corporis  partem  fanguinem  fe  recipere  ,  quae  ima  fue- 
rit ,  &  quam  ex  vi  gravitatis  occupat .  Similia  in  cadaveribus  humanis  promtuna 
eft  videre  ,  quorum  fere  dorfum  fahguis  replet  ,  vafaque  minora  diftendit,  totique 
cuti  intenfum  ruborem  conciiiat  .  Std  etiam  reliqua*  corporis  animalis  partes 
pondere  fuo  in  vafa  nituntur,  &  fanguinem  ad  majores  truncos  compellunt . 

Paria 


(q)  Exp    65.  18;.  &  alias.  Leeimaenboeck  l.c.  (x*)  Tfchep  de  amput.  non  cruent. 

CO  £*P  154.  163.  164.  16(5.  178.  179,  180.181.  (y)  Exp.  88:    91.  9*.  181,  183.    184.  185.   189. 

186.  187    189.  191.  193.  226    119.233.  Non  fepa-  191.  219.  233. 

ravi  arteriotomen.  U)  Exp.  194.  195.  196.  104.  217.  ***•  »l-  sa4» 

Cs)  Exp.  71.    73.  91.  171.    182.  184.    187.  191.  125.  116.  127.  229.  233.  234.  235 

195-  117    218.   224.  126.  233.  (a)  Exp.  198.  211.220.  221.  221    215.  228. 

(O  Exp.  73.   154.  183.   385.  186.   189.   100.215.  (b)  Exp.  204.  203.  206.  208.   210.  116.118.  HJ» 

2.28.  »31.  Non  feparavi  cafus ,  in  quibus  fanguis  in-  225    226.  229.  230    131.  132.234. 

cifo  vafe  efftuxerat .  (c)  Exp.  Exp.  233. 

(u)  Exp    73.  &c.  (d)  Exp.  206.  ij6.  118.  **2.  224. 

\x)  Biblioth.  Anat.  t,  3.  p.  s?4»  (O  L>  c> 


MOTUS    PROGRESSIVUS,  155 

Paria  fere  frigus  efficit,  quod  extremum  corporis  animalis  amnitum  conftrin- 
git,  ut  cutis  artuum  nafique  tota  exalbefcat,  &  fanguis  ad  interiora  ,  qu;_s  vtm. 
gelu  minus  percipiunt ,  undique  confugiat  (/)  .  Stringit  enim  frigus  animalem 
fibram  (g)y  atque  breviorem  reddit,  ut  ipfarn  cutem  ,  non  alium  ftimulum  fen- 
furam,  ipfamque  cellulofam  telam  fcroti  in  motum  cieat  ,  mufculofi  motus  noa 
penitus  diiTimilem .  A  frigore  fit,  ut  fanguis  in  ftrangulatis  hominibus  congeftus, 
a  morte  fponte  evanefcat  (<&),  &  vena:  in  ligato  brachio  turgentes  fponte  laxen- 
tur,  fi  in  gelidam  merferis  (/). 

Hanc  principem  caufam  efTe  crediderim  ,  qua;  facit  ,  ut  fanguis  etiam  poft 
mortem  ad  majora  vafa  confluat  ,   &    in  rubro    fyftemate   (k)    &   in   lymphati- 

co  (/).  . 

Vis  attraclionis ,  quae  fanguinem  ad  parietes  membranofos  (w) ,  adque  alios  jara 
natos  (0)  fanguinis  acervos  allicit  ,  perinde  ,  dum  fluit  vitalis  liquor ,  eum  pergic 
regere .  Eam  enim  vim  recepi ,  quod  motum  aiiquem  abfque  corde  fupereffe  vi- 
derem ,  qui  neque  a  pondere  effet ,  neque  a  derivatione  (p  ) ,  neque  in  vafis  unice, 
fed  etiam  extra  vafa  confpiceretur  (q).  Debilis  ceterum  eft  parumque  velox:  du- 
ratione  fere  motum  a  derivatione  natum  asquat  (r). 

Maxima  tamen  a  morte  poteftas  eft  evoluti  aeris  (s).  Eum  putrefacli  humq- 
res  animales  undique  generant,  aut  ex  fixo  ftatuf  ,  in  elafticam  vim  &  confpi- 
cuam  buiiarum  fpeciem  reftituunt  (t)?  id  enim  generare  vocamus  .  Eum  aerern 
in  vafis  (u)  maximis  cerebri  frequentiffime  ,  in  corde  ipfo  ,  intritum  cum  fan- 
guine  fpumofumque  fa?pe  vidi  .  Idem  a  calore  adjutus  &  expanfus  vafa  dilatat , 
quibus  continetur,  neque  infrequenter  rumpit,  ut  ,  qua  via  patet  ,  per  pulmo- 
nes  in  afperam  arteriam  agatur,  atque  per  os  ipfum  cadaveris  exundet  .  Ita  in 
puerperis  vidi,  &  apopledicis ,  &  miliari  morbo  defunclis  corporibus  ,  neque  ra- 
rum  fpeclacuium  (  1  )  .  Ex  cadaveris  epidemica  febre  ene&i  ore  naribufque 
plurimum  fanguinem  prodiiife  Clar.  /.  %A'ntonius  -Pujati  ( x )  au&or   eft  .    Sanguis 

V    2  ex; 


(f)  Vafa  fanguinea  cerebri  cruore  pleniflima  in 
homine  frigore  eneclo  Rofen  anat.  p.  141.  Quelmalz. 
de  frigor.  effic. 

Cg J  Birch  hift.  of  the  Roy.  Soc.  T.   IV,  p.    154. 

(h)  Harvei  exerc.   III.  p.  251. 

(0   Idem    p   275. 

(k)  Pechlin  de  purgant.  p.  484. 

0)    ferheyen   L.  II.   p.  101. 

(n)  Exp.  197.  199.  110.  iii,  113.  115.  n6. 
Il8.   i»4.  125. 

Co)  Exp.  128.  133. 

Cp)  P    339-  ibid. 

(q)  Exp.208.  114.  215.  \\6.  218.  222.  224.22S. 
"»33-  »34- 

(r)  L    IV.  p.  296    300. 

(s)  Lanc-.f.  I.  c.  Fermentationem  cum  vaforum 
coilapfu  conjungit . 

Ct)  L.   VIII.   Seft    3.   5, 

(u)  Littre  Mem.  de  1'  Acad.  des  Scienc.  1714. 
p.  428.  hift.  de  PAcad.   1704.  obf.  17. 

(1)  Motus  fanguinis  a  morte .  A  frigore .  In  ho- 


mine  a  frigore  enefto  vafa  encephali  fanguine  pfe- 
niflima,  Rofen  arrat.  p  241.  Peciibus  frigidis  caput 
calidiflimum  ,  Robinjon  ,  fudden  death.  p.  37.  A 
putredine  humorum .  Inteftinis  fphacelofis ,  fanguis 
putridus  poftridie  a  morte  de  ore  effluxit  .  Mor- 
gagn.  Ced.  cauf.  morb  II.  p.  59.  60.  Poft  febretn 
fcarlatinam,  corpore  haclenus  calente.  fanguis  abun- 
de  ex  oculis  &  nnribus,  Plenciz.  pag.  273-  In  ma- 
lo  fiamenfi  a  morte  fanguis  cum  impetu  ex  vafis 
erupit.  Labat  voyag.  &c.  p.  209.  A  rmiiari  febre 
fanguis  poft  mortem  per  os  &  nares  exiit  ,  Fanton. 
miliar.  p.  194.  Serum  a  veficarorio  poft  mortem 
abunde  fluxit.  Phil.  tranf.  n  336  In  pefte  cada- 
vera  a  morte  fudarunt  ,  Hodges  p  119.  Triduo  a 
morte  vehemens  fudpr ,  Hsfenefl  t.  ^.Sudor  a  mor- 
te  Eph.  Nat.  Cur.  Dec  I.  ann.  3.  obf.  83.  ar.n.  6.  7. 
obf.  185.  Baver.  de  nerv.  p.  26. 

A  vi  attraclili,  Etiam  poft  mortem  afamentum 
palpebris  adlitum  in  nares  venit  ,  Henkel ,  faml« 
VIII    p.  19- 

(x)  De  morbo  naronier.fi  p.  149. 


156  LIB.  VI.  SECT.  I.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

ex  apoplecYici  cadavere  cum  fpuma  &  fonitu  erupit  (y)  .  In  fuffocato  homine  , 
decima  fexta  a  morte  hora  fanguis  per  os  exiit  (^).  Miclus  a  morte  cruentus 
(a) .  Per  uterum  a  morte  cruor  menftruus  manavit  (b)  ,  &  tertio  de  naribus  die 
(c) .  Sanguis  ex  pulmone  poft  mortem  per  os  regurgitavit ,  in  ichorem  diffolutus  (d) . 
Alias  hiftorias ,  minime  infrequentes  ,  lubens  praetereo . 

Neque  alia  natura  eft  vampyrorum  ,  cadaverum  nempe  ,  quibus  in  Gra»cia  (e)  , 
Hungaria  (f),  Iliyrico  (g) -,  os  fluido  fanguine  plenum  reperitur,  poftquam  epi- 
demico  fere  morbo  extin&a  fuerunt.  Simplex  phaenomenon,  neque  alienum  ano- 
ftris  obfervationibus ,  olimque  ab  %Anton'to  Galateo  defcriptum  ,  immenfum  defor- 
mavit  fuperftitio,  &  partim  aliena  a  vero  ornamenta  hiftoriae  addidit  ,  partim 
dazmonum  machinas  immifcuit .  Id  facile  dederim  ,  alios  morbos  aliis  potentius 
fanguinem  refolvere  ,  aerifque  exfolutioni  favere. 

De  vita  minima,  five  motu  fanguinis  tardiflimo  &  dubio,  quem  homines  aquis 
fuffocati  (g*)  mediis  in  undis  hirundines  (b) ,  in  alpinis  antris  mures  montani  (/'), 
fuis  in  ftagnorum  receflibus  rana»,  &  in  univerfum  hiemalibus  menfibus  infecla 
confervant ,  alio  loco  opportunius  dicemus .  Puifus  videtur  minimus  (k)  &  fanguis 
jftiotus  adeo  kntus  effe,  ut  caiorem  non  generet  (/). 


S    E    C    T    I    O 


II. 


PRESSIO       LATERALIS 

P    U    L    S    U    S. 
§.  I.    Unde  ea  prejjio  Jh  . 

SI  in  arterias  inanes  fanguls  de  corde  fe  diffunderet  ,  neque  ceferius  per  ante- 
riorem  finem  fanguis  aufugeret ,  quam  quidem  per  finem  cordi  propiorem 
iubit,  tunc  quidem  arteria?  a  fanguine  non  diktarentur  :  neque  aiia  preffio  la~ 
leralis  locum  haberet,  quam  communis  illa  ,  omnibufque  propria  liquoribus  ,  in 
«juerncunque  canalem  effufis ,  quibus  peculiare  .,   aque  folidorum   corporum  natu* 

ra 


(v)  Sthurig.  fialograph.  p.  465. 

Cz)  Hildan  cent.  III-  obf.  12.  in  hiftoria  inedhe 
jxemplOm  habet  de  herniofb  . 

(a)  Bresl.  famlung.  1714.   M.  Jan,  p.  112. 

Cb)  Bauer  de  nervis  p.  16.  Schurig  parthenolog. 
f.  2ao.  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  III.  ann.  IV.  obf.  ji.die 
«m.nino  a  moyfce  quarto . 

Cc)  Morttn  natural    hift.  of  Northampton    Shire 

P-  414. 

Cd)  Jaurn,  de  Med.  Jul.  1753. 

C.e)  Tbevenot  voy.  au  Levant.  t.  i.  P.  I.  c.  63. 
Tournefort  voy.  au  Levant.  T.  I.  L.  3.  p.  159.  Vo- 
-sant  Zorcolacas . 

(f)  CeSebris  circa  anoam  1730,  hiftoria,aut  fa- 


bula  ,  multis  libellis  eoncelebrata  fuit . 

(g)  ftnton.  Galateus  de  fitu  Japygia?  conf.  Rafc- 
Z.fnski  hiftor.  natur.  Polon.  t.  i.p.  367.  Vocat  Up- 
jevos . 

(g*)  Journal.  de  Med.  1758.  M.  Nov.  Fotherghl 
phil.  tranf.  n.475.  art.XI   &c. 

(h)  Nebring  m  palingenef.  p.  71.  Bofle  on  froft 
p.  231.  Blancard  ehir.  p.  336.  Sirch  i.  c.  p.  137. 
Unneus  OECononi.  nat.  p.  39» 

Ci)  Citefius  abftin.  confolcnt.  Journal.  orcon. 
1758.  M.  Mart. 

Ck)  Efle  aliquem  Hift.  des  anim.  t.  3.  p.  313. 

(l)  Neque  calorem  ,  neque  motum  reperit  Hsr* 
vei  ap.  Birch  t.  4.  p.  537, 


M  O  T  U  S    L  A  T  E  R  A  L  I  S.  M7 

ra  diverfum  eft  preffionis  genus  (w),  quo  undique  in  omnem  ambitum  fui  vafis 
nituntur ,  neque  toto  pondere  in  partem  infimam  gravitant ,  ut  quidem  folida  cor- 
pora  folent. 

§.  II.  tArterta  femper  phna, 

Sed  alia  in  arteriis  corporis  animalis  preffio  reperitur,  quae  multis  modis  ab 
illa  communi  preffione  diftat .  Et  primo  quidem  arteriae  animalis  vivi  fuo  vitali 
humore  perpetuo  plenas  funt  .  Non  repeto  ,  quae  alias  protuli,  ut  oftenderem  , 
multum  in  vivi  animalis  arteriis  fanguinem  effe  (w)  ,  multum  etiam  in  ipfis 
cadaveris  (o)  arteriis  reperiri  ;  fupereft  nunc  ut  oftendam,  neque  vacuum  fpa- 
tium  in  arteriis  relinqui  ,  quod  a  fanguine  non  repleatur  ,  neque  quidquam  in 
arteria  inane  relinqui ,  live  ea  in  f>ftole  fua  arcletur,  Hvc  viciffim  a  tiova  unda 
€xpandatur  (/>). 

Occurrit  continuo  facile  experimentum  (i  ).  Si  enirh  arteriam  percufferis ,  fi- 
ve  eam  in  fyftole  minimave  diametro,  etiam  minimo  ,  neque  ultra  parietes  pe- 
netrante  ,  vuinere  laeferis  ,  five  in  maxima  ,  perinde  fanguinem  effundet :  argu- 
mento  ,  etiam  in  contra&a  arteria  fanguinem  prasfto  fuiffe  ,  qui  per  rimam  exfi- 
liret .  Porro ,  quoties  fanguis  de  arteriae  vulnere  paulo  diutius  effluit ,  toties  uti- 
que  continuo  (?)  faltu  prorumpit,  etiam  in  arteriae  ftatu  minimo,  five  in  fyftole, 
quas  eft  ante  novaj  unda:  in  arteriam  receptionem  :  etfi  enim  in  arterise,  fyftole 
humilior  faltus  eft  (r),  eft  tamen  perpetuus,  neque  definit  fluere,  quando  cor  vi- 
ciffun  fua  in  diaftole  quiefcit.  Experimentum  in  arteriis  coronariis,  intercoftali- 
bus,  cruralibus,  carotidibus,  &  ipfa  denique  aorta  feci ,  neque  quemquam  dari 
crediderim  ,  qui  facillimo  periculo  refra^etur. 

Verum  in  animalibus  frigidi  fanguinis  propius  utique  ad  naturam  contem- 
plandam  progreftus  fum  ,  cum  per  membranas  pellucentem  vitalis  humoris  fan- 
guinis  motum  contemplarer  .•  faepiflime  enim  vidi ,  arterias  animalis  vegeti  fan- 
guine  ,  dum  is  quidem  movebatur  ,  perpetim  plenas  eife  ,  tum  quando  fanguis 
contradione  novo  impetu  projeclus  primam  undam  accelerabat,  tum  paulo  poft  , 
quando  vicifTim  ea  acceleratio  evanuit,  &  cor  laxatum  quiefcit  .  Id  autem  po- 
tiffimum  oportebat  oftendiffe  ,  prius  arteriam  fanguine  plenam  effe  ,  quam  no- 
vam  undam  a  corde  impulfam  accipit .  Au&orum  ,  cum  facile  poffem ,  confen- 
fum  non  repeto . 

ti  Video  contra  hoc  experimentum  nonnulla ,  neque  abfque  veri  fpecie  poffe  ob- 
jici  :  &  in  meis  ipfis  inciforum  animalium  hiftoriis  minime  rarum  effe  ,  in  ra- 
nis  aliquot  diebus  malignius  paftis  (*)>  arterias  aut  omnino  inanes  reperiri  (»), 
aut  certe  paucas  intus  globulorum  lineas  (x)  fupereffe  ,  dum  interim  reliqua  ca- 
vea  inanis  videtur  ,  &    omni  liquore  vacua  eft  ,  quem    oculi  detegere  poffint. 

Idem 


tm) ■Muffchenbrotik  inflit.  n.  784.  &c.  culatione  p.  4.  Exercit.    I>   p.   33.  Exercft.  III.  p. 

(n)  L.  III.  S.  I.  n-i.  i\6.  170.  Hales  haemaftatiks  pag-  4.    11.    16.  &c* 

(0)  N.  2.  Tralles  confider.  vh.  p.  38. 
(p)  Monurt  jarn-  Charletork  three  lefttrres  p.  »6.  (r)  P.  148?. 

(1)  Vense  fanguine  valde  plene  poft  febrem  ma-  (t)  Second  Mem.  fur  le  mouv.  <fu-  fang.  Exp.  74. 
Jignam  ,  Home  fafts  p.   10.    poft  rabiem  caainam,  84^118.  133. 

Srogiani  p.   10g,   pCft  convulfiones  ex  veneno  fum-  (u)  Eyp.  73.    75*    84.    $6*    ioz*  ii&   atj.  szi. 

to,  Wepfer  cicut.  &  a  nnce  vornica  ,  cum  cadaver  »33. 

rigidiflSmum  effet ,  Hillefeld  de    venen.  p.  5.  Cx)  EXP-  73«  75'  81.  8j. 
(q)  H*rvei  procem.  ad  Exercit.  de  fanguinis  eir- 


i58  LIB.  VI.  SECT,  II.  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

Jdem  phamomenon  frequens  eft  ,  quando  per  repetitas  venarum  incifiones  (y) 
fansuinem  exhaufimus  ,  aut  fponte  etiam  cruenti  globuli  de  arteria  furtim  fe 
fubduxerunt  (^).  . 

Neque  tamen  vellem  quemquam  his  meis  abuti  experimentis  .  Poteft  in  ar- 
teria  femiplena  inane  fpatium  poni ,  ita  adverfarii  .•  poteft  aer  ineffe ;  poteft  de- 
nique,  quaecunque  in  arteria  pars  a  fanguine  nnn  occupatur  ,  ea  pellucente  repleri 
liquore.  Inane  fpatium  nemo  admiferit,  qui  meminerit,  in  idipfum  fpatium  con- 
tinuo  fanguinem  omnem  fe  diffufurum ,  ut  in  eam  fedem  veniat ,  a  qua  omnis 
abeft  refiftentia .  Aerem  ineffe  nemo  dixerit,  qui  nobifcum  viderit,  quam  diverfa 
facie  (a)  aer,  in  maximas  bullas  unitus,  in  arteriis  vifui  fe  offerat .  Supereft  ut 
id  omne,  quod  in  arteriis  inane  videbatur  ,  pellucido,  &  inconfpicuo  liquore  ple- 
num  fit.  Eum  humorem  multa  pneterea  confirmant  :  fanguinis  per  id  ,  quod  in 
arteria  inane  videbatur  ,  aut  adftricte  ,  aut  partits  via>  (  b  )  ,  qus  non  poffent 
arclari  aut  dividi  ,  fi  nihil  in  arteriis  effet,  quod  conftringeret ,  aut  divideret  '■: 
motus ,  quem  globuli  rubri  unice  a  corde  habent  ,  &  qui  utique  in  eo  femi-iriani 
ftatu  arteriarum ,  inque  interrupta  globulorum  ferie  fupereft ,  neque  a  primo  glo- 
bulo,  cordique  proximo,  ad  uitimum  continuari  poffet  nifi  aliquis  medius  inte- 
reffet  humor,  qui  a  primo  globulo  (c)  ,  ad  longe  remotum  alterum ,  motum  a 
corde  impreffum  transferret.  Quare  eas  voces  ,  quibus  inanes,  aut  certe  femiva- 
cuas  arterias  paffim  infignivi,  ita  omnino  intelligi  velim,  ut  oculorum  exprimant 
teftimonium,  neque  ideo  refiftant  iis  ,  quse  ex  rationis  ufu  ,  atque  argumentis 
aliunde  repetitis  fluunt. 

Suhtilius  argumentum  eft  ,  quod  fere  ex  theoria  olim  fumfit  III.  Pneceptor  , 
mea  vero  experimenta  confirmant.  Nempe  arteria,  fecundum  Boerhaavium  (d)t 
uri  fanguinis  facit  jacluram  ,  ita  perinde  lumine  minuitur  ,  ut  in  minima  dia- 
metro  omnino  perinde  plena  fit  ,  ac  quidcm  eft  in  maxima.  Solebat  autem  ho- 
minum  cadaveribus  fe  tueri  ,  qui  ex  phthifi  interiiffent  (  e)  ,  quorum  utique  in 
vafis  &  vivis  &  mortuis  pauciffima  fanguinis  copia  fupereft  .  Eam  rem  ego  qui- 
dem  in  vivis  animalibus  de  frigida  claffe ,  vidi  manifeftius .  Ssepe  nempe  in  ra- 
nis,  fub  principium  experimenti ,  arteriarum  pene  nullum  eft  lumen,  ut  craffif- 
iimas  inter  membranas  exiguus  canalis  decurrat ,  eujifs  diametrum  pauciffimi  uni- 
ci  ordinis  globuli  metiantur  (  /)  .  Eafdem  inde  arterias  redeuns  cordis  vigor, 
maxime  fi  venam  incideris  ,  ita  fanguine  replet,  ut  lumen  duplo  &  triplo  la- 
tius  nunc  fiat ,  membranarum  vero  craffities  pro  eadem  portione  minuatur  (g). 
Hoc  experimentum  meditatus  reperiet  utique,  arterias  ,  &  cum  magno  lumine 
plenas  effe  ,  &  cum  parvo  ,  atque  adeo  pro  ea  portione  fanguinis ,  quam  amit- 
tunt  ,  laxatis  parietibus  anguftiores  reddi  ,  lumenque  ita  decrefcere  ,  ne  quid- 
quam  inane  in  earum  tubis  fit  .  Si  in  hominum  cadaveribus  poft  iteratas  vena- 
rum  incifiones  ,  &  arterias  &  venas  vacuas  repererunt  ,  ut  modicum  craffi  fan- 
guinis  in  dextra  aure  fupereffet  (b)  :  fi  paffim  inanium    arteriarum  recurrit    me- 

moria 


(y)  Exp.  75.  171.  215.  iltf.  fenfib.    p    385.    Conf.    Jcburig.    hsEmatol.    p.  ajj. 

(z)  Exp.  71.  73.  Schelhammer  de  pulfu  p.  67.  Ronjeati  teftimonium 

Ca)  P.  j8S    n.  3.  .  de  Guilielmo   III.  &  fupra  p.  134- 

[b")  Exp.  88.  &  180.  etfi  hic  albus   liquor  magis  (f)  ^XP    7°.  77-  91-   92.   183. 

ccnfpicuus  fuit.  (g)  Exp.   91.   92.  95-   »83.. 

(c)  Phil.  .ranf.    n.  460.    &   in    fecond    Memoire  (h)  Stnac  1.  c.   T.   II     pag.  IS5-    Simile    exem- 
pag    188.   189.  ubi  vide  excitata  loca  accett.  plum  cordis  ventricujorum  &  aurium  inanium  ,  poft 

(d)  Praeleft.  in  propr.  inftitut    T.  II    p.  247-  magnas    fanguinis    ja&uras    hahent    Frank  Anmerk 
Ce)  Diffetui  hominem  ,  cui   fanguinis  fupra  duas  T.  III.  P-  4l7« 

uncsas  non  fupereffet    J.  de  Gorter    de  perfpir.  in- 


M  O  T  U  S    L  A  T  E  R  A  L  I  S.  159 

moria  (?),  potuit  utique  in  cadavere  Jaxata  arteriarum  natura    fpeciem   jnanitatis 
referre,  qux  in  vivo  homine,  dum  firmior  fe  artena  fuftinuit ,  nulla  fuit . 

§.  III.  Sanguis  impulfio  ab  unda  infequente . 

Si  arteria  aorta  plena  eft,  flovufque  fanguis  in  plenam  arteriam  projicitur  , 
fupereft  ut  is  fanguis,  qui  nunc  in  arteria  eft  ,  cedat  priori  ,  atque  ab  eo  im- 
pellatur.  Non  oporret  diffimulaffe  eum  quidem  ,  qui  nunc  aortam  replet  ,  fan- 
guinem  non  quietum  effe,  fed  motum  in  prioribus  pulfibus  a  corde  accepto  in- 
citatum  fugere .  Si  velocius  fugeret ,  quam  nova  a  corde  unda  infequitur  ,  uti- 
que  non  percelleretur  ab  ea  nova,  &  fupereffet  eam  inter  prioremque  fanguinis 
columnam  inane  fparium,  in-quod  nova  ea  unda  abfque  obftaculo  fe  difTunderet. 
Verum  ofteudimus  (£),  velocius  priorem  undam  non  fugere ,  cum  ea  ,  quae  nova 
fequitur,  totam  eam  velocitatem  confervet,  qux  in  fanguine  cogitari  poteft,  ali- 
qua  vero  portione  ea  velocitas  eo  magis  minuatur,  quo  magis  a  corde  receditur. 
Sed  neque  eadem  velocitas  eft  prioris  undaj,  qux  novae  :  quod  fi  a?que  velociter 
fugeret  prior ,  ac  quidem  altera  fequitur,  neque  illa  impulfum  pateretur  ,  neque 
ifta  obftaculum  experiretur  ullum .  Minus  autem  velociter  curn  prior  unda  fugiat, 
quam  nova  infequitur,  neceffe  eft  fuperveniri  a  noviffima  unda  antecedentem  , 
atque  adeo  hanc  ab  illa  percuti  (/).  Quo  major  erit  velocitatis  in  utraque  diffe- 
rentia,  eo  magis  evidens  erit  prioris  undse  impulfio  ,  &  manifeftiori  iclu  a  nova 
unda  vetuftior  illa  percutietur.  Ita  in  animalibus  vivis  (m)  impulfio,  quam  prior 
unda  patitur,  tunc  demum  ab  oculo  diftinguitur,  quando  cordis  viselanguir,atque 
adeo  fanguinis  velocitas  infigniter  decrevit.  Oculus  enim  rationem  celeritatum  fa- 
cile  diftinguit ,  quae  funt  uti  3  ad  2  ,  dimculter  alteram  ,  quse  funt  uti  19  ad  20. 
Quando  id  difcrimen  ,  de  quo  dicimus ,  exiguum  eft ,  tunc  quidem  percuffio  undas 
pofterioris  in  priorem  nulla  videtur  (»)  >  erfi  certo  eft  aliqua  ,  cum  certo  pnores 
undae  pofterioribus  lentius1  progrediantur  (0)  •  Hasc  eft  impulfio,  quaunda,  ventri- 
culi  finiftri  area?  aqualis,  &  paucos  urique  pollices  Jonga  ,  quaj  nuper  in  noviffi- 
mo  pulfu  de  corde  exiit,  fanguinem  ultra  eos  pollices  pofitum  accelerat ,  vimque 
novam  fanguinis  ad  extremos  ufque  artus  impertit. 

Qui  eam  impulfionem  negaverit ,  nullam  rationem  dare  poterit  ,  qua  vi  fan- 
guis  in  circulum  progrediatur.  Corde  evulfo,  ut  notiffimum  eft  ,  fanguis  conti- 
nuo  quiefcit ,  &  pulfus  ceffat  (/>)>  nempe  fanguis  a  prioribus  cordis  contraclio- 
nibus  propulfus  motum  fuum  Mtontinuo  amittit  .  Si  amifit  ,  neque  a  nova  unda 
infequente  cordis  novam  accipit  ,  fupereft  ,   ut  etiam   in   vivo  animale   fanguis 

con- 


C'0  Parum  fangumis ,  aut  nihil  quidquam  in  ar-  167.  exque    theoria  ,   Bryano    Robinfon    Effays  on 

teriis  a  morte  rep^riebat  Harveius    apud  Birch  hi-  oecon.  anim.  Prop    XI.  conf.  L.   IV.  p.  300. 

ftory  of  the  Royal  Society  t    4.  p    335.  (p)  In  aliis  obfervationibus  ipfe  eam  in  minimis 

(kf)  Seft.   I.  n.   9.  feqq.  vafculis  vidit  Antonius  v.  Leettwsnoeck  I.  c.  T.  II. 

0)  Francifcus    Boijfier    de    Sauvages    in    Ralefti  p.  175.  t.   3.  p.   114.  dein.Ie  Antonius  de  Heyde  de 

haemaftat.  146.  247.  248.  theoria  pulfus  p    19.  venasfeft.  p.  6.  Henricus  Baker  mrcrofc.  made  eafy 

(trf)  Second  Mem.    fur   le  mouv.    du   fang.  Exp.  pag.   136.  Georg.  A-iarns ;   microfe.    p.  45>  Stepha- 

67-  81".  84.  85.  91.   126.   163.  173.  189.  «us   Hales  ha?maftat.    p.  23.  Conf.  L.  IV.   p.  30©. 

(n)  Hinc  in  m;nimis    non    obfervata  ,    Antonio  (p)  ■£»  IV,  f.  293. 
van  Leeuwenhoeck  Exper.  &  contemplat.  T.  II.  p. 


t4o  LIB.  VI  SECT.  II  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

continuo  ftagnet  (?).  Idem  eft ,  five  cor  deftruxeris,  five  negaveris  ,  novam  cor- 
dis  vim  ad  priorem  undam  pervenire  .  Si  omnino  fanguis  quieverit  ,  ut  in  aqua 
merfis  &  fufFocatis  fit ,  totus  omnium  arteriarum  faaguis  ab  hacunaunda  primura 
emovetur,  adque  motum  revocatyr. 

Rationes  iftas  celeritatis ,  qua  fanguis  ex  corde  nuper  exeuns  incitatus  ,  &  qua 
fugit  anterior  ,  definire  fufcepit  Cel.  Vir  Francifcus  Boiffier.  Omnium  optimum 
eftetfum  fequi ,  five  antecedentem  undam  plurimum  a  nupera  &  novitTima  pro- 
Ijioveri ,  ex  hydraulicis  recipit ,  quando  velocitas  motoris ,  quod  cor  eft  ,  ad  ve- 
Jocitatem  fluidi  movendi ,  five  unds  prioris,  eft  uti  4  ad  3  (r) .  Verum  ex  corde 
fanguinem  tanta  velocitate  prodire,  ut  ex  ipfo  thalamo  cum  celeritate  profiliat , 
qux  iit  ad  velocitatem  ultra  valvulas  fuperftitem ,  uti  5  ad  1  (x)  .  Deinde  in  ar- 
teriis  univerfum  fanguinem  nuper  a  cordis  fyftole  expulfum  ceieritate  ferri  ,  qus 
fit  ad  fanguinjs  in  fine  fyftoies  arteriarum  moti  celeritatem  ,  uti  3  ad  2  (?)  .  Ita 
ex  theoria  vir  Clar.  fed  etiam  olim  Jacobus  Keil  fanguinis  in  unda  priori  celeri- 
tatem  aftimavit  ut  15,  Sanguinis  vero  per  venas  redeuntis  celeritatem  ,  quam  ha- 
buit  pro  velocitate  undas  nuperae  ab  unda  priori  retardatas,  fecit  ut  6  (»)  ,  quas 
cum  prioribus  utcunque  confentiunt .  Nobis  enim  &  faltus  fanguinis  vivorum  ani- 
malium ,  &  motus  per  arterias  mefentericas ,  paulo  alia  dederunt  corollaria ,  &  in 
jftis  quidem  arteriis,  cum  impulfionem  oculus  non  diftinguat,  non  videtur  ea  ra- 
tione  undx  nugenp  celeritatis  anterioris  velocitatem  fuperare,  qua?  fit  uti  3  ad  2. 
tantam  enjm  dfverfitatem  non  videtur  oculi  accurati  fenfum  effugere  poffe  .  Ne- 
que  tamen  prastermitto ,  ab  arteriis,  quas  foias  pculo  armato  contemplatus  fum, 
fjftolc-n  &  diaftoten  abefle, 

§.  IV.  Prejjio  in  Iatera. 

i/frteria  in  longitudinem  exporrigituv . 

Hanc  nunc  impulfionem  dimittimus  ,  qua;  ad  motum  progremvum  pertinet. 
Sed  alii  funt  effedus  fanguinis  ex  corde  in  arterias  injecli  ,  eorumque  fimplicifli- 
mus  eft,  arteriie  produclio  in  majorem  longitudinem  .  Eam  m  omni  pulfu  ,  five 
ligata  fuerit  arteria  (*),  Gve  refe&a  (^),  five  fiexa  (^  ,  oculus  m  vivis  ani- 
malibus  &  hominibus  confirmat  (1).  In  fingula  nempe  cordis  contrachone  arteria 
longior  fit ,  atque ,  fi  fiexa  fuerit ,  pars  pnma  ultra  fecunriam  producitur  :  fi  re- 
fe&a  ligatave  ,  certe  in  longitudinem  effertur .  Eadem  omnmo  nunt  ,  quando  m 
arteriam  cadaveris  liquor  aliquis  impellitur. 

Qiiare  arteria  a  fanguine  de  corde  impulfo  longior  fiat  ,  non  elt  obfcurum  m- 
telledu  .  A  decrefcentibus  quidem  diametris  arteria*  ,  quam  pro  unica,  habes  , 
facile  intelligitur  fequi  ,  ut  columnarum  fanguinearum  per  arteriam  fluentium 
tanta  portio  in  parietes  arterke  impingat  ,  quanta  continetur  in  anulo  imagina- 

rio, 


(q)  J.  Panton  anatom.  p.  309.  (x)  Second  Mem.    fur    le  mouv.    du    fang.   Exp 

(jr)  Mem.  de  i'Acad.  de  Berlin  1755-  P  38.  Ty-  47.  48    57-                                .                _          . 

pographi  errorem  effe  crediderim  ,  quando  numeri  ^y^  In  fingulo  puJfu  artenam    refectam  cte    vul- 

iiti  ponuntur  3    ad  4.    Nunquam   enim    vis  nova,  nere  eminere  vidit  Gerardus  v.  Swieten  Comment. 

cujus  celeritas  effet  ut  3  attingeret  celeritatem  prjo»  in  Boerh.  T.   II.  p.  76. 

rem,  quse  effet  ut  4.  (O  Second  Mem.  £xp.  4..  56,  Jofias  iVettbmb» 

(s)  P.  39.  ob  aorts  latgfcens  lumen.  Comm    Pttrop.  t.  7    £p?\                   .             .     . 

Ct5  P.  40.  (1)  1°  arterias  brachii  minores  artenas   produc» 

(u)  De  vi'  cordis  p.  54,         '  vidit  ,  cum  sepleret ,  Poutegu  .  Mejang.  p,  3_i. 


MOTUS    LATERALIS.  Ut 

rio,  qui  aequalis  eft  differentiae  luminis  majoris  minorifque*  Sed  ex  columna»  uti- 
que  arterias  parietes  fecundum  fuam  direclionem  impellunt,  nempe  a  corde  re- 
movent ,  quod  vocant  extendere .  Sic  etiam  in  flexa  arteria  columna»  fanguinis , 
qua3  funt  in  fuperiori  parte  canalis,  totum  effe&um  fuum  in  ipfum  parietem  fe- 
cunda»  partis  arterias  confumunt,  eumque  a  corde  removent  (i). 

Verum  etiam  cylindrica  arteria  longior  fit ,  &  recla  .•  nam  arterias  cylindro- 
rum  feriei  fimiles  effe ,  poft  Cl.  virum,  noftrumque  fingularem  amicum  /.  Fri- 
dericum  Schreiber  (a)  alias  oftendi.  Subtilior  aliquanto  hujus  extenfionis  ratio  eft, 
&  a  celeritate  diminuta  fanguis  pendet  .  Continuo  oportebit  altius  (b)  repeti  ,  fi 
arteriofum  canalem  habueris  pro  unico  tubo  ,  atque  in  eo  tubo  celeritatem  po- 
fueris  majorem  in  principio ,  inque  fine  minorem ,  tunc  eum  finem  haberi  poffe 
pro  anguftiori  parte  (c)  canalis  ,  five  pro  canali ,  cujus  pars  claufa  fit  .  Eodem 
enim  tenapore  &  in  hac  hypothefi,  &  in  priori,  minor  fanguinis  portio  de  ex- 
tremo  canale  effluit .  Nunc  fi  ea  ultima  pars  arteriofi  tubi  claufa  eft  ,  fanguinis 
a  corde  appellentis  vis  obftaculum  ea  in  fede  reperit  ,  &  in  canalis  arteriofi  pa- 
rier.es  nititur,  eofque  ,  fecundum  direetionem  ,  quam  a  corde  accipit  ,  exporrige- 
re  conatur.  Si  canalis  penitus  claufus  fuerit,  tunc  etiam  magis  extendetur  ,  uti 
fit  in  corporibus  cavernofis  penis,  five  ea  fanguis  libidinantis  animalis  diftendit , 
five  fipho  anatomicus  ceram  in  ea  corpora  impellit .  Ita  fit  in  uretere  claufo ,  qui 
frequentiflime  ad  inteftini  fimilitudinem  dilatatur  .  Si  tubus  idem  non  totus  clau- 
fus  eft,  fed  ex  parte  aliqua  ,  tunc  minus  quidem ,  fed  pro  ea  ratione  extendetur, 
qua  major  tubi  pars  csecum  finem  habebit. 

§.  V.    Preffio  in  latera  arteriamm  perpendicularis . 

Etiam  majoris  momenti  eft,  quem  nunc  proponimus ,  fanguinis  in  arteriarum 
parietes  effetfus .  Et  primo  quidem  dudum  oftendit  Jacobus  Hermann  ,  &  Petrus 
xAhtonius  Micbelotti  (V),  fanguinis  globulum ,  aut  columnam  ,  oblique  per  arte- 
riam  projedam  ,  premere  parietes  fuas  arterise  fecundum  lineas  ,  quaj  in  ejus  am- 
bitum  ad  perpendiculum  incidant  .  Facilis  eft  demonftratio,  cum  obliquus  ifte 
dudus  in  duas  reclas  lineas  refolvatur  ,  quarum  altera  ad  axin  &  ad  parietem 
arteria?  rediftima?  parallela  eft,  altera  ad  utrumque  verticalis  .  Sed  arteria»  nul- 
lo  in  animali  a  corde  in  reditudinem  exporriguntur  :  earumque  ipfum  princi- 
pium  arcus  eft  .  Quare  in  aortae  potiffimum  ea  prima  fede  ,  ejufque  parte  ,  in 
quam  axis  oftii  cordis  ducit  ,  aneuryfmata  frequentifiima  reperiuntur  (e)  ,  ita 
Haller  Phyfiolog.  Tom,  II.  X  '        vero 


0)  Intumuit  in  tibia,  quafi  aneuryfma  paffa  ef- 
fet  Medic.  Muf  I.  n.  4.  ,  &  cum  refecla  ,  iterum- 
que  ligata  fuiflet  ,  poft  14  dies  fanguis  in  cellulo- 
fam  telam  effufus  erat  ,  ibid.  Aneuryrmauim  infi- 
nita  exempla  omitto  .  Aliqua  tamen  exempla  ofleae 
in  arteriis  fubnatse  naturae  addo  .  In  fene  aorta,& 
rami  abdominalis  fquamis  ofleis  varii  ,  Morgagn. 
fed.  cauf.  morb.  II.  p.  145.  In  vetula  incipiebat 
arteria  crufta  oflea  obduci  P.  C.  Fabricius  in  progr. 
ann.  174T.  Senibus  arterise  inferiores  oflefcunt ,  Pi- 
fcher  dt  fenio  p.  46.  In  decrepito  fene  plurimae  ar- 
teriaz  ofleae  ,  &  eo  magis ,  quo  pedibus  propior«  , 
Buchwald. 

(a)  L.  H.  p.  38, 


tb)  P.   163. 

Cc)  Nihil  exit  per  oftium  .  ut  credit  Pit  Cl.  ca- 
nalis  liberi  ,  cylindrici  .  Si  obftaculum  oppofueris 
iibero  motui  ,  ilatim  aqua  exfilit  Stehelin  de  pul- 
fu  p.  9. 

(d)  De  feparat.  fluidor.  p.  55.  56".   57. 

(e)  In  finu  maximo  Valfalva  pag.  131.  eaque 
tota  fede  ,  qua  aorta  dextrorfum  primo ,  inde  fiai- 
ftrorfum  fleftitur  J.  Baptifl,  Morgagn.  Adverf.  anat. 
II.  p.81.  Scbreiber  Elem.  pagji^  Michelotti  Com- 
ment.  Acad.  Bonon.  t.  1.  Lancifius  de  corde  & 
aneuryfm.  pag.  76.  no.  edit.  1718.  J.  B  Senac 
tr.  du  coeur.  T.  II  p  319.  Henkel  medic.  chir 
famlungen  II.    p-  39.    Warntr    ad  caf.  11.    Habent' 

ctiam 


. 


i^2  LIS.  VL  SECT.  II.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

vero  gra>ci  vitiofam  arteriaj  dilatationem  vocarunt  :  quse  manifefto  mfcetur  fc 
nixu  fanguinis  arteriam  undique  diftendentis  ,  fmgulifque  ab  iclibus  cordis  incita- 
ti.  Sed  etiam  in  eadem  fede  frequentiffime  oflfa  prreter  naturam  generantur  (f) 
in  fenibus  tamen  magis  (^)  :  ex  fquamae-  mufculofam  inter  &  intimam  aortsemem- 
branam  (h)  concrefcunt ,  molles  in  principio  &  lutofas  (;') ,  inde  callr  fimiles ,  de- 
mumque  cartilagineie  &  offea; .  Eas  inter  fquamas  quodcunque  molle  fupereft ,  id 
a  vehemente  cordis  impetu  ,.  quem  potentiorem  nunc  fuftinet,  deteritur,  diffolvi- 
tur  (£),  in  ulcera  abit,  &  denique  ita  eroditur,  ut  arteria  omnino  funeftoeventu 
difrumpi  poffit  (/) .  Exemplum  hujus  maximi  &  frequentis,  vitii  &  ipfe  vidi ,  & 
alii  viri  clariflimi  defcripferunt  (w).  Semper  autem  ,  quantum  ego  quidem  novi, 
offea  natura  cum  arterias  dilatatione  (n)  conjungitur  ,  ut  a  cordis  iropetu  &  fan- 
guinis  in  membranas  arteriiE  nixu  ,  utrumque  vititim  communem  caufam  habere 
confirmetur.  Ad  idem  denique  majus  aneuryfmatis  periculum  Natura  refpexit  , 
quando  nafcentis  aorta?  arcum  in  convexitate  denfiorem  (_»*)■  fecit  &  craffioreni 
(o).  Altera  fedes  aneuryfmatis  in  ea  parte  aortse  fuit ,  ad  quam  fanguis  ab  arcu 
repercuffus  allidit  (/>).. 


5.  VI. 


«tiam  exempla  Saportst  de  tumor.  p.  179.  Heifter 
annaf  Juh.  1725.  Anguftinus  F„rider.  Walther  de 
aneuryfm.  Fifcher  de  modo  quo  fe  offa  accommo- 
dant  p,  32.  Timra.  obff  18.  H.  F.  le  Dran  obf~ 
40-  Vir  eruditiff.  Dan.  Guil.  Triller  de  oris  ven- 
triculi  callof.  an&uft..  n.  17.  C.  G.  Stenzjt  de  aort. 
iteatom.  Phil.  Tranf.  n.  1706,,  Comment.  Lit.Nor. 
X73 1.  p.  30..  Schacher  progr.  de  mafr*  oflific.  Heuer- 
snann  phyfioh  t.  4.  p.  3.6.  Mekel  Berlin  T.  XII.: 
p.  44.  49.  Jentjf  courfe  T.  III.  p,  451.  Hunter  obf. 
Soc.  Lond.  t.  x.  p.  348.  Adjuvat  autem  ,  quod  ea 
pars  aortae ,  pro  ramorum  portione  tenuior  eft,'fe» 
cundum   Clifton  Wintringham  Vide  L.  II.  p..  49. 

Cf)  Chefelden  Anat.  of  hum.  bod.  L.  III.  c.  6* 
Jenty  1.  c.  Beck  de  palp  cord.  Dridier  tumeurs, 
obf  3.  Schacher  de  mat.  oifif.  Heuermann  1.  c. 

fg)  Opufcul.  pathol.  obf.  18.  19.  47  51:  Chefel- 
den  ibid.  Rhod.  Cent.  III..  obf.  63.  Vefal.  Exam. 
©bf.  fallop.  p.  36.  Lucas  of  Waters  t.  1.  p.  1580 
Bafs  Dec.  III.  obf.  4.  Buchwald  obf.  3.  Bidioo 
Exerc   II.  n.  X    Hunter  1.  c.  p.  16. 

(h)  Opufc.  pathoL  obf.  18.  19.  47.  51.  Crell  X. 
c  Schacher  !.  c.  Boehmer  prafat.  Fibras  mufculo- 
fas  anulares  offefcere  fcriptum  eft  ,  Memoir.  de  1* 
Acad.  des  Scienc.  1733.  p.  316.  Id  quidem  nun- 
quam  vidi  fadtum  effe  :  conf.  Cl.  Kulmus  tend. 
Achill    rupt.   n.  9. 

CO  J-  F"d.  Creli   de   art.  coron.   indur,  Opufc 


pathol.  obf*  47. 

(k)  Opufcu!.  .patholog.  obf.  18.  19-47.  Crell  L 
c.  III.  Plancus  de  monftris  in  fiphilicis  ulcera  & 
puftulas  frequentes  reperit .  Inde  rupta  demum  ar- 
teria  homo  periit  Mekel  t..  12-  Mem».  de  Berlin. 
p.  <5i.  63. 

CO  Opufc.  pathol.  obf.   51. 

Cm)  Chiftet  obf.  15.  Duvemey  traite  des  maU- 
dies  des  os^  t.  2.  p.  137.  Lancif.  de  corde  &  aneur. 
p.  118.  232.  251.  ed.  nov.  Melli  medic.  efamin. 
p.  173.  HiSoir.  de  V  Acad.  1701.  p^  28.  Mekel  1. 
c.  p.  44.  Vater-  1.  c.  Mem.  de  1'  Acad.  Roy.  des 
Scienc.  1711.  p.  79  feqq.  1733-  Vaharenghi  in  hi- 
Ilor.  II.  Guifard  traitev  des  playes  t.  2.  p.  455. 
Scardona  aphor.  de  cognofcend.  &  curand.  morb. 
t.  i.  p  83.  in  thoracis  hydrope  Henkel  1.  c.  p,  10. 
Fifcher  l.c.  p.  32.  Sharpe  operar.  p.  105  Comment. 
nov.  Acad.  Petrop.  t.  3.  p^  401.402.  Dauhenton  hi» 
ftor.  naturell.  t,  3.  p.  162-. 

Cn)  Aneuryfmata  arteris  offea  Philof.  tranf.  &. 
a<?9.  Morg.  Adverf.  II.  pag^  81.  Lzncif  poft.  I.  de 
mort.   fubit..^obf.  <5.  Mekel  1.  c.  p    46.  47» 

(n*)  Wintringham  Exp.  12.  13»  Ad  concava;  par- 
tis.  denfi-tatem  convex^  denfitas  fe  habet  ut  82.  ad 
81.  ut  50.  ad  49.  &c 

Co).  Craflities  convexs  partis  fe  habet  ad  conca- 
vse  crafiitiem  uti  8  ad  7.  &c.  ibid. 

(p)  Mskel  1.  c.  p.  44- 


MOTUS    LATERALIS.  i65 

§.  VI.  Porro  confirmatur . 

Sed  aiise  etiam  caura*  funt  ,  magis  propria?  animato  corpori ,  quas  prefTionem 
fanguinis  in  arteriarum  Iatera  determinant .  Eas  modo  tetigi  .  Nempe  unda  prior, 
ex  prioribus  nimis  nunc  fa?pe  repetitis  ,  tardius  fugit  ,  quam  fequitur  pofterior  , 
eftque  adeo  huic  unda»  pro  obftaculo  ,  cum  ea  progredi  nequeat  ,  nifi  priorem 
impulerit  ,  fibique  viam  coegerit  aperire  ,  five  quod  eodem  redit,  non  exit  de 
ultima  arteria  tantum  fanguinis ,  quantum  prima  cordique  proxima  arteria?  origo 
recepit .  Quare  denuo  ,  nafcitur  eadem  rerum  conditio,  quam  modo  propofui,  & 
poreft  tota  arteriarum  univerfitas  pro  unico  tubo  haberi  ,  cujus  pars  ultima  an- 
gnftior  ,  atque  adeo  cujus  ultimi  flnis  pars  cseca  eft .  Et  hic  iterum  ,  fi  perfecle 
cseca  foret  arteria ,  eaque  effet  unica,  totus  cordis  impetus  confumeretur,  partira 
in  impellendo  eo  cseco  fme  ,  partim  in  dilatando  reliquo  tubo  arteriofo,  ut  fpa- 
tium  fanguini  pararetur  ,  quem  cor  continuo  fubmittit  .  Id  autem  fpatium  uti- 
que  paratur  per  lateralem  preffionem ,  qua?  poteft  haberi  pro  prefiione  fanguinis 
ab  axi  ad  perpendiculum  in  latera  nitentis  .  Nunc  quidem  finis  arteriae  ca»cus 
non  eft  ,  &  fanguis  in  venas  pergit  tranfire  ,  neque  adeo  cordis  vis  penitus  in 
parietes  canalis  impenditur  .  Cum  vero  lentius  in  venas  fanguis  tranfeat  ,  quam 
quidem  a  corde  advenit  tanta  pars  preflionis  a  corde  adhibita?  in  dilatandam 
arteriam  impenditur  ,  quanta  eft  differentia  velocitatis  in  primo  arterias  princi- 
pio  ,  inque  fine  ultimo  ,  eritque  preflio  lateralis  ,  fi  reliqua  paria  fumferis,  tan- 
to  major  (?)  ,  quo  lentius  per  minima  fanguine  movebitur  ,  donec  infinita  fit , 
nempe  fola  motum  cordis  confumat ,  quando  nullus  per  minima  arteriarum  fan- 
guis  viam  fibi  aperit  0)«  ln-cochlea,  cum  hieme  lentiffime  fanguis  moveretur , 
aorta  decies  corde  amplior  facla  eft  (?*).  Sollicite  in  hac  preffione  demonftran- 
da  verfatus  eft  Vir  Cl.  Francifcus  Boijjier  (  r )  &  quidem  plurimum  ea  ad  inter- 
pretandum  mufcularem  motum  ufus  fuerat  Richardus  Jones  ,  neque  eam  preflio- 
nem  Jacobus  Jurin  (s)  ignoravit .  Conica  figura ,  cum  oftium  arterise  ulterius  mi- 
nuat  ,  adjuvat  preffionem  lateralem  ,  non  facit .  Nam  etiam  cylindricas  arterise 
puifu  agitantur,  ut  carotides  (t)9 

§.  VII.  Ejus  prejfionis  menjura . 

Hanc  preffionem  multa  funt,  erianr  in  vivis^  animalibus ,  quae  confirmant ;  ea 
nempe  phamomena  omnia  ,  quse  oftendunt  ,  ambitum  arteria:  in  vivo  animale 
creicere  ,  vicinafque  partes  corporis  repellere,  pulfus  equidem  ,  de  quo  uberius 
dicetur ,  digitique  percuffio  ,  arteriarum  inflammatarum  tumor  ,  fulci  ,  quos  arte- 
riae  oflibus  infcribunt ,  in  offe  fincipitis  ,  frontis  ,  occipitis ,  multiformi  aiiifque ; 

X    2  aneu- 


(q)  Jones  de  mufc.  motu  ,    Sauvages  loco  modo  orificii  trunci ,  dimlnuto  quadrato  orificii   rami  ob- 

€,ti  P'  *J1'                  ,  ilrucli ,  Sauvages  ingl.  p.  249. 

O)  Sit  ratio  amplitudinis  tubi  ad  foramen  pr)  n,  (q*)  Lifler  Exerc.'  Anat.   II.  p.  19. 

1.  &  altitudo  aquae  fuper  orificium  -    n   tunc  pref-  .     (r)   Nov.  Aft.  Acad.    natur.    curiof.  vol.  I.  obf. 

nn    — -  n  36.  p.    131    feqq. 

fio  ajqus  in  parietes  tubi    eft  = n.  Eer-  (s)  DifT.  VIII.  p.  71.  71. 

,,.,,..                           nn  (t)  Moneo  ,   ob  Cl.  St*belini    locum    nuper  ci« 

noulli  hydrodygn.    p.  260.    &  fimplicius  ,  preflio  ,  tatum .                                                                       .     .. 

quam  panetes    arteri»   patiuntur   eft  n    quadrato  ......;. 


1*4  LIB.  VI.  SECT.  II.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

aneuryfmata  ;  arterisc  offea*  obftruclas  (;«*);  compreffas  (x);  ligata  (/);  fovea» , 
quas  fibi  aneuryfmata  in  vertebris  aliifque  offibus  parant  ,  eorumque  offium  ca- 
ries  (?);  arteria?  a  cordis  impetu  ruptae  (a)  .  Menfuram  preffionis  lateralis  111. 
D.  Bernoullius  definivit  ,  ut  fit  aequalis  velocitate  integne  ,  quo  fanguis  de  fora- 
mine  Jibero  tubi  elaberetur  ,  diminutae  velocitate  atluali ,  qua  per  arterias  tranf- 
fluit  ( b )  tubumque  etiam  propofuit ,  in  quem  fanguis  de  arteria  nitatur  ,  &  in 
quo  altitudo  ejus  preffionis  menfura  fit  ( c )  <.  Difficilius  eft  affignare  ,  quanta 
pars  motus  a  corde  fanguini  impreffi  in  dilatanda  arteria  confumatur  *  &  quan- 
ta  progreffum  per  venas  eodem  urgeat  tempore  .  Magnam  iftam  portionem,  & 
priori  majorem  effe  ,  oftendi  poteft  ,  &  fatis  ad  menfuram  veriorem  accedi  . 
Kempe  uti  dilatatio  arteria?  eft  ,  ita  viciffim  ejus  ,  quas  proximo  tempufculo  fe- 
quitur  ,  conftriclio  .  Sed  ejus  conftriclionis  effeclus  eft  fanguinis  faltus  ,  qui  fit 
de  incifa  arteria  ,  dum  cor  remiffum  languet.  Motus  vero  progreffivus  tcftima- 
tur  ex  faltu  ,  qui  de  arteria  ,  quas  tota  refecatur,  eo  tempufculo  fit,  quo  cor 
contrahitur  ,  folufque  ,  abfque  arteriaz  auxilio  ,  fanguinem  promovet  .  Sed  ifte 
quidem  faltus,  qui  cordi  debetur,  manifefto  eum  fuperat  ,  qui  fit  ab  arteria*  vi 
contracliJi  ,  adeoque  fuperat  etiam  preffionem  lateralem  ,  qua»  huic  contraclioni 
sequalis  eft  .  Alio  etiam  modo  oftenditur  minorem  effe ;  quod  nempe  procul  du- 
bio  fyftoles  cordis  tempufculum  longius  eft  tempufculo  diaftoles.  Verum  in  fy- 
ftole  arteriarum  rejicitur  a  contradtione  parietum  ,  in  tubum  medium  ,  inque 
venas  ,  ea  portio  fanguinis  ,  quae  eafdem  arterias  in  earum  diaftole  dilataverat  . 
Si  plus  fanguinis  in  venas  mitterent  ,  arteriarum  iumen  minueretur  continuo. 
Ea  ergo  copia  fanguinis  eft  menfura  preffionis  lateralis  ,  qus  arteriam  dilatavit . 
Kunc  fi  tempus  ,  quo  cor  languet  ,  arteriave  contrahitur ,  duplum  foret  tempo- 
ris  ,  quo  cor  contrahitur  &  arteria  laxatur  ,  &  tamen  in  fyftoles  fua:  duplo  ten> 
pore  arteria  non  plus  fanguinis  in  venas  rejicerent  ,  quam  in  fubduplo  tempore 
diaftoles  ,  dimidio  ergo  minor  effet  vis  cordis  in  parietes  arteriarum  nitens  ,  ea 
vi ,  qua  fanguinem  cogit  in  venas  tranfire  (d) .  Aceuratior  menfura  pendet  a  cer- 
tiori  menfura  temporis  in  fyftole  cordis  impenfi,  qua  caremus  ,  &  quaz  omnino 
inventu  difficilis  eft  ( e ) .  Sanguinis  portionem ,  quae   artenam  diftendat ,  ad  f  to- 


tius 


(tf)  Lobb  of  fevers    p.  347.    In    mamma    ampu-  tcrris  aneuryfmaticis  Melli  1.  c.  p   173.  Micbelotti 

tata  arteriola  radiali    sequalis  Palucci    p.   301.    &c.  Cointn.  Bonon.  1.  c  Maloet  h  c.  SWvft  hc.    Vaha- 

Jtfire  dilatata  arteria    recurrens    poft  revinftum  in  rengbi  hift  II.  Guifard  lc.Daubento»  1.  c.Momicben 

cubito  truncum  Mollinelli  de  aneuryfm    t.  1,  f.  l.  obf.  14-  Severin  de  nov.  abfceff.  c.7.  Dodonteus  poft 

1.2.  f.  3.  vitis  hift.c.  35.  Harder  apiar.  obf.  86.  Duverney  I. 

(x)  Garengeot  oper.  de  chir.  t.  3.  p.  aao.  c.  Opufc  pathol.  obf.   31-  hjft.  a.  Matani  de  aneu- 

(y)  Warner  caf.    13.  Arteufyfma  fuper  vihcuUlm  .  ryfm.   p.  iif.  110.  lii.Lancif.  p.  110.   ea.  pnor. 

(z)  Valcarengbi   hift.    II.    Saporta    de    tumor.  p.  (b)  Hydrodyn.  p.  *«a.     Cl.  Boijfter  spfomat  per 

171.  Heifter  annal.  jul.  Guifard  1.  c.  p.   i^.0Dau-  quadratum  velocitatis  primogeniaj  fanguuns  m  prm- 

ienton  t.   3.  p.  171.    Rumler    obf.  81.  Duverney  1.  cipium  aortas  impulfi  ,    diminutum    quadrato  velo- 

e.  pag.  137.  451.  Marcot  Mem.    de  1' Aead.   1717.  citatis,    quse  fuper 'obftacula    in   fine  artenae  fupe- 

Duvernoi   Comment.    Acad.    Petrop.    t.  5-    P'  3^6.  reft ,  de  quo  quasritur  1.  c. 

Cbiflet  1.  c.  Nortwyck  in  praef.  ad  Nibelium,  Lan-  (O  Sauvages  de  inflamm.  p.  148. 

eifius  1.  c.  p.  ai8.  a3a,  Claviculae    ab   aneuryfmate  (d)  P.  140.   141-  Sauvages  Uc, 

erofae  Matani  aneur.  p.  143.  144.  ruptse  Ledean  obf.  (e)  L.  IV.  p.  313.    Certe  quadragefimse  parti  to- 

40.  vertebrae  deletae  Hunter  1.  c.  tius  minuti  fecundi  aequale  fecit  Schreiberus  alroag. 

Ca)  Conf.  L.  II.  p.  50.  L.  IV.  p.  314.  &  de  ar-  .  &  Stsbelinus  de  pulfu  p.  17. 


MOTUS    LATERALIS.  165 

tius    fanguinis  de  corde   expulfi  aeftimat  Schreiberus  (  /  ),  &  olim  Stepbanus  Ha- 

Ceterum  eo  minor  erit  preffio  lateralis  ,  eadem  pofita  cordis  vi  ,  quo  expedi- 
tior  fanguinis  circuitus,  &  eo  major  ,  quo  majora  offendit  impedjmenta ,  major 
adeo ,  fi  arteriam  ligaveris ,  obftruxeris ,  comprefferis ,  alio  modo  impediveris  (/?) . 
Oftium  aorta:  pro  vario  cordis  impulfu  inde  a  36.  ad  40.  &  50.  partes  dilatari 
(/')  seftimat  Vir  Cel.  Inde  deducit  Idem  Clariffimus  Jatromathematicus  ,  in  febre 
multo  majorem  partem  motus  a  corde  impulfi  in  arterias  dilatandas  confumi  , 
neque  adeo  perinde  aut  antecedentis  undas,  aut  fanguinis  circumeuntis  celerita- 
tem  augeri ,  tritum  vero  in  fanguine  maximum  oriri ,  inter  undam  infequentem  , 
&  priorem  illam,  quas  ipfi  eft  pro  obftaculo  (k).  Eam  quidem  obfervationem 
ita  interpretor,  ut  fim  memor,  fi  magis  dilatantur  arterias,  etiam  magis  contrahi, 
atque  adeo,  nifi  velis  arterias  in  febribus  in  aneuryfmata  abire ,  utique  celeritatem 
fanguinis  intendi ,  cum  &  cor  fortius  eum  humorem  projiciat  7  &  arterias  vehe- 
mentius  contracte  eum  potentius  promoveant . 

Ceterum,  quaicumque  hujus  dilatationis  menfura  fuerit,  certum  eft,  nifi  conti- 
nuo  a  contraclione  legitima  reparetur  ,  magis  &  magis  arteriam  dilatari ,  cum 
(ingulus  pulfus  aliquid  diametro  addat .  Neque  obftat  ,  quod  arteria  tenfa  magis 
refiftat  (/)  ,  aut  chordarum  flexiones  fint  in  ratione  ponderum  fleclentium  fub- 
duplicata,  atque  adeo  audla  vi  diftendente  ut  4,  flexio  arterias  augeatur  unice  ut 
2,  (/*)  ,  &  in  dilatata  arteria  fanguis  retardetur  (m)  .  Nam  fub  aneuryfmate 
eontracla  arteria  affecliones  habet  vafis  pene  claufi,  &  columna  fanguinis  arterias 
dilatatse  major  eft. 

J.  VIIL  Et  effe&us* 

Membranarum  arteria  denfatto  * 

Ab  eo  effeclu  initium  facimus,  qui  in  omni  animalium  genere*  inque  omrtibus 
arteriis  locum  habet .  Nempe,  dum,  fecundum  perpendiculum  fanguis  in  arteria? 
parietes  nititur,  primam  preffionem  impertit  intimaz  membranae ,  eamque  ab  axi  ad 
ambitum  expellit  ,  dum  exterior  illa,  laxiorque  cellulofa  teia  ab  iclu  fanguinis  re- 
motior ,  minus  preffa  ,  non  pari  paffu  ab  axi  removetur :  ita  fit ,  ut  arteria;  in- 
terna  membrana  ad  extimam  propius  accedat  *  &  anulus  ^  quem  arteria;  parietes 
conftituunt ,  minorem  in  qualibet  feclione  iatitudinem  aut  craffitiem  retineat ,  dum 
una  m  minus  fpatium  compacl*  membranoe  denfantur.  Id  phamomenon  equidem 
unice  in  arteriis  frigidorum  animalium  vidi ,  in  quibus  dilatatio  ab  expulfo  de 
corde  fanguine  nulla  fequitur  :  quin  vero  in  calidis  beftiis  iocum  habeat,  inque 
jpfo  homine ,  non  videtur  dubitari  poffe . 

In  frigidis  certe  beftiolis  manifefto  vidi  ,  &  frequenter  ,  dum  cordis  vis  lan- 
guet,  &  fanguinis  copia  in  arteriis  exigua  eft  ,  lumen  arteria:  parvum ,  fed  infi- 
gnem  panetum  effe  craffitiem  ( n  ) .  Ea  autem  arteria?  conditio   in  fyftole   arteria? 

calidi 


(O  Almag.  p.  131,    Venis    coronariis    drachmas  (I)  Senat  t    2.  p    208 

duas  adfignat  .  ^  Sauvages  de  i„flaaimat.  p.  154. 

« J  Hsemaftat.  p.  24.  (m  j  Morgan    mechan.    praft.   p<.  47.    conf.  Wia- 

\n)  L.  c.  p.  131.  Aneuryfmata  oriuntar  a  fangui-  tringkam  1.  c.  p  131. 

"VV™    "***&&*  extremis  contratfis  .  (n)  Second    Mem.   fur    le    mouvement   du    fang. 

ViMS5r    e  l  Acac1,  Roy    de  Berlic  j75S.  P-57-  Exp.  91.  9--  -*3- 
\k}j  Joia.  p.  39. 


i66  LIB.  VI.  SECT.  11  SANGUTNTS  PER  ARTERIAS 

ealidi  anlmalis  utique  adeft  ..  Deinde  ,  quando  redux  cordis  vigor  juftam  fangui- 
nis  penum  in  arteriam  impellit,  augetur  in  ranis*  arteriarum  lumen  (o)  ,  &  pari 
ratione  membranarum  craffities  diminuitur .  Sed  is  ftatus  diaftoles  arterio&  fimil- 
lirnus  eft.  Vidi  autem  lumen  arterias  inanis  non  majus ,  quam  membranarum  erat 
craifities  {/»),  vidi  minus  ($>),  vidi  duplo  minus  (r)  ,  vidi  denique  in  majori 
diaftole  triplo  majus  fuiffe  (s) ,  ut  omnino  fextuplo  arteria;  paries  &  minus  latus, 
&  una  denfior  reddatur.  Ita  ex  ipfo  fuo  elatere  arteriarum  membrana?  paulo  poft 
priorem  ftatum  ,  nativamque  laxitatem  recuperant  ,  quas  fyftoles  arterio£e  fpecies 
eft,  a  mufculofa  diverfa  ,  ipfifque  arteriis  communis,  qus  fibris  carneis  deftituun- 
tur .  Non  prsetervidit  penitus  hanc  denfationem  Jacobus  Keil  (t)  ;  exiguam  vero 
fecit ,  &  facilis  dederim  ,  in  homine ,  quam  in  frigidi  fanguinis  beftia  ,  minorern 
effe ,  cum  in  his  quidem  extima  membrana"  interiori ,  a  corde  impulfa?  ,  immota 
refiftat,  in  homine  vero  etiam  exterior  illa  eedat.. 

In  eadem  membranarum  arterias  denfatione  locum  habet  illa  ,  Pr<sceptori  (u) 
noftro  celebrata,  arteriolarum  comprefTio,  qua?  inter  majoris  arteriae  membranas 
ponuntur,  cui  certe  cooipreffibni  magnam  theoria»  fenii  ,  decrementi  (x)  mor- 
tifque  naturalis  partem  111.  olim  Senex  fuperftruxit .  De  fenio  alias  requiretur  : 
fufficiat  interim  monuiife,  majorum  arteriarum  vafcula  (/)  per  extimam  cellu- 
lofam  telam  diftribui ,  omnium  ergo  minimam  a  fanguine  per  magnum  tubum 
impulfo  preffionem  pati ;  neque  i-n  vivis  animalibus  ,  ut  certo  vkli  ,  ea  vafcula 
aut  inaniri,  aut  expaliefcere :  minima  vero  utique  vafcula ,  parumque  nota  ,  mu- 
fculofam  inter i  &=  intimam  tunicam  pofita  comprimi  poife  .  Neque  tamen  hanc 
caufam  eife ,  quare  adeo  frequenter  (^),  &  in  fenio  frequentius  ,  arterias  oifefcanu 
TvJam  eam  eaufam  in  fucco  eife  effufo,  alias  oftendi  (a) ,  neque  ignoravit  vir  Cl. 
J.  FrUericus  Crell  (b) . 

Ceterum  hsec  ipfa  hypofhefis  fecit  ,  ut  &  111.  olim  Pnsceptor  (c)  ,  &  fequaces 
ejus  viri  difcipuli  (^),  fanguinem  alio  tempore  in  tubum  magnum  arteriae  reci- 
pi  perfuafi  fuerint,  alio  in  vafcula ,  qua3  parietes  arteriae  percurrunt .  Verum  non 
eft  ea  arteri^  dilatata?  preifio ,  qux  vafcula  in  exteriori  cellulofa  tela  xircumpo- 
fita  didat . 

§.  IX.  Dilatatlo  arteria* 

Caute  oportet  hoc  critico  fsculo  progredi,  quo  vix  quidquam  eft  ,  quod  ho« 
minum  ingenium  non  follicitaverit .  Nos  quidem  i  calidorum  animalium  arterias 
dilatari,  atque  earum  axin  utcunque  augeri:  ,  in  diaftole  ,  fanguinifque  impulfu 
perfuadernur..  Sunt  tamen ,  qui  in  univerfum  in  vivis  ammalibus  arterise  dilata- 
tionem  videre  non  potuerint  (e)  ,  funt  qui  viaffim  contradionem  ab  arteriis 
abeffe  docuerint  (f):  funt  qui  in  pulfu  arteriam   potius   transferri  ,  aiiamque  in 

fedem 


Co)  Exp.  ?i.  9a.  $5,  183.  de  fenio  p.  4<5.  Conf.  Adolpi.  Bernh.  Vinkler  de  li- 

(p)  Exp.  t59.  71.  thiafi  vaforum  corp.  hum. 

Cqt>  Exp.  77.  (a)  Opufc.  pathotog.  obf.  47. 

"  XOExp.  77.  9»."-  (b)  De  art    coron  inftar  offis  lndurat. 

Cs")  Exp    -91.  C«D  Boetbaave  Praslech  t.  2.  p.  151. 

ix)  De  fang.  velocit.  p.  18.      .  (d)  Sckreibtr    Elem.    p.  197.    &    in  Almageft.  y. 

Cuypraeka.    io   Infi.    Tei  Med.    CCXllI.  T.  II.      ■aio. 

p.  154.  Schreiber  Elem.  p.  297.  {<e)  Apud  Stahe,linum  de  pulfib.   p.  3. 

\jl)  Inft.  rei.Med..  n  477.  CO  G.A.  Langguth  ,  quem  alias  excitavimus  3  it 

iy ,  L.  II.  p»  46.  aorxa  ab  officio  xordis  amulo  xemota  . 

{z)  Buchuald  obf.  3.  Vefal  1.  c.  Baff  I.  -c   Fifcber 


M  O  T  U  S    L  A  T  E  R  A  L  I  $.         .  ^7 

fedem  migrare ,  aliamque  a  priori  lineam  curvam  defcribere  pofuermt  (g) ,  quam 
ouidem  dilatatrione  fua  ferire  digitum  ;  perfuafi  ,  non  effe  ln  duabus  uncns  langui- 
nrs  volummis  fatis,  quod  fufficiat  (<*)  ,  ut  aliquod  inde  fenfibus  obvtum  in  dia- 
metris  arteri*  incrementum  nafcatur  .  Sunt  demque  ,  qui  hactenus  artenam  di- 
latari  dant  ,  ut  tamen  altera  diameter  decrefcat  ,  dum  augetur  altera ,  atque  adea 
arteria  in  disftole  ex  tranfverfa  ellipfi  in  eliipfm  abeat  (  t  )  ,  cu,us  major  nunc 
diameter  ad  priorem  perpehdicularis  digitum  fent .  Has  clarorum  virorum  cogita- 
tiones  primum  confiderare  necette  eft  ,  ut  pulfus  mde  phamomena  continuo  ler- 
mone  liceat  perfequi  t  '.'. 

Mihi  quidem  de  phamomeno  ipfo  dubium  nulliim  fupereft  .  Etii  emm  utique 
non  rarum  eft,  in  vivo  animale  incifo  pulfum  nullum  apparere  (£),  neque  vi- 
deri  arterias  dilatari ,  tamen  frequentes  fatis  obfervationes  funt  ,  Utique  dilatatio- 
nem  &'  oculis  (/),&' tartgenti  digito  fuifle  manifeftam,  ut  artenx  arcum  majo 
rem  defcribant  ,  dum  dilatantur  (m).  Poteft  autem  pulfus.obfcurari  a  debilttate  , 
a  fanguinis  jadura ,  aut  a  ■  coagulatione  . 

Menfuram  equidem  hujus  dilatationis  argre  video  fumt  pofle  ,  cum  unicq  lfctu. 
oculi  ea  dilatatio  abfolvatur,  neque  pulfilegium  a  Santlorio  (»>  promiflum  fatts  in- 
telligo,  neque  ceratn  aut  argillam,  cui  profundiorem  foveam  arteria  dilatata  im- 
primat  ,  natura»  progreffum  indkare  crediderim  ,  qua?  dilatationi  arteriar  reihtat » 
Stepbanus  Hales  (  /)  ,  ut  nuper  vidimus  ,  duas  tertias  partes  fanguinis  ex  corde 
expulfi  in  dilatanda  arteria  confumi  pofuit  ,  cum  tempus  -,'quo  arteria  5"  "j  W~ 
ftole,  duplum  faciat  temporis  diaftoles  .  /.  *4lpbonfus  Borellus  (/>)  arteriae  dtlata- 
tae  ad  contraclani  arteriam  eam  rationem  tribuit  ,  ut  fint  inter  fe  uti  63  ad  60  , 
calculo  quidem  ufus  non  optimo  .  In  aorta  ,  ex  calculo  tamen  potius  quam  ex 
obfervatione ,  Cl.  Boijjier  diftentionem  aequalem  fecit  uni  quarta*  parti  linear  (?). 
Ad  lineam  integram  auxit  CI.  olim  Weitbrecbt  (  r  )  ,,  cujus  e  re  erat  efle  quam 
maximam.  Sed  ego  quidem  haec  omnia  nondum  liquere  video ,  &  in  atiis  &  alns 
arteriis  aliter  fe  habere .  Utique  tamen  arteria  poplitea  impofitum  alterum  femur 
memorabili  aliquo  intervallo  elevat  r  &  in  pulfu  aqua  intumefcit  ,  in  quam 
federis  (x). 

Porro,  cum  CLlVeitbrecbt  a  dilatatione  arteria:  pulfum  fieri  ideo  negaverit(0, 
quod  omnino  nova  unda  fanguinis  ,  ex  corde  efFufa  ,  non  videatur  tantum  arte- 
riarum  fyftema  ita  ditatare  poffe  ,  ut  diferimen  oculo  manuve  diftingui  poflit, 
accuratius  pautum  oportet  hanc  difftcukarem  repetere  .  Si  nempe  aortam  pro 
unico  tubo  habueris  ,,  qui  contineat  fanguinis  libras  decem  ,  unciafve  ;6o,  tunc 
equidem  dux  ez  nova?  uncia  tubum  arteriofum  non  majori  ratione  dilatabunt  , 
quam  oclogefima  ,  qu«  quidem  menfura ,  fi  aortam  pofueris  uncia^  habere  diame- 
trum,in  ipfa  aorta  erit  linea?  pars  pene  oclava,in  arteria  vero radiair, cujus  dia-me- 
trum  eft  trium  ,  in  exemplo ,  linearum  ,  non  excedit  linea?  partem  26  .  Si  vero  , 
in  hoc  phamomeno,  dilatationem  arteriae  vere  obfervatam  in  diaftole  pofueris  arqua- 


lem 


(g)  Jof    Wtitbreebt  1.  c.  p.  516.  pere,  &  demiim,  qua  die  &  hora  asgri  a  ftatu  na- 

(hj   P.   31*.  turali  recedant,  quave  hora  augmtentum  febris  de- 

0'   Jacobus  Primhofe    de  ftrua.    fundam  ,  Plem-  finat ,     defirike  poflis  :  methodus.  vitand.  error.  p 

fii  p.  87.   Duciuin  centra    eum  virum  fcripfit  Bla-  18?. 

fiut  in   Munim^  tund.   Plempii  p    1  jj.  (o)  P.  24.  [.  c. 

(k)  Ad  Exp.  44.  Second  mem.  fur  le  mouv.  du  Cp)  Be  mot.  anim.  L.  II.  prop.  71. 

fang    Exp    ^o.  -       (q)  De  pulfu  p.   29- 

(0   lb.  Exp.  44,  4<?..  55.   s<5.  CO  P-'3'S- 

(m)   Caldani  Exp.  p.  1.  333.  '     (s)  Bircb  hiRory  t.  J.  p.  $16- 

(n)  Promittit  ejufmodi  ,    ut    motum  &  quietem  (t)  P.  314.  Numeros  matavi  ,  res  eadem  eft. 

artcri*  metiri  &,  differentias-    motuum.  133.  perci- 


i68  LIB.  VI.  SECT.  II.  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

lem  quartae  lineae  parti ,  aut  doti  lineae ,  facile  apparet ,  imparem  eflTe  tmtx  dila- 
tationi  producendae  modicam  illam  fanguinis  cophm ,  quae  nunc  maxime  de  cor- 
de  profiliit . 

Haclenus  huic  difficultati  conatus  eft  fubvenire  Ci.  Jofephus  Brun  (  u  )  ,  ut  ar- 
teriam  in  fua  fyftole  explanatam  ,  in  diaftole  in  circulum  abire  perfuadeatur :  8e 
:ita  ut  unice  radius  anterior  &  pofterior  arteriae  crefcit  ,  aut  folus  denique  radius 
antenor  :.  m  eo  a  Primirofw  diverfus  (*) ,  quod  non  perinde  difertis  verbis  tranf- 
verfam  diametrum  dixerit  minui  .  Sed  arterias  vivi  animalis  minime  explanatas  , 
&  utique  cylindricas  (y)  eflfe  conicafve ,  dum  fanguine  replentur  ,  certum  eft  , 
five  in  fyftole  nunc  conftituantur  ,  five  in  diaftole  .  In  demonftratione  etiam  , 
quam  non  dudum  dedimus  (^),  nihil  eft  ,  quare  lateralis  preffio,  in  aliqua  pun- 
cta  arteriae,  gravior  incumbat . 

Neque  ]ofice  Weitbrecht  nimis  anguftam  interpretationem  adopro  .  Nam  etiam 
rectae  arteriae  ,  &  nufquam  flexa» ,  pulfu  agitantur  alterno  ,  &  parem  habent  dia- 
ftolen.  Addit  Cl.  Scbreiber  ,  in  arteriis  minoribus  hanc  translationem  magis  lo- 
cum  habere  ( a  ) . 

Duobus  modis  autem  ea  ,  quam  propofuit  Vir  CI.  folvitur  objedlio :  five  mi- 
norem  facias  dilatationem ,  five  omnino  non  foli  undae  tribuas,qua:  nunc  de  cor- 
de  prodiit .  Manifeftum ,  mihi  quidem ,  videtur ,  eam  undam  partim  dilatare  fuam 
aortae  portionem  cordi  proximam :  partim  impellere  undas  priores :  ab  iis  undis , 
fuam  a  prioribus  pulfibus  velocitatem  retinentibus  ,  &  a  novo  impulfu  incitatis  , 
urgen  alias  undas  ,  quae  a  prioribus  pulfibus  a  corde  projeclae  funt ,  &  alias  aor- 
tae  regiones  expandunt  .  In  quot  enim  lubuerit  ,  columnas  divifo  arteriarum  fy- 
ftemate,  quadibet  columna  anterior  Ientius  progrediens,  a  nova,  quae  infequitur, 
urgebitur .  Ab  eo  vero  impulfu  undae  nuperae  in  priorem  ,  pulfus  potiffimum  na- 
fcitur .  Neque  ideo  pulfus  minus  eodem  iclu  oculi  per  omnes  arterias  fiet  :  id 
autem  unice  inde  fequetur  ,  quod  omnino  fequitur ,  pulfum  eundo  debilitari,  fi- 
ve  minus  atque  minus  arterias  in  fua  diaftole  dilatari  ,  quo  longius  a  corde  funt 
xemotae  (b) . 

Quae  nunc  pofui  ,  ea  ex  vivorum  animalium  contemplatione  manifefta  reddun- 
tur  .  Nam  quamprimum  languet  in  mortem  inclinatum  animal  ,  utique  mani- 
fefto  ferius  atque  ferius  pulfus  in  arteriis  a  corde  remotioribus  percipitur,  qualis 
fere  periftaltkus  per  inteftina  motus  proferpit  (  c  )  .  Quando  etiam  ifto  languore 
debilius  cor  nunc  faljt ,  omnino  folum  principium  magnae  arteriac  micat  (d), 
neque  ultra  pulfus  percipitur  ,  ut  faepe  me  in  hominibus  moribundis ,  alias  etiam 
in  viyis  beftiolis  me  vidifle  ,  jam  alibi  expofui  (d*)  .  Cum  polypi  in  utroque 
ventriculo  eiTent,  pulfus  in  carpo  nullus,  in  peclore  tamen  aliquis  (d**)  .  In 
vivido  animale  ha:c  tempufcula  ,  diftincla  utique ,  ab  ipfa  fua  velocitate  confun- 
duntur  (*),  Quam  exiguum  difcrimen  fit,  fatis  facile  intelligitur  .  Sint  in  arte- 
ria  tres  fanguinis  colunina* ,  neque  enim  numerus  rem  mutat ;  tempufculo  iclus , 

quo 


(u)  L.  c.  (r)  P,    \6i. 

Ca}  Obfeuriores  Cl.  viri  voces  fecerunt,  ut  eam-  (a)  Almageft.  p.  157. 

dem  utriufque  auftoris    opinionem  efle  putaverim  :  (b)  N.  12.. 

Ivicm.  fur  ie  mouv.  du  fang    p.   35.  Nunc  in  litte-  {s)  Du  Bordeu  recherch.  fur  le  pouls  p.  324. 

ris  rtctius  mentem  Cl.  Bnunii  edoftus,  lubens  mo-  (jd")  Second  memoire  exp.  85. 

neo,  minus  a  nobis  Cl.  virum  recedere,  quam  r«-  (d*")  P.   153. 

cedebat  Primiroftus  .  (d*«)  Pijfimius  p.  laj. 

Cy)  L.  II.  y.  38.  (e)  p.   143. 


MOTUS    LATEULIS.  r69 

ijuo  fecunda  unda  ferit  tertiam ,  differt  a  tempufculo  iclus  ,  quo  percurritur  a 
prima,  unico  difcriwine  velccitatis  ,  quo  fecunda  unda  fertur  ,  &  quo  prima  , 
Tota  velocitas  eft  ejufmodi  ,  ut  pes  percurratur  ab  unda  fanguinis  in  parte  mi- 
nuti  primi  forte  centefima  quinquagefima  five  tertiis  24  (/")  .  Decrementum  ve- 
Jocitatis  maximum  ,  a  corde  ad  ultimam  arteriolam  ,  (it  ,  ex  clari  viri  calculo 
ejufmodi,  ut  4  ad  j  (^ ),  &  ea  in  fec\e  fanguis  percurrat  ii2f  pedes  in  prirn» 
minuto ,  unumque  pedem  in  ejus  minuti  parte  jyt>  Sit  a  corde  ad  arteriam  ra- 

dialem  decrementum  celeritatis  dimidium  ejus  ,  quod  nafcetur  ad  arteriam  ufc 
que  capilhrem  ultimam.  Sit  ctecrementum  in  columna  fecunda  natum ,  tertia  par9 
decrementi  totius.  Percurrit  ergo  fanguinis  ex  corde  exeuntis  columna  prima 
fuum  pedem  in  24  tertiis ,  feritque  fecundam  abfoluto  hoc  tempufculo  .  Secunda 
idem  fpatium   intra  tttj.  eJus  minuti  primi ,  five  tertias ,  22T  percurret ,  &  fe- 

riet  tertiam  .  Et  tertia,  aliquando  lentius  mota ,  feriet  quartam  ,  in  radii  fulco 
pofitam  poft  tertias  21.  Totum  ergo  difcrimen  temporum,  quo  columna»  prima?» 
&  fecunds ,  &  tertiae  pariefem  arteria?  feriunt ,  eft  trium  tertiarum  ,  five  partis 
vigefima;  fecundi  jninuti  ,  &  pofitis  m  minuto  primo  puifibus  80  ,  difcrime» 
a>quale  erit  vigefima*  quintae  parti  unius  pulfus  ,  quod  quidem  difcrimen  anima 
non  percipit  (*') :  aut  certe  raro  ,  nam  &  Jofias  Weitbrecht  (i)  alio  &  alio  tem- 
pore  carotidem,  alio  carpi  arteriam  falire  obfervat,  &  ego,  obfcuriorem  aliquan» 
fucceffionem  in  corde  &  carpo  nonnunquam  percepiffe  mihi  vifus  fum  .  Vulgo 
nulla  temporis  fucceffio  obfervatur,  omnefque  fimul  in  toto  corpore  arteriae  pul* 
fare  videntur  (/) ;  alii  fubtilius  rem  rimati  nobifcum  fentiunt  (m) , 

§.  X.  Qu<e  pulfm  efi, 

Haec  alterna  arteriarum  micatio  eft ,  quam  medici  pulfum  vocarunt  ,  quo  no- 
mine  dilatatio  quidem  arteria*  potiffimum  intelligitur  ,  ut  tamen  ,  &  imagina* 
rium  tempufculum  utrum.que  fyftolen  inter  &  diaftolen  interpofitum  ,  eo  norai- 
ne  comprehendatur ,  imaginarium  inquam ,  perpetuo  enim  vel  increfcit  arteriai 
diameter,  &  diaftole  a  minima  latitudine  ad  fummam  pervenit  :  vel  vicifTira 
diameter  a  maxima  ad  minimam  diminuitur,  quod  totum  ftadium  eft  fyftoles  . 
Vix  noftro  aevo  neceffe  fuerit  pulfificam  facultatem  refutaffe,  qua?  nefcio  quomo^ 
do  fecundum  membranas  repat,  &  de  corde  fanguinem  advocet  .  Cum  tamen  ad 
expenmentum  Galenus  provocet  (»)  ,  etiam  noftri  fa*cu!i  audientiam  meretur 
Calamum  m  artenam  mifit ,  qui  progreffum  virtutis  pulfificap.  interrumperet  ;  vi- 
dit,  ii  tides  elt  CI.  viro ,  fub  eo  calamo  pulfum  ceffare  .  Neque  nuperiores  ciari 
vin  (©) ,  qui  parum  ceterum  Galeni  aucloritate  movebantur ,  penitus  nihil  in  hoc 
expenmento  veri  repererunt  (i). 

HaUer  Phj/ftolog.  Tom.  IL  Y  Dudurt* 


(f)  Conf.  L.  IV.  P.306.&C.  (m)  stbniber  Almageft    p.  j38. 

r3  1     Ar5'         ,  (")  An  fan§uJs  natura    in  arteriis  contineatur  c* 

^1-  IV-  P-3<*.                             ,  7.   Admin.ftr.  anat.  L.  VII.  c.  ult 

«  S  r  »31r7'  ICiem        P°PIitea  &  br*chialJ  obfer-  (0)  Obfcuriorem  certe    fub  calamc    pulfum  fleri 

ev\  r '>   Sen"e;    .                  .  fatetur  Harveius  Exerc.  Ill-p.  n4    neque  aut  Wa- 

Ex  l    J'T,     * '■«    Pat'       JlL  C:l\HTl  laUSul  C    P-  4°4-    3Ut  ^dnius   diff.ntit    neuro- 

fnT»      l  r'         l      ?t<Xm'  Wal£US    in   Epift'   L  V*Vh-   P"  1J-  aut  /•  B.Senae  T  U.  p.  «4 

™L£voZmj' 40S>  deque  auris  arteria  Di"  f,°  vincul° in  arter,am  injea° fub  )in°  puifitf 

verne,  de  1  ouie  p.  20*.  nullus ,  Morgagn.  fed  tauf.  morb.  I.  p.  «8.  V 


170  LIB.  VI.  SECT.  77.  SANGUTNIS  PER  ARTERIAS 

Dudum  tamen  Vefalius  (p)  experimentum  repetiit,  &  utique  fub  calamo  arte- 
riam  micafie  vidit ;  idemque  periculum  &  Thomas  Cornelius  Confentinus  (<y)ke- 
ravit,  &  Phmpii  defenfor  (r)y  &  Raymundus  Vieuffens  (s)  .  Deinde  &  a  corde 
pulfum  fieri  idem  Vefalius  (t)  recle,  &  ante  Harveium  (u)  monuit  .  Porro  pul- 
fum  cum  cordis  fyflole  conjungi,  Realdus  ColumbusxzXi<\mt(x) ,  &  Harveius(y). 
Sed  nimis  facile.eft  unda?  iter  videre,  qua?  ex  corde  advenit  ,  arteriamque  ele- 
vat ,  cxque  arteria  incifa  profilit :  nimis  etiam  manifcftum  eft,  arteria  ligata  (  ^  )s 
aut  obftru&a  (a) ,  pulfum  cefTare ,  quando  fanguinis  a  corde  in  arterias  fluxus 
avertitur,  &  perrnde  deftruclo  corde ,  &  una  ligatis  umbilici  arteriis  ,  placentse 
arrerias  non  pulfare,  ipfius  Galeni  experimento  (b)  &  incifa  arteria  %  ut  de  ejus 
vulnere  fanguis  erumpat ,  ultra  fedem  vulneris  pulfum  toiii  (c) . 

Omitto  aiiquos  recentiores  medicos  }  qui  ab  elatere  fanguinis  jpulfum.  deri- 
vant  (d). 

*'"N  §.  XI.  *Act  antiquitates  pulfus  » 

Nimis  manifefta  oculis  eft  &  digitis  arteriarum  micatio  ,  &.  in  vivi  hominis 
non  uno  membro,  &  in  animaljbus  fpirantibus  :  neque  potuit  hominum  me- 
moriam  diu  effugere  Dignitatem  vero  nacta  eft  ,  poftquam  medici  &  in  Chi- 
na  (e)y  antiquiftimis  jam  temporibus,  &  in  Grascia  fignum  morbi  &  naturae  vi- 
res  definiturum  a  puifu  repetere  ceperunt  .  Hippacrates  arteriarurn  puL- 
fum  non  ignoravit,  ad  numeros  tamen ,  adque  fubtiliora  difcrimina  non  eft  pro- 
greffus.  Praecipua  loca,  quie  de  arteriarum  fubfuitu  habet,  paucis  repeto.  Qui- 
bus  vehementer  in  cubito  vena  pulfat ,  ii  ad  infaniam  proni  funt  (/)  .  In  velo- 
ciftimis  morborum  puifus  creberrimi  &.  maximi  (g)  .  In  lethargo  pulfus  fepul- 
tus  (h).  Alia  loca  iedtor  requiret  (-')  .  Herophilus  (k}  ,  fubtiliter  in  hac  obfer- 
vatione  verfatus,  pulfuum  rhythmum  ad  numeros  menfuramque  revocavit  ,  fed 
ejus  quidem  viri  opera  interierunt .  Galenus  (/>  eo  majorem  in  hoc  figno  labo- 
rem  pofuit,  quod  ab  Hippocrate  pene  detertum  videret  .  Divifiones  vero  &  cla£- 
fes  adeo  fubtiiiter  compofuit,  ut  ad  leclos  segri  puifuum  fpecies  dimxilius  adgno- 

fcas , 


(p)  De  fabric.  corp.  hum.  p.  819.810.  J47» 

Cq)  Progymncfm.  p.  174.  C=>  Attil.  Bulgtt  (Te  cordis  affefr.  p-  17- 

<0  Munit.  fund.  Piemp.  p.  105.  (d)  Deidiev  anat.  raifonrt.  p.  300. 

(s)  L.  c    p.aj.  CO  Exft.^t  puifuum  theoria    in  medici  Lipe  opt- 

q)  i.c.  re  Nuy-Kitig  &  ipfe  citatur  auftor  Roangti  tertius 

<u)  L.  c.  p  5S-a7i.&c.  imperii  princeps .  Chyer  Med.  Sinens.  p.i<5. 

.    (x)  De  re  artatom.  p    57.  Cf)  Epidem  II.  Seft    V. 

-     Cy)  Hawsi  diff  3.  p-.-aitf.  17T»    Wal*9f  l  c.  p.  (g>  Eptdem.  IV. 

393.  Second  Mem.  fur  !es  part.  fenf.  &  irrit.  Exp.  C^  Pra?not.  Coac    L-  I.  n.  145. 

314.  546.  548.  549    550.  554.  &c  CO  Coac%  prasnot»    L    I.    n.  130.  131.  134.   Sf. 

iz)  Faliofr   de  partib.    fimilar.    p.  170.    Plemp.  ttiQ/,  irpo<pn?  • 

&indam.  med    p.    J17.  Ent  apoiog.  pro  circ.  fang.  (k)  Apud  Galenunt  de  puJfuum  different.    L.  II. 

p.  j5*  (1)  In  quatuor   modo   citati    operis    libris    &  in 

(a)  Vieuffens    p.   24.    Corde   a    polypo   obftrutto  iv„  I.  de  dignotione  pulfuum  ,  aliifque  quatuor  de 

Atphyyja  Maiphigb.  pofthum.  p.  45.  faliftteri  oper.  caufis  puifuum  ,    iierumque    aiiis    perinde  quatuor 

t.  5.  p.   191.  Welfcb  epifa?.  obf.34    Riolan  ad  C.  de  praecognitione  ex  pulfibus  .    Miiifica    vero  pro- 

Saubin  p.  764    Piflinius  de  diabcte  p    125.  priae  peritiae  in  praefagio   ex  pulfibus   exgjnpla   &<&* 

Cb)  De  util  •part.  L.  VI.  c.  u!t.  Conf.  L,  IV.  p.  ducit . 


MOTUSLATERALIS.  17 t 

fcas,  quas  feparavit.  Tnter  nuperiores  medicos  jufto  libro  de  pulfo  Struthlus  egit 
(»»):  ad  numeros  potiffimum  revocavit  Joannes  Floyer  ,  ad  notas  muficas  reduxit 
F.  N.  Marquet  (  »  )  ,-  novas  fpecies  ,  earumque  fpecierum  fignificationes  detexit 
Francijcus  Solano  de  Luques  (  n  *  ) ,  &  longe  ultra  Solanum  progrelfus  nuperus 
auclor  (0) .  Meretur  res ,  a  medicis  aliquot  paginarum.  patientiam . 

§,  XII.  Pulfus  arterioft  fedes . 

Diximus  in  calidis  animalibus  majorem  partem  arteriarum  manifefto  micare  ,. 
minores  vero  arteriolas  in  fano  homine  confpicuo  pulfu  non  agitari  (/>).  Alias 
.tamen  in  corpore  humano  regiones  fijnt  ,  in  quibus  pulfus  &  manifeftior  eft ,  5c 
a  medicis  frequentius  interrogatur  :  five  ,  quod  arteria  paucis  mufculis  protega- 
tur,  five  demum  ,  quod  os  fubjeclum  habeat  ,  atque  adeo  firmiter  fulta  digito 
tangente  melius  refiftat .  Vulgo  tangitur  puifus  in  arteria  radiali  ,  dum  radii  le- 
niter  excavato  fine  fuftinetur  ,  prius  paulo  ,  quam  conflexa  circa  radii  finem  ad 
dorfum  manus  fe  recipit  ( g ) .  Chinenfes  etiam  in  eo  loco  tres  regiones  arterias 
diftinguunt  ,  quibus  proprias  fiias  fignrficationes  diftribuunt  .  Proxima  temporalis 
eifet  arteria ,  qua  parte  fupra  jugam  cutem  inter  (  r  ) 1  .&  cellulofum  durumque 
temporaiis  mufculi  involucrum  adfcendit  .  Sic  labialis  arteria ,  dum  cutem  in- 
ter  (s)  &  marginem  maxilla?  inferioris  flexuofa  ad  faciem  tendit  x  &  arteria  po- 
plitea  medios  inter  femoris  condyios  intercepta  (t)  ,  &  ophthalmicas  arteria;  ri- 
mus  (w),  qui  de  orbita  ad  faciem  erepit ,  &  fepti  narium  arteriae  $x)  ,.  &  digi- 
torum  (/ )  non  obfcure  micant  ;  manifeftiffime  vero  arteriae  frontaiis  rami  ,  qui 
in  ipfo  fonte  pulfauli  puerorum  cum  aliis  ab  occipitali  trunco  furculis  (  ? )  coa- 
veniunt.  Sed  eriam  tibialis  anterior  arterise  puifus  inter  hallucem  proximumque 
pedis  digitum  facile  percipitur  (a).  Deinde  de  altero  genere,,  offibus  non  fulto  , 
carotidum  pulfus  plerumque  in  coilo  tangitur  {b) ,  nifi  adeps  truncum  fepeJivent, 
&  in  labii  coronaria  utraque  ( c  )  micatio  manifefta  eft, 

Non  ideo  non  aliis  in  corporis  humani  partibus  micantes  arterise  percipiuntur. 
Aliquando  alia  a  vulgari  naturae  fabrica  eft  ,  uti  vidi  in  dorfo  manus  magis  , 
quam  in  ultimo  radio  ,  evidentem  pulfum  fuiffe ,  procul  dubio ,  quod  arteria  ra- 
^ialis   majori  trunco  ^d  dorfum  jnanus   tetenderit   cuti   vicmior,  &  fimile  apud 

Y    2  CL 


(rrf)  Sphygmica  ars  fuper  uoo.  annos  perdita  ; 
Bafil.  i^s.  8. 

00  In  libello  "Nanceyi  edito  an.  1747.  noirvelle 
methode  pour  appendre  a  connoitre  Je  pouls  de  1' 
homme  par  les  notes  de  mufique  . 

(n*)  ln  lapide  lydio  Apollinis  ,  cujus  compen- 
dium  edidit  Jaco-bus  Nibell  cum  titulo  :  Nevv  and 
extraordinary  obfervations  concerning  the  pulfe  , 
Londou  1741.  8.  Inciduum  in  primis  pulfum  pri- 
irius  definivit  . 

Co^  Recherches  fur  Ie  pouls  par  rapport  aux  crl- 
fes,  Paris  1756.  Ejus  viri  obfervationes  confirma- 
vit  Cl.  Mkhel  in  obff.  fur  le  pouls  ,  Patis  1758. 

(p)  P.  146.  147. 

00  Tab.  tot.  corp.  ant.  in  fafc.  VIII.  C 


(r)  Ibid 

(s)   Ibid.  Z.  d. 

(i\   Ibid.  tab.  poft    ad  N. 

(u)  Fafcic.  Vll.  t.  7-  f-  !•  fafc.  VIII.  jp  tab, 
anter. 

(x)  Fafcic.  IV.  t.  1.   12. 

(y)  Scbelhammer  de  cord.  &  pulm.  offic.  n.  6%. 
^e  puKn  p.   31. 

(z)  Fafc.  Vill.  p.  59,  T.  p^ft  C.  V. 

(a)  Pulfum  eo  loco  tan^i  poffe  Amatus  Cent.  I, 
hift.  96. 

(b)  In  febribus  acutis  vehementer  fal-t  Sflvs  de 
la  faipnee  p   349.   Banholtn  cent    I    hift.  18. 

<c)'lbid.  x  &  g  &  fafc.4.  t.a.  y.k.k 


■272  LJB.  VI.  SFCT.  II.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

Cl.  virum  exemplum  rtf  eiio  (/.  ) .  Alias  in  morbo  caufa  eft  .  Ita  in  abdomine 
aorta  duplo  amplipr  pulfurn  effeciffe  videtur  (e)  .  Eft  ubi  fola  macies  fecit ,  ut 
ejus  arteria?  pulfus  per  abdominis  tegumenta  perciperetur  (/).  Eft  ubi  gaftroepi- 
ploica  arteria  (^),  aut  cceliaca  ,  faliens  tacla  eft  (£),  quo  iienis  pulfum  refero  , 
a  Nkolao  Tulpio  defcriptum  (  /  )  ,  adeo  non  infrequens  malum  ,  ut  pro  fympto- 
fnate  fp.ecifico  colica?  piclonum  a  Francifco  Citois  (k)  habeatur,  &  a  Zaccbia  in- 
ter  hypochondriacorum  fymptomata  referatur  (/)_.  ObftrudHo  qusecumque  ,  aut 
fanguinis  rnajor  congeftio  ,  infolitas  pulfationis  caufa  fuiffe  videtur  .  Aorta?  forte 
pulfus  fuit ,  quem  inter  fcapulas  hvpochondriacarum  &  hyftericarum  mulierum 
Raulinvs  faepe  expertus  eft  (m)  .  Sed  etiam  cordis  pulfus  non  eodem  femper 
Ioco#percipitur.  Surfum  dextrorfum  ad  fecundae  &  tertis  coftae  intervallum  mi- 
graverat  (w)  in  a?gro,  cui  aorra  in  magno  arcu  vitiofe  dilatata  fuerat .  Sed  etiam 
€go  nuper  in  juvene  totum  peclus  pulfare  &  vidi  ,  &  audivi ,  &  tetigi ,  cum  a 
morte  pulmones  denfi ,  &  vifcida  pleni  materie  ,  cor  autem  infolita?  molis  effet . 
Sed  cartilagine' mucronata  cor  pulfavit  (»*)• 

Contra  non  abfque  exemplo  eft  ,  in  carpo  nullum  omnino  pulfum  percipl 
potuiffe  ,  aut  in  aitero  (o),  aut  in  utroque  (/>).  His  hominibus  ,  fi  integrae  va- 
Jetudinis  fuerint  (q)  ,  poteft  arteria  radialis  minima  fuiffe  ,  uti  paffim  arterise 
diametro,  perinde  ut  itinere  ,  ludunt  ,  &  radialis  arteria  omnino  nonnunquam 
e^igua  fuit,  cum  ejus  locum  vel  interoffea  arteria  teneret  (  r  )  ,  vei  ulnaris  , 
praster  folitum  amplior  (s).  Poteft  etiam  valde  profundo  loco  pofita  (t)  arteria 
micationes  efricere  obfcuriores  :  poteft  per  vuinus  tota  ea  arteria  periiife  (u)  , 
uti  certe  duobus  in  juvenibus  vinculo  ipfe  arteriam  medicam  intercipi  jufli  , 
eum  chirurgi  non  alia  ratione  contumacem  bsemorrhagiam  fuperare  poffent ;  po- 

teft 


(d)  Tulp  L.  3.  obf.  45.  Brtibier  de  1'  incert.  des 
3gnes  de  la  mort  ,  Efchenbacb  contin.  obf.  rar.  p. 
68    Alberti  Med.  Legal.  t.  6.  obf.  24. 

(e)  Blanchard  Chirurg.  p.  431.  Bontius  obferv. 
S.  L.  III.  med.  Ind. 

(f )  Winslovvium  &  Sylvam  de  la  faignee  p.  349. 
Cg)  Mav.chart    de  pulfu  crepitante  n.  XI.  Berigt 

Van  een  Siaapziekte  te  Stolvvyck  p.  23  Columbus 
*ie  re  anat.  p.  2<58.  Sed  etiam  Pechclini  hiftoria 
exftat  L.  a.  obf.  6.  &  Salmvthi  cent.  I.  obf.  46.  & 
Sevenni  med.  efficac.  angiolog.  p.  41.  de  abfcetT. 
«ov.  cbf.  C.  X.  p.  206.  EO  retulit  211.  Senac  pulfum, 
cjuem  gaftroepiploicaj  arteriaj  alii  tribuerunt  t.  4. 
f.  207.  441.  Palpitatio  ventriculi  cum  motu  cordis 
fynchrono.  Woodvvard  eafes  p.  255. 

(h)  Rfola:t  Enchir.  Anat.  Pathol.  p.  218.  Memoir. 
We  r  Acad.  des  Sciences  1750.  p.  134.  cum  a  coli- 
*a  inteftina  gangrsenam  concepiffent  .  In  oftogena- 
ria  a  paftu  pulfabat  Paaarol  Introm.  I.  Pent.  V. 

CO  L.  II.  obf.  28. 

(fc")  In  proprio  de  eo  morbo  libello  p.  »19. 

0)  Dc  feypochondria  p.  35.  165. 


(m)  Des  vapeurs  p-  i9>  ,     • 

(n)  J-  Philippus  Burggraf  vir  clar.  sn  Eph.  Nat. 
Cur.  vol.  X.  obf   39- 

Cn*)  Saccus  conf.  ult.  p.  6$. 

(o)  Bartholin  hift.  4»-  Centur.  IV.  Spindler  obf, 
10.  Rhodius  obf.  44/  Cent.  II.  Eph.  Nat.  Cur.  Dec. 
I.  ann.  9.  10.  obf.  61.  Dec  II.  ann  2.  obf.  48. 

(p)  Spfndier  obf,  29. 

(q)  Apud  Balduinum  Ronffeum  Epifi.  XI.  Rbod 
L.  ll.obf.  4*. 

C)  Fafcic.  VI.  icon.  anatomicar.  p.  33. 

(s)  In  eo  forte  exemplo  ,  in  quo  pulfus  in  car- 
po  nullus ,  in  cubito  fuit  j  Recherches  fur  le  pouls 
p.  323. 

CO  Hac  conjeflura  olim  Struthius  prsfagium  fu- 
neftum  declinavit  ,  quod  a  pulfus  defe&u  medici 
fumferant  I.  c.  p.  85. 

fe  (u)  Strvtbius  p.  26.  Inde  reparato  per  anafiomo- 
fes  fanguinis  in  arteriam  incifam  confltixu  ,  pulfus 
aIiquot°  a  vutnere  diebus  reftituitfir  i  Chirurgi 
anweifung.  t.  a.  p.  800.  &G. 


M  O  T  U  S    L  A  T  E  R  A  L  I  S.  i?s 

teft  contractior  fuiffe  truncus,  ut  cordi  anguftia  fua  refifteret  (x),  aut  denique 
omnino  denfato  fanguine  repleta  motum  amififfe,  quale  ego  vitium  in  aorta  & 
carotide  reperi  (y),  Bontius  in  vena  cava  vidit  (^).  Aliquid  ejufmodi  fubeffe 
videtur  in  asgro,  cujus  fmiftra  manus  abfque  pulfu  calore  &  fenfu  fuit  ,  &  de- 
mum  in  gangrsnam  tranliit  (^*).  Sed  de  his  vitiis,  deque  caufis,  qux  pulfum 
in  univerfum  intercipiunt ,  alias  reclius  dicetur . 

§.  XIII.  Pulfuum  difcrimina, 

Pulfus  frequens  &  celer  . 

Pulfus  in  univerfum  menfura  eft  virium  ,  quas  cor  in  promovendo  fanguine 
jmpendit  ,  rariores  enim  exceptiones  hic  omittimus  ,  quse  faciunt  ,  ut  abfque 
cordis  vitio  pulfus  mutetur  .  Frequens  adeo  pulfus  erit  ,  quoties  cor  in  dato 
tempore  pluries  contrahitur  .  Celer  erit,  quando  cordis  fyftole  in  quam  minimo 
tempufculo  abfolvitur. 

De  celere  pulfu  &  frequenti  dubitatum  eft  ,  num  feparari  pofTint.  Utique  di- 
verfos  effe,  &  antiqui  auclores  funt  (a),  &  recentiores  (  b  )  ,  interque  eos  pria- 
ceps  Georgius  Ernejius  Stahl  (  c )  .  Sed  etiam  mihi  manifefto  differre  videntur  . 
Poffunt  perinde  in  minuto  primo  fexaginta  pulfus  effe  ,  &  tamen  cordis  fyftoie- 
in  breviori  tempufculo  abfolvi  ,  quam  prius  folebat ,  ut  diaftole  longior  fit .  Id 
jta  fe  habere  poffe  ex  animalium  frigidorum  ,  exque  incubati  pulli  contempia- 
tione  liquet  .  Nam  frigidorum  ( d )  animalium  pauci  in  minuto  primo  pulfu? 
funt  ,  quod  intervalla  duorum  pulfuum  maxima  fint  ,  non  quod  adeo  lente  cor 
contrahatur  .  Ita  etiam  in  pullo  (e)  ,  qui  ovo  continetur  ,  certus  vidi ,  infre- 
quenriffimum  equidem  pulfum  fuiffe,  ut  in  minuto  hora?  quatuor ,  duo  ,  &  de- 
nique  unica  cordis  effet  fyftole  :  &  tamen  finguli  pulfus  magna  celeritate  ab- 
folvebantur. 

Id  contra  dederim  Cl.  viris,  &  contraria?  fententiae  aucloribus,  Friderico  Hof~ 
mann  (f),  &  tArchibaldo  Pitcarne  (g),  irt  homine  fano ,  aut  non  infolitis  cegri- 
tudinibus  occupato  ,  pulfum  celerem  difficuker  a  minus  celeri  diftinoui  (h). 
Cum  enim  in  unico  primo  horae  minuto  arteria  ociogefies  micet,  &  tempus  " 
quo  falit  ,  vix  fit  temporis  unici  pulfus  tertia  ,  erit  tempus  fyftoles  cordis  --- 
minuti  primi  ,  five  tertiarum  quindecim  .  Si  his  tertiis  una  aut  altera  tertia^ac0-" 
cefferit  ,  aut  fi  viciffim  decefferit  ,  non  facile  fatis  in  taclu  fubtilitatis,  inque 
anima  velocitatis  erit  ,  ut  exile  incrementum  percipiat  vei  decrementum .  Si 
tamen  rariffimus  ,in    homine   pulfus  obtinuerit  ,   non  negaverim  ,  facilius  difcri- 

men 


(%)  A  contufione    arteria    comprefTa    eoaluit,  ut  thol.  de  Moor  cle  methodo    docemii    medicinam  p. 

pulfus  nullus    perciperetur    Marand.  Mem.  de  1*A-  18. 

cad.   1736.  p.   327.  (O  In  progr.    de  diflerent.    pulf.    celer.    &  frc- 

(y)  Progr.    ad  difp.    Cel.   Zinnii    inque  opufcul.  quentis  in  noftrar.  dtff.  t.  2.  recufo. 

patholo».  obf.  19.  10.  00  Tarditas  nempe    in  anguiiJa    conf.  Suhelirt. 

(z)  L.  e.  non  quidcm  inde  mutato  carpi  pulfu  .  de  puifu  p  16. 

Cz*)  De  Haen  rat.  med.  t.  3.  p.  146-  147.  (e)  Memoir.  fur  la  formation  du  cocur  t.i.  p  ijj, 

Ca)  Gahn.  de  different.    pulf.   L.  I.  c.  7.  Phila-  (f)   Med.  fyftem    t.  1.  p.  113. 

rtt/L  ^C"  ^s^  E'frn-  nie^-  mathem.  p.  45». 

(fa)  Thomas  Mcrgan  philof.  princip.    of  medeci-  fJO  Stshelin  l.c.  p.  17. 
■e  .p.  4C0.  G.  C-  Schelamrr.er  de  pulfu  p.  417.  Bar- 


i74  LIB.  VI.  SECT.  11  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

men   percipi  ,   &   diftinxit  certe  StahUus  ,   ut    iongiffimum   inter  omnes  pulfura 
faceret  febris  quartana»  (0.  . 

iterum  rationi  confentire  videtur  plerumque  celentatem  pulfus  cum  frequen- 
tia  in  homine  conjungi  ,  quamdiu  vires  certe  fufficiunt  ,  ut  idem  pulfus  una  & 
celer  fit ,  &  frequens .  A  ftimulo  enim  fortiori  ,  &  abundantiori  ,  cor  &  celerius 
contrahitur,  &  una  frequentius  (&). 

§.  XIV.  Ejus  pulfus  caufa. 

Et  frequentius  cor  contrahi  &  celerius  intelligo  ,  fi  ^ftimuletur  acrius ,  aut  fti- 
muli  fit  impatientius.  Ergo  pulfum  frequentem  facit ,  unaque  proculdubio  cele- 
rem  ,  magis  irritabilis  cordis  indoies  ,  ex  qua  fit ,  ut  ab  unda  fanguinis  minori 
recepta  ,  cor  tamen  efficaciter  ,  ob  innatam  quafi  pruriginofam  teneritudinem , 
ad  contra&ionem  follicitetur .  Hinc  celerior^  pulfus  nuper  nati  hominis  (/),  in- 
fantum  (  m)  ,  &  junierum  animalium ,  &  in  univerfum  animalium  minoris  mo- 
lis  («'),  quibus  uti  tota  corporis  fabrica  tenerior,  &  tenuiora  nervorum  involu- 
cra,  ita' fenfus  etiam  acrior,  &  cordis  mufculi  magis  irritabiles  funt.  Golumbae 
pulfus   funt  fupra   centum  ,   cani  78  &  ultra  (0).  Arieti  65  (/>).  Bovi  36  &  38. 


H&Q  denique  pracipua  ratio  fuerit ,  quare    feminis ,  &    vegeti  jngenii    hominibus 

puifuum  ,  etiam  in  recla  valetudine,  major  fit  frequentia    (1).  Ob  eandem   ratio- 

mm  opium  pulfus  minuere  dicitur  (/Jb    #ve  mtus-  fumtum  fuerit  (x)t  five  uni- 

ce  exterjus  cordi  circumfufum  00 » 

Alte- 


(0  In  mcrbis  diftingui  poffe  BelUnut  de  urin. 
&  pulf  p.  72  /j 

(k)  hsec  reciproca  fatit  T.  Movgan  1.  c.  led  non 

perfuadet » 

(1)  Robinfon  Effays  p.  I5<*. 

(m)  Stmthius  p.  193-  Robinfon  p  134-  Lifter de 
humofib  p.  33.  Rivtn  de  palpit.  cord.  Fr.  Boif- 
fitr  embryolog    p.  13*  claffes  morb.  p.  34. 

(n)  L    V.  p.  91-  &  L    VI.  S.  3-  «•  »*•     ., 

Co)  Browne  Langrisb  Exper.  cum  aqua  lauro- 
ceraC  faft.  V.  Omnino  97.  Hales  p.  3«- 

Cp)  Hales  haemaft.  p.  vj. 

Cq)  Sauvages  de  la  maladie  des  boeufs  p.  10. 
Mera.  de    1'Acad.  Roy.    des  Scienc.    1748.  p    138. 

Cr)  mles  hamaftat.  p.  ft.  &  32-  £•  Langrish 
Exp    IV. 

(s)  Gillius  de  elephanto  p.  503- 

Ct)  Bradley  philof  account  of  the  Works  of 
nature  p    119. 

tu^  Floyer  pulfewatch.  p.  3S».  Pulfus  numerat 
134.  Primis  diebus  pulli  «ordis  pulfus  non  potm 
sumerare. 

(x     Ad  30.  40.  Sawvages  refpir.  diff.  p.  5« 

ii")  Cum  cl.  VVbpt   in  cane  pulfus    a8o.   porro 


numeret  Effajfs  ed.  II.  p.  189.  190.  &  pulfus  alias 
400.  qui  id  156.  &  136.  in  remiffione  redierinc 
Phil.  tranfaft  Vol,  L.  P.  a.  p.  545-  Confer  nunc 
pulfuum  numeros  a  cl.  Home  recenfos  .  In  paro- 
xyfmo  calido  febris  intermittentis  reperit  124.  P« 
aao.  .omnino  ut  nos,&  ut  116.  cl.  Pettrfen.  cort. 
peruv.  p.  18.  In  heftica  febre  ad  119.  .numeravit  cl. 
Home  p  119  in  febre  nervofa  funefta  146.  p.  196., 
&  in  morbillis  ,  ubi  fummus  numerus    \6o.   p  aj<5. 

Cy)  Ad  20.  intra  minuturn  puifus  demit  Floyer 
p.  118 

(z)  In  cane  pulfus  iredierunt  ad  76.  &  85.  Wbytt 
Edimb.  Eff.  nov.  t  a.  p.  ~<99-  300.  cum  m  caveam 
abdominis  opium  injeftum  effet  .  Non  refte  vera 
cani  pulfus  tnbuit  150-  De.niqj.ie  ,  feti  debilitato  & 
jam  morienti  animali  pulfus.  fuerunt  7«  cum  in  ven- 
tricuium  opiur»  injeftum  fuiflit  p  481.  Jttxc  hoc 
loco  non  refello  „  qui  norim  ufum  modicum  opii 
pulfuum  frequentiam  augere.  Utique  minuere  de- 
derim  ,  quando  cordis  vires  vehetnentius  fregit. 
Mem.  fur  les  part.  fenf  t.  4.  reponfe  a  M.Whytt, 

(a)  In  rana  pulfus  inde  9  &.  6  &  p.  290.  irjalU 
15.  9.  .&  2.  p.  286,  &  in  alia  17.  p.  ^Su 


MOTUS   IATERALIS.  _         175 

Altera  caufa  ,  qux  facit  ,  ut  cor  frequentius  contrahatur,  abundantia  eft  fti- 
muli ,  cujus  denuo  varii  fontes  funt  .  Simpliciflimus  eft,  qui  a  magno  corde  na- 
fcitur,  magnum  voco  ,  quod  pro  reliqui  corporis  portione  magnum  eft .  Majus 
autem  cor  eft  non  junioribus  folum,  &  minoribus  animalibus  ,  fed  in  primis  in 
animalibus  calidi  fanguinis ,  quibus  o&uplo  (b)  ,  quam  frigidi  cruoris  pifcibus  , 
majorem  rationem  ad  univerfum  corpus  habet  .  Pauci  adeo  animalibus  frigidi 
fanguinis  in  eodem  tempore  pulfus  funt  .  In  rana  ( c )  &  aquatica  cochlea  mi- 
nori  {(>)  circa  fexaginra  numerati  funt ,  totidem  in  aquatica  cochlea  (e?)  ;  in 
anguilla  30  (/)  ,  in  vipera  ad  28  (5),  ih  teftudine  terreftri  tredecim  {h%  aut 
non  mulco  plures.  Exfinguibus  cor  rarius  pulfat  (/)  .  Contra  calidis  beftiis  mi- 
noris  molis  cor  majus  ,  &  in  eadem  magnitudine  multo  numerofiores  pulfus 
funt  (£),  hominique  raro  non  ultra  fexaginta  .  Nempe  cor,  pro  vaforum,  & 
reliqui  corporis  portione  grandius,  plus  fanguinfs  dato  tempore  ejicit ,  &  plus, 
ex  eadem  portione  recipit ,  non  editurum ,  nifi  recuperaret .  Verum  ut  fanguinis 
cor  fubeuntis  copia,  ceteris  aequalibus  pofitis  ,  ita  ftimulus  in  corde,  &  uti  fti- 
XTiulus,  ita  contraclio. 

Sed  eti«m  alia?  caufa?  ,  qusecunque  fanguinis  cordi  remiffam  copiam  augent  , 
eae  omnes  pulfus  faciunt  frequentiores  .  Has  inter  motus  mufculorum  eft  £/)  , 
deinde  calor  aeris,  qui  fanguinem  etiam  in  experimentis  movet  (w),  expandit  , 
cordique  ex  valvularum  natura  fuppeditat .  Sic  pediluvium  (  n )  >  &  balneum  (0) 
pulfum  accelerat,  inque  languentibus  animalibus  calor  externus.  (p)  ,  quod  quidem 
phaenomenon  in  pundto  faliente  ,  &  incubato  pullo  0?)  frequentiflime  vidi  ,  alii- 
que  ante  me  clari  viri  viderunt  *  Denique  major  refpiratio,  &  ipfum  fufpirium  t 
pulfum  intendit  (?*). 

Quare ,  uti  febris  calorem  in  humano  corpore  excitat  ,  ita  viciffim  calor  fe- 
brem  auget  .  Inde  funeftifJTima?  febres  a  calidis  hypocauftis ,  a  velamentorum  le- 
$orumque  calido  operimento  .  Pulfus  in  fomno  frequentiores  ad  calorem  recle 
refert  JBrowne  Langrisb  (  r  )  ,  &  ego  olim  retuli  (  s  ) . 

Cibus  fumtus  ,  chylum  cordi  fubmittit  ,  pulfumque,  non  minima  ratione  , 
reddit  frequentiorem  ( t ) . 

Ite- 


(b)  Confv  L.  4»  P«  »94^  0*0  Second  Mem.    fur  le  mouw    du  fang-  Exp, 

(c)  Conf.  Whytt  1.  c.  p.  a8i.  qui  numerus  mihi  6.  7- 

sngens  videtur .  (n)  Stevsnfon  EfTays    of  a  Societ.  at  Edimb.  T. 

(d)  Baktr  employment  p.  3><5.  V.  P-   \f.  p.  871.  Nempe  a  66  pulfibus  ad  93. 
Cf)  Wf*w  ibid    Nam  ncn  fuprs  8.  ir.  &  10,  facit-  (o)  Uenkel  bethesda    portuofa    p.   116.  127.  _Mc- 

Sradley  phflcf  acc^unt  p-  129.  &  odto ,  \n  frigore  moir.  de  1' Aca^.  1751.  p-  637.  in  calore  equidem 

Hnnvw  fehenheiten  p   377,  nimio  . 

(f  )  Ut  mibi  vifum  .  (p)  L.  IV.    p.  199.  Whytt   p.  350.    B.  Langrisb 

(g)  B.  htngrish  of  mufcular  motion  ad  fin.  nam  mufc.  mot.  ad  fin.   Woodvcard  fupplem.  p.  81. 

Joannes  Wodward  non  fupra  17.  numeraverat ,  do-  (q)  Memoir.    fur    la  formation    du    poulet  t.  *j 

nec  aqua  caiida   aminderetur  ,    ita  numerus  auclus  p.   ncu 

«ft  ad  51  fupplemerir  p.  8z  (q*)  Conf.  Henshaw  aerochaHn.  p.  79; 

(h)  Aut  paul»  plures  Caldeft  p.  66*  140.  In  aqu*-  (r)  Modern.  praclice    p.  173.   a  puhlbus"  70.  ad 

tica  paulo  frsquentiores  recenfuic  Idem .  80. ,  ab  80.  ad  96. 

(i)  Harvet   p.  4S-  (s)  Cbmment.  in  prse!e£V.  Boerh.  t.  4.  p.  50^- 

Ck)  Ut  muri  ,    colurabse ,   avkulis-  aliis  ,    quos  (t)  Fioyer  p.83.84.  Robinfon  p.  149.  G.v.S-wie- 

agre  numeraveris»  ttn  t.  1.  p.  680.    Etiam   lac   a    phthificis    epotum 

(1)  N.  17.  pulfum  acctlerat  » 


i76  LIB.  VI.  SECT.  II.  SANGUINXS  PER  ARTERIAS 

Iterum  omnia  obftacula  ,  quse  fanguinis  per  arterias  liberum  iter  fufflaminant  , 
cordis  motum  vehementer  augenr ,  quamdiu  ejus  organi  vires  valent  .  Vinculum 
aortaz  injeclum  miram  in  corde  conatuum  vehementiam  excitat  ( u  )  ,  quia  fan- 
guinem  a  venis  accipit ,  neque  Ppteft  edere  ,  neque  fe  liberare  ftimulo  (i)  .  Quod 
vinculum  id  polypus  facit  t» .  Eadem  ratio  eft  eorum  obftaculorum  (y )  ,  quse  * 
m  febre,  inque  inflammatione  fubtiliora  ,  fanguinis  per  minima  iter  morantur  . 
Quoties  nempe  omnia  plena  funt  ,  &  per  arterias  humoris  vitalis  circuitus  abf- 
que  mora  expcditur,  toties  cor  facile  ftimulo  fe  liherat  ,  &  integre  ,  ut  perfecls 
vacuum  longiori  demum  tempore  denu.o  eam  fanguinis  copiam  recipiat  ,  qus  ad 
pulfum  excitandum  fufficit .  Quoties  vero  per  arteriam  fanguis  ceflat  exire  ,  ne- 
que  vires  haclenus  deficiunt ,  toties  cor  ftimulum  venofi  cruoris  retinet  diutius  , 
3?  malignius  expedit  ,  atque  adeo  celerius  pulfit  &  vioientius.  Ha»c  eft  caufa 
pulfus  vehementis  febrium  inflammatoriarum  ,  in  quibus  lympha  ad  corii  modunx 
lentefcit,  neque  per  minima  vaforum  fanguis  iibere  circumit  (y*). 

Sunt  qui  hos  cordis  contra  refiftentiam  objeclam  infurgentes  conatus  animse 
trifeuunt,  quas  vires  pro  refiftentias  ratione  intendat  .  Eos  viros  vellem  in  rana  , 
capite  deftruclo  &  fpinali  medulla  diffe#a  ,  aortam  vinculo  intercipere  (f**)  > 
aut  cor  ipfum  ,  cum  vafis  ligatum  de  corde  evellere  ,  atque  ejus  cordis ,  vi  ner* 
vea  deftituti  ,  animasque  fnbtra&i  imperio  ,  motum  fpecuiari  .  Videbunt  certe  , 
ut  ego  vidi,  perinde  cor  contra  obftaculum  niti ,  etiamfi  animaj  confilium  nuilum 
nunc  fuperefto 

Eadem  fere  debilitatis  ( <  )  eft  ratio  ,  quse  obftacuii  .  Quando  enim  vires  cor- 
poris  univerfi  fraclae  motui  vitali  perficiendo  nunc  impares  fuccumbunt  ,  utique 
cor  nunc  ianguidum  minus  recle  fe  venofo  fanguine  liberat  ,  hinc  pluries  ad 
eum  fanguinem  ejiciendum  contrahit ,  eum  vero  ,  ut  debile  eft  ,  parum  promo- 
vet.  Hinc  equae  dehilis  pulfuum  numerus  a  40  ad  100  in  minuto  primo  adfcen- 
dit  (a).  Hinc  moribundis  anirnalibus  pulfus  cum  parvitate  celer  (£),  &  fere 
cumdem  numerum  attirigit  ,  qui  in  faliente  punclo  eft ,  Sc  quem  intenta  anjma 
snedici  asgerrime  numerat ,  circa  140  (c)  ,   in  primo  minuto. 

Aiia  denique  caufa  cordis  celerius  &  frequentius  contra.di  latet  in  ftimulo  , 
five  nunc  nervi  a  quacunque  caufa  vehementer  foilicitentur  ,  five  fanguinis  vis 
increverit ,  qua  cor  in  motum  ciet  .  Ergo  ab  affeclibus  animi ,  t  (  d )  ira  ,  terrore 
&  pudore  ,  variifque  paffionibus  pulfus  acceleratur  ,  ut  etiam  medici  pra;fentia 
in  tenerioribus  feminis  arterias  frequentius  cogat  micare  (e)  .  Sic  vehemens  ani- 
mi  in  difficiliori  labore  ftudium  pulfum  accelerat  ,  caloremque  &  fudorem  deni- 
que  movet .  Pemum  nulius  fere  major  doior  (  / )  effe  dicitur  abfque  velociori 

•  pui- 


Cu)  L.  IV.  p.  33«5.  3-83.  Pulfus  a  debilitantibus    medicamentis    accele- 

(1)  Pulfus  ligatis  brachiis    &  cruribus  in  minu-  ratur   Schwtnke    p.  77.  Quefnai    de  la  faignee  ed. 

to  primo  decem  pulfus  accedunt ,  David  de  la  fai-  nov.  p.  68    69.   olim  Galenus . 

gn.  p.  71.  (a)  Hales  1.  c.  p.  n. 

(k)   Inde  palpitatio  Beck  de  pulf.  cord.  (b)  Formicans  Floyer  t.  I,  p,  311. 

(y)  Sauvages  de  inflammat.  p.  178.  {c)  Floyer  ibid. 

.  Cy*)  Ita  credidenm    celeritatem    fenguinis  febjl-  (d)  Flofer  p.  gi. 

lem  explicari  poffe  ,    non  a  diminuto  vaforrm  ii-  (e)  Recherches  fur  le  pouls  par  rapport  aux  cri- 

berorum  numero  ,    atque    aHeo   fanguinis  per  pau-  fss  p.  65. 

ciora  libera  neceffario  celeriori  itinere ,  (f)  A  dolore    pulfus    ad  %6.    &    ioo.    in  minuSP 

Cy**)  L  IV.  pag.  311.  not.  k  p.  313.  not    t  primo  inteiwiitur  Fiojsr  t.  1.  p.  3.24. 

^z)  JR.'/bmjon  Effays  on  animal  cecon.t.  2.  p.38.}. 


MOTUS    LATERALIS.  177 

puifu  ,  qua»  ea  fpina  eft  ,  non  ignorata  Helmontio  (^)  .  A  dolore  equx  pulfus  a 
36  ad  60  &  demum  ad  100  afcenderunt  (-6).  Et  alteri  equo  ,  libero  pulfus  in 
eodem  femper  primo  minuto  fuerunt  40  ,  continuo  vero  65  ,  cum  acrius  tor- 
queretur  (*)• 

Ad  ftimulum  calorem  refero  ,  qui  a  friclione  oritur.  Sed  etiam  eleclrici  ignis 
excitatus  torrens  ,  pulfum  non  infrequenter  acceleravit  (k)  ,  ad  decem  (O,  & 
^uodecim  (m)  ,  &  fedecim  demum  in  minuto  primo  vices.  Aiias  tamen  nihii 
mutavit  («). 

Conftantior  in  excitando  celeriori  pulfu  vis  eft  fanguinis,  occulta  certe,  fed 
aiiqua  tamen  ratione  ita  mutata,  ut  cor  vehementius,  quam  fani  hominis  fan- 
guis,  foliicitet.  Ejufmodi  pulfus  eft  ,  qui  a  pure  fanguini  commifto  nafcitur,  in 
febre  nempe  heclica,  quae  non  a  pulmonis  foiius.  vitio ,  fed  perinde  excitatur  , 
five  hepar,fire  ren,  five  artus  aliquis  ulcere confumatur ,  uti  quidem  fsepe,etiam 
in  ofTium  remotorum  artuum  vitiis  vidi . 

Aliud  exemplum  eft  gangraznofse  febris,  qua;  per  triftia  exempla  notiffima  ,  a 
cortice  peruviano ,  ut  alia?  febres ,  fa»pe  feliciter  fuperatur .  Quoties  nempe  putri- 
dum  liquamen,  in  ceilulofam  telam  effufum,  venis  hauritur  uberius,  utique  pui- 
jfus  cum  debilitate  citiffimus,  cumque  tendinum  tremore  &  defipientia  ievi  con- 
junclus  fupervenit ,  a  quo  ad  mortem  breviftima  via  eft .  _ 

Ejufdem  generis  ex  febres  funt  ,  quae  a  contagio  manifefto  acri  peftis ,  vario- 
Ir.rum  (0)  ,  dyfenteria»  ,  accumbentis  hominis  phthifici  (p)  ,  carceris  vaporibus 
fcetidis  pleni  ,  ftagni  pleni  (q)  fordibus  (?*),  aperti  fepulchri  (q**)  adeo  fre- 
quentes  nafcuntur.  Ejufdem  denuo  naturas  pulfus  eft  citatior  ,  qui  a  fermenta- 
lis  liquoribus ,  alcohole  gravibus  (r)  ,  &  a  calidis  medicamentis  nafcitur  .  In 
cane  ,  aqua  laurocerafi  pulfus  a  78  ad  135  ,  in  equo  a  34  auxit  ad  103  (s), 
Sed  etiam  ab  argenti  vivi  aclione ,  dum  faliva  fluit ,  pulfus  ad  120  &  130  inci- 
tatur  (t). 

Denique  pulfus  magnus  una  &  celer  (u)  veram  in  fanguinis  circuitu  celeritatem, 
demonftrat ,  nam  multus  fanguis  quoque  pulfu  de  corde  expellitur ,  &  frequentio- 
res  undae  funt .  Cum  parvitate  conjuncla  frequentia  pulfus  unice  cordis  au<3um  la- 
borem  demonftrat . 


Haller  Phyftolog.  Tom.  IT. 


§.  XV. 


Cg)  Blas  humanum  n.  28. 

Ch)  Halet  1.  c.  p.  a. 

(i)   Ibid.   p.  iz. 

Ck)  Septima  ,  fexta  ,  etiam  quinta  parte,  Jes 
Hait  de  hemiple-ia  .  Etiam  in  paralytico  Shebbea- 
re  princip    of  praftice  t.  *.  p,  352. 

CO  Ab  80.  ad  90.  Jallabirt  p.  75.  Bina  von  ele- 
ftrifchen  Wurkungen  . 

(m)  A  72  ad  84.  des  Hais  de  hemiplegia  p.  $6> 
A  7»  ad  84  Sttbelin  de  pulfu  p.  13. 

(rO  Mem.  de  1'  Acad.  des  Scien*.  J74».  p.  3*, 

(o)  Flo/er  p.  83.  - 


(p)  Cerdan  difcurf.   phificomedic. 

Cq)  Pringle  of  jayl  fevers  ,  &  in  Phil.  traniacT* 
vol.  48.  De  fimili  peftilente  aere  nofocomiorum 
Bellofle  Chirurg.  de  1' hopita!.  p.  6j. 

(q*)  Anonym.  de  febr.  intermitt.  p.   18. 

(q**)  Labat  voyag.  d1  Italic  t.  4.  p,  93. 

(r)  Floyer  p.  83. 

(s)  B-  Langrisb  experim.IV.  &  V. 

^O  Crainger  de  ptyalifmo. 

Cu)  Sauvages  de  infl.  p  217.  Frequentem  &  pl<« 
num  nominat .  Conf.  Robinfon  prop.  13; 


J7S  LIB.  VI.  SECT.  II.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

§.  XV.  Pulfus  rari  &  tardi  cauftf. 

Facile  intelligitur  ,  hujus  pulfus  caufas  contrarias  effe  caufis  pulfus  vaJocis : 
nempe  cor  niinus  irritabile,  aut  diminutum  ftimulum,  a  quo  irritatur.  Rarusergo 
jn  upiverfum  pulfus  fenis  (#),  aut  animalis  vetuli ,  rarus  animalis  magni  00,  ra- 
rus  hominum,  quos  phlegmaticos  voeamus ,  quibus  cor  minus  irritabiie  totaque 
nervorum  univerfitas  furda*  magis  fit  ad  ftimulos  (O,  rarior  ab  ufu  papaveris 
omniumque  medicamentorum ,  quae  nervorum  tumuitum  fedant . 

Deinde ,  per  eadem ,  rarum  pulfum  effe  apparet ,  quando  minor  copia  fanguinis 
cordi  remittitur.  Rarus  ergo  pulfuseft  animalibus  frigidis  (a) ,  qurbus  corparvum; 
rarus  homini  quiefcenti ,  cujus  iieque  mens  curis  agitatur  acribus ,  neque  corpus 
tnufculorum  motu  exercetur. 

Sed  etiam  frigus ,  quod  motum  in  tota  natura  fjpprimit ,  de  pulftmm  frequen- 
tia  demit :  ad  decem  in  minuto  primo  vices,  ex  Ci.  viri  experimento  (b).  Pau- 
ciores  ergo  pulfus  hieme  (c),  animaii  hibernanti-  (d),  homini  frigidiorem  Euro- 
jpam  incolenti  (e).  Rarior  eft  etiam,  quando  a  fanguine  omnis  vitiofa  acrimonia 
abeft,  quae  forte  inter  caufas  eft,  quare  infantes  &  fajpe  &  blandiffime  dormiant; 
fenes  fomnum  triftes  &  fruftra  faepe  expettent  avidi. 

Iterum  rarus  pulfus  eft ,  quando  quam  mmima  in  univerfa  fanguinis  via  refi- 
ftentia  eordi  obfiftit .  Nam  perfe£lius  cor  depletur  ,  adeoque  intra  brevius  tem- 
pus  tantumdem  expellit  fanguinis  (/)  ;  ut  omnino  pra;ter  omne  experimentum 
a  vaforum  obftructione  &  a  nata  inde  refiftentia  ,  &  vifcido  fanguine  pulfum 
retardari  Bellinus  fcripferit  ( g )  .  Minus  enim  faepe  embolum  agitare  oportet  , 
quo  magis  expedite  aqua  de  fiphone  prodit  :  plurefque  non  dubie  ictus  requi- 
runtur  ,  quam  primum  oportet  obftruclos  ,  &  valide  elafticos  tubos  dilatare , 
Hinc  faniffimo  homini  pulfus  rarus  ,  neque  fere  vitium  in  nimia  raritat«  effe 
poteft  (b).  Summum  fignum  febris  fideliter  declinantis,  pulfus  eft  nunc  rarior  . 
tVIemini  ,  qui  tot  febres  continuas  exanthematicas  ,  aliafque  ,  palfus  fim  ,  quot 
vix  quifquam  alius  ,  etiam  in  vehementiffirna  miliari  ,  &  in  eryfipeiacea  febre  , 
cum  in  fummo  periculo  vita  mea  verfata  fuiffet ,  omnem  me  raetum  abjecifte  , 
cum  ad  pulfus  180  in  duobus  minutis  illa  enormis  pulfuum  frequentia  rediiffet ; 
neque  unquam  fpem  me  fefelliffe  ,  quoties  ad  eam  fere  menfuram  malum  de- 
ferbuerat . 

Neque  ego  unquam  aut  in  febrium  intermittentium  principio  (/),  aut  in  Ien- 
tis  ( k )  ,  aut  in  acutis  ( / )  febribus  pulfum  ad  90  defcendiffe  vidi  ,  cum  etiam 
In  intermiffionibus  tertiana:  aliquanto  frequentior  fit  ,  etfi  utique  debiles  &  hu- 
yniles  pulfus   fuiffe   viderim  .  Certe   mecum  in   paroxyfmis   febrium   intermitten- 

tium 


(x)   Rivin  de  palpit.  cord.  Floyer  p.  44.  185.  Sau-  (e)  Linguet  L  c.  Scbwenke  . 

vages  ciaff.  morbor.  p.   34.  de  refpir.  difncili  p.   5.  (_f)  Sauvages  de  inflamnut.  p,  103. 

Recherches  fur  le  pouls  p.  5»  iS-  Marquet  pag.  28.  (g)  Steheiin  l.c.  p.  13. 

ad  30.  &  14.  quod  fere  incredibile  „  (h)  De  pulfu  &  urin,  p.  72.  SchtJhammer  de  pul- 

(y)  P.  174.  fu  p.46.      . 

{z)  Floyer  paflim  .  (.0  Helmont  blas  numan.  n.  18.  B.  Lsngresh  mo« 

(.a)  p.  175.                                                   ,  dern  praftice  p.  ai<5. 

Cb)  Floyer  1. 1  L.  I.  p.  78.  &C.  C^)  In  ^bre  lenta  adeo  rarus  pulfus,  ut  duode- 

Cc)  Rye  p.  170.  304.    Rarus  pulfus  hiemalis  CO-  cim  primos  numeros    inter  duos  pulfus  promiftcia* 

«hleffi  Ltfiet  Exerc.  Anat.  II..  p.  aj.  Tes  Rumler  obf.  46. 

(d)  Lyonnet  1.  c.  Htrnovv  l.  c.  CO  B»  ^nngrish  p.  48. 


MOTUS    LATERALIS.  t  17$ 

tium  frigore  celerem  &  parvum  pulfum  reperit  Cl.  olim  Bryan  Robmfon  {m\  & 
nuper  111.  de  Haen  (w*),  inque  ipfo  paroxyfmo  pulfus  100  ad  120  Floyevus  (»>J 
Quare  pulfus  febrium  malignarum  (0)  tardos ,  aliofque  ejus  genens  expenmenta 
aut  abfque  horologio ,  aut  ad  hypothefin  facla  effe  crediderim  ,  aut  peculiare  ali- 
quod  pulmonis  vitium  cum  febre  conjunclum  pulfum  retardaffe  .  Sed  neque  alias 
epidemicas,  &  deterioris  ingenii  febres  vidi ,  in  quibus  pulfus  neque  robore  fuo  a 
naturae  modo  diffentit,  neque  celeritare  (p).  '       . 

Quoties  nempe  pulmo  quacunque  de  caufa  ,  a  polypo  ,  glanduhs  fcirrhofis  , 
fpafino  forte  nerveo  impeditur,  neque  fanguis  expedite  a  dextro  ventriculo  ia 
finiftrum  venit ,  neque  interim  magnus  &  febrilis  conatus  fanguinem  per  pul- 
mones  urgct  ,  tunc  urique  pulfus  eum  vitio  rarus  erit  .  Neque  enim  arteria  fari* 
guinem  accipiet ,  neque  medici  digitus  ejus  dilatationem  in  carpo  fentiet,  quan- 
do  ad  aortam  fanguinis  parcior  copia  venit  .•  non  veniet  autem  ,  nili  per  pulmo» 
nem  ad  finiitras  corporis  caveas  via  patebit.  Ergo  anhelofis  pulfus  rarus  (3O  ut 
in  ampliftimo  fene  ,  vehementis  in  afthmatis  paroxyfmo  ,  non  dudum  vidi .  Ho- 
roini ,  cui  fanguis  crafliffimus  continuo  cogebatur  ,  quamprimum  ex  vena  fluxe- 
rat ,  &  in  cujus  cadavere  auriculse  finiftrae  au&a  erat  cavitas  ,  pulfus,  dum  vixit, 
fuerunt  a  23  ad  55  (V) ,  quo  numero  nunquam  minorem   aut  vidi  ,   aut    ufquani 

Major  &  vitiofa  una  raritas  in  pulfu  eft  ,  quae  intermiflio  dicitur,  &  cujus  par 
omnino  caufa  eft,  fanguinis  nempe  etiam  parcior  in  aorta  penus  ,  quam  in  raro' 
pulfu  fuit .  Ergo  in  afthmaticis,  &  in  peripneumonicis  (s)  ,  &  in  anhelofis  qui~ 
dem  haCtenus  cum  minori  periculo  pulfus  intermittit  ,  ut  medelam  a  vena  incifa 
id  malum  accipiat  (f)>  quod  maximum  terrorem  incutiebat  .  Ita  ab  offea  dia- 
phragmatis  centro  pulfus  intermittens  ortum  duxit  (»):  &apolypo,  quimagnam 
arteriam  obturaverat  (*) ,  &  a  valvulis  aorta;  oftio  prsepofitis  (y)  ,  qua:  offeam 
naturam  induerant,  ut  &  in  aortam  parcius  fanguis  veniret ,  &  in  cor  ipfum  co- 
geretur  redire ,  &  a  gibbo  pulmonis  iibertatem  minuente  (y*).  Infenioj  abaorta" 
forte  dilatata  &  cartilaginea  ,  pulfus  intermittens  ( jj ) . 

Deterior  caufa  eft,  quse  a  corde  debilitato  provenit  ,  quod  -  parvum  ftimuluni 
non  percipit .  Ita  in  peifimis  febribus,  vitalem  vim  penitus  frangentibus  ,  pulfu^ 
ita  penitus  intermittit  ,  ut  pene  nullus  fuperfit  ,    qualia  in  febre  (a)  ,    inque  pe- 

Z    2  fte 


Cm)  Eflay  on  animal  cecon    t.  z.  p.  387.  revocato,  ut  fanguinem  fpueret,  pulfus  40.  &  36. 

Cm*)  Celer  &  parvus  1.  c.  t.  2.  p.  164.  Non  refte  Sauvages  nofol.  II.  P.  3.  p.  199- 

tardum    fecerat    Berger    laus    febr.   merito  fufpect.  (s)  Saepe  ,  &  nimis  frequenter  vidi  .  In  pleuriti- 

n.  »9.  de  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  I.  ann.  j.  obf.  137. 

(n)  P.  43.  (0  Conf.  Bartholin  hift.  42.  Cent.   IV. 

(0)  Recherches  fur  1e  pouls  p.   309.    Pulfurn  ra-  Cu)  Journ.  des  Savans  1751.  M.  Sept.    • 

riorem  fuifte  quam  in  homine  fano  folet  .  00  Klaunig  Nofocom.  obf.  4.     Frequenter  hand 

(p)  P.   Alpinus  de  febribus   peftilentibus  Alexan-  pulfus  intermittentis  caufam  efle  Mauchart  de  pul- 

drise  graffantibus  ;    de    medic    fegypt.    L.    1.  c.    14.  fu  erepit.  n.  ai. 

Ryt  1.  c.   p.  6.   Ruffel    de  febribus  Aleppicis  ;  natu-  (y)  Covuper    philof.  tranf.    n.  199.    Ludwig    pa» 

ral.  hift.  of  Aleppo  p.  109.  230.  Maffa  de  febr.  pe-  tholog.  p  135. 

ftilent.  (y«)  Ludwig  ibid. 

(q)  Zecchi  confil.  medic.  p.  181.  (z)  Phil.  tranf.  n.406.  in  homine  130  annorum. 

(r)   Henkel  IV.  Samlung.  p.  4<5.  (a)-  Frank  de  alleiuiah  p.  I5I.    Ad  quartam  ho- 

Ci)  In  peftoris  hydrope  pulfus  tantum  10.  Lieu-  TX  partem  addit  intervalium  fuifle  .  De  febre  ma- 

taud  precif.  p.  184.  ln  homine  fufpeo.fo,  &  tamen  ligna  Aleppica  Rujfel  p.  »09. 


%8o  LIB.  VI.  SECT.  11  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

fte  (h)  exempla  exftant,  in  iis  hominibus,  quos  natura  morti  deftinaverat .  Ita  cer- 
te  periculofus  is  pulfus  eft  ,  ut  etiam  ,  quando  unicus  inter  quadraginta  pulfus 
deficit,  hominem  non  ultra  menfes  totidem  vitalem  fupereffe  ,  Chinenfes  (O 
inter  firma  prsefagia  receperint ;  proximam  vero  mortem  inftare  moneant  ,  quan- 
do  ex  feptem  pulfibus  unus  defideratur  .  Denique  mors  in  animalibus  plerum- 
que  poft  pulfum  intermittentem  longifque  intervallis  redeuntem  (d)  fere  fuper- 
venit,  ut  paulatim  au&is  intervallis,  denique  integro  in  primo  minuto  unicus 
pulfus  percipiatur.  Eo  in  rerum  ftatu  animalis  tanta  eft  debilitas  ,  ut  cor  non- 
nifi  ad  majorem  ftimulum  contra&ionem  perficere  valeat  ,  cum  praeterea  fanguis 
ad  auriculam  dextram  redire  ceflfet,  neque  adeo  cordis  vires  eo  gradu  folliciten- 
tur,  qui  ad  contra&ionem  efficiendam  requiritur  .  Quare  tarde  ,  &  poft  multum 
tempus ,  tantum  demum  fanguinis  ad  cordis  dextra  atria  venit  ,  quantum  pro  Ie- 
gitimo  ftimulo  fufficit.  .r.  . 

Ad  debilitatem  pertinet ,  fi  quid  ferii  eft  in  Franctfct  Solam    pradiclione  ,  qui 
a  pulfu  intermittente  inftantem  diarrhaeam  prafagin  docuit  (e). 

Denique  etiam  ante  mortem  pulfus  omnino  nullus  percipitur  ,  quando  vires 
cordis  fanguini  ad  remotiores  aortse  ramos  propellendo  non  fufficiunt  ,  folamque 
partem  magna;  arteriae  repient  s  quae  cordi  proxima  continuatur  (/)  .  Inde  ille 
notiffimus  pallor,  qui  paulo  ante  mortem  fupervenit,  funeftumque  frigus .  Ita  in 
animalibus  fadum  vidi,  ita  fit  in  paralyticis  (g)  ,  hemiplegicis  (h)  debiiibuf- 
que  (/)  mortalibus,  aque  eo  ftatu  mors  proxime  diftat  .  Aliqua  debilitas  pulfum 
celerem  &  debilem  reddit,  maxima  omnino  fufpendit  &  intercipit  (i).  Hxc 
caufa  eft  mortis  falfo  credita?  ,  ex  qua  homines  fubinde  excitantur  ,  quaj  laus 
^fjclepiadi ,  &  nuper  C\.  Boyer  (k)  &  eruditiffimo  gallorum  Camillo  Falconet  (/) 
accidit ,  deinde  Cl.  FotherglU  (/*)  &  Jofepho  Raulin  (/**)  .  Mortui  enim  vide- 
bantur,  quibus  arteria  falire  defierat .  Eft  tamen  ut  abfque  tanta  debilitate  ,  uni- 
ce  occupato  aortse  oftio ,  aut  impervio  corde ,  aut  pulmone  impedito  ,  pulfus  in 
carpo  nulius  percipiatur-  Ita  ab  angufto  corde  frigus  perpetuum ,  pulfufque  omni- 
no  nullus  fuit  (m)  .  A  phthifi  cum  thoracis  hydrope  conjuncla  ,  quanto  inte- 
gris  ante  mortem  menfibus  afphyxia  (»),  &  ab  hydrope  folo  ,  in  alio  exemplo 
(o) .  Quadragefimo  ante  mortem  die  pulfus  infanti  defuit  ,  cui  pulmo  vomicis 
'  Ple- 


(b)  Struthius  p.  302.  303.  Majfa  de  febrib»  pe-  Va  Uughes  p.  38.  A  pulmonibus  inutiHbus  Hift.de 

mient„  l'Acad.  ann.  1753-  A  valvulis  aortse  otfeis  Deidiery 

CO  Apud  du  tialde  in  China:  defcriptione .  Pul-  tumeurs,  obf.  3.  A  vefpse  iftu   VPboJward  cafes  p. 

fus  cum  debilitate    &  inanitate    intermittens  peri-  311.  Ab  hemiplegia  Eph.  Nat.  Cur.  Vol.VII.  obf. 

culo  plenus  ,  &  Recherches  fur  le  pouls  p.  3  54-  18 

(d)  De  pullo    incubato    Mem.    fur    la    form.  du  (k)  Bruhier  t.  2.  p.  87. 

poulet  t.  2.  p.  110.  111.  De  aliis  animalibus  L.  IV.  (l)  Idem  p.71.  t.  2.  edit.  nov.  eum  Falconeti  tr. 

p.  190,  ie  fievres  p.   59. 

ti)  Ex  edit.  Nihel  conf.  p.  56'.  (1")  Phil.  tranf.  n.  475-  n.XI. 

(H  Conf.  p.   168.  (1**)  Malad.    vaporeuf.    p.  9.    Conf.   Journal    de 

<0  Mod.  obf.  43.  Cent.  II.  Med.  1758.  nov. 

(O  Eph.  Nat.  Cur.  Vol.  VII.  obf.  *8.  Cm)  Hift.  de  I'Acad.  Roy.    des  Scienc.  1748.  p. 

OJ  Marquet  p.   34,  per  24  horas .  61. 

CO  Pulfus  fuppreffi  multa  exempla.  Cutn  peclo-  Cn)  Bartholm  Cent.  II.  hift.  7.  Simile  exemplura 

lis  anguftia,  hepate  &  liene  duris ,  Morgagn.  fed.  eft  in  Hiftoir.  de  1?  Acad.  1753-  P-   *3°- 

cauf.  morb.  II.  P.  li4..  a  cordis  polypis  I.  p.  174.  Co)  Cl.  vir  Donat.  Monroo  Alexandn  f.ondrop- 

i-x  tewore  Zimmerman  erfahr.  p.369.  A  febre  fia-  fy  p.  99- 


M  O  T  U  S    LATERALIS,  181 

plenus  erat  (p).  Ab  aneuryfmate  aorta?  maximo  ,  carneque  pleno  pene  tendi- 
nea,  pulfus  lateris  alterius  pene  nullus  (q).  In  i&erico,  cui  pulfus  fere  defecerat  , 
polypus  in  cor.de  coaclufque  fanguis  erat  (r) .  Cum  ventriculus  adipe  quafi  reple- 
retur,  afphyxia  aliquot  dierum  ante  mortem  praeceffit  (r*).  Quoties  vero  in  alte- 
ro  latere  pulfus  intermittit  (j),  fuperftes  in  altero,  arteriam  ejus  loci  folam  la- 
borare  neceffe  eft .  Quibus  abfque  morbo  utrinque  pulfus  deficit  (*),  vitium  inar- 

teriis  aliquod  offeamaue.  «<-■; •*■  ■— »uc"*«  >  H^  ai»  ^l»  ~-*f**«*  «>~r 

flionnt«  nacuidiium  vitns  toleratur. 

§.  XVI.  Pulfuum  numerus  pro  diverfa  atate . 

Cum  in  omni  rerum  naturalium  hiftoria  utile  fit  menfuras  definire  &  nume- 
ros  ,  hic  in  figno  adeo  gravi ,  adeo  perpetui  ufus ,  &  primario  omnis  prognofeos 
fuHdamento  ,  utiliffimum  fuerit  accuratius  ,  perque  numeros ,  determinaffe ,  quis 
fit  fano  homini  pulfus ,  quis  febrienti  ,  ut  diftantia  a  yaietudine  integra  ,  adque 
eam  reditus  ad  certiorem  rationem  definiatyr .  Facile  intelligo ,  latitudinem  ali- 
quam  his  in  rebus  effe,  neque  omnium  ejufdem  ajtatis  hommum  ,  neque  in  eo- 
dem  morbo  diverfarum  perfonarum  eofdem  pulfuum  effe  numeros .  Sed  propius 
tamen  ad  menfuram  veri  accedit  ,  quicunque  numeros  exprimit  ,  &  terminum 
certe  figit ,  quem  ultro  citroque  natura  modice  difcurrat ,  nunquam  tamen  lon- 
giffime  evagetur.  ;    ' 

Primus,  ni  fallor,  vir  ad  inveniendum  verum  natus ,  Keplerus  (u)  pulfuum  in 
dato  tempore  numerum  definire  fufcepit ,  nam  cardinalis  Cufani  pulfuum  ad  cle- 
pfydram  enumeratio,  nunquam  ad  ipfum  opus  perdu&a  fuit.  Inde  proprio  libro 
Joannes  Floyer  (y)  uberius  pro  hominum  morborumque  varietate  pulfuum  numeros 
&  rationes  defcripfit,  deinde  Vir  Cl.  Thomas  Schvvenke  (£)',  Bryan  Robinfon  (a) 
&  Cl.  Rye  (b).  Sed  etiam  egoin  proprio  corpore ,  &  familiarium  meorum  carpo, 
ad  horologium  fecunda  minuta  indicaturum,  numerofiffima  in  numerandis  pulfibus 
experimenta  feci  (c).  Nuper  Cl.  Francifcus  de  Sauvages  penduium  cum  pulfu 
carpi  ifochronum  pro  pulfilogio  propofuit  (d). 

Ut  a  prima  origine  animal  repetam ,  puncli  falientis  pulfus  adeo  numeros  in- 
veni,  ut  vocum  pronunciatione  nequiverim  affequi,  quandiu  nempe  fuum  animal- 
culo  robur,  &  nativus  calor  ineft.  Qui  in  minuto  primo  numeravit  134  (e)pulfus 
Cl.  Flsyer,  mihi  potius  intra  verum  fubftitiffe  videtur ,  cum  etiam  ociavo  a  partu 
die  majorem  in  homirie  numerum  alius  Cl.  Britannus  recenfeat . 

Noviter  nafcenti  homini  parem  134  pulfuum  numerum  idem  tribuit  Cl.  Floyer 
(/).  Bryanus  vero ,  co,  quem  excitavi  loco ,  poft  oclo  a  partudies,  omnino  15» 
(g ) :  quem  quidem  numerum  ego  nunquam  inire ,  neque  ultra  140  progredi 
potui . 

Uti 


(?)  Spindler  obf  19.  (a)  Eflays  on  animal.  oeconomy  . 

(q)  Marcot  Mem.  de  1'  Acad.  des  Scienc.  1714.  (b)  In  medicina  ftatica  britannica  ,    poft  Rogers 

00  Valifner  oper.  omn.  t.  3.  p.  198.  hiftoriam  morborum  epidemicorum  biberniae ,  edita 

(r«)  Welfch  Epifagm.    obf.  34.    Riolan  animad-      Dublini   1734. 

vtrf.  ad  C.  Bauhin  p.  704.  (c)  Aliqua  tetigi  in  Memoires  fur  le  mouvemeflt 

tsj  Recherches  fur  le  pouls  p.  318.319,  du  faug.   p.  36.feqq. 

(t)  Mauchart  1.  c.  n.  19.  (d)  Theor.  pulfus  p.31. 

(u)  Aftronom.  L.  III.  p  m.  (e)  T.   II.  p.  350. 

(y)  The  phyficions  pulfeWatch.  (f )  Ibid. 

\z)  1a  hsmatologia  .  c,g)  fcflay  p.13^. 


m  LIB.  VI.  SECT.  II.  SANGUINTS  PER  ARTERIAS 

Uti  pulli  ovo  erepti  pulfus  continuo  vehementer  decrefcit  (h)y  ita  hominis  in 
lucem  editi .  Trimeftri  puero,  in  eodem  femper  minutoprimo,  pulfus  fueruntuo 
O);  Quinto  anno  fextoque  pulfus  numeravit  105  &  106  idem,  quem  fsepe  lauda- 
bo  ,  Joannes  Floyer  (k) .. 

Septimo  anno  pulfus  90,  decimo  quarto  80  fecit  Francifcus  Boiffier  (/).  Anno 
undecimo ,  in  puero  vigiiante  inter  90  &  100  pulfus   numerat   Ci.  olim   Hamber- 

« ^u'  e"  r~   ~~  r— ««  *q ["""«*««*  jr--.-.^^  xrivulv  fny  Nemce  in  univerfum 

jntra  pubertatem  numerus  pulfuum  major  eft .  ^cuijjc  m  uuivcnuiu 

m  Adulto  homini  pauciores ,  quam  puero  ,  &  infanti  pulfus  funt ,  varietatem  fe- 
cit  fexus,  annitempus,  regio,  temperamentum  .  Eam  varietatem  inter  60  &  80 
credidenm  contmen  ,  neque  infra  fexaginta  pulfus  facile  admitterem ,  neque  ,  in 
fano  homme,  &  quiefcente ,  muitum  ad  80  adderem .  Qui  fcriptores  60  (  0  )  & 
pauciores  ,  quam  60  pulfus  numerarunt  ,  in  phlegmaticum  hominem  inciditfe  vi- 
dentur  ,  aut  rariorem  aliquam  corporis  humani  fabricam  .  Eo  refero  111.  virum 
Thcmam  Schvvenke  ,  qui  viro  45  annorum  pro  matutini  pulfus  numero  affignat 
55  ad  60  (p):  &  Bryan  Robinfon ,  qui  pulfus  matutinos  54  numerat  (?),  &  ma- 
gis  etiam  Cl.  Rye  (  r  )  ,  qui  non  excedit ,  etiam  matutino  tempore ,  pulfus  45. 
Sed  neque  naturte  ubertati  refpondet  F.  N.  Marquet ,  qui  80  infanti  pulfus  ,  60 
adulto  aflignat  (j),  aut  Guidotus  (?),  qui  pro  fumma  menfura  intra  horam  3300 
pulfus,  m  primo  adeo  minuto  65  ponit »  aut  Walaus  («),  qui  3200  facit  ;  ne- 
que  Gmhelrai  Cokburne  (x)  pulfus  in  febre  37.  40  &  50  recle  numerati  effe  vi- 
dentur,  facile  enim,  nifi  penduli  fecunda  rninuta  vibrantis  ofcillationes  fequaris  , 
vulgare  ad  horologium  in  numerando  erratur.  Dudurn  numerum  60  pulfuum  ra- 
rum  effe  Kepkrus  monuit  (y),  demde  Floyerus  (^),  qui  vix  unquam  minorem 
vidit . 

Propius  ad  verum  ipfe  Keplerus  acceiTit ,  qui  pulfuum  in  minuto  primo  nume- 
rum  ad  70  (a)  aeftimavit.  Eumdem  in  adulto  homine  numerum  recipit  Franci- 
fcus  Boiffter  (b)  &  in  trigenario  aiibi,  ut  fub  vergentem  aetatem  feniique  princi- 
pia  minuatur.  Eumdem  pro  Anglia  numerum  Floyerus  adoptat  (c),  &  pro  a>fti- 
vis  menlibus  CI.  Rye  (d)  .  Pulfus  fuos  facit  72  *Antonius  v.  Leeuwenboeck  (e). 
Pulfus  74  fuerunt  Rolfinkio  '(/),  &  a  74  ad  90  aeftivo  fub  Tole"  Floyero  (g).  Olim 
Thomas  Morgan  (  h  )  a  70  ad  80  recenfuit,  Stephanus  Hales  in  calido  juvene  75 
(  0 •  facobus  Ked  (k).  Guil.  Cbefelden  (l) ,  &  /.  ■  Tabor  (m)  odoginta  numerant, 

Ham- 


(h)  Ad  60  pulfus  Floyer  loc.  modo  cit.  Cy)  I-   c- 

(0  Sauvages  Embryolog.   p.  33.  (z)  P.  74.315.1.  I.  I.  I. 

(k)  L.  c  (a)  L.  c. 

(l)  In  Stephani  Hales  haemaftatiks  p.  3.  (b)  In  haemaftatiks    p.   11.    &  ClaiT.  morbor.  p. 

Cm)  Phyfioiog.  med.  p.  686.  34. 

(n)  Pullevvatch  (c)  Palfewtitcb.  p„  44.  medicin,  Gerocom.  p.  io» 

(o)  Eo  numero  ,  ut  faciliori  ,  &  fesundis  minu-  {6~)  L.  c.  p.  270. 

tis  sequali  folebat  Boevbaaviuss  uti .  le)  T.  II.  optr.  p.  19J. 

(p)  L. -c.  p.  40.  lf~)  De  corde  p.  85. 

(q)  Of  food  and  difcharges  p.  5.  (g")  Geroeom.  p.  111. 

(r)  L-  c.  (h)  Philof.  princ-  p.  399» 

(s)  P-ai.  (i)  Hsemaftatiks  p.  39- 

<X)  In  prolegomenis  ad  Tbeophilum  de  minis  p.  (k)  Anatom.  abridgment  p.  138.  139- 

38.  (0  Anat.  of  human  body  Edo  VI-  p.  *0^, 

(u)  Apud  Brakium  de  circul    fang.  thef.  L                 Cm)  In  Exercit.  Med. 

(x)  Oa  fea  difeafes  p.  53. 161. 182, 


MOTUS    LATERALIS.  183 

Hambergerus  (w)  84 ,  Vopifcus  Fortunatus  Plemp  in  propno  carpo  omnino  86  (0). 

Ego  quidem  ab  anno  aetatis  45  ad  quinquagefimum ,  quo  ha>c  ipfa  recolo ,  raro 
infra  78  numeravi.  .        '  s 

Senibus  pulfus  rariores  effe  ,  quam  adultis  ,  jam  monuimus  (?)  ,  &  ranores 
eorum ,  quos  natura  ad  longaavitatem  ( q )  praparavit .  Etiam  hic  tamen_multum 
temperamentum  poteft .  In  fene ,  vfed  phlegmatico  \  pulfus  50  reperit  Guernerus 
Rolfink  (r).  Ad  55  in  univerfum  in  ea  aetate  icftimat  Joannes  Floyems  (s)  ,  acl 
60  Francifcus  Boiffier  (t).  Sed  anno  aetatis  72  non  pauciores  65  pultibus  nabuit 
Bryan  Robinfon  (»).  In.centum  annorum  fene  puifus  30  &  40  fuerunt  (*),  oc 
30,  atque  C4,  fi  alteri  auclori  fldes  habetur  (y) . 

Temperamenti  magna  ad  pulfum  mutandum  poteftas  eft  ,  &  rectius  quidem 
diceremus,  cor  aliter  &  aliter  magnum ,  robuftum  ,  irritabile  ,  &  temperamenta 
diverfa  facere ,  &  alios  pulfuum  numeros .  In  amico  meas  aetatis  ,  fed  phlegmati- 
ca3  magis  temperiei  ,  pulfus  reperi  66  ad  68  .  Infra  70  in  ea  hommum  clafte 
fubfiftere  Floyerus  (  O  auctor  eft.  Atrabilariis ,  fed  rari  generis  hominibus ,  ldenv 
a  55  ad  60  pulfuum  numerum  deprimi ,  Idem  reperit  (  a  )  .  Contra  cholencis 
ocloginta  pulfus  olim  Keplerus  tribuit  ( b )  &  circa  eum  numerum  Floyerus  fr)  : 
ab  80  vero  ad  90  in  cholerico  ,  etiam  fene ,  recenfuit  Idem  Cl.  Rye  (d) .  Eadem 
ex  ratione  carnivoris  animalibus  pulfus  numerofi  .  Cani  funt  ad  97.  ,  aneti  non 
fupra  65  (e).  .' 

Sexui  feminino  natura  irritabiiis  pulfum  facit    frequentiorem ,  quem  ad  80  ia- 
gax  dudum  Keplerus  seftimavit . 

Proceris  hominibus  111.  Archiatrorum  comes  (/)  pulfum  rariorem  afiignat,  ta- 
bulamque  addit,  in  qua  homini  duobus  pedibus  non  longiori  pulfus  90  ,  hornini 
quatuor  pedes  alto  pulfus  80  ,  homini  quinque  pedum  pulfus  70  ,  hommi  fex 
pedum  pulfus  60  tribuit  ,  rarumque  procerorum  mortaiium  pulfum  exemplo  cen- 
tum  cuftodum  regii  corporis  confirmat ,  quos  vulge  helvetios  vocant .  Ego  qui- 
dem,  fepedalis  homo,  pulfus  aliquanto  plures  numero  ,  inque  aliis  ,  &  frequen- 
tibus  amicis  proceri  habitus  ,  pulfus  numerofiores  reperi  .  Helvetia  enim  gens 
eft  ex  procerimmis  ,  &  inter  Helvetios  Bernenfes  cives  ftatura  fere  eminent  . 
Multa  vero  funt  ,  praeter  ftaturam  ,  quas  pulfus  frequentiam  definiunt :  etfi  m 
univerfum  majora  animalia  confentiunt. 

§.  XVII.  «A  fomno,  a  vigilia ,  a  pajlu ,  a  motu . 

Porro  id  em  homo  ,  uti  aut  vigilat ,  aut  dormit  ,  aut  otiatur ,  aut  corpus  exer- 
€et ,  variifque  vitse  humana  muneribus  fungitur  ,  aut  cbedit  neceffitanbus  ,  ita 
alium  &  alium  pulfo  medico  offert .  Ergo  matutino  tempore  ,  quando  a  falubn. 
fomno  expergifcimus,  &  primus  ille  ab  operimentis  natus  ,  nimiufque  calor  dif- 
fipatus  eft,  pulfus  in  dato  tempore  omnium  pauciffimi  folertt    effe  .   Confentiunt 

hic 


(n)  Phyfiol.  med.  (x)  Sauvages  de  refpir.  difncil.  p.  5-_ 

(o)  Fundament.  med.  p.  115.  (y)  Martuet  p.  18.  addit  foporofos  interiifle . 

(p)  Recherches  fur  le  pouls  .  (z)  P.  44.  316.  &c 

Cq)  Fioyer  l.c.  p.  185.  (a)  Ibid. 

00  Ad  3010.  in  hora  I.c.  (b)  L.  c. 

(s)  Pulfewatch.  p.  44.  Alibi    ad  75  admittit  Ge-  CO  L.  c. 

rocom.  p.  112..  C<0  L.  C. 

(t^  Ab  anno  retro  quinquagefimo  ,    in  haBmafta^          (e)  Hales  hjemaftat.  p.  17.  38, 

p.  3.  claff.  morbor.  p.  34.  (f)  Tr.  du  coeur.  t.  2.  p.  »14' 

C^)  Eflay  GH  animal  oeconorny  p.  J34. 


iS4  ZIB.  VI.  SECT.  II.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

hic  CL  Rye  (g)>  &  Thoma  Schwenke  (h)  viri  111.  8c  mea  experimenta. 

Sed  etiam  Bryanus  Robjnfon  de  pulfuum  ad  guftationem  ufque  raritate  confen- 
tit  (/) ,  in  aliis  a  nobis  diverfus ,  &  Senacus  (k)  . 

Paulatim  vigilanti,  pulfuum  numerus  crefcit,  ut  fub  noclis  initium  numerofio- 
res  fint  (/),  &  oclo  vel  decem  in  minuto  primo  pulfus  ad  cenfum  pulfuumdiur- 
norum  addantur .  Nam  vigilanti  homini  cibus  ,  &  mufculorum  motus  ,  &  animi 
ftudium  aut  affe&us  pulfus  augent ,  qua?  omnia  a  dormiente  homine  abfunt  ,  cui 
unice  a  corde  totus  fanguinis  in  circulum  motus  pendet. 

Ex  hac  vefpertini  pulfus  frequentia  (/*)  intelligitur  ,  quare  in  omnibus  febrl- 
bus  continuis ,  lentis  perinde  &  acutis ,  fub  noclem  gravior  redeat  exacerbatio  , 
ut  omnino  vix  unquam  in  Europa,  etiam  per  biduum  febris  aliqua  vere  conti- 
nuum  ita  typum  fervet,  ut  ne  matutinis  remiffionibus  ,  &  incalefcentia  vefper- 
tina  interpoletur .  Nempe  pulfus  centum  ^febrem  faciunt  mediocrem  ,  &  tolerabi- 
lem:  fi  yero  ad  eum  numerum  decem  alii  accefferint  ,  qui  etiam  fano  in  homi- 
ne  per  vigiliam  nafcuntur ,  erunt  nunc  no  pulfus ,  &  intenfior  febris  Si  vero 
ad  gravem  120  pulfuum  febrem  decem  alios  addideris  ,  graviffimum  certe  mor- 
bum  facies,  nam  cum  130  pulfibus  febris  acutiflima  erit  ,  &  ni  remittat  ,  a»gre 
tolerari  poterit. 

Ut  vigilia»  pulfuum  numerum  augent,  ita  minuit  fomnus  ,  dum  calorem  ,  & 
pulfuum  adeo  aliquam  accelerationem  a  fomni  efrlcacia  feparaveris  ,  quas  certe 
jnon  fomni ,  fed  veftium  &  plumarum  fuper  diurna  velamenta  inje&arum  effeclus 
eft ,  cum  iifdem  enim  veftibus  dormiens ,  qu#  vigilanti  fufficiebant  ,  certo  frige- 
bit  :  aut  demum  profundioris  &  morbofi  fomni  pulfum  excluferis  ,  qui  cum  ca- 
lore  ,  fed  morbofo  conjungitur  (/**)  .  Ergo  dormitanti  pulfus  tardior  (/***)  . 
Homini  fano  decem  pulfus  in  fomno  decedere  Hambergerus  (m)  auctor  eft  ,  & 
in  morbofo ,  diuturnoque  fomno  pulfus  ad  fexaginta  redierunt  ,  demumque  in 
montano  mure,  aliifque  fe  in  hibernacula  abdentibus  animalibus,  pulfus  fere  eva- 
nefcit  (n). 

Cibus  pulfuum  numerum  auget ,  etiam  guftatio  ,  fed  prandium  magis  ,  etiam 
ad  tres  quatuorve  horas  (0)  .  Augmentum  4.  5.  pulfuum  reperit  Joannes  Floyer 
(/>),  &  denique  13  in  primo  horas  minuto  (q)  .  Cl.  Schvvenke  idem  incremen- 
tum  ad  8  &  14  seftimat  (r) .  Mihi  fano  non  adeo  grande  ,  fed  convalefcenti  ,  & 
debili  decem  aut  12  pulfuum  acceffio  fuit.  Hsec  febris  a  prandio  Gerardiv.  Svvie- 
ten  (s).  Sed  etiam  nuperus  fcriptor,  non  frequentem  unice  a  pafto  pulfum  fkri 
auclor  fuit ,  verum  duriorem  etiam  &  anguftiorem  (t) . 

Facile  intelligitur ,  majus  incrementum  fore,  fi  cibi  copia  major  affumta  fue- 
rit  (u) .  Deinde  a  potu  fermentato,  inter  prandium  admiffo  ,  pulfuum  16  &  20 
acceffionem  Flqyerus  vidit  (x). 

Jeju- 


(g;  L.  c.  (m)   Phyfiolog.  p.  686. 

(h)  L.  c.    p.  41.    Non    adeo    numerum    pulfuum  (n)  In  berigt  van    de  ftolvvycksche  slaapziekte. 

adeo  exiguum  reperio  ,  ac  quidem  vir  Cl.  qui   ex-  (o)  Floyer  p.  84.    Senac  t.  z.   p.   HS«    Robinfon 

pergifcenti  53  &  60  pulfus  numerat.  Effay  p.  149. 

(0  L.c.  p  149.  Sed  valde  raros  aiane  facit  Tdem  (p)  Pulfewatch.  p.  83. 

of  food  and  diftnarges  p.  6.  (q)  lbid.  p.  156. 

(k)  T.  II.  p   215.  (O  P-  40. 

(O  Schwenke  p.    96.  (s)  Comment.  T.  I.    p.  6S0. 

()*)  oao  pulfus   kora    10  &  u    noftis    noviter  (t)  Recherches  ftir  le  pouls  p.  453. 

actedere   Scbwenke .  (u)   Robinjon  t.  2.  p.  419. 

(1**)    Tralles  de  opio  p.   259.  (x)  P.   83. 

(1***;  Idem  ibid. 


M  O  T  U  S    L  A  T  E  R  A  L  I  S.  185 

Jejunium  ,  per  eadem  ,  pulfum  minuix  ( y )  •  Hinc  continuo  ante  prandium  pul- 
fus  tardior,  &  debilior,  &  frigoris  facilior  fenfus  (^);a  paftu  incalefcimus , 

Quando  ciborum  digeftio  abfoluta  eft  ,  quarta  fere  a  prandio  hora ,  pulfuuni 
Trequentia  evanuit,  &  prior  rediit  tarditas  (a). 

Repetenda  erunt  aligua  ,  qua»  de  motus  mufcularis  in  puMu  augendo  efficaci* 
attulimus,  fed  ac.curatius  paulo  numeros  deflniemus  augmenti  .  A  fola  extenfio- 
ne  crurum  &  manuum  yiginti  omnino  pulfus  in  minuto  primo ,  ad  priorem  nu- 
roerum  accefferunt ,  in  Bryani  Robinfon  experimento  (Z>).  A  corporis  exercitatio- 
ne  17  pulCuum  incrementum  Floyems  vidit  ,  &  ab  ambulatione  pulfus  a  70  ad 
90  &  112  increviffe  (r),  in  puella  vero  a  75  ad  110  (d).  Hinc  ambulando  in- 
calefcimus  ,  &  aeris  frigus  facile  fuperamus  .  A  curfu,  faltu  ,  &  vehementiori 
quocunque  corporis  motu,  ut  .eadem  debiiitatio ,  .&  C2lor ,  ruhor,  fudor ,  acrimo- 
nia  humorum  non  minor  nafcitur  ,  quam  in  vehemente  fehre  ,  ita  puliuum  ea- 
dem  obtinetur  frequentia  ad.  i?o  oc  140  (<?).dcmum  in  primo  minuto  pulfus  . 
Contra,  equitatio,  in  qua  mufculi  parum  laborant ,  pulfum  parum  auget ;  neque 
corpus  calefacit  (/) .  Facile  vero  intelligitur  ,  pulfu  a  motu  mufculorum  eo  po- 
tentius  augeri  ,  quo  corporis  moles  gravior  ,  motus  celerior ,  &  denique  magis 
infolens  fuerit. 

Iram  dixi,  qua;  motum  corporis  faceret  .  Ab  ea  pulfus  108  (  £  ).  Sed  abfqu& 
pabulo  ignis,  reddita  animo  quiete,  etiam  abfque  veftigio  defervet» 

§.  XVIJX  *y4"  cali  *varietate  ,  morbo, 

/Eftate  (^),  &  circa  a?quatorem  ,  pulfus  frequentiores  funt ,  ad  120  ufque .  I» 
calida  parte  orientis  pulfus  in  minuto  primo  vulgo  funt  ico  (*').  In  Tamaic^ 
infulae  incolis  perpetuus  fudor  regnat,  neque  nitidiffima  virgo  tangi  poteft  ,  quin 
lento  glutine  manus  invifcetur  . 

Cum  cadi  caiore  pulfuum  frequentia  minuitur  ,  ut  pulfus  calidioris  Hibernia»  a 
qui  azftate  &  ad  feptembrem  ufque  menfem  fuerunt  fere  70,  nunc  oclobri  men- 
fe  ad_<55  (£).,  novembri  &  decembri  ad  60  redeant  (/).  Aer  frigidus  pulfus  de» 
cem  in  minuto  primo  fubtrahit  5  &  cochlea?  pulfus  adeo  pauoos  (m)  facit  ,  ut 
non  fupra  unicum  in  oclo  fecundis  minutis  numeres .  A  frigore  nempe  ,  fangui- 
nis  ,  ut  cujufcumque  alterius  liquoris,  motus  dirninuitur.. 

In  morbis  omnibus,  qui  febrem  conjunclam  habent  ,   pulfus   acceleratur ,  tum 

a  nonnuilis  doloribus  .    Nam  in  colico   morbo  ,   etiam   abfque  febre ,  pulfus  fue- 

runt  100  (  »  )  ,    &    in    dolorihus    parturientium   pulfus    continuo   &  plenitudine 

crefcit,  &  celentate.  In  catarrho  levuTima  nempe  febre  ,   centum    pulfus   numc- 

Haller  Pbyfwlog.  Tom.  IL  A  a  ra<" 


(y)  Pulfus  ad  61  reducit  Floyer  ibid.  (g)  Fh/er  p,  91. 

(z)  Robiafo**$£h.y  p.  149.  Sthwenke  p.41.  Dio-         <h)  Fhyer  t.  1.  Rye  1.  c.  pag.  170.  304    De  infe- 

nti  des  morts  fubites  p.  113.  clis  C!.  Lyonnet  theol.  des   infeftes  p.  134. 

(h\  pfry'r  P'  8?'  ®  Linguet  in  diff.    Ergo  aniinantium    rootus  eft 

>f    „ "ay  poI50#  abaere;    Parif  1731.    Auftorcm  experiraenti  citat 

fX?'  S6'  87'  Cl.  Berniet. 

Y\  P-  «7.  (k)   Rye  p.    57o. 

\ej  Jchwnke  p.  31.41.  Ad  150.  fi  fides  Bryano         (i)  ^em  ibid. 

(IT2,  P'  I50'  Cm)  Hanow  feltenheit  p.«577» 


iS<5  LTB.  VI.  SECT.  17.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

jat  jAavnes  Floyer  (o)  ,  eumque  numerum  &  in  febre  intermittente  confirmavit 
(/>),  &  in  univerfum  pro  febtis  termino  habet  .  In  paroxyfmo  febris  intermit- 
tentis ,  in  angina ,  &  heclica  febre  Idem  pulfus  numerat  1 20  (  q  )  .  Totidem  in 
febre  Becketus  (r)  &  Muraltus  (s)  .  Ego  diebus  liberis  febris  tertianae  ,  &  in 
proprio  corpore  ,  inque  aliis  ,  minus  irritabilis  indolis  ,  reperi  pulfus  fere  94. 
Centum  pulfus  pro  lenioris  febris  termino  habeo  .  In  catarrho  febricula  ad  108 
&  113  adfcendit  :  in  febre  quotidiana  ad  114.  in  febre  continua  gravi,  quo  tem- 
pore  remittit  ,  124.  in  vehementiori  exacerbatione  ,  &  tamen  nondum  fumma  , 
134.  tantumdem  in  paroxyfmo  febris  tertiana*  ,  &  ad  140  in  fumma  exacerba- 
tione  febris  eryfipelaceas ,  quae  tamen  non  funefta  fuit .  Centum  &  quinquaginta 
in  febre  ,  fatis  gravi ,  eruproria  variolarum ,  puella  in  quadrienni  numeratos  fuif- 
fe  video  (t).  Eum  numerum  nunquam  reperi  ,  minus  etiam  pulfus  300 ,  quos 
febri  Iefhiferas  video  affignari  (u). 

Quare  obfervationes  meae  ,  faspe  accurate  iterata*,  magis  cum  numeris  Bryan 
jRd&hfon  (x)  ,  qu~m  cum  Jeremia-Wainetwriotb  (y)  ,  aut  Joannis  Floyer  tabulis 
comeniunt  :  quorum  ifle  (^)  quidem  negat  fe  fupra  120  pulfus  unquam  obfer- 
vaffe  ,  &  alibi  130  pulfus  pro  termino.  ultimo  celeritatis  habet  :  pulfufque  de- 
irum  140  in  moribundis  numerat  (a).  Verum  ego  in  tertiana  validi  juvenis  fa- 
ciliime  fanabili  134  pulfus  numeravi  ,  &  aliquot  ukra  ,  ut  tangens  medicus  nu- 
merum  inire  rtequiret ,,;  in  me  ipfo  mentini  fuiffe,  in  graviffima  febre  quidem  , 
qua*    tamen    haud    ulrra  duodecim  inde  horis  fubito  ad  90  pulfus  relapfa  eft . 

Eum  numerum  fidas  reraiffionis  terhiinum  effe  reperi  (a*)  .  Inde  ad  80  & 
ad  narivum  numerura  pulfus  redit  (b)  .  In  eruptoria  febre  jam  excitata  ,  uti  fe- 
bris  a  jtrb  ad  120.  130.  150  excrevit  ,  ita  ad  izo.  1 10.  70.  6b-  rediit ,.  cum  de- 
ferbuiffet  (c). 

Etiam  animalium  pulfus  in  febre  increbefcunt  ,  ut  in  vaccarum  lue  a  36  ad  50 
(d) ,  &  a  38  ad  50  (e)  numerus  in  primo  mlnuto  adfcenderit. 

Non  impolTibile  videtur  ,  in  ejufdem  hominis  duobus  artubus  non  eafdem  pul- 
fus  effe  affediones  (/),  ut  in,parte  inflammata  ,  inque  artu  podagrico  (g)  ali- 
Jer  quam  in  carpo  pulfus  fe  habeat,  &  in  humorum  ad  caput  conftuxu  (h)  zr* 
teriae  pedum  eoar&atae  alium  ,  quam  carotides  ,  pulfum  exhibeant  .  In  vivis 
enim  animalibus  frequentiffime  vidi  (/'),  ianguinem  in  aliqua  corporis  regione  aut 
knte  fluxiffe  ,  aut  ©mnino  quieviffejdum  alibi  alacriter  in  circulum  pej&ebatire. 

Pui- 


(o)  P.   S24.  Ccntum    in    principio    febris  biliofse  (z)  P.  fi, 

Clar    Tijjot  jh  egrcgio  libro    de  febre  biliofa  Lau-  Ca)  Hic  quidem  teftius  p.  311. 

fannenfi  p    9.    Centum    in    febre  eruptoria  variola-  (a*)  P.  178. 

rum  inoculatarum  ;  Journ.  de*Med.  1757.  fept.  Ni.  (b)  Journ.  de  Med    1.  c. 

mis  paucos  facit    pro  febris    principio  F.  N    Mar~  Cc)  Marqust  p.  17.  in  febre  quidem  funefta. 

quei  p.  i6..qui  primo  gradui  febris  75 ,  fecundo  de-  C^)  Courtivran  niemoir.    de  1'  Acad.  des  Scienc. 

miim    100  tribuit.  1748.    p.   138. 

(p)  P-  37-  42-  00  Sauvages  de  !a  maladie  des  boeufs  p.   10. 

(q)  P    4j.   115.  114.  Cf)  Recherches  fur  le  pouls  p.  313.  316.  310.  311. 

00  Obff.  p.  183.  311*  Pecblin  obf.  2.    L.  5.  Hofman    med.  fytfem.  p. 

(s)  Vademec.  anat.  p.  139.  115.  Albertini  Comna.  Acac?.  Bonon.  t.  I.  p.  387. 

CO  Journ    de  Med.   1.  C.  J757.  fept,  Cg)  ^n  pleuritide  du  Bordeu  p.  31®. 

Cu)  Ma<quet  p.   17.  Ch)  P-  i*7' 

(x)   L.  c.  p.  107.  (0  Secoad  Memoire  Exp.  90.  &.:. 

(,y)  Ot  fevers  . 


MOTUS    L  ATERALIS.  187 

•  ■Pulfuum  numerum  ad  rerpirationum  numerum  fubtiliter  Chinenfes  medici  com- 
parant ,  de  qua  ratione  alibi  dicam  fufius ;  facile  daturus  interim  Celfi  (r)  auclori- 
tati,  pulfum  a  caufis  variabilem,  non  folum  pro  prognoftico  fufficere,  neque  uni- 
cum  taclum  rarumve  fuflicere  ,  ut  veras  inde  cordis  vires  definiamus  ,  &  denique 
decem  (s)  in  minuto  primo  pulfuum  incrementum  abfque  magno  aiiquo  malo  fu- 
pervenire  poffc. 

m  §.  XIX.  %Alia  pulfuum  difcrimina . 

Reliqua  pulfus  difcrimina  non  perinde  accuratam  menfuram  admittunt  .  Pote- 
rat  forte  ex  Struthii  confilio  (O,  robur  pulfus  pondere  impofito  definiri,  quod 
utique  a  valido  cordis  impetu  majus ,  qanm  a  minori,  elevaretur :  non.  novi  ta- 
men,  quemquam  experimentum  feciffe .  Ergo,  ut  paucis  fumma  rerum  momen- 
ta  attingamus.,  magnus  puifus  erit,  in  quo  arteriae  diameter  quam  ma-dma  red- 
ditur.  Ejufmodi  puifus  poteft  &  a  magna  unda  cordis  fieri  ,  &  a  minori  (  u  )>  \- 
a  magna  equidem ,  fi  in  arteriam  non  valde  pienam  &  <filatabilem  ,  a  vi  robufti 
cordis,  quam  plurimus  fanguis  impellitur  :  a  parva  ,  quando  arteria  valde  plena , 
qualis  in  plethorico  homine  eft  ,(*),  fuper  eam  pienitudinem ,  novam ,  etiam  non 
maximam  undam  fanguinis  accipit ,  in  quo  quidem  pulfu  diverfitas  diametri  nort 
magna  erit ,  fi  fyftolen  cum  diaftole  comparaveris .  Plenus  pulfus  a  magno  vere 
non  differt  (.f),  nifi  pulfum  pofteriori  loco  di&um  plenum  malis  quam  parvum 
vocare.  Magnus  fere  fortis  eft,  cumque  arteriajm  valde  elevet,  digiti  adeo  pul- 
pam  majori  difcrimine  cedere  cogit . 

Magnus  adeo  pulfus  erit,  jquoties  multus  in  corde  fanguis  abundat,  &  cor  eura 
fanguinem  valide  promovet .  Cum  tarditate  magnus  erit,  quando  libertas  arteriie 
fumma,  ftimuli  adeft  quam  minimum,.&  tamen  vires  cordis  fuiEciunt .  Ejufmo- 
.di  pulfus  eft  in  bomine  athletico  .(O-  Cu.m  celeritate  magnus  eft,  quando  ■mul- 
tus  fanguis  &  cordis  vehementior  nixus,  cum  ©bftaculo  ,  ftimulo,  aiiave  celerita- 
tis  caufa  conjungitur,  ut  in  apoplexia  fit  (a). 

Contrari*e  caufae  puifum  parvum  faciunt,  quem  uuperiores  ajliqui  inanem  vo- 
cant  .  Parvus  autem  eft,  xjuando  .arteriaj  diameter  non  increfcit,  parvaque  etiam 
in  fvftole  cordis  manet  :  five  fanguinis  penus  per  hsemorrfaagias  {  b  )  ,  &  ite- 
xatas  venae  fediones  valde  diminuta  fuerit  ,  five  ex  corde  in  arterias  fanguinis 
iter  malignius  patuerit  ,  ut  a  polypis  (c)  aortam  replentibus ,  ab  ejus  arterise  of- 
feis  valvulis ,  ab  aneuryfmate  fuper  carpum  fito  (rf'),  a  vifco  puknones  impe- 
diente  fit  ,  five  demum  praster  folitum  exigua  ejus  diameter ,  aut  tota  plurimo 
adipe  m-erfa  fuerit  .  Plerumque  tamen  pulfus  ideo  parvus  e(l  ,  -quia  vires  cordis 
pxiguaE  funt ,     ut  omnino  arteria  parum  dilatetur  .     Qjnare    parvus   a  debili    pa- 

A  a     2  rum 


(O  I"  III.  c.  6.  yocat  -Guilielinus  Cckbuvne  of  ftra  lickneffes  p    \6. 

(s)  Floysr  p.   157.  Senae  t.  a.  p.   109.  aio.  an.  quod  diameter  parum  augeatur^*  cui  eadem  jefpon- 

Addit   Vir  111.    a  nervorum  aclione    pulfus  magnos  fio  convenit. 

fieri  ,  inque  colica    pifl-onum   eo  modo  fe  jbabere  ,  Oy)  Neque  peculiarem  faciebat    pulfum    Galenut 

wt  in  apopl^xia  folent  .  de  diff.  pulf.  L.  III.  c.  6.  neque  G.  C.  S<.htlbamm&r 

(0  P-.  101,  p.  51- 

00  Eiufmodi    pulfum   negat    «wagnum    e(Te    111.  (z)  Seh-wenke  p.  48. 

Sckreiberus ,  quia  diameter  fyftoles  in  diaflole  non  00  BigHv.  prax.  L.  I.  p.   111. 

valde  augetur  .   Elem.  medic    p.  375.  Sed  magnus  QS)  Schclhammer  p.  44.  Stshelin  p    10. 

cum  fit ,  credam  nomen  tolerari  pofle  .  (<)  Nov.  Atl.  Acad.  Nat.  Cur.  vol.  I.  obf.  2«. 

(x)  Sttehelin  de  pulfu  pa§.  },    Parvum   «quidem  Qd)  P.  ld8^ 


i*S-  LJB.  VI.  SECT.  11  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

xum  (e)  differt,  nifi  quod  paryitas  ad  arteriae  inanitatem  magis  &  exilitatem,  debilitas 
ad  vires  cordis  exiguas  magis  fpeclet.  Parvum  una  &  tardum  pulfum  efle  rarum 
eft  ,  exemplum  tamen  exftat  in  hyftericis  (/).  Cum  celeritate  vero  parvus  fre- 
quenter  in  periculofis  febribus  reperitur  ,  quando  ftimulus  magnus  ,  aut  validum 
•obftaculum ,  &  tamen ,  etiam  cum  his  caufis  cor  vehementius  follicitantibus ,  tanta 
huius  organi  eft  debilitas  ,  ut  undam  exiguam  ejiciat,  quae  arterias  diiatandse  non 
fufiiciat  (^).  Quare  in  febribus  nunquam  periculo  caret .  *0 

Duritatem  in  pulfu  efte  ajunt (h)y  quoties  arteria  non  fiuidi  adeo  corp^rls 
fenfum,  fed  folidi  potius  bacilli  iclum  pulpa?  tangentis  digiti  irnprimit  ,  impe- 
tufve  arterias  percutiens  diftentione  major  videtur  .  Ejufmodi  pulfus  fit,  quando 
arteria  rigida  ,  &  tenfa  ,  &  fanguis  vifcidus  &  concretioni  proximus  eft,  &  a 
eorde  vehementer  urgetur  .  Duri  fenum  (*)  pulfus  .  In  arteria  cubitali  cartilagi- 
nea  (k)  ,  pulfus  afper  fuit  ,  quem  durum  interpretor .  Durus  eft  in  pleuritide  , 
ob  fanguinem  vehementer  coagulabilem  .  Plerumque  cum  magnitudine  durities 
eonjungitur .  Cum  paryitate  tamen  durus  efte  poteft  (  /  )  ,  quando  arteria  valde 
folida  ,  vehementer  contracla  ,  digitum  duriter  percutit  ,  &  tamen  cordi  poten- 
ter  refiftjt  ,  &  parum  dilatetur  :  ejufmodi  pulfus  foret ,  quem  arteria  offea  repr#- 
fentaret  ,  nifi  arteriae  dum  offefcunt  ,  una  fere  dilatarentur .  Mollis  pulfus  a  par- 
Vo  differt,  quod  arteria  plena  fit  ,  a  duro  ,  qubd  fanguis  a  corde  debiliter  im- 
pellatur  ,  arteriamque  parum  dilatet  .  In  peripneumonia  pulfus  mollis  eft  ,  quod 
fiethora  febrilis  dominetur  ,  &  tamen  unda  fanguinis  a  corde  finiftro  expulfi  , 
©b  pulmonem  impeditum  exigua  fit . 

Reliqua  pulfuum  genera  non  ab  unius  pulfus  proprietate  definiuntur  ,  fed  ex 
aliquot  fe  infequentium  pulfuum  comparatione  .  Ita  pulfus  aequalis  ab  insequal* 
fdiftidet  ,  quod  in  illo  multi  ex  ordine  puifus  asquis  fe  fequantur  intervallis ,  & 
perinde  magni  ,  fortes  ,  durique  fint  ,  aut  certe  aliorum  generum  characlerem 
fervent  eumdem .  Ita  intermittens  puifus  differt  a  continuo  ,  quod  hujus  inter- 
>alla  naturalibus  propiora  ,  illius  nimia  fint  ,  five  nunc  cum  inaequalitate  pulfus 
jntermiferit  ,  five  paria  ,  nimis.  tamen  longa  habuent  intervalla  .  Horum  pul- 
fuum  ,  qui  ad  inasquales  pertinent  paucos  ,  &  celebriores  ,  unico  verbulo  licue- 
rit  tetigiffe.  Pulfus  dicrotus  (m)  dicitur  ,  in  quo  dux  arteria:  diaftolte  minimo' 
intervalio  fe  infequuntur  ,  deinde  longius  ad  proximum  pulfum  intervallum  in* 
tercedit .  Ejufmodi  pulfum  ab  aneuryfmate  vidit  Lanclfius  (  n  )  ,  &  vulgo  cre- 
dunt ,  ab  obftaculo  fieri  ,  contra  quod  cor  repetito  i&u  infurgat  (o),  ut  omnino 
Cl.  Marquet  fyncopem  &  mortem  putaverit  portendere  (p)  .  Ejufdem  vero  pul- 
fus  fignificationem  efife  credit  Francifcus  Solano  (  q  ) ,  hajmorrhagiam  narium.  , 
^ua;  proxima  inftet,  &  hic  au&oris  fui  praefagia  ejus  interpres    non  penitus  de- 

ferit 


(c)  Idem  difcrimen  ponit  G.  C.  Schelhammer  p.  Vieuffens  du  coeur  pag.  107.  108. 

44-  45-  (I)  Senac  t.  a.  p.  aia. 

(O  Quibus  praeterea    aequalis    eft  Whytt  on  vit.         (m)  Marquet  p.  32. 
mor.  p.  117.  (^n)  P.  131,  edit.  1718.  .'■>'.".•'. 

(g)  Schwenke  p.  47.  •  (o)  EfFe  emboli  bis  prer<i«ntis ,  ut  dilatatio  uni- 

(h)  Runc  pulfum  difficilis  olim  cenfor  Schelham«  ca  arteris  a  duabus  cordis  contraclionibus  obttnea- 

rr.trus  rejecit  p.   -50.  tur  ,•  Recherches  fur  ie  pouh  p.  14-  Bis  vel  ter  cor 

0)  Recherches  fuT  le  pouls ,  pag.  5.  15.  Nicolsi  in  palpitatione  falire  ,    donec   ar£S?ia   feqiel  miceJt 

Vom  pulffclilage  p.  51.  jam  Riolant  ed.  obfervatio. 

\k )  Petri  Bavnre  obfenr.  anat.  p.  73.  Latera  aor-  (p)  P.  1.  &C. 

i%  f«re  cartilaginea ,   pulfus   inftar   «iiortbe  sakas         (qD  I*.  2*« 


MOTUS    LATERALIS.,  ,  ify 

ferit  (r).  Si  alienior  videtur  ab  hac  prognofi  nuperus  de  puifibus  audtor  (0  non 
tamen  longe  recedit,  &  menfium  pulfum  dicrotum  facit  (t)  ,  &  difertis  vet« 
bis,  nafalem  pulfum  (u) ,  qui  per  eam  fedem  evacuationem  prafagit  ,  ad  djcro- 
ti  figna  deiineat .  Coturnifans  pulfus  (x)  a  diverfo  differt  ,  quando  ter  m  uno 
intervallo  pulfus  celerrime  fe  confequuntur.  Inciduus  pulfus  eft  ,  quando  fupra 
primum  pulfum  fecundus  robuftior  infurgit,  fupra  fecundum  tertius  ,  ut  in  marl 
quidem  unda  violentior  priorem  fupervenire  folet  .  Eum  pulfum  Franctfcus  So-* 
/ano  definivit  (>>),  &  cum  mollitie  fudorem  (^),  curn  duritie  iclerum  (a)  cre- 
didit  portendere . 

Denique  nuperrimus  auclor  (b)  multo  plenius  novas  pulfuum  cfaffes  »  novaque 
a  pullibus  praefagia  excogitavit.  Criticum  ergo  primum  a  non  critico  five  irrita- 
tionis  pulfu  feparavit,  quod  ille  obftaculum  quidem ,  fed  evacuatione  critica  &  a 
natura  fuperabile,  &  continuo  fuperandum,  ifte  fruftra  futuros  naturae  conatus  , 
nervorumque  fteriles  tumultus  defignet .  Criticus  ergo  in  univerfum  pulfus  dilata- 
tus,  mollis ,  &  expenfus  erit  (c),  oportet  enim  aucloris  voces  ex  proximo  fequi: 
qui  criticus  non  eft,  is  concentratus  (d) ,  arclus ,  frequens  eft  &  durior  .  Deinde 
pulfus  criticus  per  alia  fua  figna  variarum  corporis  humani  partium  obftrucliones 
defignat,  &  imminentes  ex  iis  partibus  criticas  evacuationes  prafagit  .  Si  in  ca- 
pite  morbus  fuerit ,  &  a  fuperioribus  corporis  partibus  eyacuatio  fperetur,  puifus 
fuperior  (e)  erit,  nempe  dicrotus,  qui  prascipitem  reduplicationem  ,  five  unicam 
diaftolen  in  duas  divifam  habet .  Si  in  pe&ore  vitium  fuerit  ,  &  inde  fperetur 
evacuatio,"  pulfus  una  moliis  erit,  &  undofus,  &  a>qualis  (f)  :  fi  a  gutture  ,  ali- 
quanto  celerior,  &  durior,  &  cephalico  propior  eft  (g).  Si  a  capitecrifis  feque- 
tur,  durior  erit  una ,  validior,  ceierior,  vere  dicrotus  (h)  .  Puffus  inferior  inx- 
qualia  habet  intervalla ,  neque  raro  intermittenti  proximus  eft  (/)  ,  &  cum  fub- 
fultu  conjungitur  (k).  Iterum  vomitum  indicabit ,  fi  una  durus  ,  &  parum  ina> 
flualis  fuerit  (/) :  evacuationem  per  inteftina,  fi  magis  inaequalis  ,  pene  intermit- 
tens  faspe,  &  fubfultibus  miftus  fuerit  (m) .  Pulfus  hajmorrhoides  prafagiens  una 
dicrotus,  durus,  frequens,  minus  inxqualis  eft  (n)  .  Verum  plura  repetere  omit- 
to;  cum  auclor  anonymus  Solani  asdificio  manifefto  fuum,  fed  ornatius  &amplius 
fuperftruxerit :  id  autem  ftruclura»  genus  experimentorum  iteratione  oporteat  aut 
ftare,  aut  everti ,  quorum  utrumque  otium,  &  opportunitates ,  &  liberum  inpri- 
mis  a  prajudicata  opinione  animum  pofcunt  (0. 

SE- 


(r)  Effe  inclirrationis    ad  haaiorrhagiam.  nariam  (d)  P.  199. 

fignum  p.  64.(55.  (e)  P.  »3.  14, 

(s)  Recherches  &c.  p  47.  (f)  P.  28. 

CO  P-  356.  (g)  P.  39. 

00  P.  4«.  0i)  P.  40.  47« 

00  Berner  obf.  4.  poft  I.  de  aeris  efScacia .  (0  P.  68. 

(>)  P.  7.  (k.   lbid. 

(O  P.  9-  (!)  P.  7*. 

W  P.  8.  (m)  P.  81. 

(b)  Recherches  fur  le  poufs  par  rapport  aux  cri-  (rf)  P.  i8a. 

fes  Parss  1736.   ia.   Audio  auftorem  efle  Cl.  virum  (1)  Crifin  per  hamorragiam  abfque  pulfu  dicro- 

Theophilum  du  Bord.u  .    E;us    placita  ivit  canfir-  to  vidi .   Neque  novis    illis  pulfibus  fummt  ia  arte 

natiun  Cl.  Mitbel  Obferv-  fur  le  pouls .  ParisJ7;8.  viri  amltura  tribuunt . 

(c)  P.  ;8. 


i9o  LIB.  VI  SECT.  III.  SANGUINIS  P£R  ARTERIAS 

S    E    C    T    I    O        III, 

Motus  fartguinis  per  arterias  effeBus , 

§.  I.    FriBio  a 


Q' 


Ua*  fequuntur  non  unice  obfcura  funt  ,    &d  id   prseterea   faabent   ingratius  , 
quod  omnino  ad  verum  cominus  accedi  nequeat .  Quare  qua»  pauca ,  hiulea, 
vere  tamen  cognita  habeo?  brevis  propono  :   hypothefes   etiam   brevius    ex 
aliis  narraturus, 

Bum  fanguis  per  rnagna  vafa  celeriter  incedit  ,  primum  eft  ,    ut   friclio  aliqua 
nafcatur  •  Erit  autem  ea  multipiex  .    Nam    ad    parietes    quidem    arteriarum   glo- 
buli  impellentur ,  five  arterise  fiexa»  fuerint  ,  fiye    in    coni    modum    ad    minoretn 
diametrum  contrahantur ,  utraque  enim    caufa   facit  ,   ut   non   poffit   globuloruni 
pars  magna    in  parietes   iilidi  :     in  priori    quidem   exemplo  ii   in   primis  ,   quos 
fiuentum    e  diredo   ad   flexionis  convexam   partem  ducit  :   in   altero    ex  omnes 
imaginabiles    globulorum   feries   in    anulo   contentaj   ,    qui    differentia*    luminunx 
sequalis  eft.  Demum   ipfe   globuiorum    iinese  ,  quse   axin   tenent  ,   neeelTario   m 
cakaria  impingunt  ,  quss  inter  duorum   ramorum  divifionem  ,   angulum   tenent  . 
Ea  iJiifio  quidem,  abfque  impetu  in  noftris  (o)  experimentis    fit  ,  in    calidis   ta- 
men  animaiibus ,  &  in  arteriis  majoribus  non  eft  abfque  yiolentia  ,    cum  in  flexa 
fede  arterix  fere  dilatentur  (/>),•  Si  vero  parietes  arteria*   mutantur  ,  a*quum  eft, 
etiam  giobulos  fanguinis,  &  quidquid  prseter  eos   ykalem    humorem    componit  , 
inter  vim  urgeKtem  cordis ,  &  arteriarurn  vim  refiftentem   &  repellentem    premi 
( q  ) ,  ab  arteriss  reaclione  in  fe  jpfos  eomprimi  ,  etiam  magis  ,  quam  eiaftica  cor- 
pora,  quse  in  illifionis  (eds  ex  notilfimis    exper,imentis   fovea   excavantur  .    Qua- 
re,  fi  ab  arteria»  qnidem  pariete    globulum   repelli  pofueris ,   ab   ajiis    vero  ,   qui* 
fequuntur  ,    giobulorum    ordinibus    infequentes     contrariam    in   fedem   urgentur  , 
poterit  globulus  in  minus  volumen  comprimi  ,   quod    denfari   vocant ,    Ita   enim 
&  fuperficies  undique  ad  centrum  urgetur  ,   &    quicunque    tenuior    humor  ,   ya- 
cua  ,  inter  veros  globuli  atomos,  intervalla  replet  ,    is  exprimitur  ,  ex   quo  fit  , 
ut  qua»    fuperfunt   atomj  ,    in    eodem   volumine    plus    habeant    materiei  .   Deinde 
obtinetur,  ut  qu.s  miftjee  in  unam  moIecu.Jam  concreverant    diverfi    ingenii    parti^ 
culae,  ete  foluto  nexu  difcedant.  Ita  crediderim ,  in  exemplo  ,    oleum    cum   aqua 
fubadum ,  quod  chylum  vocant ,  poft  aiiquot  horas   evanefcere  ,    cum  oleum  na- 
tivam  pelluciditatem  recuperet ,  poftquam  ab   aqua  ,   quafi   exprelfum  ,   feceflfi.t  . 
Arterio.fi  vero  parietes  a  particulis,  fi  quas  fanguis  alterius   a  globofa   figura;  ha- 
bet,  irritabuntur  (r),  effodientur ,  aut  ea  ,  quacunque    ratione   mutabuntur  ,   qua» 
indoli  earum  particularum  conveniet.  Sed  etiam  extenfio  ,  qua3   cum    ornni  arte^- 
riss  diaftole  conjungitur  (s)  ,  &  flexio  in  arcum   convexiorem  (t)   arteriai    parti- 
cuias  minimas  quaffat  &  diffolvit .  Hxc  omnia  maxi.ma  erunt  in  aortas  prior.ibus 
ramis  («),  per  quos  majori   celeritate   fanguis   urgetur  ,   dum    major   unda    ante- 
rior  potentius  reliftit .  Maxima  ergo  ea  fede   in    arteria  quidem   detritio  ,   &   ab 
elementis  xie  fua  fede  .depulfis  crebriores  foyeolse,  &  acT  dilatationeni   major  erit 

ira- 


(<0  Conf.  Mem-  fur  le  mouv.  du  fang.  exp.  69.         £r;  Muffchinbroeck  Elem.  phyf.  p   327,  . 
70.  8z.  Cs')  P.  160. 

Cp)   L.  1T    p.   39.  L-  VI.  p.  1<JJ,  00  ibin. 

(q)  G    v.  Swieten  x.  1.  p.  175.  00  Conf.  f,fif.  &c.  Sauvages  de  pulfa  f.  j|. 


M  O  T  I    E  F  FE  C  T  U  S.  i9r 

impulfu? .  Ea  omnia  in  convexitate  flexionum.  iterum  majora  erunt  ,  quo  fan- 
guinis  vi  projeclionis  fuae,  &  centrifuga  poteftate  acrius  nititur  C'x)  .  In  minores 
vero  moleculas  globulos  illifos  diffolvi  if),  nondum  equidem  vidi  (^). 

Aliud  friclionis  eenus  eft  ,  quod  inter  ipfas  moleculas  exercetur ,  qua?  fatigui- 
nem  conftituunt  .  Etfi  enim  ea?  in  frigido  animale  (ibi  parallelas  reclas  lineas 
fequunrur  (a),  aequum  tamen  eft  creditu  ,  non  ab  experimento  quidem,  fed  ex 
fanas  rationis  diclamine,  molecutas  fanguinis  varie  conturbari  ,  inter  fe  collidi  , 
feque  de  fuo  deturbare  itinere.  Nam  ex  maffulzc,  qua?  ab  arteria?  parietibus  re- 
percuffa»  (£),  molliter  ,  fed  mutata  tamen  ea  ,  quam  fequuntur.Iinea  ,  ad  axin 
quocunque  fub  angulo  redeunt  ,  ese  non  potumt  non  lineas  axi  paralielas  jeca- 
re  ,  inque  eas  moleculas  iiiidere  ,  qua>  has  lineas  tenent.  Sed  etiam  contra&io 
arteria;  ,  quse  globulos  ad  axin  repellit  ,  non  poteft  non  fecundum  lineas  ,  quai. 
axin  ad  perpendiculum  fecant,  globulos  parietibus  primo  proximos  ,  denique  qui 
eos  interiores  contingunt  ,  in  eos  globulos  repellere  ,  qui  axin  tenent  .  Contira  , 
qui  axin  tenent  lineafve  axi  viciniores,  preffione  ea  ,  qua  reliquos  ordines  d^mo- 
vent,  eos  utique  ad  parietes  fecundum  perpendicuhim ,  cogunt  illidi.  Ita  dum  iis 
occurrunr  ordinibus,  qui  a  parietibus  repercuffi  redeunt,  non  poteft  non  globulo- 
rum  ad  contrarias  moleculas  colliforum  confriclio  fieri .  Iterumcum  aliquanto  ce- 
Ierius  nova  unda  infequatur,  prior  aliquanto  lentius  fugiat  (c),  &  cuin  unda  prior 
fequentem  impellat ,  poterit  quasvis  unda  haberi  pro  corpore  inter  pdtentiam  ur- 
gentem  ,  &  refiftentiam  compreffo . 

Ita  nafcitur  illa  m  motu  globulorum  conturbatio,  quam  nos  alibi  repetemus. 
Oppofitorum  vero  in  fanguine  torrentium  (d)  pugnam  &  collifionem  experimenta 
manifefto  demonftrant ,  ut  omnino  duo  contraria  fanguinis  fluenta  contra  fe  ni- 
tantur,  mutataque  a  mutua  refiftentia  dire&io  ih  lineam  abeant,  qua»  ad  perpen- 
diculum  in  a\in  nititur.  Rotationem  globulorum  circa  axin  a  viris  minime  con- 
temnenda?  aucloritatis  partim  ex  theoria  ,  &  ad  experimenta  (<?)  demum  propofi- 
tam ,  cgo  quidem  nunquam  vidi . 

Uti  vero  fanguis  per  iaxatam,  perque  contraclam  ,  arteriam  fertur,  ita  alias 
ejus  alia?que  funt  affediones.  In  diaftole  fioguinis  elementa  ,  in  ampliorem  cir- 
culum  diffufa  ,  a  fe  fecedunt  mutuo  ,  &  a  globulis  globuli  iongius  diftant ,  & 
contadius  molecularum  ,  adeoque  attractio  minuitur  ,  quse  direclam  ^rationem 
contingentium  fe  fuperficierum  ,  inverfam  vero  &  mulxiplicatam  diftantiarum 
tenet. 

In  contra&Ione  arteriaj  horum  contraria  fiunt  .  Cum  enim  arteria  fecundum 
lineas  ad  axin  perpendiculares  undique  anguftior  fiat,  globuli  fanguinei  undique 
ad  axin  ,  inque  anguftiorem  circulum  comprimuntur  ,  &  ad  alios  globulos  pro- 
pius  accedunt  .  Ita  friclio,  quam  modo  dixi,  augetur  ,  &  nunc  id  maxime  fit  , 
quod  ex  theoria  Cl.  viri  fieri  (/)  docuerunt  ,  quai  particulas  in  fanguine  fphs- 
rica?  non  fiint  ,  ut  fphaerica?  fiant  .  Poteft  enim  qua?vis  e|us  generis  particula 
haberi  pro  numerdfa  veclium  compage ,,  qui  in  centro  magnitudinis  conveniunt , 

ad 


00  Martine  de  anim.  fimif.  p,  58'. 

(y)  Neifeld  primitv  polon.  p.  5.  de  fscret.  n.  141. 
S_i  ntmpe  ad  aneuTos  ramorum  &  calcaria  allili  fue- 
xint  . 

fcO  Nec  Cl.  Mfks  phrl.  tranf.  n.  460, 
(a)  Second  Mem.  fur  le  mouv.  du  fang»exp.  6%. 
<4.  &c.  &  p.  »35.  Cl.  R.emi  difp.  p.  37.  43^ 


Cb)  Bax.z.icatuve  theor.  tumor:  f.  8.  ad  13. 

(c)  Barcholom.  de  Moor  de  inftaurat,  med.  p.idS. 

(d)  Tialet  pag.  108.  Premier  memoire.  p.  5??. 

(e)  Vteuffcns  tr.  des  liqu-;wrs  p.  x6.  Hales  ha:rru- 
ftat.   p.  <)6. 

(f)  Conf.  Biz.z.ica.Iuve  prop.  II.  Boerhaave  Inftit. 
rei  Med.  n.  110.  &c. 


tto  LIB.  VI.  SECT.  III,  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

sh  univerfum  vero  arteria?  ambirum  enguntur  undique  .  Eorum  alii  longiores 
funt  ,  breviores  alii  :  fi  enim  a>quales  feceris ,  _  facies  ut  radii  fphazra:  fint.  Qui- 
cunque  adeo  longiores  funt  ,  eorum  extimus  finis  a  centro  magnitudinis  longius 
(jifrat  ,  eaque  fede  adeo  a  minori  potentia  fle&itur  ,  &  debilior  eft.  Dum  adeo 
ea  fedes  ab  aliis  fpha>rulis  percutitur,  poterir  flexus  is  finis  ,  &  debilior  abrurn- 
pi  ,  dereri  ,  donec  ^qua  undique  refiftenria  asqualium  ve.clium  fuperfit,  in  qut- 
hus  nulla  ratio  ilipereft  ,  quare  alius_  alio  ftcilius  deteratur :  fed  ea  fphcera  eft . 
Ita  rheoria  permittit  ,  nam  oculus  utique  in  fangujne  nihil  videt,  quod  fpha^ri- 
cum  non  iit.  |io  modo  particuhe  quidem  grandiores  in  fpha>rulas  abeunt,  mino- 
ra  vero  ramenta  detrita  per  eafdem  caufas  ,  perinde  figuram  undique  asque  refi- 
ftentem  acquirunt.  Ita,  dum  ex  majoribus  moleculis  fiurit  minores  fanguis  uti- 
que  attenuatur. 

Utique  vero  hax  omnia  majora  erunt ,  fi  cordis  impetus  major,  fanguinis  mo- 
lecuke  folidiores ,  arterke,  ad  quas  confricantur ,  duriores  fuerint, 

§.  IJ.  In  ramis  up  fe  babeat , 

In  ramis  majoribus  omnia  fere  eodem  modo  fe  habent  .  Celeritas  equidem 
fanguinis  minuitur  (<£),  atque  adeo  hadenus  friclio  minor  eft  .  Sunt  tamen  alia; 
caufae  ,  qus  non  finunt  multum  minui  ,  Luminum  enim  in  ramis  fumma  major 
eft,  quam  lumen  trunci,  cumque  ad  eum  circulum ,  qui  lumen  metitur?  ejufque 
fimiles  totius  tubi  feftiones,  friflio  faiiguinis  fiat,  eam  friclionem  augen  necelTe 
eft,  au£ta  fuperficie  ,  quas  confricatur  (b)  .  ^ 

Sed  etiam  perpetuo  piures  patticuia;  ad  internam  arteriarum  fuperficiem  con- 
fricabuntur,  cum  lumina  ramorum  perpetim  decrefcant  ,  atque  adeo  linearum  , 
jn  quas  lumen  maxjmum  nafcentis  rami  diviferis,  major^  utique  numerus  in  pa-- 
rietes  arteria?  incurrat  ,  Quare  etiam  in  arteriarum  ramis  ea  omnia  manebunt  , 
quse  de  trunco  dixinius ,  preffio  nempe  iateraiis  (0 ,  <%  globulorum  ad  concavam 
&  tuborum  arterioforum  faciern  attritus,  eorumdem  cum  fui  fimilibus  confriclio, 
compreffio  ,  denfatio.  Ne  vero  facile  arteriarum  rami,  his  a  caufis,  rumpantur  , 
cavir  Creator ,  dum  fortiores  fecit  (&),  denfiores,  aque  majori  demum  impetu 
violabiles,  quam  quidem  trunci  funt.  Non  ideo  aut  vigefies  fexies  (/)  impetu  in- 
nitentis  fanguinis  forriores  eife  qrediderim,  aut  a  nullo  cordis  conatu  fuperabiles. 
Nam  in  apopleclico  homine  (m) ,  &  in  alio ,  qui  vomitum  medicamento  fibi  mo 
yerat  (>?),  arteria  coronana  rupta  fuit,  &  ophthalmica  (o) ,  aneyryfma  ex  rifu  na- 
tum  idoneus  omnino  teftis  vidit,  &  de  arterjis  cerebri  res  yulgo  nota  eft,  deque 
variis  vafis ,  qua;  a  nixu  rumpuntur , 

§.  III.  Vts  (tnaflomofium  f 

Deinde  anaftomofes  contemplabimur ,  quarum  alia?  majores  fu nt ,  minimse  alisc. 
Majorum  commune  omcium  eft,  expedire  fanguinis  motum,  &  obftructionis  pe- 
ricula  minuere ,  nam  omnino  tolli ,  neque  in  fanguineis  valis  obftruciionem  lo- 
cum  habere ,  id  quidem    nimium   eft  ( p ) ,  neque  cum    phajnomenis   inflammati 

ocu^ 

(?;  i  P.  117.  leqq.  idoce.t ,  cjuam  5n  refta  valetudine  patitur  p.  159.  t 

(h)  P,  144.  feqq.  (m)  EP^-   Nat.  Cur.  vol   V .  obf.  141. 

(i)  Jones  de  mot.  mufc.  C")  Viridet  du  "bon  chyle  p.  100. 

(k)  Enquiry   p.  92.  %a  6.  &C.  C°)   Ccwper  ad  Bidloo  t   5.  f.  1. 

(1)   mies  p.  156.    de  arteria.    Nam    venam  fcre  Cp)  Sksbbcaste  prattipe  P.  II.  p.41, 

<oo.  &  rrjcijorem    preffionem    abfque    ruptione  pati 


MOTI    EFFECTUS.  .  m 

oculi  &  grnndefcentium  manifefto  arteriarum  conciliatur  .  Obftrui  vafa  vocamus  , 
quoties  quodcumque  in  vafe  fanguineo  obftaculum  fanguinis  liberum  per  fedem 
obftruclam  iter  moratur  .  Inde  fequitur  ,  ut  fuper  fedem  obftruclam  'fanguis  a 
corde  jugiter  fubmiffus  congregerur  :  five  quod  idem  eft,  ut  art6riae  obftrufto  fe- 
des  cordi  propior  dilatetur  .  Tta  in  vincla  arteria  animalis  calidi  manifeftum  eft 
(/7),  neque  ea  diverfitas  in  diametro  arteria?  obftruclas  fenius  fugit  (  r )  ,  etfi  ple- 
rumque  parum  crefcit  9  dum  perftat  infuperata  .  Eam  vim  fanguiflis  cor  contra: 
fedem  interceptam  urget  ,  arteriasque  utramque  diametrum  auget  .  Sed  is  ipfe 
conatus  in  arteriam  conicam  (  -f  ) ,  ad  ramos  decrefcenrem ,  profundius  urget,  fi 
quid  intus  eft  obftaculi  :  cum  enim  id  in  caveam  ctnineat,  lineas  tranfeuntis  fan» 
guinis  excipit  ,  &  cum  iis  ad  minima  pellitur  (**),  nt^!e  expeditur,  fiquidem 
continuo  anguftior  vafculi  diameter  ,  obftruenti  matife  fe  pt^h^t  difticiliorem  . 
Ita  fequi  videtur  ,  ut  vas  obftruclum  rumpatur  :  fed  duse  caufse  facitmr  t  ut  ra*. 
riffime  quidem  hoc  infortunium  accidat .  Nam  primum  ,  cum  nulia  longe  W 
ramo  arteria  producatur ,  fanguis ,  quem  per  truncum  cor  impellit  ,  in  ramura 
fupra  obftruclionem  nafcentem  copiofius  determinatur ,  neque  ea  mala  in  obftru- 
clo  vafe  finunt  nafci ,  qux  nafcitura  videntur  .  Revincla*  ergo  arterise  rami  ftipra 
fedem  vinculi  nati ,  tument  fanguine  ,  eumque  reddunt  uberiorem  ,  fi  incideris 
(/).  Inde  a  vinculo  aorta?  injecto  ocuii  rubore  fuffufi  (u)  ,  anxietates  ,  a  colle- 
clo  in  pulmonem  fanguine  ,  &  pulfus  arteriarum  fupenorum  evide.ntior  (*), 
aliaque  coliecli  in  vafadatiora  cruoris  figna  .  tnde  a  femoribus  ligatis ,  &  adftri- 
£la  adeo  cruris  arteria,  continuo  pulfus  au£tus,  &  doloris  &  plenitudinis  in  ute- 
ro  figna,  &  menfium  retenrorum  effluxus  (/)  .  A  cruris  amputatione  falaci- 
tas  (>*). 

Plurimum  tamen  hic  adiuvat  vis  anaftomofium  .  Sanguis  in  obftruflam  arte* 
riam  impaclus  neque  poteft ,  per  priora  ,  a  trunci  fubmiftis  undis  expediri  ,  cum 
conica  natura  impediat,  neque  vere  expeditur  ,  cum  fanguis  defertis  obftruclis 
vafis  (?)  ad  libera  vafeula  tranfeat.  Verura  pone  nunc  in  obftrucla  arteria  gru- 
mum  fanguinis  coharere,  qualia  ex  congeftis  globulis  coagula  faepe  omnino  vidi 
(a) :  pone  eam  arteriam  continuato  duclu  in  aliam  arteriam  continuari  ,  quod 
vocant  anaftomofin .  Nitetur  ergo  per  liberam  arteriam  fanguis ,  veniet  ad  fedem 
obftruclam,  &  coaguio  facile  viam  expediet,  cum  irj  latiorem  &  inanem  cana- 
lem  abfque  refiftentia  cedat,  &  ut  aliquid  itineris  peregerit  ,  fingulo  quafi  pafly. 
in  latiorem  (£),  &  faciiiorem  arteria?  fedem  redeat  ,  quae  non  invita  impaclum 
grumulum  recipit  .  Repulfos  autem  ex  obftruclione  grumulos  <5c  *Antonws  vf 
Haller  Pbyftolog.  Tom.  II,  B  b  Xe- 


(q)  Second  Memoire  Exp.  47.  48.  51.  5*.  53.57.  body  Ed.  VI.  p.  loj. 

De  obftruftione  Lobb  c{  fevers  p.  247.  C")  G.  v.  Svvietm  Conament.  1. 1.  p.  185.  Se$at 

_  (r)  Cum  ratio  arteriae    obftruftae    fit  ad  arteriam  1. 1.  p.  174. 

liberam  uti  283.  ad  284-   Sauvages   de  inflammat.  (x)  Second  Memoire  Esp.   52. 

p.  264.  Arterias    fuper  fedem  inflammationis  intu-  (y)  Eflays  of  Societ.  at  Edimb.  nov.  t.  ».  p.404. 

mefcere  &  ampliores  fieri  Idem  admittit  p.  281.  405 

(0  Bellin  Prop.  XXVI.    In    partem    obftruaam  (y*)  Boerhaavi  Prax.  Med.  T.  II.  p.  105. 

vaforum  rana;  liquores  magna  vi  impingere  Hofman  (jt)  Conf.  L.  II.  p.  78.  Second.  Mem.  exp.  93. 

p.  9-  10.  Sed  nihil  fimile  vidi  .  (a)  Second.  Mem.  Exp.  6,7.60.93.  151. 155. 

(.s*)  Boerhaave  de  virib.  medicam.  p.  78.  (b)  Specuiationem    habet    Albinus    adnot.    L.  II. 

(t^  Salmon  de  utero  p.  27.  ex  Cl.  Ferrein  expe-  cv  10, 
rimento  ,  Schwer.ke  p.  16.  Chefelden  anat.  «f  buman 


i94  LIB.  VL  SECT.  UL  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

Leewwenhoeck  (c>  vidit,  &  Boerhaavius  (d}>  &  ipfe  demum  yidi  ,  ut  alias  ab 
auCta  cordis  vi  coagulum  dhTiparetur  (e) ,  alias  omnino  ofciilatio ,  miftum  nempe 
cum  vero  farmuinis"contrarium  iter,  verum  fanguini  motum  reftitueret  (f). 

AJia  anaftomofium  utilitas  eft ,  deftruclas  aut  lmmeabiles  arterias  compenfare . 
Arteria?  corporis  humani  vicinae  ubique  ,  nifi  paries  medius  intercelTerit  ,  medio- 
cribus  ramulis  inter  fe  communicant ,  ut  propago  fuperiori  loco  ex  trunco  emif- 
fa,  in  redeuntem  e  contrario  ramum  arteria;  aut  ejufdem»,  aut  vicina*  alterius  fe 
continuata  immittat  (g).  Pone  nunc  arceriam  principem  fub  ramo  emiffo  com- 
primi,  deftrui,  aut  alioquin  inutilem  reddi  ,  averteretur  certe  a  toto  reliquo  ar- 
tu  arttriofi  fanguinis  influxu* ,  &  penret  fideratum ,  quidquid  ultra  fedem  viofa- 
tam  eft  nifi  benefica  tfls  anaftomofium  intercederet .  Nempe  cum  rami  arteriofi, 
fuper  vinculum  «*  arteria  nati,  plus  fanguinis  accipiant ,  &  dilatentur  (h)  ,  fit 
fenfim,  ut  aucli  diametro  hi  rami,  nunc  pro  trunco  fint,  &  vitalis  humoris  com- 
m^tum  q<\  ulteriorem  artum  continuent  ,  penculumque  fphaceli  avertant  .  Iu 
brachialibus  arteriis  exemplum  notiflimum  eft.  ln  trunco  nempe  humerario,  qua 
parte  venae  medianaj  fubjacet ,  in  vena*  fe&ione,  vulgatiftima  certe,  &  tamen  dif- 
ficili,  adminiftratione  frequentia  aneuryfmata  fiunt ,  ut  chirurgus  incifam  arteriam 
vincire,  &  demum  utrinque  lino  interceptam  excidere  cogatur.  Ita,  cum  ulnaris 
arteria  ,  &  radialis,  &  inceroiTea,  fanguinis  commeatu  priventur,  pulfus  in  carpo 
evanefcit,  &  digiti  frigent  ,  &  periculurn  gangrama»  prafentiiTimum  imminet . 
Plerumque  tamen,  dum  fotu  interim  aromatico  putredo  arcetur  ,  poft  triduum 
pulfus  in  carpum  &  una  calor  (/') ,  &  vita  redit .  Nempe  per  ramulos  arteria*  pro- 
fundx  ab  humeraria  (£),  &  ejus  quam  anaftomoticam  (/)  dixi ,  poft  vinculum  in- 
jeclum  ,  dilatatos  fanguinis  nunc  tantum  ad  artus  partem  vinculo  fubjectam  redit, 
quantum  ad  pulfum ,  vitamque  fufficit .  Perinde  vidi  evenire  ,  cum  arteriam  bra- 
chialem  ligari  prascepiffem  >  neque  enim  alia  fupererat  via,  qua  fanguinis  de  arte- 
ria  pollicis  fubinde  renafcentes  jaduras  compefcerem .  Per  arcum  nempe  volarem 
wtrumque  (m)  fanguis,  ex  ulnari  trunco  in  radialem,  poft  brevem  moram  rediit. 
Sed  etiam,  cum  brachium  pene  integre  prxcifum  fuitTet,  tertio  die  pulfus  rediit, 
inque  manu  calor  (w).  In  canibus  carotidem  fa;pe  aut  alteram,  aut  utramquevin- 
culo  intercepi  (<?),  neque  quidquam  inde  mali  evenit  .  Cum  tumore  carotidem 
(  &  externam  una   jugularem    )   chirurgus   abfque   detrimento    fanitatis   exftirpa- 

Obiter  ifta,,  nam  anaftomofium  aliaz,  &  qua»  magis  hujus  loci  fint  ,  aiTecliones 
funt.  Cum  nempe  dus  arteriae  ramos  habeant  contrario  duclu  mutuo  in  fe  im- 
milTos ,  poteft  direclio  facihus  mutari ,  qua  fanguis  per  minora  yafcula  fertur  . 
Si  in  arteria  fuperiori,  in  exemplo,  celeritas  major  fuerit  ,  fanguis  deorfum  per 
alteram  arteriam  .agetur ,  quse  nunc  pro  vena  erit.  Si  inferiori    fuperius   moraen- 

tum 


•    Cc)  f-  »•  oper-  P-  s°7-  curato  n.  40.    Colleg,  Hanover  t.  1    p   800.  Conf. 

Cd)  Praxess  Med.  t.  1.  p.  198.  EITays  of  a  Societ.  at  Edimb.  pi.  p.  184. 

Ce)  Exp.   93.    Leeuvvenboeck    t.    3.    p.   ni.  117.  O)  Fafeic.   VI.  p.  19- 

Senac  tr.  du  coeur.  t.   f.  p.  486.  0)  Ibid.  p.  21 

(f)  Second  Metn.  p.  236.  n.   1.  Exp.  65,   93.  p.  (m)  Ibict.  p.  iS.  &  41. 

717.  Qn)  Chirurg.  anwifun?.  t.  i.  1.  c. 

Cg)  L.  II.  p.  58.   In  exemplo  Molinelli  d«  aneu-  (o)  Tum  Cl.  viri   Rob  Emett    in    tentaminibus , 

yyfm.  T.  I.  f.-a.t.  Il.f.  3.  tum  ejus  Iaborum  focius    Cl.  Parifot  jou-n  oecoa, 

Ch)  P.  193.  1756.  januar. 

iS)  Vide   fafcieu!.    icon.    anat.    VI.    p.    si.    13.  (p)  Schvvenke  p.  io. 
■Stbvvenke  p.  18.  i^  Heifter  de  arter.  crural.  vuln» 


MOTI    EFFECTUS.,  r95 

tum  fuerit,  fanguis  furfum  repelletur.  Hsec  non  ex  theoria  unice  quafi  conie- 
clura  aliqua  hauriuntur,  fed  experimentis  utique  ,  &  in  primis  noftrls  (?)  confir- 
mantur.  Dudum  etiam  monui  (r),  facillime  ,  ut  fitus  jubebit  ratio,  per  arterias 
perforantes,  fanguinem  a  dorfo  manus  in  volam  commeare ,  aut  vichTim  ex  vola 
jn  dorfum  tendere.  Multa  inde  vitac  humanae  commoda  accedunt  :  ut  fanguis  , 
qui  incitato  torrente  in  arteriam  aliquam  fertur  ,  effugium  inveniat ,  neque  ea. 
tota  vi  eam  in  arteriam  nitatur,  quam  a  corde  accepit.  Sed  etiam  ab  obftrucl* 
fede,  utero  in  exemplo,  fanguis  fpermaticarum  arteriarum  in  hypogaftricas  aver- 
titur  ,  ne  in  uterum  gravis  nitatur,  &  quse  afia  funt  ejufmodi.  Si  fubtilius  rem 
placeret  urgere  ,  ratio  hic  inveniretur,  qua  celeritas  fanguinis  in  maximis  mor- 
bis,  &  inflammationibus  ipfis,  frangitur. 

Irerum  ex  anaftomofibus  confliclus  fanguinis  memorabilis  fequitur,  ut  contrarils 
fibi  torrentes  (s)  obnitantur,  atque  giobuli  in  globulos  impingant .  Ita  quidem 
folet  fieri,  ut  in  ramum  aliquem,  aut  quodcunque  oftium  in  fede  confliclus  (t) 
patulum,  fanguis  utriufque  columnas  irruat.  Non  tamen  poteft  fieri,  quin  &  de 
veJocitate  fua  fanguis  amittat ,  quem  effeclum  dudum  tetigi  («),.&  praeterea  fri- 
clio  inter  globulos  rubros  ea  nafcatur,  qua?  eftmaxima^  fiquidem  non  obliquQda- 
tfu,  fed  direclo,  in  globulum  globulus  incidit  (i) . 

|.  IV.  Et  retlum* 

Huc  retta  redeunt  ,  quae  Belltnus  (#)  ubique  in  corpore  humano,  Natwa  cer- 
te  plurimis  locis  fabricavit  ,  nos  alias  defcripfimus  (y)  ,  Nihil  enim  retia  funt, 
niii  repetitae  ramorum  cujuslibet  trunci  arteriofi  cum  vicinorum  truncorum  ra- 
mulis  anaftomofes  .  In  iisretibus  celeritat em  minui  (^),  arTriclumque  globulorum, 
eaque  omnia,  quae  ex  confricatione  nafcuntur,  augeri  certum  cft.  Solvi  fangui- 
nem  volebat  Bellinus  (<z),  quod  haclenus  admitti  poteft ,  ut  omnino  a  tritu  mi- 
nores,  &  eminentes  molecularum  fanguinearum  quafi  ramos  deteri  ,  certum  fit  , 
atque  adeo ,  &  majores  molecula»  minores  fiant ,  &  multa?  novae  ex  priorum  ra- 
mtntis  decedant.  Haec  ratio  fuadet ,  experimentum  nullum  confirmat.  Mifceri 
prxrerea,  fiquidem  humores  duarum  arteriarum  diverfi  fuerunt,  utriufque  liquoris 
particulas,  tertiumque  componi,  qui  utriufque  generis  particulas  habeat,  €adem 
ratio  oftendit . 


Bb      2 


S.  V. 


i  .  i   ii      m  »» 


(c()  Exp.  66.  154.  173.  Etfi  enim  non  1n  anafto- 
mefi  fanguis  contrarium  iter  fecutus  eft  ,  fufficit  in 
«odem  canale  columnam  validiorem  eam  fuperaflfe, 
quae  debiliori  motu  ferebatur»  In  anaftomofi  veno- 
fa  hoc  phsnomenon  vidi  ,  exp.  131. 

CO  Premier  Mem.  p  58. 

(s;  Second  Mem.  Exp.  153.  154-  »54-*  155. 
157.  171.  173.  175.  176.  178.  180.  181.  187.  190. 
Etfi  enim  hi  torrentes  iterum  in  eodem  canale, 
non  in  ananoniofi  duorum  canalium  vifi.  funt  ,  ni- 
fcil  tamen  intcrcedit  ,  quin  par  ramorum  pofterio- 
Jis  generis    ratio  fit  .    ln   anaftomofi    venofa    vidi 


Eyp.  131. 

(t)  Exp.  154*-  iSS-  17«.  ^78.  190. 

Cu)  P.  131.  132. 

CO  In  canali  cruciato  duorum  colorum  liquores 
tamen  paulum  tnifcentur ,  Mujfcbtnbroeck.  Inftit.  p. 
687. 

Cx)  De  ferment.  &  gland.  prop.  38, 

(y)  L.ll.p.6i. 

Qz")  P.  131.  131. 

(a)  L.  modo  cit.  Morgan  princ.  p,  187.  Ssuvtt' 
ges  memoir.  de  Eerlin  1.  c.  p.  55. 


tgS  LIB.  VI.  SECT.  III.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

§.  V.  in  vafculis  minimis  globulorum  menfura  nafchur. 

Ab  arteriolis  unius  globuli  capacibus  conica  equidem  natura  abeft  ,  cum  uti- 
que  cylindricsE  fint  (b  )  ,  &  ha&enus  preffio  lateralis  minuitur  (c).  Verum  ali.-e- 
fiint  horum  vafculorum  aflfectiones  ,  quae  friclionem  immenfum  augent.  Unicum 
enim  globulum  utique  tranfmittunt  ,  cum  etiam  venula?  minimae  unius  globuli 
diametrum  admittant  (</),  arteriolas  vero  venis  majores  fingere,  neque  ratio  ad- 
iriittat,  neque  clarorum  virorum  confentientia  experimenta  (<?)•  Ergo  cum  arte- 
riola;  minimse  aut  (/)  paulo  globulo  rubro  majores  fint  (g),  aut  azquales ,  &  de- 
nique  minores  (h)  ab  aliis  Cl.  viris  habeantur,  eum  pra^terea  folidiores  fint ,  & 
duriores,  pro  diametri  portione  non  poteft  non  quilibet  giobulus  fuse  ad  arterio- 
las  parietes  toto  fub  circulo  maximo  confricari ,  &  frequenter  ubique  ,  &  in  fle^ 
xionibus  maxime  ,  quaz  in  his  vafculis  uberrimse  iterantur .  In  flexione  enim 
etiam  aliquanto  minor  globuius  ad  parietes  undique  atteritur.  Ita  fit ,  ut  flexilis 
globulorum  natura,  omnino  ambitum  fuum  in  circuli  figuram  tornet ,  cujus  dia- 
meter  arterioke  diametro  paulo  minor  eft,  aut  sequalis.  Hic  adeo  modulus  (/)  eflr, 
qui  globuli  rubri  magnitudinem  definit,  fed  ad  reliqua  de  fphasrula  eminentia  tu- 
bercula  deterenda,  is  idem ,  per  angufti  canalis  parcam  diametrum  malignior  tran- 
fitus,  utique  potenter  confert  (k). 

§.  VI.  Et  retardationis  effeclus  . 

Porro  per  vafa  mininia  fanguinis  celeritas  minima  fupereft  ,  cui  tot  a  caufis 
continuo  portio  aliqua  deceflferit  (/).  Diminuto  nunc  motu,  quo  fanguis  fecun- 
dum  axin  fertur ,  augetur  vis  ponderis  &  attraclionis ,  quas  quidem  vires  celeri- 
tas  progrefTiva  non  finebat  fanguinem  regere  (m).  Sed  globuli  fanguinei  fracla 
vi  cordis  amant  confluere  (»),  in  unguenti  tardam  fpeciem ,  atque  adeo  fumma 
hlc  ad  concretionem  aptitudo  nafcitur  ,  fi  prteterea  memor  fuerit ,  lymphse  vim 
magnam  de  arteriofo  fanguine  decemffe ,  qux  in  majores  demum  venas  per  lym- 
phatica  vafa  reddatur .  Ea  enim  aquula  remota  ,  pene  folus  in  minimis  vafeulis 
eruor  fupereft,  qui  omnium  humorum  humanorum  ad  coagulum  proniffimus  ver- 
git  ,  &  cujus  coagula  omnium  prima  nafcuntur  ,  quo  tempore  nulla  reliquorum. 
fiumorum  particula  concrevit  (<?).  H&c  fanguinis  in  minimis  arteriolis  tarditas  , 

&  ad 


00  L.   II.  p.  40.  (50  Coctionem    vocat  J.    de  Gorter  particularum 

(c)  Ut  ex  vafe  cyHndrico  incifo  afjua  non  exeat  fanguinis  non  iHquilinarum'  formationem  in  globu- 
Stzbelin  de  pulfu  p   4.  los  cie  perfpirat.  p.  41. 

(d)  Sccond    Memoire    exp.    110.  114-  125«   J1^-  0)  Sec*-  *•  P-  x33- 

32.8.  132.  138.  143.  (m)  De  pondere ,  Second  memoire  Exp.  iii.au. 

(e)  Bellin  Prop.  XXVI.  Covvfer  ad  Bidloo  ap-  De  attraclione  conftat ,  coagula  fanguinis  a  debiii- 
pend.  tob.  3.  Phil.  tranf.  n.  183.  Haies  hsmalla-  tata  demum  vj  cordis  nafci ,  ibid.  Exp  6. 7.  15S.&.C 
tiks  p  58.  Baker  microcofpe  made  eafy  p.  36.  Muys  00  Loc.  modo  cit.  In  fungulos  abire  Simfon  p. 
de  fabrica  fibr.  mufc.    p.  303.  Miles    Philof.  tranf.  u-(» 

n.  460.  &c.  Neque   mea  experimenta  diffentiunt .  (o")   Tn  iifdcm,  qua  nunc  excitavi ,  experimentis 

(f)  Exp.  63.  64.  68.  nifi  &  ifta  vafa  venofa  nulium  lymphx  coagulam  fuit  ,  quod  fere  unice  e 
fuerint .  vulnere  vafis  fanguinei  nafcitur  ,  quando  pellucidi 

(g)  Duplo  Scbreiber  Almageft.  p.  z%6.  lympha  aut  extra  fua  vafa  efTufa  eft,  Exp.  88.  153. 
(h)  P.  41,  154.  1 55.  157-  i<53-  167.  170.  171.  17&:  183.  189. 
0)  Scbreiber    1.  c.  p.  146.    Conf.    Lseuvveaheeck  aut  demum  frafta  per  incifa  vafa  vi  cordis  fuis  ia 

Exper.  &  contempUt.  t.t.%  159.161.  vafis  rsftagnat,  Exp.  180.  183. 


MOTIEFFECTUS.  197 

&  ad  coagulationem  aptitudo ,  conjunclae  caufae  funt,  cur  plerumque,  &  in  mor- 
bis  acutis  (p)  etiam  magis ,  fanguis  in  arterias  colligatur  ,  neque  in  venas  tran- 
fire  poffit .  Inde  in  hydrophobo  (  ?  )  fanguis  in  arterias  omnis  repertus  eft ,  ut 
vena*  inanes  etfent .  Summum  ergo  hac  in  fede  ftagnationis  &  obftru&ionum  pe- 
riculum  eft  ( r  ) . 

§.  VII.  Quomodo  ab  his  caujjis  fanguis  mutetur . 

Fluidhas  nafcitur . 

Expofuimus,  qu&  mechanice  a  motu  fanguinis  per  arterias  majores,  &  mino- 
res,  fequantur;  tranfeundum  eft  ad  mutationes  ,  &  effe&us  ,  qui  ab  eodem  motu 
m  fanguine  obtinentur,  &  ad  dotes  ,  quas  fanguini  ,  &  univerfis  humoribus,  is 
motus  impertit.  Optabile  quidem  foret,  ut  eos  effeclus  perpetua  ferie  ,  cum  me- 
chanicis  motus  phamomenis  conjungere  liceret  .  Verum  de  nonnullis  fanguinis 
dotibus  nimia  ea  fpes  foret  ,  fuffecerirque  interim  ,  aliquam  partem  veri  perfpe- 
xiffe  .  Exiftimavi ,  &  aliis  locis  idem  fequar  confiiium  ,  optime  me  adturum ,  fi 
geometrarum  rationes  fecutus,  problema  pro  foluto ,  &  sequationem  pro  conftra- 
cla  haberem  .  Id  fiet ,  fi  dotes  fanguinis  vivi  hominis  vafa  legitime  perfluentis  T 
cum  fanguinis  in  integerrimo  cadavere  reftitis  ,  &  fanguinis  ex  vafis  emiffi  ,  & 
fanguinis  demum  in  fuis  vafis  ,  aut  quiefcentis  ,  aut  debiliter  moti  natura  com- 
paraverim .  Ea?  enim  dotes  omnes ,  quae  funt  in  vivo  motoque  fanguine ,  &  quae 
in  fanguine  lente  moto  minuuntur  ,  a  fanguine  vero  quiefcente  abfunt,  ex  om- 
nes  a  motu  proculdubio  fequuntur  ,  qui  folus  in  his  exemplis  fanguini ,  aut  in> 
teger  ereptus  eft,  aut  pars  fubtracla  .  Si  quis  alienam  ab  hac  caufa  refpirationis 
confiderationem  admifcere  volet  ,  adque  refpirationem  ea  phamomena  referre  , 
quibus  motus  fanguis  a  quiefcente  differt  , .  eum  quidem  unice  monebimus  ,  pra> 
ter  folum  calorem ,  omnia  reliqua  phaenomena.  in  animalibus  nuilo  pulmone  m- 
-ftruclis  perinde  reperiri ,  neque  adeo  a  refpiratione  pendere  .  Qua:  vero  pars  cau- 
fae  calons  ad  pulmonem  a  claris  viris  relata  eft  ,  eam  utique  eportebit  tunc  de« 
mum  expendere ,  quando  refpirationis  hiftoriam  dabimus  . 

Primum ,  quod  fanguis  lentius  motus  ,  aut  quiefcens  ,  aut  effufus ,  amittit ,  id 
quidem  eft  fluida  natura ,  qua  per  vafa  ferebatur .  Stat  enim  ,  uti  aiias  oftenfum 
eft,  gelatinae  modo  ,  globulique  in  acervos  colliguntur  ,  &  in  cadavere  (j),  $z 
in  vafculo ,  in  quod  de  vena  miffus  eft  ( t )  ,  &  dum  aerem  de  nare  fani  homi- 
nis  percurrit  ,  &  in  tubulo  de  animale  («)  in  animal  fanguinem  tranfmittente ,, 
&  in  aneuryfmatico  (  x )  facco  ,  &  in  ligatis  arteriis  (> ) \  &  alioquin  in  anima- 
lis  debilitati  yafis  (^)  .  Deinde  in  cadavere  ,  etiam  quando  fanguis  in  throrabos 
non  coit,  fluit  tamen  lutulentus,  globulique  in  fero  pigri  labuntur  (a).  Ut  om- 

nino 


CpD  Boerhaave  Prax,  Med.    t.  1.  p.  98.  Beels  de         00  P.  16.  5edecim..fanguinis   grumofi    librae  i» 

ftbre    ex  folo   pulfu    dignofcenda  ,    Leid.  1747.   In      aneuryfmatico    facco    arteria*    poplitea     Matani  de 

fcne  decrepito  ;   Phil.  tranf.  ann.  1706.  aneuryfm    p.  139.    In  receffibus  arterias  ,    qua  fan- 

Cq)  Hift.  de  i' Acad.  dea  Scienc.  1699^  gu-is  non  movetur  ,    femper  coaclus  reperitur.  Ls= 

Cr)  Belhn    Propof.    XXVI.    Boerhaave  Pralefl.      lwin»  in  aneuryfmate  cruenta; ,  obferv.  of  a  Sock- 
Acad.  tom.  a.  n.  161.  Primum  ibi  fanguis  ftagnat      ty  at  Lond.  vol.  I.  p.   346. 

Swammerdam  de  refpir.  coroll,  {y)  Lxncif.   p.  jj^,  ed.  17^8. 

m  i"k  V*  p'  "'  (z)  p>  ^ 

V  <  ^  C»)  Malpighiut  de  polypis  p.  130- 


j?8  LTB.  VI  SECT.  III.  SANGUINIS   PER  ARTERIAS 

nino  ex  fanguinis  hirundinum  confervata  fluiditate  merito  concludarnus  ,  «on 
abfque  motu  fanguinem  fuiffe  ( b )  .  Contra  reddito  motu  coagula  elobuiorum 
diiTipantur  ,  ut  fingulae  denuo  molecuke  folitaria:  fluant  { b  * )  .  Ita  flocculos  in 
fyncope  natos  credit  ab  orta  palpitatione  folvi  111.  *Archiater  (£**),&  obftruclio., 
nts  vaforum  conjuncliva*  tunica;  ex  vincuio  ortas  palpebrarum  nicTitatio  diffi. 
pat  (  b  *  *  *  ) , 

Quomodo  fluidam  liquiditatem  fanguinis  vita  confervet  ,  haclenus  facile  intel- 
ligitur.  Primum  enim  non  dubium  videtur ,  quin  coagula  ex  attraclione  fiant  , 
eam  attraclionem  yero  is  motus  impediat  ,  quo  fanguis  a  corde  ad  extrema  vafe 
progreditur .  h  enim  motus  globulos  a  mutuo  contaclu  continuo  dimovet ,  neque 
vi  attraclili  tempus  dat ,  quo  elementa  adunire  poffit . 

Deinde  elementa  fanguinis  vivi.  hominis  certa  temperie  commifta  fervantur  , 
in  qua  fola  fluiditatem  confervant  .  Si  adipem  enim  ab  aqua  feparaveris  ,  etiam 
quando  utriufque  eadem  portio  manet  ,  non  dubium  eft  ,  quin  ille  quidem  ftet 
coa&us  .  Si  vaporem  ab  utroque  abegeris ,  multum  videtur  de  fanguinis  liquida 
meabilitate  decedere  ,  cum  ferum  abacto  vapore  (c)  in  gelatinam  vertatur  ,  fe- 
rumque  pars  magna  &  fluidior  fanguinis  fit  .  Nunc  in  quietq  fanguinis ,  in  ca- 
davere,  vapor  quidem  levis  avolat  :  reliqua  eiementa  fecundum  pondera  fua  fe- 
parantur,  ferum  innatat  (d),  globuli  ima  petunt  ,  feque  incumbentes  ,&  depri- 
munt  &  attrahunt.  Contra  quandiu  vita  yiget  ,  communis  rapidufque  fanguinis 
torrens  vaporem  ,  aquam  ,  globulos  ,  adipem  ,  albumen  mifta  fervat  omnia ,  ne- 
que  finit  in  propiores  contacrus  particulas  pingues  aut  gelatinofas  ,  aut  mucofas  , 
venire ,  fed  interpofita  aqua  ,  &  tenui  halitu  ,  attraclilium  particylarum  vkini- 
tatem  impedit .  Violentum  flumen  cum  aquis  &  arenas  &  avulfas  volvit  de  mon- 
tibus  ornos ,  idem ,  quando  in  planitie  impetum  fedavit ,  proximis  in  arenis  pon- 
derofa  quazque  deferit,  ubi  primum  velocitas  aquarum  fubfederit. 

Calor  etiam  ad  fluiditatem  facit.  Sanguis  in  calore,  quem  a  digeftione  vocant, 
per  menfem  (e)  fluidus  manfit,  parque  fluidas  natura»  tenacitas  jn  fugiliadone  vifa 
eft,  cum  effufum  cruorem  vitalis  ealor  foveret  (/).  Nempe  caior  inteftinummo- 
tum  fenguini  imprimit,  cor  progremvum  ,  a  neutro  finirur  quiefcere.  In  princi- 
pio  exacerbatic  febris  intermittentis  fanguis  lentus  eft^  fub  flnem  fluidior  (^). 

An  molecularum  moies  ad  fluiditatem  faciat,  quairi  poteft,  Non  ignoro  attra- 
cliones  efle  ut  fuperflcies  ,  has  .autem  in  majoribus  moleculis  augeri,  cum  glo- 
bulus  ex  fex  aliis  coaiitus  non  dubie  minorem  fuperficiem  habeat  {b).  Verurn 
non  ideo  fluidiora  funt,  quai  majoribus  fiunt  elementis  (  t  )  ,  nifi  elementa  ignis 
omnium  maxima,  deinde  ^etheris  ^lementa  majora  facere  volueris,  quam  aqua; 
moleculas  terra:ve. 

Num  motus  inteftinus  inter  particuias  fanguinis  locum  habeat,  numque  ad 
fluiditatem  omnino  neceflarius  requiratur  ,  hoc  loco  difputari  poteft  .  Plerique 
xecentiorum  fcriptorum  vortices ,  &  turbines ,  &   confufam  agitationem  in   flui- 

dis 


(b)  Liflev  apud  Linmeum  in  eecon.  nat«r.   p.39.  (•€)  Bireh  t.   3.  p.  *}6. 
(b*~)  Mem.    fur    le   itiouv.    du   fang    Exp.    151,          (f)  Cyprian  epift.  ad  MUlingtonum  p.  55. 

155    &c.  (g)  Tabor  p-  174- 

(b**)  S-wieten  in  Boerh.  t.  J.  p.  684.       '  Ch)  Conf,   p.  104.  117. 

(b***)  Camersr.  de  ophthalm.   Venersa-  {})  In  tenaciori  fluido  moleculas  ,  quam  in  lim- 

{c)  L.  V  -Seft.  ill.  p.  86.  pidiori  majores  eflTe,  Francifcus    Lamure  de  lecret. 

Cd)  L.  V.  Seft.  II,  p.  a8-  p.  28. 


MOTIEFFECTUS.  .199 

dis  animalibus  recipiunt ,  eumque  motum  a  fanguinis  ad  curv»  artenae  parietes 
collifionibus  repetunt  (£),  aut  a  communi  demum  omnibus  hquidis  lnteftmo  par- 
ticularum  motu  :  quem  iterum  plerique  rei  naturalis  fcriptores  ita  adoptant  ,  ut 
ab  aqua  glacies  potifiimum  hoc  motu  fubbto  (/)  differat .  Alu  ab  aere  repetunt 
(w).  Nos  intiina  rerum  non  profpicimus,  videmus  autem  viros  univerfc  naturae 
peritiffimos  (m*)  oftendiffe,  parriculas  fluidorum  non  atlu,  ut  vocant ,  vereve  mo-  - 
veri,  etii  minimo  motu  diraoveri  (w)  fe  patiuntur  .  Deinde  in  fanguine  motum 
inteftinum  a  Cl.  viris  non  admitti  (0),  etiam  ratione  addita.,  quod  &  progreffio 
morui  obfiftat  (/>),  &  fermentatio,  aut  putredo  ,  adeoque  inteftinus  motus  ,  a 
perpetuo  ftuxu,  etiam  impediatur  (?).  Experimenta  mea  nullum  ejufmodi  inter- 
turbatum  motum  in  frigidis  animalibus ,  admitrunt  (r),  cum  rubri  certe  globuli 
lineas  in  motu  fuo  teneant,  quae  a  corde  ad  vaforum  fines  recliffimas  ducunt,ne- 
que  apud  Leeuwenboeckhan ,  aut  quemquam  fcriptorum  microfcopicorum  certum 
aliquod  interni  motus  documentum  reperio  ,  ut  omnino  ,  fi  in  calidi  fanguinis 
animalibus  a  calore  motus  inteftinus  excitatur,  ejufmodi  fit  ,  quem  oculi  alfequi 
non  poffint.  Excitari  vero  credi  poteft,  cum  m  motu  calor  coniiftat ,  calorisvero» 
eerta ,.  aut  axi  arterise  parallela  dire&io  nulla  cogitari  poffit . 

§v  VIII.  Et  calor, 

Non  ab  igne  innato  y  fervore  %  putredtne  ► 

iEque  fere  celeriter*  uti  Iiquida  mobilitas  fanguini  de  vafis  effufo  ,  inve  yafk 
ftagnanti  decedit ,  ita  calor .  Friget  cadaver  ,  friget  in  patellam  eifufus  fanguis  ,, 
fnget  etiam  unice  tardius  motus  in  deliquiis  animi ,  in  fubmerfis  ,  in  ammahbus- 
hieme  latentibus  .  Sed  gnvior  eft  quxftio- ,  num  a  fanguinis  motu  calor  nafcatur,, 
num  alia  cum  motu  progreffivo-  utcunque  conjun&a  caufa  fubfit  (r). 

Phaenomeni  h  ftoriam  non  repeto.  Fufe  expofat ,  in  animalibus  pleno  pulmo- 
nis  ufu  gaudencibus  ,  caloris  fupra  atmofphajra?  aquarn  congelantis  hibemse  fri- 
gus  gradus  64  in  fano  fanguine  generari  (s)  :    deinde   pifces   non    vaide  memora- 

bilem 


(k)  Fartholomanis  de  Mocr  de  inflaur.  rried.  t. i. 
i.  1.  Boerbaave  Inft.  rei  Med.  n.  110. 

(1)  Bernoulli  hydrodym.  pra;f.  &c. 

(m")  Et  de  fan^uine  peculiariter  ,  Jacobus  Keit 
tentam.  IV.  Cl  Bazxjcaluve  Prop.  IV.  ferheyen  L. 
II.  p-  171-  C.  Gortl.  Ludwig  de  terris-  muf.  Reg. 
P-  194- 

(m*;  Bertier  phyfiqu.  des  corps  animes  . 

(n)  Michclotti  de  apoplexia ,  Verheyen  L.  II.  Wal- 
iher  p  a6.  Bergcr  de  natur.  rr.im,  p:  49.  Fantott 
anat.  p.  344.  Mujfcbenbroeck  efiays  de  phyfique  a. 
7°*.  Inft.  phyf.  n  753.  exrmplo  fphsras  aqua  ple- 
nae  quantum  ejus  fieri  poteft  ,  aliifque  gravibus  ar-- 
gumentis  , 

(o)  Tralles  exam.med.  terreor.  p.  314.  Schreiier 
Almageft.  p  173. 

(p)  Jhevbeare  p.  37^ 


(q>  N.  IX. 

(O  Seeond  memoir.  fur  le  mouTem.  du  lang.  p.^ 
S35.  exp.   53.  «54.  &C 

(1)  Una  frigus  &  afphyxk  Zlmmermart  erfahr. 
p.  ido.  Hughes  p.  38;  de  Haen  rat.  med.  t.  3.  p. 
154.  Pulfus  parvus  frequens  &  intermitteus  ,  frigus 
biduo  ante  mortem ,  in  hydrope  peflioris  ,_  Bbvil- 
let  ,  hydropifie  de  la  poitrine  p.  11.25»  Frigusma- 
nus  ligato  «b  aneuryfrrla  arteria:  trunco  ,  de  Haen 
t.7.  p.  ir.12.  &  in  crure  p.  17.  Frigus  fui»  vincu- 
lo  ,  fed  tertio  &  quinto  die  calor  redutrMorgagn. 
fed.  cauf.  II.  p.  a68.  In  aneuryfmate  ,  aliquo  poft 
revinclam  arteriam  elapfo  tempore ,  calor  &  pylfus. 
redit  ,  de  H.ien  l.  c.  Frigus  «1  gangrsen*  cordis-  , 
Storck  ann.  II.  p.  r6\.  1^4. 

Cs>  L.  V.  pr  25. 


2oo  LIB.  VI.  SZCT.  III.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

bilem  calorem  (0,  &d  tamen  ejufmodi  producere,  ut  in  gelidis  aquis  ,  ultraque 
frigoris  congelantis  gradum  rigentibus,  vivere  >  fanguinemque  fluidum  conferva- 
re,  &  denique  aliquantum  fuper  id  frigus  tepere  poffmt.  Hujus  caloris  fons  quas- 
ritur  &  caufa. 

Et  primum  oftendere  oportet,  eum  calorem  in  fanguine  fedem  fuam  habere  , 
aque  fanguine  reliquas  corporis  animati  partes  incaleifcere  .  Facile  id  fit  ,  cum 
artus  frigeat ,  cujus  arteria  revinda  fuit  (u)  ,  exemplo  brachii  cujus  principem 
arteriam  ob  aneuryfmatis  (x)  curationem  chirurgus  lino  intercipit  :  id  enim 
tamdiu  friget,  ufque  dum  reftituto  fanguinis  commeatu  pulfus  in  carpo  redux 
percipiatur.  In  tibia ,  cujus  arteria?  lumen  contraclum  fuit  (y)  ,  inque  artubus  , 
quorum  arteris  ofleae  (^)  fa6be  funt,  perpetuum  frigus  regnat  .  Pulfus  in  manu 
finiftra  nullus ,  hinc  frigus  perpetuum  (  3* )  .  Refpiratio  frigida  ,  fenfus  frigoris 
quafi  glaciei  cum  pulfu  nullo  (?**).  Sa3pe  in  me  ipfo  ,  cum  febrirem  ,  nimis 
aceurate  percepi ,  ut  ignei  torrentis  modo  fanguis  per  brachiorum  arterias  ad  ma- 
nus  meas  fub  initium  exacerbationis  progrederetur  .  Poft  jacluras  fanguinis  ma« 
gnas,  cum  fanguis  reparatus  effet,  seger  quafi  uftionis  fenfum  percepit  (a)  .  Cum 
audto  rubore  calor,  cum  pallore  frigus  perpetuo  fere  fcedere  conjungitur.  Et  cor- 
poris  humani  partes  majorem  calorem  poffident,  quazcumque  plus  habent  fangui- 
nis,  eaeque  frigent,  quae  pauciffimum  nacla?  funt  .  Oculus  cum  teftibus  ,  carnes 
cum  partibus  aibis  comparata?  funt  pro  exemplo .  Ultimum  in  cadavere  dorfum 
tepet,  eo  enim  fanguis,  fuo  a  pondere,  congeritur. 

Sequitur  ut  inquiramus ,  unde  calorem  fuum  fanguis  concipiat  .  Breviter  vete- 
res  innatum  calorem  9  cujufcunque  demum  is  natura:  effet  ^  in  ipfum  cor  pofue- 
runt,  ex  cujus  efticacia  fanguis  incalefceret  .  Inter  fcripta  Hippocratica  libelll 
funt  (b),  qui  hanc  hypothefin  continent.  Sed  etiam  xAretaus  (c)  cor  arteria*  ca- 
lorem  tradere  fcripfit,  neque  Galenus  diffentir,  aut  de  fchola  medica  quifquam. 
Id  tenue  utique  difcrimen  in  hac  opinione  fuperfuit,  ut  xAYiJloteles  (d)  dextrum. 
cordis  ventriculum  caiidiorem  faceret,  auclor  vero  libelli  de  corde  ,  &  Galenus 
(<?),  eam  Iaudem  fmiftro  ventriculo  tribuerent ,  cujus  carnes  hunc  innatum  calo* 
rem  prseftare  &  ipfe  Claudius  (/),  &  alii  (g)  nuperiores  addiderunt.  Adeo  vero 
in  vivo  animale  calere ,  ut  a»ftus  a»gre  a  manu  ferri  poffit  ,  Columbus  (b)  audtor 
exftat.  Unde  demum  is  in  corde  calor  nafceretur  ,  veteres  unice  fecuri  ,  quaerere 
fuperfederunt . 

Celeriter  errores  invalefcunt ,  lente  imperium  deponunt  ,  etiam  haelenus  mor- 
borum  epidemicorum  fimiies  .  Priori  fkculo ,  quo  plurimum  in  vivis  animalibus 
incidendis  laboratum  eft ,  hxCit  tamen ,  ih  tanta  opportunitate  yidendi  veri ,  men- 
tibus  fatalis  arundo.  In  fepto  cordis  caiorem  habitare  Conringius  (/')  auclor  fuit, 
luculamque  vitalem  JEntius  admifit  (k) .  Caytefms  (l)  ,   cum  fcbojarwn  hypothe- 

fibus 


(t)  L.  V.  p.  ao.  (d)  De  part.  anim.  L.  III.  c.  4.  hiftor.  anim.  L. 

(u)  Senac  t.  2.  p.  141.  '  I.  c.  7.  argumento  deztri  lateris    in  homine  cali- 

£x)  P.  *o-  dioris . 

Cy)  Phil.  tranf.  n.  a8o.  (e)  De  ufu  part.    L.  VII,  c.  9.  ai.  de  tempera- 

Cz)  Ibid.  ment.  L.  II.  c.  3. 
tz*~)  Ant.  de  Haen.  rat.  medend.  t.  3.  p.  146.147.  ^f)  Galenus  ibid. 

O**)  JournaL   de  Medec.   1758.  'M.  Nov.  Wood-  («^  Carfenfis  ad  Mundinum  p.  CCCLI.  b. 

yoard  eafes  p.  321.  (h)  De  re  atut.  L.  XV.   p.  »59- 

^&~)  Viridet  du  bon  chyle   p.  16.  (gs  De  calid.  innat..  c.   13. 

(b)  L.  I.  iripi  frictiavs  &  ViQJL  Kcfff>tl&s  .  '£k)  Apolog.  pro  circulat.  fapg.  p.  204. 

(g)  Curat.  acut.  L.  II.  c  7.  10  Pe  format.  -fetu  p.  19.7.  de  homine  p.  5, 


M  O  T  I    E  F  F  E  C  T  V  S.  20i 

fibus  minime  parceret  ,  tamen  injttv.m  ,  &  porentiffimum  calorem  .retinuif ,  quem 
virum  tota  fe&a  (w),  &  qui  pene  nuper  ex  vita  deceffit  Guntberus  Cbriflophoms 
Scbelbammer  (n)  fecuti  funt  . 

Cum  tamen  ea  ipfa  Cavtefti  fchola  caufas  rerum  curiofius  indagaretur  ,  repere- 
runt  clari  viri  varia  phamomena  chemica  ,  in  quibus  confliclus  contrariorum  (a- 
lium  calorem  generat :  iis  fubfidiis  ftudiofe  ufi  funt  .  Primus ,  nupera»  theoria» 
antiquior  auclor,/.  Baptifta  Helmontius  (o)  calorem  a  fulfure  &  volatili  fangui- 
nis  fale  in  corde  confricatis  deduxit  .  Eiegantius  aliqyanto  Francifcus  Sylvius 
(/>),  cum  fua  fecla  (q)y  etiam  illuftribus  profe&oribus  (r)  afifentientibus ,  fan- 
guinem  corporis  indigenam  urinofas  natura*  propiorem  ,  cum  novo  ,  acidoque 
chylo,  &  acida  lymr-ha,  fero  cruore  effervefcere  ,  ita  calorem  nafci  ,  multo  eum 
plaufu  docuit  .  Paulum  aiiter  ,  in  eumdem  tarnen  fenfum ,  Cl.  Hensbavv  (  s  ) 
fermentationem  fanguinis  vitalem  ex  chylo  &  fanguine  deduxit.  Ex  acidis  fpi- 
ritibus  ,  &  fedimento  fanguinis  alcalino  cordis  fervorem  derivavit  Joannes  Pa* 
Jcal  (t) ;  ex  novo  fanguine  in  receffibus  cordis  calefaclo  &  rarefcente  V.  P.  P/emp. 
(u)  ;  ex  prioris  cruoris  reliquiis  Joachimus  Targirus  (x)\  ex  acida  falina  lienis 
tin&ura  J.  M.  Tiling  (y)\  ex  acida  materie,  qua?  in  fibrarum  cordis  loculos  de- 
flueret  Petvus  Chirac  (?)  ;  ex  bile  &  lympha  Saviblus  (a)\  ex  acido  fpiriru  5e 
lympha  aicaiina  fimui  &  fulfurea  (b)  */fntonius  Deidier  ;  paulum  aiiter  Pompejus 
Sacchus  (c)  ,  ab  alcaliua  natura  aiimenti,  &  acido  fpiritu  vitali  ;  ex  acidis  de- 
nique  &  volatilibus  in  chylo  particuiis  Guilielmus  Covvard  (d).  Denique  neque 
magna  iila  mens  Nevvtoni  ita  ab  hypothefium  amore  pura  fuit ,  quin  ex  fermen- 
tatione  humorura  fpiritus  m  i-pfo  corde  generari  conjecerit ,  quibus  id  organum  in 
motum  cieretur  (e) . 

Diu  vero  etiam  magnorum  virorum   animis   fervor.  inteftinus  fanguinis   hxfit  , 

qutm  neque  Willijius  (/)  deferuit ,  neque  Malpighius  (g),  neque  Pecblinus  (£)s 

neque  Lancifws  (/),  neque  Helvetius  (k) ,  neque  nuper  admodum  Tbomas  Knigtk 

(!)  &  Cl.  Stevenjon  (m).  Sed  etiam  Stablius  (n)  prater  motum  vitalem  prin- 

Haller  Phyfiolog.  Tom.  II  C  c  eipium 


(m)  Henr.  Regius  phyfiolog.  p.  21.  Theodorus 
Craanen,  Plemp.  p.  155. 

(n)  Diff.  VII.  In  fanguine  occultum  igrsem  late- 
rc  Idem  phyfiolog,   nuper  edita»  n.   CXCIV. 

(0)  In  fole  tabernsculum   p.  6n.  612. 

(p)  Diff.   VIII.  n.  63    diff.  X.  n    54.  &c, 

(q)  Cornel.  Bonteroe  dierige  huysbouding  p.  1^7. 
ex  acidis  particulis  cum  fale  volatili  oleofo  confli- 
gentibus 

(O  Swammerdam  de  refpir.  p.  8.  Regnerus  de 
Sraaf  de  fucco  pancreatico  p.  100.  101.  edit.  III. 
Uterque  de  Sylvii  fchola  . 

(s)  Aerochalinos  p.  97. 

(0  Traite  des  fermens  p.  314, 

(a}  Fund.  med.  p.  155. 

(x)  P-  15». 

(y)  De  vafe  brevi  p.  554. 

(z)  Apud  111  ejus  fucc£flbrem  J.  B.  Seme  tr. 
ou  coeur  p    441. 

^a)  JUjcubrat.  p.  3,  6. 


tb)  De  tumorib. 

(c)  De  febr.  ^oruin.  iri  Iride  fcbrili  p.  itf. 

(d)  De  fermento  volatili  p.  82. 

(e)  Bircb  t.  3.  p.  S54. 

(f)  Idem  animam  in  fanguine  habitare  fcribit; 
de  anim.  brutor.  pag.  9.  de  accenf.  fanguiHis  p.78. 

(g)  De  poiyp.  fang.    p.  130. 
(h)  De  corde  n.  3C 

(i)  L.  c.  p.  x8.  puncli  falientis  exemplo  «xci« 
tato  . 

(k)  Eclairciffemens  p.  44.  cecon.  p.   13. 

(I)  On  heat  p.  83., 

(m)  Motum  cordis  a  motu  fanguinis  intertini : 
fufcitari  Eff.  of  a  Societ.  at  Edimburg  t.  5.  P.  II. 
p.  S06.  Inter  caufas  caloris  habet  J  E.  Rzbenftreit 
de  calore  ut  caufa  morb.  &  nov.  valet    p   45, 

(n)  De  rnechanifmo  motus  progreffivi  fanguinis  <. 
Iiem  fibi  inventam  tribuit  caloris  a  motu  inteftino 
fanguinis  ,  ejufque  motus  a  projreflivo  nati ,  dets* 
ftam  originem  diffsr.  pulf,  ctler,  &  fre^.  c  4. 


2o2  LIB.  VI.  SECT.  III.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

cipium  etiam  internum  luminofum  retinuit ,  quod  calorem  ad  fanguinis  motum 
diffundat,  &  Targirus  (o)  fanguinem  in  fe  ipfo  fermentationem  concipere ,  exque 
ea  calorem  nafci ,  quem  &  vitam  una ,  &  fpiritum ,  fingulis  corporis  animati  par- 
tibus  diftribuat,  eamque  fermentationem  a  primis  retro  vitse  primordiis ,  fub  ini- 
tium  fazculi  fcripfit ,  in  quo  vivimus . 

Cum  praeterea  ad  oculorum  teftimonium  contra  fanguinis  effervefcentiam  pro- 
vocaretur,  regeflfit  Hombergius  (p),  dari  veram  effervefcentiam ,  perennemque  , 
qu«e  oculis  confpici  nequeat ,  &  ipfe  ejufmcdi  fervorem  fpiritum  inter  nitri  & 
cantharides  experimento  confirmavit,  non  manifeftum  nifi  aer  acceflferit  .  Acida 
vero  &  urinofa  fanguinis  elementa  inter  fe  mifta  confligere,  atque  in  ipfo  adeo 
cruore  effervefcere  Vieuffenius  auclor  fuit  (q). 

Porro  ,  ut  probabilem  aliquam  rationem  ejus  inteftini  fervoris  invenirent,  61. 
Steven/on  calorem  ab  alteratione  deduxit  (  r  )  ,  quam  alimenta  &  humores  per- 
petuam  experiuntur  .  Cromuel  Mortimer  (s)  a  fermentatione  aerem  in  fanguine 
liberari  pofuit ,  qui  ignem  in  motum  cieat .  Cl.  Baxgjcaluve  (t)  eundem  m  fan- 
guine  fervorem  ab  igneis^  particulis  derivavit  ,  quse  ex  ruptis  globulis  fanguhieis 
exhalant .  Froximus  Georgius  Erbardus  Hambsrger  ,  five  priorem  hypothefm  or- 
navit ,  five  propria  cogitata  fecutus  eft  ,  calorem  fanguinis  a  refolutione  fulfu- 
rearum  fanguinis  particularum  repetiit  ,  quas  particulae  urinofa»  aut  lixiviofse  ag- 
grediantur  ,  experimentum  etiam  adduxit  (u  )  ,  quo  avium  congefta  cadavera 
incaluerint,  uti  ex  fimi  columbini  (.*)  acervis  ,  exque  fceno  (y),  nata  incendia 
nonnuili  fcriptores  ,  aliis  quidem  refragantibus  (^),  orta  fuijfe  reliquerunt . 
Eum  virum  alii  fecuti  funt  (  a  )  ,  neque  vaide  longe  receffit  adverfarius  viri  C\. 
Perli^  ,  qui  calorem  a  motu  inteftino  materias  caloris  in  fanguine  habitantis 
communicato  derivat  (b)  ,  ejufque  menfuram  fecit  magnitudinem  motus  actherei 
intra  poros  excitati  (c) .  Brevius  nuperi  ,  virtutem  vitalem  caiorem  generare  do- 
cent ,  ad  veterum  pene  fimpiicitatem  reduces  (d). 

§.  IX.  Quts  contra  has  opiniones  dici  pojftnt ■ . 

De  cordis  primo  infito  calore  nuila  nunc  dubitatio  fupereft.  Prknus  utiliter 
monuit  Jacebus  Back  (O,  c°r  'n  V1V0  animale  reliquis  vifceribus  nihilo  poten- 
tius  calefcere.  Experimento  Backii  adnotationem  confirmavit  Joannes  c4lpbonfus 
Borellus  (/),  deinde  Guilielmus  Cokburne  (g ) ,  qui  thermometro  adhibito  vifcera 
abdominis  non  debilius  tepere  repererunt  ,  quam  cor  quidem  tepet .  Sed  eriam 
ego  in  tenera  fele  memini   ,   me  eumdem  caioris  gradum  fahrsnheitiano  thermo- 

metro 


(o)  P-  53-  73-  8i.  (y)  Fcenum  fi  permaduerit  ,   in  tabulato  putre- 

(p")  Mem.  de  1'Acad.  des  Scienc.    17°9-  p.  468.  fcit ,  &  fape  ,  cum  concaluit  ,  ignem  concipit  Co~ 

Cq)  Tr.  des  liqueurs  p.  63.  113.  lumslla  I    11.  c.   19. 

{?)  L.  c.  p.  835,  (z)  Leopold  in  libro    oeconomico   gertn.  edito  p. 

(s)  Phil.  trarif.  n.  474.  n.  10.  297. 

(t)  Iheor    tumor.  Prop,  III.   IV.  (a)  Nicolai  von  den  fiebern    p.  51. 

Cu)  Phyliolog.  med.  p.  14.  (b)  Theor.  caloris  mathemat.  p.  3. 

(x)'G5/e»  de  temperament.  .L.  III.  c.  2.  Cafatur  (c)  Pas;.   4. 

f>.  48.  Mafcuius  .de  Vefuv.  incend     p.  169.  Philof.  Cd)  Bikker  de  natur.  hum. 

tr?n'aft,   n.  196.  Japonenfes  non  amant  columbas ,  (e)  De  corde  p.   185. 

ctiiod  earum  fimus  ignem  fponte  concipiat  :  Hilioi-  (f )  Mot    animal.    L.  II.  c.  7.  propatf.  9$, 

1«  des  japonoif.  p.  186.  (g)  Occonom.  aniia.  pe  ij. 


MOTI    EFFECTUS.  2o? 

metro  metitum  etfe,  qui  88  gradum  non  fuperaret  .    Unico  gradu  fupe-rat  in  mo- 
nedula  (.?*). 

Qtue  de  fanguinis  fervore  narrantur  ,  perinde  quidem  experimento  repugnant  . 
Chvlum  fub  oculis  meis  in  aurem  dextram  iliabi  ,  &  placidifTime  cum  fanguine 
mifceri  ipfe  vidi  ,  viditque  Carolus  Drelhicourt  ,  cum  praterea  chyliferum  du- 
clum ,  &  vensm  axillarem  ligaffet  (/&).  Sed  etiam  lympha  nullum  manifeftum 
acorem  habet  (i),  neque  in  fanguine  cordis  ipfius  alius  a  muriatico  fapor  (I) 
reperirur  ,  ne  Cartefianis  quidem  profectoribus  (/)  diffitentibus  :  neque  fanguis 
aut  cum  iympha  ,  aut  cum  chylo,  aut  cum  acido  latice  (m)  quocunque  confli- 
git,  etli  fi  cum  meraciflimis  liquoribus  fervet  ,  qui  etiam  in  aqua/  incalefcunt 
(»),  &  cum  oleo  conflagrant  :  neque  phaenomena  microfcopica  ejufinodi  coa- 
turbatum  liquorem  oftendunt  (  o  )  qualem  in  effervefcentia  neceflfe  eft  fupponi  ; 
oeque  buihe  in  fano  cruore  erumpunt . 

Si  vero  certum  putredinis  gradum  ,  aut  agentes  in  oleofas  particulas  urinofos 
faies  pro  caloris  caufa  citaveris  ,  etiam  hic  piurima  obftant  ,  ne  in  banc  opinio- 
nem  diiabamur.  Gratis  utique  urinofe  in  fanguine  moiecul<e  admittuntur  ,  quas 
demum  ab  igne  nafcuntur  {p  ).  Sed  pone  dari  ,  non  ideo  in  homine  fano  oleo- 
fas  mafTulas  foivunt .  GJobuli  enim  fanguinei  utique  inflammabiles  fumma  cum 
conftantia  iiguram  fuam  in  omnibus  animalibus  confervant  (/>*),  dum  vita  fu» 
pereft  motufque  fanguinis  circumfluus  ,  neque  adeo  aut  eroduntur  ,  aut  folvuntui? 
unquam  ,  dum  calet  vigetve  animal ,  &  globuli  in  circulum  feruntur . 

Forro  fi  omnino  alcaii  prajfto  foret  ,  &  oleum  fanguinis  foiveret ,  nullo  argu- 
mento  conftat,  alcaii ,  dum  oleum  diluit  ,  caiorem  excitare  .  Deinde  in  putredi- 
ne,  agnofcimus  equidem,  magnas  maffas  vegetabilium  corporum  congeftas  (q)  , 
preflafque  ,  ioco  in  primis  claufo  ,  dum  putrefcunt  ,  caiorem  vehementem  gene- 
rare  .  Verum  non  ideo  hsc  mutatio  ad  alieniflimam  animalium  naturam  tradu- 
cenda  eft  .  Caro  afta  cum  farina  avenacea  &  faliva  calorem  equidem  trium  gra- 
duum  excitat  (r) :  fed  ea  fermentatio  eft  ,  &  in  acidum  tendit .  Fermentatio  ve- 
ro  &  ab  urinofa  natura  aliena  eft  ,  &  demum  ,  quando  maxima,  calorem  75  gra- 
duum  generat ,  multo  noftro  minorem  (s) ,  Contra ,  corpus  humanum  integrum  f 
artufve  gangrajsofus ,  quando  putrefcit  ,  tunc  quidem  calere  defiit  ,  frigufque  at- 
tigit  circumjecii  aeris  :  quamdiu  vero  calet  idem  ,  nunquam  una  computrefcit . 

Iterum ,  adeo  nulila  urinofi  faiis  in  calore.  animali  producendo  poteftas  e(t  ,  ut 
ea  animalia  frigido  fint  fanguine  ,  quibus  natura  manifeftifTime  urinofa  eft  ( t )  , 
ut  rana;  ,  quarum  albi  acervi  ad  utrumque  fpina;  dorfi  iatus  pofiti  cum  acore 
erlervefcunt  :  cantharides  (  u  ),  quae  totae  cum  fpiritu  nitri  fervent .  His  potius  , 
quam  nobis  ,  urinofi  falis  copia  eft  ,  quae  oleofos  globuios  fanguinis  aggrediatur  , 
generetque  calorem  .  Non  ob  parvitatem  molis  frigent  ,  multag  enim  avicuia:  , 
rana,  bufone ,  lacerta,  crocodilo  ,  minori  funt  corpufcuio  .  Contra  ea  animalia 
calent  ,  quorum  humores  longius  ab  urinofa   natura  diftant  ( x )  .    Neque  exem- 

C  c    2  plurn 


Cg*)  Whftt  phyfiol.  p.  u.  (p)  P.  67. 

(h)  In  canicid.  (p*)  p.  41. 

0)  P.  84.  (q)  Boerhaav*  Elem.  chem.  t.  1.  p.  %Sf. 

(k)  P.  50.  (r)   Pringle  p.  400. 

10  Blaneard  de  circalat.  (ang.  p*r  fibras  f.  l^.  Cs)  Boerhaave  1.  c.  p»  291. 

Cnp  P    S».S3-S4.  O)  P-  64. 

(")  P-  54-  C«)  P-  5«. 

(0)  P.  114.  eonf,  191.  199.  C«)  P.  6j. 


2o4  LIB.  VI.  SECT.  III.  SAVGUINIS  PER  ARTERTAS 

plum  noverim  humoris,  qui ,  dum  perperuo  &  celeri  moru  circumferfur',  una 
putredinem  concipiat.  Aquae  mots  dulcedinem  fervant  ,  per  quietem  putrefcunt. 
Humor  de  vafe  unice  aliud  in  vas  transfufus  ,  vitium  non  concipit  (j/).  Sed 
etiam  noftri  humores,  quamdiu  moventur  ,  nunquam  putrefcunt  ,  etiam  in  acer- 
rimo  animalium  genere  :  iidem  ,  quamprimum  quieverunt  ,  ut  aquac  contabe- 
fcunt .  Non  cum  putredine  ergo  ,  fed  cum  calore  fanguinis  ,  motus  indivifo  ne- 
xu  conjungitur  .  Continuo  enim  oftendetur  ,  calorem  noftrum  aucla  in  circuitu 
fanguinis  celeritate  augeri  ,  minui  diminuta  ,  auferri  fublata  ,  reddita  reftitui  . 
Valde  vero  abfonum  videtur  ,  ejufmodi  caufam  calori  affignare  ,  qua?  nunquam 
in  corpore  humano  nafcatur,  quin  calor  deftruatur  ,  &  qua;  tunc  demum  fe  ex- 
ferat,  quando  calor  fubiatus  eft  .  Leviorem  in  vivo  fanguine  putredinem  efle  , 
debile  excufationis  genus  eft,  minorem  nempe  ,  fi  minor  eft  ,  effedtum  edit,  8z 
fi  ne  provecla  quidem  putredo  calorem  excitat ,  quid  incerta  illa  ,  &  nullo  ex 
JJgno  agnofcenda  poterit . 

§.  X.  Num  a  motu  progreffivo  cdlor  fit? 

*Argumenia  qutbus  affirmatur, 

"Vergente  priori  faeculo  magis  ad  potentiam  folidarum  partium  cofporis  refpe- 
$um  eft  ,  &  chemicarum  caufarum  aucloritas  aliquantum  ,  obfolevit.  Primum 
quidem  per  experimentorum  colleflorum  numerum  apparuit  ,  pene  omnem,  & 
forte  penitus  omnem  ,  in  rerum  natura  calorem  a  tritu  nafci  (^).  Hic  totius 
fere  natura?  confenfus  a  clariffimis  viris  ad  fanguinem  translatus  eft.  Ergo  ex- 
penderunt  animo  CI.  viri  ( a )  ,  fanguinem  a  corde  perenni  &  veloci  motu  in 
aortam  projici :  confricari  ad  cordis  parietes  (b)  ,  tum  ad  arteriarum  membra- 
nas ,  aque  iftis  repelii ,  globulorum  oriri  vortices ,  eos  &  inter  fe  teri  (c)  &  con- 
tra  fuos  tubulos,  eo  potentius  ,  quo  vafa  minora  permeant  ,  donec  toto  omnino 
circulo  maximo  totum  iumen  arterioks  radant  .  Sed  etiam  vaforum  parietes  ra- 
pido  &  alterno  motu  a  maxima  latitudine  ad  minimam  redire  (■#)■•",  aque  mini- 
ma  in  maximam  expandi  .  Eum  ,  de  quo  fermo  eft  ,  fanguinem  ex  natura  fui 
iniiammabilem    (<?)    efl«  ,   hinccalori   concipieado  ,   quam   aqua    (  f  ) ,  aptio- 

rem 


■«»  lHn  >— 


(y)  Homob.  Pifoni  ult.  antiq.  p.  61. 

(z)  Bofle  of  ihe  great  efhcacy  of  ianguid  ani 
unheeded  locai  motion ,  Muffchenbroeck  Eifays  p, 
480.  481.  Boerhaave  Elem.  Lhim.  t.  i»  p.  170.  In  - 
ipfo  ab  aere  evacuato  fpaiio  frictio  calorem  gene- 
rat  .  Boyle  phyfico-mechanical  exper.  touching  the 
fpecies  of  air  &c.  p.  44.  Etiam  in  aere  glandes 
plumbess  ex  folo  celerrimo  motu  eoncalefcunt . 

Callido  liquefacls?  pondere  giandes.  Lucan. 

(a)  Bocrhaave  Inftit.  rei  Med.  n.  aoo  Georg. 
"Martine  de  animal  fimilib.  Prop.  II.  p.  146.  Tho- 
mas  Schwenke  c  4.  Brovvne  Langrisch  medical  pra- 
£ric<i  p    60. , 

Cb)  Ab  aere  quidem  ai^miMo  partem  caloris  ve- 
nire  ,  aliam  a  iriclione  ,  cum  fanguis  a  cordis  ba- 
£  ad  apkem  defcendat  ,  &  alterno  motu  sh  api&e 


ad  bafm  redeat  ,    ila  ad  cordis    parietes  fricetur  : 
Fhyfique  des  corps  animes  p.  46. 

(c)  Boerhaave  n    220. 

(d)  Ab  bac  caufa ,  aque  folidis  partibus  corpo- 
ris  animati  calorem  derivat  Joannes  de  Gorter  de 
perfpirat,  c.  8.  Fere  eadem  eft  f*ntentia  Cl.  Lorry 
1.  c.  t.  *.  p.  156. 

(e)  Vires  rnutuae  inter  corpora  &  ignem  funt , 
uti  copia  particularuin  oleofarurn  Martine  p.  234, 
Calor  ut  fulfuris  copi.^  Perliz.  theor.  calor.  p.  4. 

(f)  Willis  de  accfinf.  fang.  p-  20.  «J.  de  Gorter 
I.  c.  p.  67.  Mortimer  I,  c.  Schelhammer  de  febre  p. 
91.  Stevenfbn  p.  Sn.  Hanc  o^jeftionem  nemo  pa- 
tronorum  fermentationis  omifit :  ipfa  tamen  aqua 
paulum  a  tritu  intepefe?!  H/L/trtias  \.  c»  p.  153.  JW- 


MOTIEFFECTUS.  205 

rem  (#),  etiam  ob  globofam  figuram  (6),  hinc  animalium  calores  fere  effe  ut  copia 
craflamenti  eft  (§,  hinc  aves,  canem,  bovem  calida  efie  animalia  ,  hommera  fn- 
gidiorem,  cujus  fanguis  tenuior  fit  (*).  Nam  etiam  alii  humores  arumales  ,  de 
oleorum  claffe ,  tritu  fatis  vehementer  incalefcunt  (/).*  atque  ponderofi  liquores  a 
multa  agitatione  tepent  (w) .  Ova  in  funda  rotata  coqui  lego  (»»*).  Addunt  ali- 
qui  globulos  Janguineos  elatere  pollere  f»  &  alternis  vicibus  &  mutare  figuram 
fphsericam  &  recuperare  (0).  ' 

Conftat,  pergunt  Cl.  viri ,  animalia  a  tnotu  fuo  calorem  habere  ,  quod  neque 
in  ipfo  fanguine,  neque  in  corde  fibi  reliclo  calor  ullus  fuperfit  ,  &  omnia  vel 
a  morte  (?),  vel  in  animi  deliquio  profundiori ,  atque  pulfus  ceffatione  ,  in  eum 
caloris  gradum  relabantur,  qui  in  atmofpha>ra  obtinet  ;  &  qui  plerumque  triginta 
fere  gradibus  fahrenheitiani  thermometri  infra  teporem  humano  fanguini  familia- 
rem  eft. 

Contra  animalia  in  univerfum ,  etiam  frigida  ,  calorem  generant  ,  dum  perpe- 
tim  fe  agitant,  apum  exemplo,  quae  hiemali  tempore  fopitas  quidem  frigent ,  col- 
lefta?  vero,  ut  oftendimus,  per  hiberna  frigora  ,  in  gradu  32  ejufdem  thermome- 
tri,  fa:pe  a  nobis  citati,  calorem  nihilo  minorem-  producurrt  (?)  >  quam  ajftivi 
foles  quidem  producunt.  Itidem  homo,  qui  ab  aeris  externi  rigore  deprehenfus  , 
aut  aquis  fubmerfus,  aut  pulfu  manifefto  deftitutus  ,  idemque  animal  per  hiema- 
lem  foporem  frigens  calorem  fuum  94  &  96  graduum  recuperat  ,  novofque  adeo 
62  gradus  generat,  fi  cordis  motum,  atque  adeo  fanguinis  circuitum ,  abfque  novo 
calore ,  fimplici  aliqua  irritatione  reftitueris . 

Majorem  etiam  motus,  quo  vitalis  humor  per  fua  vafa  progreditur  ,  potefta- 
tem  aliis  ex  argumentis  demonftrari  pergunt.  Sub  rigidiffimo  enim  ca»lo  glacies 
perpetua,  nullo  asftivo  calore  fuperabilis,  terrae  interiora  obfidet ,  &  liquor  ther- 
mometri  non  ad  28  (r),  &  33  (s)  quae  maxima  frigora  eflfe  reputabantur  ,  fed 
ad  1 1 3  (*)  &  1 2c^  (u)  gradus  fub  Fabr.  congelabile  frigus  defcendit  ,  aer  au- 
tem  tanto  glaciali  gelu  magis  friget ,  quanto  fuper  humanum  calorem  asftus  ebul- 
lientis  aquas  afcendit .  In  eo  frigore  omnia  quidem  animalia  quieta  continuo  in 
itatuam  congelantur,  &  fanguis  (*)  &  meraciflimus  de  vino  deftillans  latex  in 
glaciem  vertitur  (/),  &  ipfi  per  aerem  oberrantes  vapores  in   fpicula  vertuntur, 

ut 


(g)  A  globulis  rubris    calor    nafcitur    Schwenke  mageft.  p,  173'.  Exempla  funt  equidem  ,   In  quibus 

p.  51.  Hales  p.  91.  Hoadiey  of  refpirat<  p.  63.  Lobb  in  cadavere  etiam.    54  a  morte    horis    calor  aliquis 

©f  fevers  p.io,  rr.  fuperfuit  Eph.  Nat.  'Cuh  Dec.  II.  ann.  IV.  obf.  22. 

(h)  Schreibtr    Almageft.    p.  175.    Shebbeare  t'  1.  cujus  phsenoiT.eni  caufam  ad  imperfe&am  mortem , 

P***3«  5'  '*  P"  l0-  vita»que  fuperftitis  reliquias ,  vel  ad  aliquem  cafum 

(1)^  Sbtbbetre  I    c.  p    348.  referimus ,  quera  adnotationis  aufitores  prastervide^ 

(k)  Ibid.  p.  199.  runt . 

(.1)  Cremor    lactis    Martine    I.  c.  Chrift.    Bernh.  Cq)  P.  "•  Reaumur  t.   5.  p.  671.  671. 

A{binusc\t  igne  p.  13.  Senac  r.  II.  p.  141,  Farina  (r)  Petropoli    Maty    Journal    Brit.    1750.  Avril. 

trita  calet  No.Jet   cours    de    philof.  exper.  t.  4.  p.  Mortine  p.  185.  286. 

»45-  &  I*c  agitatum  G.  v.  Svvieten  Comment.  t.a.  (s)  Tornea?  Martine  Eflays  I.  c.  p.  a85. 

P-   »9*.  (t)  Kirengse  Gmeiin  flor.    fibir  praf.    p.  LXXII. 

(nO.  Argentum  vivum  Schvvenke  p.  141.  (u)  Jenifeae  Gme'lin  I.  c. 

(m*)  Cardan  de  variet.  rerum  p.  »8a.  (x)   In  glaciem  fanguis  vertitur    gradu  25.  aqua 

(n)  Schreiber  I.  c.  gradu   32.  Mariine  p.   351. 

(o)  G.  v,  Swieten  t.  1.  p.  291.  Douglas  of  beat  (y)  In  monks  haven  la  Peyrere  relat.  p.  177.  In. 

P-    J3<5-  hudfons  bay  Phil.  tranf.  n.  465.  Tornese  Reaumur 

{?)  Cidivct  integerriaium    £riget   Scbusbea    Al-  Mtrneir.  de    1' Acad.  des  Scienc.  1734.  p..»55. 


106  LIB.  VL  SECT.  III.  SANGUINXS  FER  ARTERTAS 

ut  frigus  non  fentias ,  fed  videas,  In  ea  tamen  incredibili  vi  frigoris  homlnes  , 
&  animalia  vivunt  &  calent  ,  &  fuos  92.  94.  9,6.  gradus  caioris  fahrenheitianos 
confervant :  neque  enim-aut  fanguis,  aut  urina  unquam  non  calet  ,  neque  frigus 
ad  interiora  pecloris  aut  abdominis  penetrat  ,  dum  vita  fupereft  ;  nempe  anima» 
lia  1S4  ejufmodi  gradus  fui  fanguinis  motu  generant  (^),  qualibus  efeulliens  aqua 
a  congelafcente  diftat  .  Et  hoc  frigore  majus  Belga?  in  regione  multo  magis 
feptentrionibus  vicina  tolerarunt ,  qui  in  Spizberga  hiemarunt  (a)  ,  inque  iibero 
aere  venando,  convehendis  lignis,  aiiiique  laboribus  fani  &  alacres  vitam  fuften» 
tarunt  (0.  Denique  in  aqyis  polaribus ,  in  quibus  per  fummos  aeftivos  calores  , 
tamen  immenfse  giaciei  infulae  fuperfunt,  pifces  cetacei ,  ipfis  fub  glacialibus  eam- 
pis ,  fanguinem  &  fluidum  iiberumque  a  coagulo  &  humano  etiam  cruore  caiidio- 
rerri  confervant ;  phoca?  enim  fanguis  non  pauciflimis  gradubus  humano  calidior 
eft  (b)  '  &  bsec  quidem  animaiia  fere  tanto  ftlicius  vivunt  ,  quanto  frigidioribus 
in  aquis  habitant,  fibique  inter  giaciaies  iofulas,  &  fub  ipfis  glaciei  campis,  deli- 
derata  afyla  feligunt,  Adeo  vero  certum  eft  ,  a  motu  &  corporis  exercitatione 
hsc  frigora  fuperari,  ut  ipli  barbari ,  qui  in  eo  gelido  aere  facile  vitales  fuperfunt, 
dum  venantur ,  quando  per  viarum  errores  fe  vident  perituros  ,  quiete  fola  mor- 
tem  inevitabilem  accelerare  norint  (/>*). 

Addunt  III.  viri ,  eo  magis  fuam  {ententiam  probari ,  quo  penitius  in  ejus  fir- 
initatem  inquiratur .  OftendkTe  fe  ,  moty  fanguinis  conftituto  calorem  conftitui  , 
nunc  oftenfuros,  auclo  motu  eum  calorem  augeri  ,  diminuto  diminui,  fublato 
toili  •  Ergo  ,  cum  calor  humanus  94  &  96  fere  graduum  fahrenheitiani  thermo- 
metri  fit,  augeri  eum  cajofem  ,  quando  pulfuum  numerus  &  plenitudo  ,  atque 
adeo  celeritas  fanguinis  (c)  augetur,  Sive  enim  ab  ira ,  cspiditate,  gaudio  ,  pudo- 
re ,  puifus  increbefcat ,  five  a  corporis  exercitatione  ,  five  a  paftu ,  five  ab  aroma- 
tibus  aut  a  fpiritu  vini  epot.o ,  five  a  febre ,  a  quacunque  demum  caufa  ,  quae 
puifuum  numerum  auxerit,  &  robur,  ab  ea  etiam  calorem  in  fanguine  augeri  , 
donec  fummum  gradum  attingat ,  qui  in  hominem  cadit,  &  qui  non  yaldemultis 
gradubus  centefimum  fuperat  (d) .  Neqye ,  vkiffim ,  unquam  caiorem  int.endi,quia 
una  puifus  increbuerit  (e) . 

Sed  etiam  fridionem  ,  irritationis  genus  ,  calorem  manifeito  augere  ,  oc  m- 
fiammationem  ,  in  qua  rubor  &  pulfatio  fanguinis  auclum  motum  evidenter  de- 
monftrat.  Una  enim  ruborem ,  fanguinifque  ad  confriclam  partem  corpons  con- 
fluxum  increfcere  •  Porro  eo  majorem  nafci  calorem ,  quo  humores  yitales  den- 
fiores  fijerint,  adeoque  ab  eodem  motu  per  ea  vafa    major   friclio  nafcitur  .   Uti 

glo- 


,  (tx  frigus  cum  fuerit  180.    &  17S-  &.  thermome- 

C-z)   Cradus    1x0  «   donec  ad  fngu5  coflgelabile  trJ  de  j^j/j^  fuit  graduurnFaho  —  1 1  <5  &  —  iai- 

ndc^,-  inJe  g,adut  *  ad  «♦,  doMc  fan^is  M  ^J^fJ^Z-  T  *!« 

&  96  fuos  gradus  recu.peravent  .  ahquantq    majus ;  jere         m° 

f^  Tn   Linlchotii    atiifque    belgarum    itineritus ,  Acad.  handl.  1759-  R-   3p- 

{&)  jn  L.injcm>st*    aiiiiHut  _^  &                              ■>  pKnca>    n  cute  ca  or  efl  10*  graduum  ,  m  ab- 

nni  coJz-berg»  h  emarunt .    ii  emm  foh  ex  fcorbu-  -  C^J  rnocas  sn  cmc  «'«>  tu  iu*  &a           , 

i^otuit  .  Bvdrarfyrl  inccpit  cogi  ad-„.  8r,-  Mto«r  pirno  Jr4„»«fa  p  ... 

&  'j&£$flLSffi£$&%».  I?  C..    C»ior  >  P»lf*  f-3-ruia   ««,,»,  dc  M*. 

fohr.  «—  15-36.  Sed  ars  sd  id  frigus  contulit ,  Jesi-  fimilib.  P  iJ^ 


M  O  T  I    E  F  F  E  C  T  U  S.  t  207 

glohulorum  numerus  crefcit ,  &  craffamentum  eft  uberius  (/)  ,  co  major  caloris 
gradus  obtinet  ,  neque  abfque  rubore  calor  eft  ,  five  fangumis  conciti  abundan- 
tia  .  Sed  etiam  ferri  elementum  ,  quod  in  globulis  fanguineis  latet,  &  ad  calo- 
rem  producendum  aljquid  conferre  poteft,  cum  nulium  corpus  a  tntu  vehemen- 
tius  incalefcat  (g)  .  Uti  pariter  denfiora  vafa  (b)  ,  ita  calor  major  eft,  argu- 
mento  beftiarum ,  quibus  manifefto  duriora  otTa  ,  membranae  firmiores,  vafa  foli- 
diora,  quam  homini  funt,  iifdemque  calor  intenfior  (0.  Viri  feminis  calidiores 
(/'*)  ,  duriori  nempe  funt  fabrica  .  Contra  pueri  minus  ahquanto  calent  (k)  , 
quam  adulti  homines  ,  ut  modo  natus  puer  vix  calorem  confervet ,  nifi  follicite 
&  copiofe  veftibus  texeris  :  pueris  autem  &  abundantiam  fanguinis  eflfe  ,  &  pul- 
fuum  magnum  numerum  conftat ,  fed  vafa  molliora  ,  fanguinemque  magis  a- 
quofum. 

Porro  adeo  manifefto  a  cordis  rriajori  motu  calorem  augeri  ajunt,  ut  eadem" 
femper  animalia  magis  caleant  ,  quibus  cor  pro  reliqui  corporis  portione  majus 
eft,  aves  adeo,  in  minima  eriam  mole  (  /  ),  &  animalia  ferocia  carnivora  (m). 
Iifdem  enim  animalibus  farpius  in  dato  tempore  arteriae  micant  (n),  &  momen- 
tum  impulfus  in  arterias  fanguinis  majus  eft  ,  fiquidem  a  validion  organo  impel- 
litur.  Hinc  animalia,  hominefque  macilentioris  corporis ,  calent  magis :  hinc  ma- 
gnaj.forte  beftia»  e>ciguis  non  funt  calidiores,  cum  grandioribus  cor  pro  portione 
mmus  fit  (0),  pulfufque  infrequentior  (?)•..  .    . 

Si  cum  motu  fanguinis  incitato  calor  increfcit ,  idem  cum  diminuto  motu  mi- 
nuirur.  Multa?  caufa?  tunt,  qua;  pulfum  ,  parvum ,  aut  demum  rarum  reddunt  , 
nulla,  qua?  non  una  frigus  faciat .  Rarefcit  a  fenio ,  &  idem  frigus  facit,  ut  et- 
iam  levis  in  numero  diminutio  (q)  ■>  jam- calorem  frangat .  Sed  pulfum  plurima 
debilitant  .  Animi  affeclus  non  videtur  quidquam  in  humoribus  mutare  poffe  , 
adeo  &  fubito  nafcuntur  ,  ,&  fubito  ,  abfque  veftigio  reliclo ,  evanefcunt ,  adeq 
etiam  manifefto  materie  carent  ,  quam  humoribus  affundant  .  Et  tamen  animi 
affeclus  &  metus  in  primis,  frigus  faciunt  (r),  dum  pulfum  debilitant .  A  mor- 
te  pronunciata  frigus  (s):  fed  hyftericarum  feminarum  algor  (t)  notiffimus  eft. 
Europasi  ,  qui  in  Curafiao  infula  aliquamdiu  vixerunt  ,  folent  fere  debilitari  ; 
iis  in  tanto  cseli  a?ftu  tres  quatuorve  gradibus  minor  calor  eft ,  quam  Europasis 
nuper' ,  cum  fuo  robuftiori  temperamento  ,  advenis  (u).  Eodem  redeunt,  quast 
abfque  humorum  vitio  fiunt  ,  pulfuum  debilitates  ,  quas  vocant  afphyxias  .  Eae 
conftanter  frigus  inducunt .  Afphyxia  &  perfectum  frigus,  feptem  dierum  ,  Va- 
lifnerio  (x)  diclum  eft .  A  lapfu  pulfus  nullus ,  frigus  univerforum  artuum  ( ** )  . 

Eo 


(f)  P.  105.                                                      '  (p)  L.  VI.  I  c. 

(g)  L    VI.  p.  aio.  (q)  Frigem  .  q.uibus  pulfus  ad  90  adve  92  redit 
(h)  Hales  hasmaftat.  p.   107.  Perliz  theor.  ialor.  Sthvvsnke  p  --■'*.   Si    in  thermometro    manu  cora- 

p.  4.  prehenfo  ad  90  &  92  gradus    liquor  fubfidet  ,  pul- 

(i)  P.  25.  16.  fus  aut  tardus  eft  ,   aut  rar;>s    Scintibe*    Almageit. 

Ci*)  Martine  anima!.  flmil.  p.  271.  p.  172. 

(k)  Schwenke  p.  6i.  Error   eft  irt  praleftionibus  CO  Schvvenke  p    68. 

Bocrhaavianis  Leida:  editis  ,    quando  duorum  gra-  Cs)  Aiberti  Med.  Legal.  t.  5.  C.  16. 

<luum  caloris    prsrogativa    puerorum    fanguini  tri-  (t)  Bvyle  of  cold.  p  312.  313. 

buitur  p.  37.  (u)  Titftng  geneskonft  p  381. 

CO  L.  IV    p.  295.  (x)  C>\f.  var.  in  operurn  t.  3.  p.  »78.  Confer  de 

(anj  Ibid.    Robinfon   of  food    and    difcharges  p.  fyncnpticis  Kelmantium  in  Bbs  human  n.   19. 

101.  101.  ^x*_)  Guarinoni    confJ..  193.    Aliud    exemplum 

Cn)  L.  VI.  p.  175;  Woodvvand  eafes  p.  311. 

Co;  l.  iv.  1.  c.  «■  \ '     ": 


2o8  IIB.  VL  SECT.  III.  SANGUINIS  PER  ARTERTAS 

Eo  etiam  falfa>  illae  mortes  hominum  pertinent,  qui  pro  exanimi  cadavere  ideo 
babiti  funt,  quod  una  frigerent,  neque  pulfus  arteria?  perciperetur .  Ampiam  fe- 
getem  collegit  Ci.  Bruhier  (y),  nos  pauca  de  multis  decerpemus  .  Vetula  frigida, 
atque  rigens,  cum  abfque  pulfu  &  refpiratione  eife  videretur,  fufcitata.eft .  Homo 
fubmerfus,  frigidus,  rigens,  haclenus  fibi  reddi  potuit,  ut  altero  demum  die  pe- 
rierit  (O*  Submerfa  femina  glaciei  ad  fimiiitudinem  frigebat, quas  decem  poft  ho- 
ras  cum  vita  reconciliata  eft  (a).  A  vapore  fodina?  carbonaria;  exftinclus  homo  , 
frigidus ,  ad  vitam  revocatus  eft  (  a* ) .  Qui  abfque  pulfu  &  calore  erat ,  inflando 
fufcitatus  fuit  (a**) .  Virgo  aquis  merfa,  quam  fpiritus ,  pujfus  &  fenfus  deferue* 
rat,  reftituta  eft  fomento  cinerum  (£). 

Rara  hsec  videntui,  vulgatiffimum  vero  eft,  in  hibernacula  aves  (c),  &  alia  ani- 
malia  fe  recipere  (d)-,  ea  omnia  fopito  motu  cordis,  pulfu  fere  evanefcente,  cum 
iainima  vita,  abfque  fenfu  &  calore  (<0>  brumam  fuperare,  eademque,  reddito 
quacunque  de  caufa  cordis  motu,  rediviva  incalefcere,  Mures  montani  hieme  im- 
moti ,  &  ut  marmor  frigidi  degunt ;( e*  ) . 

Eo  denique  pertinent ,  qua?  aut  dicla  funt ,  aut  certe  de  caufa  frigoris  calorifve 
pifcium  ,  dici  potuerunt.  Quibus  pifcibus  pulmones  dati  funt  ,  iis  cor  ingens 
(/),  fanguis  plurimus  (g)  ,  calor  etiam  humano  majer  (h)  .  Qui  pulmones  non 
habent  ,  iis  cor  parvum ,  multo  quam  avibus  (7)  minus  eft.  Nuper  reperi  ,  cor 
cyprini  9  granorum  ,  cum  pondus  animalis  eflet  4920,  adeoque  cor  fuit  ~-  ~-% 
totius  corporis :  cum  in  homine  cordis  pondus  fit  decem  fere  unciarum  ,  pondus 
totius  corporis  librarum  150  ,  five  unciarum  2400  ,  adeoque  pondus  cordis  ad 
pondustotius  corporis  uti  1  ad  240.  Sed  etiam  pifcibus  pulfus  multo  pauciores  , 
fanguinis  copia  exigua  eft  ,  &  arteria*  aprta?  diameter,  in  eodem  pifce  cyprino  , 
longo  pedem  ;  non  major  7  centefimis  unciae  ,  quae  ratio  ,  fi  omnia  reliqua  ea- 
dem  pofueris,  facit  fanguinis  portionem  in  ejufmodi  pifce,  ad  fanguinem  in  ho* 
mine,  uti  82  ad  171,  cubos  vero  uti  373248  ad  5000211  ,  five  uti  1  ad  13.  Ne- 
cjue  objici  poteft  ,  cordis  majorem  in  cetacels  pifcibus  molem  ,  certe  media  ex 
parte  ad  pulmonem  pertinere  ,  cui  alter  ventricuius  unice  deftinatus  eft  (k)  . 
Wam  in  pifce  procul  dubio  a?qua  fanguinis  portio  ad  branchias  fertur,  qualis  in 
calido  quadrupede  ad  pulmonem  ,  uti  apparebit,  fi  arterias  branchias  fubeuntes 
menfuraveris  .  Sed  etiam  fi  cor  quadrupedi  unice  quadruplum  pofueris  ,  habebit 
in  quadrupede  caufam  motus  quadruplo  majorem  ,  cum  fanguinis  copia  pariter 
i^es  uberiori ,  eaeque  rationes  in  fe  duclae  invicem  dabunt^  calorem  in  quadrupe- 
de  52es  majorem  ,  quam  duo  gradus  funt ,  quos  interim  in  pifcibus  frigidis,  ra^- 
nifve ,  aut  viperis  (/),  ponimus  generari ,  medio  inter  iniquos  numeros  ufi.  Ita 
apparebit,  ut  calor  in  homine  pomt  104  graduum  effe  ,  dum  in  pifce  graduum 
eft  duorum  .  Nam  etiam  in  humano  genere  ,   frigus  perpetuum  fuij  ,  cum  cor 

jufto 


(y)  Sur  T  incertitude  des  fignes  4e  la  mort,P&->  lur.  p.  30.  Bmbier  1.  c.  1. 1.  p.  116. 127. 

ris  1749-  OO  Cites  p.  7^.  &c. 

(z)  P.  204.  (e)  Harvei  &c.  vjde  p.   156. 

(a)  P.  411.  (e*)  Jouro.  oeconom.   1758,  Mart. 

Ca*)  FotbergHI  phi-'.  tranf.  n,  47S«  O)  £•  1Y-  p-  »93 

(a*K)  Journ.  de  Medec.  1758.  M.  Nov.  (.g)  De  phocis  Martehs  Speiberg.  Reife , 

Cb)  P.  245.   Confer    alia    exempla    p    160=  375.  (rQ  P.  i.6. 

314.  t«  2.  p.  8(5.  317.  373.  500.  502.  524  0)  L.   IV.  I  c. 

(c)  Klein  in  A$a    Societ.    Gedan.     Ambcjsus    in  (k)  P.  27?-  280. 

Nebtingii  palingenefia  p.  75.  Robert  Boyle  of  cold  {l)  L.    VI.  ff  2®, 

p.  231.  Ciies  opufcul,  p.  152,.    Linn  «econom.  fcfe-  \ 


MOTI    EFFECTUS.  209 

jufto  efet  anguftius  (w)  .  Et  pedes,  eajque  corporis  partes ,  quas  a  corde  longius 
remota*  minores  acopiunt  arterias  ,  prima?  frigenr  minufque  concalefcunt  .  Siquid 
calculo  deeft  (»  ),  fanguis  pifcium  utique  aliquanto  aquofior  (0)  minufque  ferri 
momentum,  fufficient,  ut  intelligatur,  cur  minor  in  pifribus  calor  generetur  (», 

Uti  a  cordis  fanguinifque  motu  diminuto ,  calojr  frangitur,  ita  a  fanguinis  ipCus 
diminuta  copia ,  aut  denfitate ,  globulorumve  portione  (?),  calor  pariter  debilita- 
tuf,  five  a  vena?  incifione  (k),  five  ab  hxmoptoe  (x)  ,  five  ab  inedia  (t)  ha^c  im- 
minuantur  .  Sed  etiam  lente  diminuta  globulorum  ubertas  frigus  inducit,  exemplo» 
leucophlegmatia»  &  chlorofeos  (w),  in  quibus  cum  pallore  frigus  dominatur. 

Ex  his  fimilibufque  argumentis  deducunt  Cl.  viri  ,  omnia  eonfentire,  ut  legein 
ftatuere  liceat ,  efleque  adeo  ealorem  animalium  in  ratione  direcla  celeritatum  fan- 
guinis  circumdudi,  aut  <  in  Leibniziana  hypothefi  )  in  quadrata  celeritatis  {*); 
&  in  ratione  inverfa  diametrorum  vaforum  (f  )  ,  Nam  proculdubio  friclio  cum 
anguftia  vafis  augetur  ,  &  ea.  altera  eft  ratio  ,  cur  minora  animalia  eodem  ,  quo 
grandia,  gradu  calere  queant,  globuli  enim  aeque  magni ,  in  minoribus  earum  be- 
itiolarum  vafis  ,  vehementius  confricantur  .  Eadem  videtur  caufa  facere ,  ut  pene 
eadem  in  diverfis  corporis  humani  partibus  caloris  fit  temperies  :  in  majoribus 
enim  vafis  celeritas  major  cum  minori  frictione,  in  minoribus  friclio  major  cum 
celeritate  minori  conjungitur.  Artus  tamen  aliquanto  frigidiores  funt  (/*). 

§.  XI.  Qua  contra  hanc  hypothefin  adducantuy* 

Etfi  in  hac  fchola  enutritus ,  etiam  non  confcius  forte  ,  ad  placita  Praceptoris 
oprimi  furtim  nonnunquam  relabor  ,  non  tamen  dilTimulabo  utique  prscipua, 
quas  conrra  hanc  calons  theoriam  aut  dic~ta  funt  (^),  aut  mihi  dici  pofTe  viden- 
tur .  Conrjnuo  objiciunt  contrariarum  fcholarum  patroni  $  male  calorem  a  nimis 
lento,  nimifque  debili  moru  repeti  ,  quo  fanguis  circumagatur ,  quem  nullo  mo- 
do  oporteat  cum  enormibus  illis  friclionibus  confundere  ,  in  quibus  vel  de  ligno 
per  fbiamen  rotato  ( a  ) ,  aut  de  ferro  malleis  tufo  {£)  ,  aut  de  iilice  a  chaly- 
Haller  Phyfiolog.  Tom.  IL  D  d  be 


Cm)  Hift.  de  1'Acad.  1748.  p.  6u  Pulfus  non 
p.  rcipii-batur  . 

(n)  Sanguis  nempe  viperae  non  ijes  fed  in  mi- 
«ori  aliqua  Taiione  partior  quam  quadrupedi  L.  V. 
p.  4. 

C<0  Boyle  Chem.  fcept.  P.  II.  de  plfcibus  &  vi- 
peris. 

(p)  L.  V.  Secl.  II.  n.  44.  compar.  cum  fine 
Setf.  nr.  \    .-.,.  • 

Cq)  r   glotulorum  paucitate  frigus  Hales  p.  113. 

{t)  Spol-tionem  vocat  F  Quefnai  ,  quod  fangnis 
ruber  ex  vuinere  exundet ,  inque  minoribus  vafis 
tenuiores  humores  refideant  ,  qui  in  magna  vafa 
reduces  fanguinem  tenuiorem  &  aquofum  efficiunt, 

Cs)    Senac  t  a.  p  13-. 

'•l        A^  'nedia  fan^uis  intra  biduum  quatuor  gra- 
oibus  retrigeratu-  Manme  aiiim.  fimil.  p.  214. 
Cu)  Schwenke  p.  60. 


(x")  Sauvages  de  P  inffammat.  $.119. 

Cy)  In  ratione  cderitatis  &  diametri  caiores 
jeflimat  Cl.  Martine  de  anim  fnml.  p  161.  Sed  ni- 
mis  manifeftum  efl  ,  friclionem  in  minoribus  ma- 
jorem  effe  p.  276. 

(y*)   Robinfon  p.  107. 

{z)  Conf.  Uavnbirgefum  theor.  inflamm  p.  17. 
18.  Shebbeare  princ.  of  praftice  p.   %$.  60.  61.  &c. 

(a)  Nodfyr  Saxonum  fiebat  ex  duorum  duriorum 
lignorum  confriclione  Leibnitz.  mifcell.  BeroJin.'  t. 
I.  p.  98.  De  americanis  res  notiifima  eft  Eilij  voy. 
to  the  hudfonshay  p.  134.  Utuntur  Coilotrapali  U- 
gno  B>owne  natur.  hift    of  Jamaica  p.   111. 

(b)  FeTrum  nulleatum  incalefcit  ,  ut  fulfur  in- 
■cendat  Bvyle  de  origin.  form.  &  qualit.  p.  71.  Nol- 
let  t.  4.  p.  237.  &•  perinde  ex  lima ,  debiliori  cuai 
motu  ,  exxftuat  Boyle  p.  74. 


2io  L1B.VL  SECT.  IIL  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

be(c)  percutfb  ignis  ipfeerumpit.  Has  enim  fricliones  effe  dunflimorum  corporum 
ad  eiia  folida  corpora  attritorum :  bic  de  humore  auaeri  ,  qui  per  levimma  vafa 
Jabatur  '  aquam  vero  adeo  non  incalefcere  friciam  ,  ut  etiam  in  duris  corporibus 
aeftum  a  friclione  oriturum  contemperet  (d).  Nullo  vero,  etiam  multo  celeriori 
motu,  aquam  concalefcere  .  Sarjguinem  in  minuto  primo  150,  in  fecundo  (e)  adeo 
duos  pedes  cum  dimidio  percurrere  .  Sed  torrentis  meminit  Cl.  Ullua  (/),  qui 
inrra  2Cr  minuta  fecunda  35  bexapedas  curfu  abfolvat  ,  plus  adeo  feptem  pedi- 
bus  in  minuto  fecundo.  Violentiorem  etiam  ifto  fiuvio  ruere  magnum  illud  Ama- 
zonum  flumen,  quando  per  clauftra  montium  Fongo  12  pedes  in  fecundo  minuto 
pereurrit  (§),  aliumque  fluvium  in  eo  tempufculo  quatuor  omnino  ejufdem  men- 
fur»  orgyas  fuperare  ( h  ) ,  &  alias  in  alpibus  etiam  hoc  navigabili  flumine  multo 
rapidiores  cataraclas  fupereffe.  Cl.  etiam  vir /.  Theophilus  Defaguliers  (i)  aquam 
ex  16  pedum  altitudine  lapfam  intra  minutum  fecundum  fupra  52  pedes  percur- 
rere  exper-tus  eft.  Nullius  autem  momenti  cataradlae  funt  ,  quae  16  .pedibus  nort 
funt  altiores  Qiis-prope .  templum  Lauierbrunn  pulcherrima  fe  praeoipitat,  800 
minimum  pedum  eft ,  &  tamen  ,  cum  hac  enormi  rapiditate  ,  aqua?  nivales  pri- 
jnura  fuum  de  alpibus  aQuum  frigus  confervant  ,  multoque  vulgaribus  aquis  ve- 
hementius  rigent  .  Sed  etiam  aquam ,  quam  profe&or  in  vafe  animalis  impulit  , 
jninime  tepefcere  (k)  conftat . 

Ut  ad  animalia  cominus  accedatur  ,  eorumque  humores  (/)  ,  poterant  adver- 
farii  objeciiTe ,  non  omnibus  animalibus  frigidi  fanguinis  pulfus  infrequentes  efle  , 
fiquidem  rana?  68  funt ,  numerofiorcs  quam  equo  ,  &  ad  95  atque  100  (.»)  per 
jrritationem  increfcunt  ,  qua?  frequentia  in  homine  febrem  facit.  Neque  frigiao- 
rum  pifcium  humores  iente  moveri  &  debiiiter  ,  cum  fint  in  ea  claffe  animaiia  , 
quseceleritate  fua  etiam  velociffimos  equos  pervertant  ,  conftantia  immenfum  fu- 
perent.  Certe  legilte  me  memini  ,  canem  pifcem  ,  quem  focii  navales  ex  acce- 
pto  vuinere  facile  agnofcebant  ,  qujndecim  diebus  totidemque  nodibus  navem  fe- 
tutum  effe,  quae  Danicos  miffionarios  (n)  vehebat :  cum  ea  navis  quovis  nyclhe- 
mero  fexaginta  &  ultra  leucas  fecundo  vento  abfolveret  .  Ejus  adeo  animalis  cor- 
pus  hexapedas  fere  120000.  intra  viginti  quatuor  horas,  inque  hora  5000,  in  mi- 
nuto  fecundo  vero  fupra  oclo  pedes  percurrebat  ,  triplo  ,  ■&  ultra  adeo  celerius 
movebatur,  quam  fanguis  per  arteriam  aortam  hominis  movetur  .  Et  tamen  his 
-animalibus  fanguis  eodem  fere  gradu,  quo  ipfa  aqua  friget  ( 1  )  .    Dudum  praste- 

rea 


00  Noilet  t.  4.  p.  210.  In  cOnfliftu  chalybts 
*um  filice  nafcuntur  trium  gefterum  fcintillae ,  frag- 
menta  filicis,  chalyb'is  miea:  ,  &  chalybs  in  globu- 
los  ftifus  Reamur  Memoir.  1736.  Nolltt  cours  de 
fhyfique  exper.  t.  4.  p.  215.  j'  Gravefar.de  n  2578. 

(d)  Shebbeare  j>.  59. 

CO  P.  365».  edit.  Genti. 

(,?0  Voy.  du  fleuve  des  ataazones  . 

(K)  Introduclion  p.  64. 

(i)  Courfe  of  experim.  philof.  t.  2.  p.  41». 

(.k)  Gorter  de  peifpir.  c.  8. 

O)  Ne  pro  priori  fententia  cum  Cl.  Bartfch  te- 
•ponatur  ,  aliam  ab  aqua  humorum  animalium  na- 
twram  eite  ;  de  calor,  aniro.  p.  21. 


CtT>0    Whytt   I.   d    p.    350. 

\n)  ln  diariis  legi  ,  quorum  84.  prodierunt ,  fed 
locus  excidit . 

O)  Pifcis  ,  qui  navem  feptem  diebus  perfecutus 
eft  ,  cum  ea  ,in  dies  duonjm  graduum  iter  relegc. 
ret ,  fuit  de  genere  Albicore ,  &  hifloriarri  habet 
Ovington  itin-  1. 1.  p  45.  Percurrebat  adeo,fumtis 
pro  gradu  56753*  perticis ,  is  pifcis  in  diem  pedes 
j  13 5 106  in  horam  pedes  28376.  in  minutum  pri- 
mum  pedes  473  in  fecundum  minutum  ^edes  pe- 
ne  8.  quod  ad  noflros  calculos  redit .  Adfine  exem- 
plum  habet  Tribault  Martin.  p.  117.  qui  pifcis  to- 
tis  47.  diebus  navem  fecutus  eft,  ex  vulnere  acce- 
pto  notus  . 


MOTI    FFFECfUS.  21  r 

rea  obfervatu/n  eft  ,  etiam  ad  hunc  eumdem  finem  ,  tefludi»is  cor  ▼slide  pulfare 
&  robuftiflimum  animal  tamen  fri?,ere  (o)  .  Et  tamen  in  pifcibus  omnia.  eaderti 
effe,  perinde  robuftas  arterias,  fimiles  fanguinis  ailifiones  ,  &  a  parietibus  reper- 
cuftiones,  &  vortices,  qui  globuiorum  in  calidis  adrnittuntur ,  nulla  ratione  afri- 
gidis  animalibus  excludi  Neque  arttriarum  falientium  contracliones,  &  dilatatio- 
nes  calorem  videre  generare,  qu«  molliffimse  fint  (p)  &  abfque  impetufiant/ne- 
que  membranas  continuo  madentes  ab  ejufmodi  motu  incalefcere. 

Sed  fruftra  adduci ,  pifcium  fanguinem  aot  pauciores  habere  globulos ,  aut  tene-» 
rius  crafTamentum  (7).  Nam  manifefto  in  frigidi  fanguinis  beftiolis  globulorurn 
numerum  tantum  efife ,  quantus  cogitari  poteft  (r),  &  fanguinem  fimilia  in  coa- 
gula  abire  00,  &  multo  denfiorem,  rubicundioremque  efle,  quam  phthificae  pue!- 
Ix  fanguis  eft,  qui  cum  fua  aquofa  indole  tamen  caleat,  etfi  minus  certe  globulo- 
rum  continet,  &  plus  aqua? . 

Denique  caloris  gradus  omnino  non  efle  in  ratione  celeritatis  fanguinis  (f)« 
Sano  homini  pulfus  efife  j6  (u)  calorem  96  graduum :  eundem  hominem  febrici- 
tantem  pulfus  habere  130  ,  atque  adeo  non  multum  infra  duplum  numerum  , 
plenos  etiam  magnofque  in  morbis  inflammatoriis  ,  caloris  tamen  non  facile  fu- 
pra  108  gradus  (u*)  in  eo  homine  efle  ,  qui  a  06  duodecima  parte  difFerunt  . 
Celeritas  ergo  fanguinis  fextuplo  fere  majori  ratione  aucla  eft,  quam  quidem  ca- 
lor  (1)  .  ' 

Iterum,  pone  calorem  balnei  efle  100  graduum  (x)  ,  eum  calorem  communi- 
cabit  etiam  cadaveri  aut  homini ,  quem  animus  iinquit  ,  cum  pulfu  adeo  nullo, 
friclione  fanguinis  nulla ,  neque  ulla  earum  caufarum  quse  calorem  generare  di- 
cuntur .  Sed  in  hypothefi,  contra  quam  hoc  loco  dicetur ,  ea  friclio  ,  motufque 
fanguinis  in  circulum  a&i ,  producit  caloris  gradu  64  (/)  .  Pone  ergo  fyncopti- 
cum  illum  hominem  in  balneo  revivifcere ,  deberet  in  ejus  fanguine  calor  nafci 
164  graduum  ,  nam  &  priores  ab  aqua  100  gradus  habet,  &  novam  caufam ,  quae 
gradus  64  dicitur  producere.  Nihil  autem  fit  ejufmodi  ,'&  calor  hominis  mane- 
bit  circa  centefimum  (^),  etfi  caufas  ipfi  aflignavimus  ,  quas  asquum  tffet  pro- 
ducere  gradus  160.  Idem  fit,  fi  loco  balnei  ardorem  casli   ponas  (a)  etiam   ma- 

D  d    2  jorem 


fo")  Phil.  Tranf.  n.  17. 

Cp)  137. 

(q}  Lifter  de  humorib.  p.  »45. 

(r!;  L.   V.  p.  40.  41. 

Cs)  P.   u. 

(jt)  Fatetur  111.  Schrtihtrus ,  hanc  pctiffimum  ob 
l-ationem  ,  veiocitatem  fanguinis  non  urticam  efle 
caloris  caufam  :  Ahnag.  p.  177. 

(u)  P.  183. 

Cu*  Ad  109.  in  febre  ccntinua  de  Uath  t.  2. 
P-  158.  Ad  39  Reaumuricnos  gradus  in  febribus 
iBtermittentibus  Anonym,  de  iis  febribus  p.  36.  ad 
quaoiaginta  Sauvacts  de  inflammat.  p.  238.  nera- 
pe   iii.    gradus  Fakrenh. 

(O  In  tabulis  cl.  Homc  calor  &  puWus  non  ac- 
curate  fe  fequuntur  ,  &  cum  numerofioribus  pulfi- 
bus  calor  minor  eft  ,  in  uriverfum  tamen  calcr  curn 
pylfu  augetur    &  minuitur  .   Calorem   febriiem  hic 


cl.  Sauvages  f^cir  34.  gr.    Reaumuf.    feu  Fahrenh. 

108-    Hofol.JlV.  p.  51. 
i  f         r 

(x)  Potef^  major  effe  L.  V.  p.  14.   15. 

(y)  Plures  poni  poffunt  ,    fi  cogites    in    fibirico 

gelu  ,  fanguinem   folo  fuo  motu  caloris  gradus  pro- 

ducere  114.  p.  106.  Cl.  Douglas  trigefies  majorem 

calorem  in  pulmone  geneiari  debere/objicit  ,  quod 

in  eo  vifcere  trigefies  celerior  fit  c^rculatio,  quaiii 

in  manu  quidem  p.  18.  Sed  ea  quidem  ceieritas  reji- 

ci  poteft  .  •   r 

(z)  P.  16.  Immo  eo  cum  caloris  ?;adu  34,  gra- 

duum   Reaumurii  fudavit  equidem  Lt  Mo»n»>r,ce« 

terttm  pulfus    ipfi  non    incitatus    fuit  ,   iu  omniiio 

non  videatur    vehementer    exjeftuaffc  ;  Mem.  de  l' 

Acad.  des   Scienc.   1747 

C,a)  Douglai  oa  bcat  p.  28. 


^i  LIB.  VI.  SECT.  III.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

jorem  quam  balnei,  graduum  109  aut  120,  quales  aeftus  in  aere  fuhTe  alibi  re- 
tulimus .  Is  idem  eo  tempore  calor  erit  cadaveris  ,  pifcifve  :  kd  in  homine  cau- 
fa  eft  ,  qua3  etiam  fola  gradus  producit  64,  atque  adeo  calor  fanguinis  nunc  de- 
beret  eflTe  184  graduum .  Verum,  contra  theoriam  ,  homo  eo  in  aftu  calore  fuo 
xie  atmofphxrx  quidem  calorem  attingit  ,  infraque  eum  ,  is  &  28  gradibus 
nianet . 

Verum  etiam  aliis  in  exemplis  fummos  seftus  in  homine  nafci  ,  quando  pulfus 
pauciores  funt ,  eofque  remittere,  cum  numero  pulfuum  majori  .  Ipfe  expertus 
fum ,  cum  100  pulfibus  moleftiffimum  mihi  ardorem  fuiffe,  cum  110  vero  omni- 
no  me  commodius  habuilTe.  In  frigore  intermittentiurn  febrium  pulfuum  nume- 
rus  potius  major  eft  (b)  :  inque  febribus  etiam  inflammatoriis  (b*)  malignis  (c), 
&  heclieis,  aegrifque  (d) ,  pauciflxrnum  fanguinem  habentibus,  azftus  pene  intolera- 
bilis ,  pene  manifetto  ab  acrimonia  potius  urinofi  fanguinis  ,  quam  a  vitali  illa 
fanguinis  friclione  pendet.  Denique  exemplum  exftare ,  in  quo  nullo  cum  pulfu 
in  he&ico  homine ,  frigus  quidem  exterius  pene  marmoreum  ,  fed  una  calor  ad 
thermomerrum  97  graduum  fuerit  (e). 

Addidit  hifce  nuper  111.  clinicus,  omnino  ab  aliis  caufis  &  calorem  oriri  & 
frigus.  In  manu  enim  paralytica,  bono  cum  pulfu ,  frigus  fuiffe  (<?*),  inque  alio, 
calorem  adeo  modicum ,  ut  73  gradus  non  fuperaret  (e**) .  Et  viciflim  frigus  na- 
fci  a  caufis  pulfum  omnino  non  minuentibus ,  calculo  bilario  duclui  impaclo  ,  ca- 
thetere  veficam  attingente,  inteftino  ftrangulato,  rupto  abfceffu  vifceris,  aut  alio- 
quin  effufo  pure  -(e***).  Videri  adeo  aliam  praster  fanguinem ,  fanguinifVe  motum 
caloris  caufam  fupereffe. 

His  fimilibufque  rationibus  rnoti  CI.  viri ,  non  a  friclione  aut  fola ,  autpotifli- 
imim  calorem  nafci  fibi  perfuaferunt ,  fed  in  pulmone  alii ,  pifcium  exemplo  ,  & 
in  aeris  efficacia  caufam  ejus  caloris  qusefiverunt ,  in  principio  vitali  alii,  aut  irt 
putredinis  fervorifque  aliquo  irritamento. 

§.  XII.  Hypothefis  Roberti  Douglafs . 

A  recepta  caloris  ex  fricllone  nati  hypothefi  haclenus  recefTit  Vir  CI.  (/)  ut 
calorem  ,  quem  animal  fupra  teporem  ambeuntis  aeris  generat  ,  unice  ad  eam 
friclionem  rubrorum  globulorum  limitaret,  qui  per  vafa  capillaria  fua  diametro 
anguftiora  tranfeant,  &  eadem  a  medio  frigidiori  tanguntur  &  ambeuntur  .  Ne- 
gat  enim  Vir  Cl.  calorem  ullum  a  friclione  in  vafis  humani  corporis  generari  , 
fi  eadem  &  fanguinis  temperies  fuerit,  &  ambeuntis  aut   aeris  ,   aut   aquaj    (§)  . 

Excitat 


(V)  P„  1S6.  Conf.  etiam  ie  Haen  rat.  med.  \<i.  fu  debili  ,    tamen  calor   ico.  grad.    de  Haen  t.  3.. 

f.   163.   264.  &  Anen.    de  febr.  interm,   p.  i<5.  Ar-  p.  140« 

cior  in  pefte  cum  ptilfu    vix  celeriori  Ruffel  natur.  (e)  De  Haen  1.  c.  p.   11. 

hift.  of  Alepo  p.  109.23©.  cum   fanguine  refoluto .  (e*)  T.  III;  p.  141.   141.  149. 

(b*)~Caloris  gradus   100.    cum  fummo  fqualore  ,  (e**)  P.  "44- 

Jc  eoriacea  crufta  Ant-  de  Haen  t.  3.  p.  139.  (e***)  Anonymus  de  febribus  intermittentibus  p. 

(c)  Huxbam  fore  throat  p.  58.    A  de  Haen  t.   3.  21. 

$,  140.  cum  pulfus  tantum  3.  4-  vicibus  in  primo  (f^  Effay  concerning  the  generation    of  heat  ift 

nfmuto  fuperent.  animals  p.  47-  48.  136.  &c 

(d)  Apnus  in  diff.  p.  70.  71.  In  homine  cache-  (g)  P.   13.   J9. 
iYico ,  fpma  ventofa  laborante  ,  pallido  ,  cum  pul- 


MOTI    EFFECTUS.  215 

Excftat  eadem ,  qua?  etiam  nos  recenfuimus  experimenta  (b) ,  ex  quibus  conftat  , 
per  calorem  aeris ,  aut  aquae,  cui  immergimur,  nullum  novum  calorem  generan. 
Eo  autem  experimento  ita  utitur,  ut  fri&ionem  ajat  nullam  efle,  quampnmum 
aeris  ambeuntis  tepor  haclenus  capillaria  vafa  dilatavit,  uteorum  lumen  diametro 
rubrorum  globulorum  majus  fit  ( * ) , 

Alii  ,  nuperiores  fcriptores  (O,  eleclricam  mate«am  accufarunt ,  quae  ex  ter- 
ra  ,  &  ambeuntibus  corporibus  alliciatur,  &  a  globulis  rubris  attracla  ,  calorem 
generet. 

§.  XIII.  Quid  ex  rrqftra  fententia  hic  Jlatui  poffit . 

Ut  ab  ultima  hypothefi  initium  faciam  ,  eft  equidem  in  fanguine  eleclrica 
jnateries ,  qua?  lucida  fpecie  &  peculiari  odore  fe  prodit  .  Sanguis  enim  hominis 
eleclricam  naturam  adepti  ,  de  vena  fatiens ,  in  tenebris  Iucidam  pluviam  edi- 
dit  (/).  Verum  ha?c  eadem  materies  a  frigidis  animalibus  non  abeft,  neque  tamen 
calorem  producit.  Vipera,  qux  ele&ricum  torrentem  emittere  apxa  facla  eft?  pe, 
rinde  fcintiilam  emittit,  ut  mus,  cujus  fanguis  calet .  Sed  etiam  cadaver  fcintil- 
lam  perinde  edit .  Non  ergo  videtur  cum  calore  ele&ricae  matenae  prafentia  ah- 
quo  neceffario  vinculo  conjungi. 

Deinde  in  Roberti  Douglajjii  hypothefi  ,  nova  (m)  utique,  multa  defiderantur, 
^uorum  unicum  excitafte  fuffieiat .  In  ranis  in  primis  &  pifcibus  ea  expenmenta 
facla  funt,  per  quaj  conftat,  vafa  minima  unicum  globulum  tranfmittere :  tum 
ea ,  ex  quibus  creditum  eft  oftendi ,  unicum  iftum  globulum  fuo  vafculo  minorerrt 
effe  figuramque  mutare,  ut  tranfire  pomt.  Hasc  adeo  rana  Douglaffianas  conditio- 
nes  accurate  explet,  quas  ad  calorem  producendum  Cl.  Vir  credit  requiri  .  Sed 
tamen  ea  rana,  ejufque  affines  pifciculi  frigent.  Neque  adeo  ab  anguftia  mimmo- 
rum  vaforum  ejufmodi  frictio  fequitur,  qus  calorem  generet.  Sed  etiam  vifcera  , 
quas  aerem  non  contingunt ,  cute  femper  aliquanto  magis  calent  (n) . 

Qux  contra  Boerbaavianam  ,  receptamque  de  caloris  generatione  fententiam 
proferuntur  ,  ea  demonftrant  ,  neque  penftus  accurate  tamen  ,  aquam  catorem. 
non  generaturam ,  fi  loco  fanguinis  pcr  vafa  humana  circumfiueret .  Neque  enim 
ulla  cataracla  frictionem  eam  generat  ,  quae  in  vafis  noftris  numerofimmis  ,  & 
minutiifirnis  Iocum  habet.  Deinde  non  ideo,  fi  aqua  ex  frictione  incalefcere  non 
poteft,  continuo  fequitur  fanguinem  incalefcere  non  poffe,  neque  poteft  de  alio 
eorpore  unquam  tuto  dici  ,  quod  de  alio  verum  eft  .  Pifcium  a  quadrupedibus 
in  cordis  arteriarum  &  fanguinis  ad  reliquum  corpus  portione  certum  difcrimen 
ab  objectione  oblata  non  evertitur  .  Calorem  animalem  non  fupra  108  aut  1 10 
gradum  a  motu  fanguinis  augeri  poffe  (0),  dum  vita  fupereft ,  per  experimenta 
producta  evincitur  :  non  tamen  ideo  oftenditur,  a  motu  calorem  non  generari  . 
Etiam  aqua  nullo  ab  igne  fuper  214  gradum  calet  ,  neque  ideo  verum  eft,  ab 
igne  aquam  non  incalefcere .  Deinde  in  eodem  fole  aer  ,  aqua ,  argentum  vivum 
diverfos  caloris   gradus  concipiunt,  neque  adeo  eadem  caufa  diverfos  liquores   ad 

eum- 


(h)  Hujus  libri    f.  211.  f.  130. 

(i)  Idem  vir  Cl.  p.   19.  3?.  (n)  Manirte  EfTays  p.  338. 

(k)  Skebheare  1.  c.  p.  50.  51.   91.  &c.  (o)  Quare  dici    nequit    cum   igs.    pulfibus    calo- 

(1)  Deshais  de  hemipleg.    per  eledricit.  curata  .  rem  in  homine  fare  aquae  ebullientis  Waineimigtb 

(m)  Nova  fe  nexninique   difta    pj-oferre    Vir  Cl.  p.  43.  7*. 


2T4  LIB.  VI.SECT.  III.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

eumdcm  gradum  calefacit  £p)  .  In  febribus  calor  faepe  major  videtur ,  qui  non 
vere  major  eft  ,  fed  magis  intolerabiiis  (/>*),  Siccus  aeftus  calore  cum  fudore 
conjuncto  femper  acrior  eft  ,  forte  quod  eo  in  ftntu  calidiflimus  vapor  in  cute 
retinetur  ,  papillafque  teneras  ingrato  cum  fenfu  torret  ,  qui  idem  vapor  in  (u- 
dore  exhalat  ,  mque  aquam  congeftus  ,  eafdem  popillas  temperat,  quas  fquaior, 
utcunque  natus  ,  folet  moisfte  afficere.  In  phthificis  equidem  febris  adeft,  ne- 
que  tamen  negamus  ,  fanguinem  acriorem  ,  particulis  fotum  urinofis  folutoque 
adipe,  calqrem  majorem  cum  eodem  motu  progrefTivo  concipere  poffe .  In  febri- 
bus  intermittentibus  fenfus  molefti  frigoris  cum  vero  ad  thermometrum  calore 
conjungitur  ,  uti  dudum  vidi  ,  &  nunc  confentientis  mecum  III.  Haenii  teftimo- 
mum  tetus  video  (?).  Exemplum  vero,  quod  Idem  contrarium  offert,  videtur 
oftendere  ,  fanguinis  folis  in  interioribus  arteriarum  truncis  motum  fuperfuiffe, 
qui  calorem  generaret  ,  cum  interim  ad  exteriores  ramos  nullus  nunc  fanguis 
perveniret  (  r). 

Denique  non  femper  frigus  effe  ,  quando  de  frigoris  fenfu  a?eri  conqueruntur  , 
ex  viro  III.  gratus  difco  ,  fenfumque  aliquem  nervis  ingratum"pro  frigore  habe- 
ri,  cum  quo  verus  calor  eonfiftat,  kgitimum  enim  calorem  adftantes  obfervabant, 
bono  cum  pulfu ,  cum  de  perpetuo  brachii  manufque  frigore  seger  quereretur  (r*) . 
Cum  pulmone  purulento  frigus  per  24  horas  marmoreum,  cum  thermometri  gra- 
dubus  97.  (r**  ). 

Quid  pulmo  ad  generandum  calorem  conferre  poffit,  alias  inquiretur,  cum  pri- 
ma  fere  &  muitis  Cl.  viris  recepta  veri  fpecies  potius  perfuadet ,  frigidiorem  -ae- 
rem  magis  refrigerare,  deque  fanguinecalorem  tollere,  qui  alibi  generetur.  Deinde 
exempla  apum  (s)  oftendunt,  animalia  abfque  puimone,  &  abfque  recentis  aens 
commeatu,  calorem  fuo  motu  generare  poffe.  Et  folemus  in  sftuofo  aere  refpira- 
tionem  iterare  frequentius,  non  certe  ut  incalefcamus ,  neque  ■  facile  fallit  inftin- 
elus.  Sed  aiibi  hazc  repetentur .  Haclenus  certe  maxime  probabile  videtur,  utique 
a  motu  fanguinem  incalefcere,  etfi  nondum  conftat,  quare  magis  quam  aqua,  & 
quare  non  fuper  certum  gradum  incalefcere  poffit . 

§.  XIV.  Motus  fanguinis  putredinem  impedit. 

Balfamum  fanguinis  chemici  primo,deinde  paffim  populariter  alii  medici ,  eam 
-caufam  dixerunt  ,  quas  intercedit,  ne  durn  vita  fupereft,  fanguis  in  putredinena 
ruat  ,  fed  blandam  fuam  potius  innoxiamque  naturam  confervet .  Ea  caufa  pro- 
cul  dubio  motus  eft,  quo  fanguis  circumducitur,  &  haclenus  non  abs  re  111.  Stak- 
Uy.s  pracipuum  finem  circuitus  fanguinis  in  eo  ponit ,  ut  putredinem ,  &  difcef- 
fionem  elementorum  fanguinis  ,  terrae  ,  aquas ,  &  olei  impediat .  Nam  in  toto 
humano  corpore,  &  in  finguio  artu,  continuo  humores  putrefcunt,  quando  mo- 
tus  fuppreffus  eft  ;  &  evidentiori  in  exemplo  ,  ovum  vitali  germine  animatum 
blandum  manet  &  inodorum ,  in  eodem  repore  ,  qui  omnes  humores  in  detefta- 
bilem  putrilaginem  vertit  ,  quando  vel  omnino  vis  mafcula  ad  ovum  non  accef- 
iit  (t)  ,  aut  fetus  ante  tempus  vitam   amifit .  Prima   in   cadavere   fere   fanguinis 

pu- 

(p)  Muffchenbroesk    effays    p.  48 J.    Aer  calet  ad  carpo  eflet  73.  de  Haen  T.  III.  p.   144. 

94-  argentum  vivum  ad    120.  aqua  ad   150.  (r*)  De  Haen  t.  3.  p.  149. 

Cp*)  iEftus  intolerabilis    gradu   100.    cum  crufia  (r**)  Idem  T.  II.  p.   11. 

«oriacea  de  Haen  t.   3.  p.    144.  ($\  p.   21. 

tq)  In  trigore  febris  intermittentis  calor  98.  100.  (t)  Heaumur  de  l'art  de  faire  fcclore  les  oifeaim 

&   103  graduum   164.  t.  a     p,   i6y.  donacaiqiies  t.  2.  p.  44. 

CO  P.  220.  Ia  axillis  calar  96.  graduum  cum  in 


MOTI    EFFECTUS.  .       .215 

putredo  eft,  fi  a  fxcibus  alvi  recefleris  ,  in^ue  .fanguine  primum  aer  vinculis  fo- 
futus  expeditur.  Sed  etiam  vivo  in  corpore  per  febres  malignas  fanguis  m  vibi- 
cibus  ftagnans  putrefcit .  Idem  tamen  vitalis  humor  ,  qui  a  quiete  corrumpifur  , 
a  nimio  etiam  motu  ad  eamdenv  putridam  indolem  vergit  (  u  )  ,  ut  omnino 
qua?dam  in  circuitu  mediocritas  ad  fanguinis  integritatei»  confervandam  re- 
quiratur. 

Si  accuratius  rationem  exquifiveris ,  qua  motus  putredinem  avertat  ,  duplicem 
inveniemus  .  Nam  progreftivus  motus  inteftino  refiftit  (*),  neque  adeo  finit 
fermentationem  obtinere  (>0,  neque  fere  putredinem  .  Deinde  vitalis  motus  faa- 
guinis ,  organorumque  fani  hominis  ,  humores  putrefcibiles  continuo  expedit  &r 
abigit  (?)  ,  &  qux  ad  urinofam  acrimoniam  accedunt ,  ea  per  cutaneam  perfpi- 
rationem  ,  per  urinam,  cumque  alvi  fecibus  expurgat  &  ejicit. 

Sed  neque  mifcela  (a)  nihil  ad  avertendam  corruptionem  confert  ,  qua*  ad 
particulas  adipofas  ,  urinofoque  indolis  perpetuam  aquam  remifcet  ,  neque  finit 
aut  ea  elementa  fe  expedire  ,  quaz  in  fales  abire  apta  funt,  aut  ea,  qu»  oleofse 
funt  indolis  . 

§.  XV.  Et  tamen  humores  ad  urmofam  naturam  difponuntur , 

Priorum  haec  contraria  vjderi  poftunt  ,  cum  tamen  contraria  non  fint .  Subia- 
to  motu  progrtffivo  fanguinis  fubita  putredo  nafcitur  (b)  ,  confervato ,  &  auclo 
lentior  ,  fed  certa  tamen  ad  acrimoniam  putredinofam  difpofitio  in  humoribus 
noftris  nafcitur .  Oftendetur  fuo  loco  (c)  fi  abfque  cibo  &  potu  effemus  ,  celeri- 
ter  fanguinem  diftblvi,  fputum  ,  &  mucum  oris  olidum  reddi  ,  acerrimam  uri- 
nam  ,  faetidum  fudorem  ,  vera  certe  putredinis  initia  .  In  febre  etiamfi  aqua  ad- 
mifcetur,  tamen  horum  fimilia  fiunt  ,  &  aliquando  etiam  graviora  (d  ).  Si  cau- 
fam  generatae  acrimoniac  putridae  inquifiveris  ,  videtur  calor  ,  qualis  in  humano 
fanguine  perpetuus  habitat  (e)  ,  tritufque  (/)  perpemus  ,  qui  inter  folidas  fiui- 
dafque  corporis  particulas  ,  &  inter  humorum  demum  elementa  exercetur,  in 
hoc  effeclu  producendo  conjungi .  Oftendimus  enim  per  experimenta  ,  &  a  calo- 
re  94,  aut  96  humores  noftros  ex  propria  indole  acres  reddi  ,  &  putrefcere  :  & 
tritum  in  particulis  animalibus  eamdem  degenerationem  promovere  .  Quare  quo 
utraque  caufa  potentior  fuerit  ,  eo  vehementiora  etiam  putredmis  incrementa 
funt,  five  calorem  nimium  stftumque  venti  Samiel  repetiiffe  (g)  pkcuerit  ,  five 
febrium,  aut  mechanici  demum  tritus  (^),  aut  ignis  fubitam  (/')  efficaeiam. 
Subita  enim  gangrama  a  fola  manuum  ad  rudentes  nimis  celeri  friclione  nafci- 
tur ,  acidaque  natura  ab  ejufmodi  caufis  utique  fubigitur  (&)  .  Si  mechanicatn  ra- 
tionem  curiofior  repetieris  ,  qua  hasc  acrimonia  producitur  ,  nihii  afferemus  ( /  ) 
nifi  communem  legem,  qua  his  ex  caufis  olea  acerrima  ,  particulas    nondum   fal- 

f* 


(i0  P.  .59.  Ce)  P.  as.  16. 

00  P.  109.  Shehbeare  p.57.  Etiarn  aqua  ftagnans  (f)  P.  190.  feqq« 

putnifcit  ,  mota  ab  eo  vitio  immunis  eft.  (g)  P.  14. 

Cy)   Boerhaave  E!em.  Chem.  Tom.   II.  p.   186.  Cn)  P.  204. 

(z)  Pringle  1.  c.p.  419    Nempe  perfpiratione  fup-  (\)  P-  l°9- 

preffa  humores  animalej  corrumpuntur .  (\t)  Macauer   Chem.    prat.    p.  441«   Neuman    ex 

(a)  P.  198.  edit.  Zimmerm. 

(b)  N.  14.  Cl)  In  morbis  acutis    figur«m    globofam   humori- 
Cc)  I  ?ge  interim  Comiri.  Boerhcav.  ad  t.  1.  cap.  btfi  noftris   familiarem  inacutam  mutaTi  aftimavit 

de  ventric.  aft.  jo.  de  Gorter  Chirurg.  repurg.  p.  18* 
00  ?•  59.  <5o. 


216  IIB.  VI  SECT.  111.  SANGUINIS  PER  ARTERIAS 

fx  vehementer  urinofz  redduntur,  pigri  vifcidique  humon  *  tenues,  minimurnque 
ad  ignem  afcenfuri  nunc  volatiles  ,  etiam  extra  cofpus  animale  fiunt . 

§.  XVI.  Qlobulos  fach. 

Globuli  &  ipfi,  ferius  tamen,  per  putredinem  deftruuntur  &  evanefcunt  (w)« 
Quomodo  eos  vis  circumducti  fanguinis  figuret  {n)  ,  -quomodo  a  rninorum  vafo- 
rum  luminibus  menfuram  fuam  mutuentur  (o),  non  dudum  expofuimus  .  In  pul- 
rnone  (p)  nihil  omnino  privilegii  video,  cur  magis  ,  quam  alia  corporis  anima- 
lis  particula  ad  globulos  parandos  aptus  lit .  Nam  &  abfque  puimone  in  pifcibus, 
&  cum  pulmone  exiguo  in  ferpentum ,  ranarum  &  lacertorurn  genere  ,  &  in  pul- 
lo  aere  nondum  fruente,  neque  pulmonem  ullius  efficaciaj  habente  fimillhni  glo- 
buli  parantur  £#)•  Neque  in  celeritate  fanguinis  puimones  permeantis  quidquam 
peculiare  eflfe,  fuo  loco  oftendemus  (r),  excitato  interim  experimento  noftro ,  quo 
riihii  fimiie  -conftitit  (s)» 

Multo  demum  vita»  labore,  cordifque  &  vaforum  lenta  opera  (t)  ,  globulospa- 
rari  aliqua  fuadere  videntur,  plethora  menftrua  poft  23  demum  dies  renata  :  pal- 
lor  diuturnus ,  qui  fanguinis  magnam  ja&uram  quamcunque  fequitur  ,  lente  certe 
fuperabilis.  Et  tamen  aliis  argumentis  evincitur,  paucorum  dierum,  &  unici,opus 
elfe .  In  pullo  incubato  intra  50  horas  rubedo  apparet-  (a)  ,  globulis  utique  rubris 
facla,  qui  in  pellucido ,  &  albo  fetu  adeo  nuper  nati  funt  .  In  ranis  exfanguibus 
unicus  bonus  paftus  rubedinem  in  arreriis  venifque  reftituit. 

§.  XVII.  Rubor  unde  nafcatuf .  Mypotbefes  njarice . 

In  fano  homine  fanguis  laetiffime  rubet,  idem  in  cadavere,  &  in  venis  ,  &  m 
arteriis  obfcuro  coiore  tingitur.  A  quiete  rubor  perit:,  etiam  dum  animal  vitalfe 
fupereft  (1).  Sanguis  in  celJuIofam  teiam  effufus  nigricat  primo  ,  deinde  ,  ut  m 
cadavere ,  in  tenue  Tflavumque  liquamen  abit..  In  globulis  rubor  certo  refidet,  fed 
quomodo  in  eas  fphsrulas  introducatur ,  id  quidem  oportet  oftendere  . 

A  rlgura  giobofa  non  pendet.  Nam  8c  in  iacle  globuii  funt  ,  fed  albi  ,  Sc  in 
adipe  pellucidi.  Deinde  per  experimenta  111.  Elleri  oftenditur,  &  confervata  figu- 
ra  globulorurn  colorem  perire,  &  contfa  mutata  figura  ruborem  raanere ,  Et  pri- 
mo  globuli  a  fale  ammoniaco  (x)  longi  8c  plani  redduntur  ,  &  tamen  fanguis  in 
pulchre  rubentem  gelatinam  vertitur  .  Contra  fpiritus  acidi  fanguinem  terreo  (/) 
ingrati^fmio  colore  tingunt,  &  tamen  globulos  non  deftruunt  (C). 

Sed  xieque  a  denfitate  rubor  jiafcitur  ,   etfi   cum  denfo  fanguine  conjungitur  . 

So- 


(nO  'P.  33.  Sed  in  noftris  ,   etfi  non  ubique    rubor  dominatur, 

Cn)  P.  191.    Eo   modo    -pilae   marlnae    mfcuntar  tamen  cum  50  bora  punctoijue  falienti  utjque  adeft: 

Lancif.  1.  c.  p.  15.  Mem.  fur  la  form,  du  pouiet  t.  a.   p  io5 

Co)  Boerhaave  n.  100.  num.  3.  (0  Putredo    deftruit    ruborem    fanguiais  ,    initio 

(p)  Repete  L.  VIII.                 „  fafto  a  fuperficie  ,  ut  ater  color  fenfim  ad  ima  de- 

Cq)  P.  3^-   ^qq^  fcendat  ,    neque  conquaffktio    ci  fangumi    ruborem 

(r)  L.   VIII.  de  refpiratione  .  reddit,    Gaber.  Mifc.  Taurin.  p.  70.  feqq. 

ts)  Seccnd  Mem.  fur  Ie  mouv-  du  fang.  Exp.102.  (x)  Mem.  de  TAcad.  de  Berlin  T.  VII. 

Ct)  Quefntsi  oecon    Anim    t.  3.  p.  41.       ,  (y)  P.  53,. 

Cu")   Intra  24  horas  ,  fi  fiduin  eflet  experimentum  ,(z)  Eller  ibid.  p.  16. 

Antonii  Maitrejean  de  ia  form.   du  pouiet,  p.  53. 


MOTI    EFFECTUS.  217 

Solent  ita  docere  (  a  )  ,  ut  minores  maffula;  in  unam  majorem  coaclae  ruborern 
indupnt.  Eam  opinionern  credo  ex  coagulis  (b)  natam  efle,  quas  omnino  a  mul- 
tiplicatis  glohulorum  feriebus  rubedinem  faturatiorem  concipiunt  .  Nam  ceterum 
etfi  fuperficies  fphaerai  majoris  minor  eft  ?  non  ideo  aut  color  variatur  aut  denfi- 
tas:  neque  aureus  globulus  majoris  voluminis  denfior  eft  aureo  globulo  minori  ,' 
cum  utriufque  idem  fit  pondus  fpecificum  (r)  :  neque  globuli  fanguinei  ex  mi- 
noribus  aliis  compinguntur  (d)  .  Poterunt  demum  minores  globuli  denfiores  efle 
deletis,  qui  inter  eos  erant  poris  (e) .  Lucis  particulae  fubtiliflima:  funt,  eaedem- 
que  denfiffim^  .  .  . 

Tterum  ,  fi  ve!is  alio  modo  denfitatem  fumere  ,  ut  ad  crafYitiem  fuperficiei  re- 
frincentis  pertineat  ,  fitque  ruber  globulus  venofus  (  f  )  ,  in  exemplo  ,  erafius 
T__L___  arreriofus  autem  globulus  ad  Tsr5%Wo  auc  "  *d  malis  ,  fac  ruborem 
fien°a  crafiitie  duobus  ex  fbliolis  fanguineis  compofita  ,  quorum  fingulum  album. 
eft  &  ___J„__  craflum  (/*)  ,  ut  omnino  rubor  denfitatis  eflfeclus  fit  ,  tunc  uti- 
que  ad  phyfica  theoremata  reditur  ,  ad  quas  neque  anatome  pertinet,  neque  et- 
iam  audacior  phyfiologia  .  Et  in  priori  quidem  hypothefi  majus  inter  arterio- 
fum  &  venofum  fanguinem  difcrimen  fumitur  ,  quam  quidem  natura  admittit 
(/>)•  Deinde  denfiffima  quidem  corpora  aurum  ,  mercurius  ,  plumbum  non  valde 
raro  rubrum  colorem  induunt  (/')  ,  quando  in  calces  rediguntur  ;  non  ideo  hsec 
sd  globulos  noftros  poflent  traduci  ,  paulum  aqua  graviores  ,  &  quibus  piurimi 
liquores  denfiores  funt ,  neque  ideo  non  pellucidi  ,  argumento  vitreorum  globu- 
lorum,  olei  vitrioli  &c.  Denique  interfperfo  aere  ,  quem  flatu  adigirrlus,  rariori 
adeo  reddita  mafla,  tamen  rubor  augetur  (k). 

Ne  id  quidem  verum  eft  ,  a  majori  propinquitate  rubrorum  globulorum  rubo- 
rem  pendere.  in  fanguine  enim  a  folutione  falis  (/)  ,  aut  a  nxo  (m)  alcali  , 
ave  fale  Epfomenfi  ( n  )  pulcherrime  rubente  ,  globuli  vere  femoti  ab  111.  viro 
vifi  funt  j    fsepeque  &  ftipatos  globulos   flavos    vidi  ,  &    folitarios  pulchre  rube- 

re  (°X- 

Denique  a  denfitate  omnino  ,  qua*  ex  cohaefione  pendet  ,  globuli  non  rube- 
fcunt.  Corium  enim  pleuriticum  rubra  placenta  multo  tenacius  ,  tamen  album 
eft(p). 

Sed  neque  in  pulmone  rubor  oritur  ,  quzecunque  demum  ejus  proxima  eaufa 
fuerit.  Nam  pifcibus  ,  ranifque  fanguis  nihilo  minus  eleganter  rubet  quam  ho- 
mini  ,  pullo  incubato  (g)  etiam  lajtius,  qui  mediis  in  aquis  natat  (r),  Et  infeclo- 
rum  fucci  dantur  omni  fanguine  pulchrius  rubri . 

Si  a  refpiratione  rubor  non  eft ,  non  erit  ab  aereo  nitro ,  quae  prasterito  in  pri- 

mis  fseculo  celebris  hypothefis  fuit  (  s  )  &  haclenus    fupereft  ,   ut    certe    ab  aere 

Haller  Phyfiolog.  Tom.  II.  E  e  ru- 


(a)  Conf.  Soerk.  n.  120.  0)  EUer  1.  c.  p.  17. 

Cb)  P.  14.  (m>  Ibirf. 

(cj  Pujati  de  Morb.  Naron.  p.  103.  00  P.   iS- 

W)  P.  4<5.  feqq.  C°)  P.  40 

.    (e)  Michelotti    litt.    p.  41.  49.    Nollet  t.  I.    p.          (p'  Micbelotti  epift.  ad  Fontar.elL  p.  XV. 

123-  &«  (q)   Harvei  de   generat    anim.    p    49.    Mem.  fur 

{.{)  Sauvages  de  1'  inflammat.  p.  144.  la  form.  du  poule-:  t.  2.  p.  37. 

(.g)  Eberhard  phyfiolog.   p.   70.  (r)  Hac  pertinent    ad   Boerhaave  Inftit.   Med.  n. 

(h)  L.  V.  S.   [.  §.  5.  aoo.  Abr.  Kaauvv  Boerhaave  de  perfpirat.  n    464. 

(0  Ncvvton  optiks  p.  z.06.  (s)  Lovver  I.  c.  C.    3.  Mayovv  Tr.    II.   de  refpir. 

(k)  Conf.  Micbslattutn  ia  epift,  ad  Fonten.  Mala«hias  Thrufton  in  diatrib»  de  refpir. 


2iS  LIB.  VI.  SECT.  III.  SANGUTNIS  FER  ARTERIAS 

ruborem  Cl  viri  derivent,  etfi  nitrum  non  nominant  (t)  .  Duobus  experirnen* 
tis  tota  kxc  theoria  nititur  .  Sanguinis  quidem  ,  qui  ab  admiftq  nitro  fluidum 
ruborem  induit  ( u ) :  deinde  cruoris  in  patellam  recepti ,  cujus  facies  obverfa  aeri 
fioridius  rubet,  dum  ea,  qua*  fundum  vafis  contingit  ,  &  ab  aere  diftat  ,  obfcu- 
rior  fit,  &  pene  ad  atrorem  inclinat  .  Id  experimentum  in  afini  fanguine  *A-/i(lo- 
teles  00  fecit,  deinde  plurimi  nuperorum  repetunt  (y) .  Etiam  lien  in  cadavere 
fufcus,  in  fuperficie  aeri  expofita  rubefcit  (^).  Multis  modis  utraque  hypothefis 
evertitur . 

Primum  nullum  in  fanguine  ,  neque  in  reliqua  natura  nitrum  eft  ,  &  abutun- 
tur  utique  Cl.  viri  acore  illo  univerfae  atmofphsera  indigena  ,  qui  nondum  ni- 
trum  (a)  eft ,  &  cum  terra  vitriolica  in  vitriolum  ,  cum  terra  inflammabiii  in 
liitrum  (^),  cum  alia  ad  lixiviofam  naturam  tendente  terra  in  falem  marinum 
abit  .  Id  acidum  purum  quidem  vix  innotuit  ,  &  quando  meracum  habetur  , 
fanguinem  potius  tetrb  aliquo  colore  inficit  (c).  Minime  vero  philofophi  eft  , 
corpori  cuicunque  dotes  tribuere ,  quse  funt  alterius  .  Sed  de  nitro  aeris  alias  ac- 
curatius  dicetur. 

Deinde,  etfi  utique  globuli  folitarii  non  pallent  ,  in  fano  certe  animale  (d)  , 
verum  eft  tamen  ,  congeftos  rubedine  eflfe  intenfiori  (e)  ,  titi  omnes  utique  ali- 
quo  colore  tincli  liquores  fuum  colorem  eo  magis  faturatum  poffident,  quo  plu- 
res  lamina*  coloratas  fibi  incumbunt  .  Ita  fit  ,  ut  fupremi  globuii  ,  qui  tenuem 
haclcnus  fimplicemque  laminam  efficiunt ,  cocco  nativo  fplendeant  ,  inferiora  au- 
tem  ejufdem  fanguinis  ftrata  eo  profundiori  fint  purpura  ,  quo  plura  fibi  incu- 
buerunt  (  /  ) .  Omnino  uti  vinum  rubrum  ,  cujus  finguls  guttula?  pallent  ,  dum 
idem  in  fcyphos  majores  congeftum  nigricat  . 

Dudum  ergo  oftenfum  eft  ,  in  fanguinea  placenta  nigram  faciem  ,  qua»  patella» 
fundum  contigit  ,  inverfo  coagulo  fanguinis  fupremam  nunc  faclam  lacte  rubere 
(^)  ,  atroremque,  &  triftem  colorem  ad  eam  laminam  nunc  defcendere  (h)  , 
qux  pulchre  rubebat .  Nunc  enim  fimplex  eft  laxatarum  fpbsrularum  lamina,  quse 
liaclenus  plurimis  ,  &  fibi  incumbentibus  globulis  componebatur  :  ultima  vero 
jnnumerabilium  laminarum  fit  ,  eaque  ab  omnibus  reliquis  tecla ,  qus  olim  fu- 
prema  fuit. 

Ideo  fit,  ut  in  iata,  &  parum  profunda  pelvi  (  i  )  fanguis  totus  rubeat  ;  in 
profundo  &  angufto  vafe  omnino,  ut  de  vino  diximus,  nigricet.  Inde  fit  etiarn , 
ut  fanguis  in  aquam  emiffus,  laxatis  globulis  ,  qui  folebant  in  placenta  congeri  , 

pul- 


CO  A,  Kaauw  1.  c.  n.  465.     Relvetius  eclaircif-  (c)  P.  53. 

femens .                                           .  C<j ~)  P.  4°- 

Cu)  P.  50.  51.  (ej  Ant.  v.  Leeuvvenhoeck  ,    qui  aliam  rationera 

Cx)  Hiftor.  anim.  L-   III.  c.   19.  fubeffe  negavit  :  Phil.  tranf.  n.  106.   Adde  Boerhaa- 

(y)  Lovver  p.   183.  edit.    belg.    R    Bsyle  de  oc-  ve   Inftir.  rei  Med.  n.  221.  Scbwenke  ,    Michelotti 

cult.  aeris  qualitat.  Fracajjaii  apparat.  ad  hift.  fang.  epift.  p.  XVIII.  &  alii 

p.  216.   11.   Phil.  tranf     n.   27.    Hdvetius    1.  c   p  (f)  Bohn  p.   171.  Papa  ,  Sandris  ,  Michelotti  p. 

33.     Memoir-.de    V  Acad.    des    Scienc.    1718.     p.  XX.  Boyle  hift.  fang    p.    fo.   12. 

333.  Michelotti    Epift.    p.  XIX.    Schwenke    p.  '113.  (g)  Mujfchenhroeck    de    aere    p.  10.  A.  de  Heyde 

H6.  obf.  87.  Malpigh.    psfth.    p.    19.  4«-    P>i?a    de  hu- 

(x)  fcrrfft  de  refpir.  p.   ji.    Lambrechts    obferv.  mor.  c.  1    9.  Bshn  circul,  anat.  p.  170.  Bople  p  12. 

anat    p.  29.  Ch;  Schvvenke  p.  117.  Malpigh.  I.  c.    Bohn  1.  t. 

Ca;  Slare  Phil.  tranf.  n.   104.    Henkel  fl,   faturn.  Sandris  p.  loa. 

f.  238.  (i)  Fr.  Bayle  problem.  V.  Helvetius  1.  c 
Cb)  Renkel  ibid..  Neumann  h-t. 


MOTTEFFECTUS.       m  219 

pulchriorem  purpuram  induat  (k)  .  Hinc  flatu  ,  tritu  ,  aere  inter  maffulas  cruo- 
ris  interpofito  ,  femotis  adeo  globulis  fanguis  coccineus  redditur  (/)  .  Inde  iti 
ipfo  moribundo  animale  ,  aut  mortuo  demum  ,  inflato  pulmone  aut  pulmonali 
vena  ,  diduclis  vafis  ,  &  aere  inter  venulas  interfperfo  ,  rubor  excitatur  floridus 
( m >,  uti  vafa  rubra  per  cutem  pellucentia  rofeum  colorem  efficiunt .  Inde  fan- 
guis  venofus  nigrior  (  n )  apparet ,  quod  multum  de  aqua  fua  &  lympha  amife- 
rit  ( 1 ) .  - 

Iterum  ea  ,  quas  fub  crufta  pkuritica  fanguinea  placenta  latet  ,  &  nufquam 
aerem  contingit,  tamen  fuperiorem  fuperficiem  pulchrius  rubentem  habet  (0) .  Is 
etiam  fanguis,  qui  de  vena  in  claufum  teclumque  vafculum  falit  (/>),  potius  rubi- 
cundior  eo  eft  ,  qui  aeri  exponitur.  Denique  in  ipfo  fpatio  inani  (q) ,  grumi  fan- 
guinis  facies  fuperior  florido  colore  eft ,  trifti  quse  imum  fundurn  contingit  ,  & 
viciffim  eadem,  nunc  fuprema,  abfque  aeris  ufu  laitum  colorem  recuperat  •  Omit- 
to  idoneos  teftes ,  quibus  oftenderem ,  inverfeplacenta?  fuperficiem  aeri  obtenfam, 
non  femper  la?tam  rubedinem  recuperare  (r). 

Non  negarem ,  globulos  imos  a  fupremis  compreffos  figuram  mutare ,  Ǥc  cum 
ea  colorem  floridiorem  deponere ,  cum  experimenta  producantur  ,  in  quibus  pars 
placent;E  cruoris  fuperior  foiidior,  ima  moilior  effe  dicitur  (s).^  Verum  facilitas  , 
qua  inverCe  placenta?  facies  fuperior  ruborem.  recuperat,  non  videtur  admittere  , 
ut  globulorum  figura    mutata  fuerit  (2) . 

Alias  de  ruboris  origine  hypothefes  chemica  (  t )  experimenta  fuppeditarunt  , 
Videbant  lac  cum  Iixiviofo  faie  ceclum  rubere  (u) ,  fimiiemque  colorem  ex  oleo, 
aut  fulphure  per  lixiviofos  faies  diffoluto  nafci  ( x )  :  aut  ex  vini  fpiritu  ,   fuper 

E  e    2  eiuf? 


(k)  Pujati  I.  c.  p.  90. 

0)  Ber.net  theatr.  tabidor.  p.  9.  Birch  t.  3.  p. 
174-  Michelotti  &  Helvetius  hift.  de  1' Acad.  1718. 
p.  16.  Hales  hsemaftatiks   p.   105. 

(m)  Ferrcin  in  difp.  Bohn  de  influxu  aeris  p. 
438. 

Cn)  Michehtti  .epift.  p.  XXVIII-  conf.  de  fan- 
guine  hepatis  Senac  t.  a.   p.   90. 

(1)  Cum  ha?c  imprefla  effent  ,  legi  Cl.  Cigna 
contra  fententiam  noftram  experimenta  in  Mifcell. 
Taurin.  p.  68-  72.  Ea  certe  vix  finunt  aliqua  no- 
ftrorum  firms  efle  .  Et  primum  minime  a  fola  com- 
preflione  quacumque  ftratornm  inferiorum  eorum 
nigrorem  fieri ,  luculente  demonftravit  vir  Cl.  Dein- 
de  aens  certe  aliquam  vim  efle  in  augendo  rube- 
re  fanguinis,  videtur  inde  apparere  ,  quod  lamina 
fuprema  remota  proxima  ,  qus  minus  rubebat  , 
nunc  purpureum  nitorem  inducat ,  &  fic  porro  ex 
ordine  quseque  lamina  fanguinis  ruborem  induat  , 
uti  aerem  attigit  .  Ea  tamen  ,  aon  de  obfcuro  ru- 
bore  vera  funt  ,  qui  etiam  ia  vacuo  fpatio  fupe- 
reft  ,  fed  de  flore  illo  cocrineo  fani  fanguinis. 

Nigrum  aethiopum  fanguinem  efle ,  nunc  demum 
eredimus  111.  Meckelio  Memoir.  de  l'Acad.  de  Ber- 


lin  1757. 

Co)  Ant.  de  Haen  ratio  medendi  p.  110. 

(p)  Pujati  p.  86.  de  Haen  p.  10  Addit  ruborem 
tertio  die  ad  medium  penetrare  . 

(q)  C  Aug.  a  Bergen  tt'<£6«<7WX0T  p.  6.  Rega 
apud  Schevvenke  p.    \\6. 

Cr)  Ds  Haen  p.   3.   Pujati  p    87. 

Csj  Hclvetius  Memoir.  de  1'  Acad.  des  Scienc. 
1718.  p.  233.  Schwenke .  Negat  imam  partem  fem- 
per  molliorem  efle  Michelotti  p.  18. 

(O  Ad  experimenta  cl.  Gaber  ,  qua»  ruborem  fan- 
guinis  ctim  aeris  adtaftu  conjungere  videntur  ,  re- 
fpondet  cl.  Kronauer  ,  tamen  etiam  in  fpatio  inani 
globulos  fubfidere  ,  &  fundum  placenta  fanguines 
acriorem  efle  p.  13.  17.  18. 

Ct)  Keffel  de  chemia  ad  corpus  humanum  appli- 
cata  Kruger  phyfiolog.  n.  91. 

(u)  Rob.  Boyle  apparat.  ad  hiftor.  fang.  p.  75. 
Loefcher  Antropolog.  experiment.  p.  10  Boerhaavs 
Elem.  chem.  t.  i.  prop.  91.  Arbuthnot  1.  0  p  77. 
Doorfchooten  de  latte  p.  19.  Knigth  Vindic.  p.  61. 
Keffd  I.  c.  pro  fimplici  eventu  experimenti  . 

Cx)  Hofman  Med.  fyftemat.  1. 1.  p.?s,  Kejfel  I.c, 


220  LIB.  VI.  SECT.  III.  SANGUTNIS  PER  ARTERIAS 

ejufmodi  fales  affufo  (y)\  ?lUt  ex  falibus  urinofis  volatilibus  cum  fulphureis  fpiri- 
tibus  digeftis  (z)?  aut  ex  infiammabili  elemento  attenuato  (a)  .  Videbant  pallido 
&  cacheclico  fanguini  ferum  per  fpiritum  cornu  cervi  affufum  ruborem  reftitui 
(b).  Ejufmodi  ergo  aliquam  caufam  ruboris  effe,  &  in  alcalini  principii  cum  ful- 
phureo  conjunfHone  latere  fere  perfuadebantur  Ci.  viri,  non  memores ,  diverfiffi- 
mas.fimilis  prmionieni  caufas  effe  poffe,  &  fere  ejus  vitii  complices ,  quo  ex  fin- 
gularibus  phamomenis  nimis  late  patentia  corollaria  deducuntur.  Nam  etiam  ex 
acidis  principiis  rubor  nafcitur.  In  vegetabili  regno  ita  plerumque  cum  rubro  co- 
lore  acor  conjungitur,  ut  femper  conjungi  Cl.  Linnceus  pro  lege  pofuerit .  Acidis 
fruclibus  folum  affulgens  folis  jubar  ruborem  impertit .  Coccus  americanus  ab  aci- 
diffimis  fpiritibus  folutus  ruborem  fuum  elegantius  impertit ,  qui  ab  urinofis  fali- 
bus  in  purpuram  deprimitur.  Serum  &  lac  cum  acidis  fpiritibus  evidentius,  quam 
cum  fale  fixo  lhiviofo  rubet  (c).  Non  ideo  quifquam  acido  fanguinis  elemento 
ruborem  tribuerit.  Denique  repetimus ,  neque  lixiviofum  (d)  in  fanguine  falem 
effe  ,  neque  cruoris  oleum  ab  eo  fpiritu  folvi . 

Unico  verbo  tangimus  nuperi  fcriptoris,  ex  piclorum  ofticina  (e)  prodeuntis, 
hypothefin  .  In  centro  globuli  rubri  album  punclum  effe  auclor  eft  ,  quod  per 
multum  ferum  translucens  rubrum  appareat .  Nobis  quidem  argenteum  ejufmodi 
jubar  ( f )  non  femel  in  folitariis  globulis  vifum  eft  ,  ut  naturam  ab  eo  piclore 
vifam  effe  non  negemus  .  Verum  non  eo  minus  certum  eft,  medium  globulum 
adeo  non  album  effe,  ut  in  ea  majori  craffitie  rubor  intenfior  habitet  (g), 

§.  XVIII.  *Ah(S  de  caufa  ruboris  conjetlura, 

Cum  priora  omnia  non  fatis  firma  videantur  ,  tentandum  eft,  ut  aliqua  ma- 
gis  probabilia  proferantur.  Primum  ergo  memoria  repetemus,  a  vi  valida  cordis 
ruborem  nafci  (£),  eumque  in  fanguine  minui,  inque  flavorem  relabi,  quoties 
In  homine  aut  incubato  pullo  (/)  aut  in  rana  (k)  ,  vis  cordis  fracla  languet  . 
Sed  etiam  effufum  extra  vafa  cruorem  ,  ex  rubore  in  priftinum  flavorem  redire  . 
Contra  fiavam  lympham  facile  aut  admoto  igne  (/),  aut  vini  fpiritu  (w),  aut 
lixiviofo  aliquo  fale,  aut  ab  aliqua  non  fatis  nota  caufa  (»)  rubefcere .  Denique 
fanguinem  non  dubie  ex  flavo  vitello  nafci,  primavum  fanguinis  colorem  flavum 
cffe,  qui  per  varios  rubiginofi  coioris  gradus  in  ruborem  confirmetur  (0).  Vide- 
tur  adeo  nos  propius  ad  verum  acceffuros ,  fi  flavi  coloris  cauiae  detegantur ,  qua? 
trutu  faciliores  fint. 

Ergo 


(y)  Keffel  !.  c.  0)  P-  40.  9- 

Cz)  Vander  Becke    de    princip.    p.  64>    Tin&ura  (k)  Ibid. 

cochineilje  aut  roccella  ab  alcalina  urina  exaltatur  (1)  De  lympha  du£lus  thoracici  Deu/ing  de  fun* 

Hutty  fynopf.  p.  405.  ction.  microcofm.  diff.  7. 

Ca)  Lcrry  de  aliraent.  p.  64.  (m)  Duvemoi    Comment.    Acad.  Petrop.  t    1.  p. 

(b)  Ffoyer  praeternatural  -ftate  of  humours  p.  51.  169. 

tc)   Petit  Epift.  II.  p.  30".  Cn)  Rubra  lympha    frequens    eft    Peyer    obf.  13. 

(d)  P.   67.  &c.  Pechlin    obf.  60.  L.  I.    p.   I4j.    Sylvius    de  le  Bee 

CO  Gautier  obff.  de  phyfiqwe  t.  1.  P.  III.  p.  409.  diff.  VIII.  n.  7.  Duvernoi    1    c.  Gelatina  in  cellu- 

4^0.  lofam  telam  effufa  frequenriftlme  rubet  ,  quo  argu- 

(O  Second  Memoir.  fur  le  mouv.  du  fang.  Exp.  mento  coDfirmor  ,    non  unice    a    fanguine    adniifto 

*4>  adnotatum  lympha;  ruborem  effe  . 

(g)  Ibid.  Exp.  19.  (o)  P*  9. 
00 ■?.    206.   feqq. 


MOTI    EFFECTUS,  221 

Ergo  calcinata  fanguinis  terra  flava  ( p  ) ,  crocoque  martis  affims ,  eademque  rpfi 
vitro  encauftico  (q  f,  flavum  colorem  impertit  ,  qualem  idem  &  a  ferro  foffili 
accipit.  Porro  ferrum  coclis  argillis ,  affinique  cancrorum  thoraci ,  &  gemmis  (i) 
denique  ruborem  dat.  Nunc  hujus  ferri  copia  in  folis  fere  rubris  globulis  reperi- 
tur  (j),  paucior  procul  dubio  in  animali  debili  ,  cui  fanguis  flavet  ,  copiofior  m 
robufto,  cui  intenfe  rubet  (*)•  Iterum  ferri  elementum  (**)  chloroticis  flavifque 
puellis  ruborem  legitimum  ,  folitamque  genis  purpuram  reftituit  (u)  .  Non  ergo 
improbabile  videtur,  eam  terram  cum  oleofa  parte  fanguinis  fubaclam  ,  multa  vi 
cordis  (x)  vividique  in  circulum  motus  fubatlam ,  miftamque,  ruboris  caufam  effe, 
etfi  nondum  utique  explicare  fufcepero ,  quo  mechanifmo  id  elementum  in  lamel- 
Jas  rubrum  potiffiraum  colorem  refle&entes  prarparetur. 

§.  XIX.  Denfitas . 

Etiam  ha?c  fanguinis  affeclio  cum  vita,  cumque  vigore  vita*  nafcitur,  &amop 
te  aliquandiu  perftat .  Sed  demum  &  ipfa  deletur  ,  cum  fanguis  in  flavam  aquanl 
refolutss  difpereat  (/).  Primumque  omnium  a  vifciditatedenfitatem  feparare  opor- 
tet ,  cujus  diverfiffima:  caufa?  fint .  Denfa  fluida  funt ,  quibus  fub  eodem  volumine 
mulfum  eft  maffae,  adeoque  ponderis :  vifcida  ,  quorum  particula*  asgre  a  mutuo 
contadu  dimoventur.  Cum  denfitate  fumma  fluiditas  perfecliffima  coniungi  poteft; 
in  argenti  vivi  exemplo,  cumque  raritate  vifciditas,  ut  in  oleo:  interque  fangui- 
nis  elementa,  globuli  quidem  rubri  denfiffimi  funt ,  fed  iidem  ad  motum  obeun- 
dum  aptiffimi .  Deinde  non  oportet  coagulum  cum  denfifate  confundere  :  illud 
enim  a  globulis  vitiofe  unitis  &  confiuentibus  fere  nafcitur  ,  denfitas  autem  ex 
globulorum  rubrorum  aucla  copia,  adque  reliqua  fanguinis  elementa  portione.Coa- 
gulum  quietis   partus  eft  ,  denfitas  a  motu  nafcitur. 

Vera  denfitas  in  fanguine  vel  totius  maiTae  eft,  vel  globulorum ,  vel  utriufque , 
QuEecunque  lit,  cum  rubore  femper  conjungitur  ;  quo  laetius  enim  finguis  rubet , 
eo  major  globulorum  ad  ferum  circumfluum  portio  eft ,  &  pariter  eo  firmior  cu- 
jufque  globuli  compages.  Qui  vero  fanguis  abfque  denfabili  placenta  carnium  lo- 
turam  refert,  is  una  debiliter  rubet. 

Denfitas  totius  maffa»  eft  in  globulorum  numero,  adque  ferum  portione  .  Cum 
enim ,  quam  ferum ,  ponderoiiores  fint  ,  eo  major  etiam  fub  eodem  volumine 
fanguinis  maffa  erit  ,  quo  major  totius  fanguinis  portio  globulis  conftat  .  Quo 
major  contra  feri  eft  portio,  eo  minus  in  eo  fanguine  eft  ponderis  ,  ruboris ,  ca- 
lorifque  (^). 

Iterum  globulos  ipfos  valde  probabile  eft,  alias  folidiores  effe ,  molliores  alias, 
quod  jam  *Anton'ri  v.  Leewwenhoeck  aut  inventum  fuit  (a)  ,  aut  experimenrum  . 
Inde  vero  aut  tenerius ,  moiliufque  coaguium  erit,  aut  denfius  ,  robuftiufque .  In 

tene- 


(p)  P.  82.  (x)  Hinc  puerperae    pallidulae    per  corporis  exer» 

(q)  P.  83.  citiurn ,  ufunique  aromafum  &  idoneorum  remedio- 

(r)  HiU  Mater.  Med.  p.  ?.  rum ,  le^itimum  ruborem  recuperant  ,  aque  vi  na- 

(s)  P.  83.  ftureinorum  medicaminum  alise  cachedtics  foemins? 

^■^^Sjq^idem  globulorufn  plus  rft  .  p.  3-4.  $0.  parem  in  colore  fuo  emendationern    expertse  funt„ 

Scbwevke  p    94.  Mieg  de  plant.  nafturcin.  p    4-- 


^  (t  )  Infi^ne  exempluui  habet  Wepferv*  in  diff. 
*.e  med.chalyb.  palli  ias  virpinJs  fc'aqLi^fo  h^bitu 
JanguentU,  cui  ferrum  colorenvfe viEorem  reAituit. 


itU  (y)   P-    ?'•   fcqq 

lit.  fz)  Stbw&nke  p.   38*  171,  f.t. 

(u)  Wttih  de  fcbre  p    jcR.  ^a)  LeeuvvenltotiA  fhil.  tra.if,  a,  i>7 


tn  LJB.  VI.  SECT.  III.  SANGUIMIS  PER  ARTERIAS 

tenera  vlrgine  ,  in  hominibus  pulmonem  debilem  na&is  ,  i»  animale  multo 
ufu  aquse  laurocerafi  quafi  yenenato  (b)  ejufmodi  deiicatum  fanguinis  coagulum 
eft ,.  rubrum  tamen ,  &  tetiffimi  coloris ,  fed  miniis  cohaerens  ,  fluidoque  humori 
proprius . 

Denique  poterit  utraque  fanguinis  denfitas  conjungi  ,  nempe  &  denfi  globuli 
eflfe  poifunt ,  &  muiti :  poteft  etiam  utriufque  dotis  contrarium  obtinere  .  Ita  in 
aucla  utraque  denfitate  &  major  placentae  ad  ferum  erit  portio  ,  &  placenta  ipfa 
firmior  folidiorque,  inde  &  totus  fanguis  in  eodem  voluniine  plus  habebit  pori- 
deris,  &  piacenta  feorfim  (c)«  Contra  in  debilitate  chlorotica  &  feri  major  por- 
tio  eft,  &  qui  fuperfunt  giobuli  in  moilius ,  niinufque  denfum  coaguium  abeunt, 
quod  aliquando  pra:  ievitate  fero  innatavit  (d) . 

Denfitas  utraque  unde  nafcatur,  eft  ut  inquiramus .  In  pulmone  fanguinemden- 
fari ,  magni  viri  conjeclura  fuit  (<?) ,  quod  fanguinem  in  eo  vifcere  majorern  tri- 
tum  pati  crederet :  quod  in  venam  anguftiorem  fanguis  de  puimone  redux  com- 
pingatur:  quod  a  deftruclo  pulmone,  aut  inutili,  fanguinis  phthifica  tenuitas  na- 
Jfcatur  (/).*  quod  pifcium  minorem  ,  &  minus  denfam  placentam  effe  perfuadere- 
tur :  quod  fanguis  pulmonis  efficaciam  paffus  in  vena  hujus  vifceris  magis  Cs)  u11* 
dique  fibi  fimilis,  &  florido  rubore  fit ;  quod  per  puimonem  ceierius  fanguis  cir- 
cumeat,  eodemque  tempore  omnis  totius  animaiis  fanguis  circulum  obeat  ,  quo 
per  totum  corporis  ambitum  circumfertur . 

AfJinis  haclenus  aiia  theoria  eft  ,  quas  fanguinem  a  frigore  fufcepti  per  refpira- 
tionem  aeris  in  pulmone  addenfari  ponit,  plurirnofque ,  ab  ipfo  retro  Cartejio(b) 
au&ores  habet . 

Contra  utramque  hypothefin  interim  ©bfervamus ,  in  ranis ,  aiiifque  animaiibut 
pulmone  ipfo  deftitutis ,  &  globulos  effe,  &  denfabiiem  fanguinem  (?)  •  Deinde 
emnia  uicera  perinde  fanguinem  diffolvere,  neque  quidquam  in  pulmonum  ulce- 
ribus  pecuiiare  eife.  Demum  fanguinem  a  multo  majori  frigore  minime  addenfari 
(£),  quam  quidem  vuigo  experimur:  quae  vero  de  fangwine  venas  pulmonalis  prg- 
yogativa  dicuntur,  ea  experimentis  repugnare. 

Alio  ergo  videtur  recurrendunu  Maflfae  quidem  fanguineas  denfatio  obtinetur  , 
quoties  plurimi  giobuii  parantur.  Oportet  adeo  eorum  materiem  ,  adipem  ,  fer- 
rum,  copiofe  praefto  eflfe ':  muitamque  vim  circumeuntis  fanguinis  eam  materiam, 
uti  diximus  (/),  in  giobulos  figurare  .  Oportet  eas  vires  vitz  erTe  ,  &  vifcerum 
in  primis  prszparationi  chyli  prasfeclorum ,  ut  materiesglobuiisparandisaptaomnis 
eiaboretur,  neque  per  diarrhoeas  crudaque  alvi  excrementa  difperdatur.  Aquas  co- 
pia  minuitur  bona,  &  uberiori  perfpiratione ,  fudore,  expedito  per  omnia  excer- 
nicuia  fanguinis  commeatu ,  viribus  iis ,  qu32  non  iinant  crudas  manere  particulas, 
ex  quibus  giobuii  parari  poffint. 

Singuise  fanguinis  matTuias  ut  denfentur,  fere  diximus  .  Si  recipere  iicet  ,  ia- 
6lis  giobulos  aibos  (m) ,  grandes ,  &  laxos  eflfe,  poterunt  utique  ii  globuii  preffi, 
multaque  vi  per  angufta  minimorum  vafculorum  cola  acli ,  aqua ,  &  leviori  ,  aut 
peregrina  materie  liberari ,  ea  vero  elenienta  ,   qux   globuiorum  propriam  natu- 

ram 


(b)  B.  Langrish  phyfjcal  exper.  upon  brutes,.  (h)  De  formar.  fet.  p.  iou 

(c)  Schwenke  p.  38.  (i)  P.  41.  &c. 

Cd)  Idem  p.  171..  (k)  L.  VIII.  de  refpir* 

(e)  Boerhaave  Inftit.  rei  med.    n.  200.  204-  (1)  P.  216. 

CO  N    204.  261.  Frseltft.  t.  2.  p.  aa.3    487-  <m)  Conf.  p.  37. 
(g)  N.  204, 


MOTI    EFFECTUS.  22? 

ram  conftituunt ,  in  propiores  contaclus  urgeri  ,  ut  pori  minuantur,  leviorifque 
materiei  portio  decrefcat  ,  denfiorque  fuperfit  .  Ita  laclis,  chylive  pondus  fpeci- 
ficum  augebitur  (w)  ut  fero  primo  ,  deinde  cruori  asquale  fiat  .  Neque  dubmm 
eft ,  globofam  figuram  facere  ,  ut  ponderofioris  materiei  in  dato  volumine  plus 
fit ,  quam  ulla  in  alia  figura  effe  poteft . 

Etfi  nunc  natura;  arcanas  fabricas  utique  minime  penitus  perfpicimus  ,  tamen 
indubitatum  eft ,  mufculorum  diligentem  ufum  ,  corporifque  multam  exercitatio- 
nem  in  homine,  inque  ipfis  animalibus  adipis  &  aqua;  portionem  minuere,  globu- 
lorum  vero  copiam  augere  ,  fanguinemque  rubrum  reddere  denfumque  :  febrem 
denique  (  0 ) ,  qua?  &  ipfa  auclus  cordis  labor  eft  ,  pene  fubito  coaguli  duritatem 
augere,  &  aqua?  portionem  minuere  ,  mque  vivi  hominis  aneuryfmate  fanguinem 
eodem  ordine  denfari  eo  magis  ,  quo  cordis  vires  potentiores  experitur,  ut  inti- 
ma  arteria?  mollia  coagula  teheant ,  Iamina:  parietes  veftiant  facci ,  lubricae  intus  , 
extus  duriores  (  0  *  )  ,  qua»  ipfa  maximo  argumento  eft  ,  veras  nos  addenfationis 
caufas  propofuiife  .  Nihil  enim  febris  ad  denfandum  fanguinem  conferre  poteft  , 
prater  motum  cordis  auclum  ,  &  aquas  diminutam  poTtionem  .  Deinde  contraria 
horum ,  fanguinem  laxum ,  aquofum  ,  tenuem  generare ,  otium  nempe  ,  fomnum  , 
refrigerantia  medicamina  ,  &  quaecunque  cordis  irritationem,  pulfuumque  robur 
&  numerum  minuunt  .  Apparebit  utriufque  oppofita?  caufa3  efficacia ,  fi  debilis 
virginis  aqueum  fanguinem  &  decolorem  ,  cum  robufti  agricola?  denfabili  cruore 
comparaveris  .  Ceterum  ,  perinde  ut  fluiditas  ,  ita  denfitas  quamdam  in  motu 
fanguinis  mediocritatem  poftulat .  Quies  fanguinem  quidem  cogit ,  fed  laxe.  Mo- 
tus  mediocris  fluiditatem  reddit,  major  addenfat,  iterum  major  refolvit._ 

Seri  fanguinis  denfatio  ab  iifdem  caufis  pendet  ,  &  a  febre  etiam  magis,  quam 
grumi  denfitas  (/>),  fubito  augetur  .  Incertum  eft  unice  ,  num  feri  elementa  glo- 
bulorum  aliave  figura  fint. 

§.  XX.  Elemenioritm  feparatio . 

Etfi  ornatius  ha?c  humorum  tenuiorum  a  fanguine  feceflio  repetetur  ,  paucis 
tamen  verbis  oportet  hic  monere  ,  de  fanguine  arteriofo  decedere  plurima,  qus: 
in  principio  venarum  defideranrur,  ut  omnino  ,  eo  certe  loco  (#)  ,  fanguis  ve- 
nofus  arteriofo  cramor  fit  .  Quae  enim  de  fanguine  decedunt  ,  ea  pleraque  fan- 
guine  tenuiora  funt  ( r )  &  fluidiora  .  Ergo  de  fanguine  decedit  adeps  ( s  ) ,  lym- 
pha  (0,  vapor  exhalabilis  varius  (u),  ha?c  ubique  ,  deinde  fuo  quoque  loco  pe- 
culiaris  aliquis  humor  (*>,  faliva,  urina  ,  vapor  perfpirans ,  fudor,  febum  ,  ner- 
veus  fuccus  ,  aut  dearticulationum  unguentum  ,  &  aha  id  genus .  In  venutas  er- 
go  nafccntes  cruor  quidem  onmis  tranfit ,  nempe  globuli  rubri :  deinde  liquor  te- 
nuis,  in  quo  ii  globuli  moventur  .  Nort  ideo  univerfus  venofus  fanguis  arteriofo 
craffior  erit .  Nam  paulo  poft,  quam  ex  arteriis  venulae  ortse  funt,  remifcetur  in 
eas  adeps  (/),  vapor  exhalans  ceilularum  (^),  vapor  cavearum  grandiorum  (a)  % 

lym- 

(n)  Lac  ad  ferum    eft    uti  567.    &  568.    ad   569.  ri  &  depravari    fcnpfit    B.  Hoadvey    en  refpiration 

Tabor  exercit.  p.  64.  p.  6:. 

Co)  P.  31.  (s)  L,  I.  p.  25. 

(o*)  Obf.    of   a  Society    st    Lond     t.  j.  p.   346.  (t  •  L    II.   p.  73. 

Smiplex  concuftio  etiam  edufum  tx  vafis  fanguinsm  Cuj   P.  6S.  ad  73. 

addenfat.  (x)  P.  66.  fcqq. 

Cp)  P-  87.  88.  (,)  L.  I.  f    lf. 

(.q)  F:z.ei  de  liene  p.   11 2.  (z)  L.   II.  p.  ioj, 

C0  Hinc  fanguinem   in  miniinis  vafcuiis  difuni-  (aj  P.  joa. 


254         MB.  VI  SECT.  III.  SANG.  PER  ART.  MOTI  EFFECTUS. 

lympha  (b)  forte  de  valyulofis  vafculis,  humor  de  aere  in  cutem ,  in  pulmoneni 
refumtus,  humor  de  cibis  reforptus  ,  alii  forte  minus  noti  liquores  ,  ut  denuo 
incertum  fit  ,  num  omnino  fanguis  majorum  venarum  arteriofo  craffior  fit  , 
tenuiorve  . 

§.  XXL  Vifciditas . 

Tardioris  motus  aliqua>  procul  dubio  affecliones  funt  ,  uti  celerioris  fluenti  . 
Tardiorem  autem  aliquanto  fanguinis  arteriofi  motum  in  minimis  e(Te  ,  azquuni 
eft  creditu  (c).  Quomodo  inde  attractio  particuLirum  fanguinis  augeatur  (d)  , 
non  repetimus  ,  unice  tacluri  ,  humores  in  arteriarum  finibus  ad  vifciditatem  di- 
fponi  attraclione  eorum  elementorum  ,  qua»  motus  progreffivus  divellebat .  Sed 
eam  vifciditatem  demum  plena  quiete  perfici  ,  &  humoris  tenuioris  reforptione  , 
quo  amifib  reliqua  portio  craffior  fupereft  .  Plerique  vero  humores  humani  ali- 
«juanto  aqua  vifcidiores  funt,  etiam  urina  (e)  &  faliva  (/). 


S    E    C    T    I    O      IV. 

Motus  fanguinis  per  venas  reducis « 

§.  I.  Motus  fangmnis  per  venas  progrejfivus . 

Imilis  fere  venofi  fanguinis  contempiatio  erjt  ejus  ,  qua  arteriofi  cruoris  mo» 
tum  confideravimus  ,  neque  natura  majores  arterias  ,  quam  venas  fecit ,  etfi 
nuperi  medici  illarum  phajnomena  fere  unice  ,  harum  vix  obiter  expofuerunt  , 
ha&enus  veterum  mori  penitus  contrarii  ,  qui  venarum  hiftoriam  arteriofse  prse- 
tulerunt .  Eft  autem  in  venis ,  perinde  ut  in  arteriis  ,  motus ,  quo  fanguis  a  mi- 
nimis  &  nafcentibus  venulis  ad  cor  revehitur  :  quem  progreffivum  vocant,  eft 
fua  in  venis  lateralis  prefilo  ,  funt  utrique  fui  effeclus.  Brevioribus  tamen  verbis 
licebit  hanc  partem  motus  fanguinis  defcribere,  quod  plurima  in  veois  &  arteriis 
aut  fimilia9  aut  perfe&e  oppofita  fint,  neque  repetitione  indigeant . 

§..  IL  Motus  fanguinis  in  minimis  venulis , 

Uti  arteriofi  {anguinis  motus  a  corde  incipit  ,  ita  venofi  hiftoriam  a  radiculis 
venofis  ordimur  .  Eas ,  quam  arteriofaj  ,  notiores  fuot  ,  &  oculo  armato  facile  , 
tutoque  confiderari  pofifunt .  Quas  ego  vidi  ,  e.x  in  mefenterio  rete  faciebant  , 
olim  jam  notum  (g) ,.  acutangulum ,  venularum  varie  implexarum,  quaruni  prin- 
cipia  ex  arteriis  continuata  ,  eo  quidem  loco  ,  nunquam  vidi  ,  fed  in  caudis  pi- 
fcium  accuratius  &  ego  confpexi  (£),  &  clari ,  quos  excitavi ,  viri  (*)•  Eas  ve- 
nula:  adeo  tenues  funt ,  ut  membrana:  evanefcant  ,  globulique  in  corolla?  preca- 
yiae  fpeciem  eraineant  {£).  Has  venulas  minimas   merito   voco  ,   quibus  minores 

dart 


(bj  Addend.  ad  t.   u  p.  518.  {%)  A.   ds  Heyde  1.  c.    p.  8. 

(c";  L.  V.  p.  iii.  (h)  L.  Itl.  p.  163.  Second    Mein.    fur  le  mour. 

(d;  L.  V.  Se&.  III.  n.  6.  du  faog  Exp.   39.  62.  <Sj.  68. 

(^e")  Seuvages  ad  H.tUs  haemaftat.  p.43.  Vis  adhs-  (i)  L.   III.  p.  161.  feqq. 

rens  urinje  ad  aquam  quadrupia  eft  .  (jet)  Exp,   134. 
(,f)  Ciftupla  ad  a^uain  ibid. 


LJB.  VI  SECT.  W  SANG.  PER  VENAS  MOTUS  PROGR. 


gumei  globuli  . 

etfi  fe  non  contin<*unt,  inanique  fpatio  feparan  videntur  (») , 

Celeritas  plerumque  eadem  fere  apparet ,  qus  m  maioribus  venarum  truncis(o), 
aliquanto  minor  quam  in  arteriis  (p)  ,  ut  taraen  ha?c  minora  vafa  frequentius 
prima  quiefcant  (<?),  &  diiTipatis  globulis  evanefcant  (k).  Non  defunt  tamen  ex- 
perimenta,  in  quibus  diuturnior  minimorum  vafculorum  quam  grandium,  motus 
fuit  (j),  &  aliquanto  celericr.  Sed  cafai  hanc  praerogativam  tnbuenm  :  uti  cerro 
ad  cafum  ea  pertinet  ,  qua  nonnunquam  venofi  fanguinis  celentas  artenofam  fu- 
perat  (0  &  qua:  bono  feni  ,  lAntomo  v.  Leeuvvenboeck  olim  impofuit  ,  ut  fan- 
guinem  venofum  arteriofo  perinde  celerius  fluere  fcripferit  («)  ,  uti  nonnunquam 
conftantius  fluit  (*) . 

§.  III;  In  venis  plurium  globuloYum, 

Aliqua;  plurium  globulorum  vena;  ex  ipfis  arteriis  oriuntur  (y)  ,  &  Leeuvve* 
nboeckio  (O  &  aliis jciaris  viris  (*).  Alias  nafcuntur  ex  confluxu  (£),  venularutn 
unius  globuli ,  quaj  venam  duorum  globulorum  ,  inde  plurium  conftituunt  .  Ex 
minimis  venulis  fanguis  in  iftas  confluit  (c) ,  &  ex  lftis  m  venas  majores  (^),qua- 
rum  adeo  grande  lumen  eft,  ut  plures  ordines  globulorum  eas  perfluant  ,  quam 
quidem  numerare  faciJe  fit .  In  his  nunc  venis  globuli  ,  frigidis  certe  in  animali- 
bus,  fecundum  lineas  inter  fe  (<?)  &  axi  parallelas  ferunfur,  ahquanto  ,  quam  m 
arteriis  (/)  lentius ;  priufque  certe  plerumque  fluere  ceffant  (g). 

Velocitas  globulorum  fecundum  axin  fluentium  aliquanto  major  eft  (b) .  Incal- 
caria  (/'),  &  in  flexiones  venarum  (*)»  globuli  impingunt,  fed  molliter  :  inter  fe 
invicem  collidi  non  vidi ,  neque  valde  ad  parietes  fricari  (/)  .  Ita  ad  truncos  ma- 
ximos  tendunt ,  quorum  null*  peculiares  funt  affeclipnes  ?  &  quorum  phamomejia, 
dudum  expofui  (m)„ 


Haller  Pbyfiolog.  Tom.  II, 


r  f 


§.  IV. 


(0  Second  Memoir.  I.  c.  &  exp.  u?.  1*0.  1«. 
115.  ai<5.  117.  128-  132.  138.  143-  145.  • 

(m)  L.  e.  Exp.  119.  110.  111.  1*4.  115.  ia6. 
117.  128.  131.  138.  143.  144. 

Cn)  Exp.  lii.  114.  127.  118.  131.  143. 

(o)  Exp.  119.  lai.  Aliquanto  minor  Exp.  lll. 
lc  Prem.  Mem.  p.  8a.  Aliquanto  celerior  Exp.  138. 

Cp)  Exp.  115.  117.  118.  iu,  ia^.  128.134.135. 
4Equa  celeritate  Exp.  115.  120.  121.  124. 

Cq)  Exp    ia8    131. 

(r)  Exp.  ia6. 

(s)  Exp.  iaa.  «5.  iatf. 

Ct)  Exp  ia6. 

(u)  Phi».  fanf.  n.*3i9.  Veloccm  videut  i«  con- 
tinuat.  arcan.  natur.  p    131,  &c. 

(x)  Exp.  n6.\ 

(y)  L.  III.  P.  »«,. 


(z)  Ibid.  p.  I<Ji. 
(a)  Ibid.  p.  161. 
Cb)  Second  Memoire  Exp.  X34.    " 

(c)  Exp.  143- 

(d)  Exp.  127.  J37    139.  HS- 

(e)  Conf.  prem.  Memoir.  p.  96.  Malpigbi  pofth, 
p.  91. 

Cf)  Vide  n.  a. 

(g)  Exp.  116    119.   lai. 

Ch)  Exp.  134.  Sic  habet  Malpigbius  pofthum.  p. 
ja.  &  Petrus  v.  Muffcbcnkro$sk  tlTays  de  ph^f.  p. 
392. 

(0  Exp.  J31. 

Ck)  Exp.  ii  6. 

(1)  Exp.  ias. 

(m)  L.  111.  Scft.  1.  toft 


\i6  LIB.  VI.  SECT.  IV.  SANGUINIS  PER  VENAS 

§.  IV.    Motus  venoji  acceleratio. 

Uti  perpetuo  aliquid  motui  fanguinis  arteriofi  decedit ,  ita  venofi  reditus  con- 
tinuo  acceleratur.  Multae  vero  hujus  accelerationis  caufse  funt,  a  quibus  oportet 
eas  feparare  ,■  quas  non  verse  ,  ex  aliqua  hypothefi  additas  fuerunt, 

Prima,  quam  removemus,  cor  eft .  Etfi  enim  longe  maximam  partem  omnis 
motus  animalis  a  corde  unice  repeto  (»),  neque  venofum  fanguinem  alia  a  cau- 
fa  credo  potentius  moveri  (o) ,  non  tamen  credo  ,  a  contracto  corde  in  fuo  mo- 
tu  acceler^ri.  Credidit  fe  vidiffe  .Antonius  v.  Leeuwenboeck  (p)  ,  &  III.  nuper. 
experimenrorum  phyficorum  au«£tor  Stephanus  Hales  (  q  )  .  Verum  ego  (r)  ,  tot 
in  experimentis ,  nihii  unquam  vel  in  minoribus  venis  ,  vel  in  majoribus  fimile 
vidi ,  &  Cl.  virorum  teftimonia  ad  vitiofas  turbationes  motus  fanguinis  refero, 
poft  lentum ,  nullumve  motum ,  reftitutis  animalculi  yiribus  ,  recuperato  impetu 
in  circubm  nonnuaquam  agitur  (s).  Verum  ejufmodi  phsnomena  rariora  funt  , 
neque  ad  unumquemque  pulfum  redeunt,  neque  inter  legitimas  motus  caufas  nu- 
merari  debent . 

Sed  neque  venarum*vis  contraclilis  muftum-poteft ,  etiam»fi  mulfum  ipfi  tri- 
t>uerunt  clari  viri  (?),  qui  Iigatas  etiam  venas  depleri  ,  neque  adeo  ab  arteriofi 
motus  fucceffione  per  venas  fanguinem  moveri,  fcripferunt.  Etfi  enim  non  peni- 
tus  nulla  eft  venarum  vis  contraclilis ,  quam  in  derivationedemonftrabimus  hacle- 
nus  veram  ,  ut  vena?  utique  elatere ,  fibra?  animali  etiam  non  mufculofaj  innato, 
fua  diftenrione  refiftant ,  (anguinifque  preftionem  coerceant  ,  lentum  tamen  &  a 
mufculofarum  fibrarum  efficacia  multum  diverfum  incrementum  vetocitatis  eft, 
quod  inde  fperari  poffit .  Nam  &  abfque  confpicuis  mufculofis  fibris  ( u )  venas 
effe  oftendimus,  &  abfque  rrritabili  natura  (x) ,  inque  vivorum  animalium  incifio- 
nibus,  neque  venas  contrahi  (y )  vidimus  ,  neque  incifis  venis  vulnera  dilatari 
(z) •>  qua»  tamen  diffeclarum  fibrarum  retraclio  etiam  a  debiii  vi  contra&ili  ex- 
fpcclari  poffet .  . 

Non  penitus  negavero,  aliquando  fieri  poffe,  ut  fanguis  per  venas  eo  celerius 
redeat ,  quod  in  fpatium  inanes  fere  rapiatur  (a)  .  Deinde  fanguinem  in  auricu- 
lam-dextram  ,  tamquam  in  vacuum  caftellum  approperare,  ne  id  quidem  videtur- 
abfque  fpecie  veri  dici  .  Quando  enim  auricula  nunc  maxime  inanita  fe  remifit  , 
non  dubium  eft,  quin  facilius  in  auriculam  inanem,  quam  in  plenam  ,  proximse 
vena;  cavas  fuum  fanguinem  effundant.  Sspe  tamen  vidi,  revinclis  venis  ,  atque 
.    m .  adeo 


(n)  L.  IV.   p.  193.  feqq.  (t)  MaJouin    du  mouvement  Aes   folisJes    &  des 

(o)  P.  191.  Adde  valde  fimplex  experimentum  *  fluides  p.  54.  conf.  L.  II.  p.  85. 

Irt  deliquio  nempe  animi  ,  iive  cordis  quiete ,  fan-  (u)  L    II.   p.  8j. 

-guis  etiam  de  vena  incifa    fluere   definu    G,  Wattt  (x)  Second  Meai.  fur  les  part.  fenf  tc  irrit.  pag. 

de  revulfione  p.  11.  17^.  Ecfi  enim  a  venenis  acidis  conflringuntur  ,  ea 

(p)  Philof.  tranfaft.  n.  319.    v.  Uffenbach  reifen  tamen  experimenta   ad  animati  corporis  phasnbme- 

t..  3.  p.  350.  na  ma!e  transferuntur  . 

(q)  Hajmailatiks  p.  69.  (y)  Second    Mem.   fur   le  m®m.   du   &ng  Exp. 

{O  Second    Memoire    Exp.  iat.  S30.  131.   tum  120.  13 J.  13^-  125. 

Ant.  Jle  lUyde  «xp.  6.  George  Jldami   1.  c.  p.  45.  (z^   Exp.  180.  &  poEuiit    fauc  jrefjrra  experimea- 

~-J.  A!ph.  Bordlus  d«  motu  anim.    L.  II.  prop.  31.  t'a  15<-  &    '-91-  etfi  non  diteis  ^ierijis  addidi ,  ri- 

Cl.  DeJius  frank  anm.  t.  i.  p.  *i.  Hiam  non  fuiife  auclarn  - 

f.s>  Pr«oaier    Memoire  >p.  48,   Secsad  Memojre  (si)  Rudi^er  de  regreffu  f&aguiass  per  srenas  me- 

«p.  173.  chanico„ 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  227 

rdeo  hac   in   auriculam  depletione  impedita ,   fanguinem  .venofum   tamen  ad  cor 
redire  (  b  ) . 

§.  V.  xAccelerationis  fanguinis  in  -venis  caufce  vera. 

*,€  venarum  figura  conica . 

Praccipua  proctil  dubio  eft,  quae  eadem  in  arteriis  fanguinem  potentiflime  re- 
tat-dat  (c),  venarum  nempe  fanguinis  in  vas  continuo  anguftius^confluxus  .  Cum 
enim  xtr.x  perinde  («)  ea  lege  fabricentur  ^quae  lumina  conjuncla  ramorum 
trunci  lumine  majora  fecit ,  &  "cum  ea  lex  perinde  ad  minora  v?.fa  continuetur  t 
apparet  fvftema  venofum  pro  cono  liaberi  poffe  ,  cujus  ampliffimum  labrum  in 
omnium  extremarum  venarum  corporis ,  animaiis  univerfitate ,  anguftiffimus-  exi- 
tus  in  venis  cavis  eft  .  Nunc  per  eadem  hydraulica  (&)  principia  ,  cum  multi 
ramorum  globuli  uuicum  in  trunco  globulum  urgeant  ,  tanto  msjor  in  trunco 
velocitas  nafcetur  ,.  reiiquis  iifdem  -manentibus  i  quanto  majus.  ramorqm  lumen  , 
majorve  in  globulis  ramorum  numerus  eft  ,  cum  lumine,  numeroque  globulorum 
trunci  comparatus.  Ita  in  hydraulicis  notum  eft,  cOntradlo  fluminis  alveo  cele- 
ricatem  augeri  (f)  ,  dum  vires  moventes  fufficiant  .  Neque  in  corpore  animato 
experimenta  dirfentiunt  (g)  ,  qvx  in  ordinato  naturas  more  fanguinem  celerius 
in  trunco,  quam  in  ramis ,  moveri  oftendunr,  inque  trunci  parte  angufta  celerius, 
quam  in  latiori  (/7).  Fjufmodi  vero  hanc  acceierationem  effe  asquum  eft  creditu  , 
ut  in  primis  venis  minimis  unius  globuli  fanguis  aliquanto  ientius ,  quam  in  pro- 
xime  majori  trunculo  fiuat,  in  majoribus  iterumtruncis  major  veiocitas  fit ,'  quam 
quidem  in  venis  mediocribus  £  i) . 

■§.  yi.Caufa?  .auxiliares. 

'M.ufculi . 

Hasc  procul  dubio  potiffima  caufa  eft  .,  quae  venofi  fanguinis  motum  ita  adju- 
vat  ,  ut  abfque  ea  minimis  potiffimum  in  vafis  integer  continuari  nequeat,  & 
videtur  omnino  Creatoris  fapientia  ita  fines  rerum  contemperaffe  ,  ut  corporis 
exercitatio  tamquam  auxiliaris  cordis  potentia  addita  fit ,  qua>  deftitutum  cor  fo- 
lum  fuo  munere  aegrius  fungatur .  Sola  quies  animalium  hibernantium  fanguinis 
motum  ita  frangit  ,  ut  neque  cordis  pulfus  fenfibus  noftris  fe  orTerat  (£),neque 
calorem  porro  producat  (/). 

Hinc  in  hominibus  fellulariis ,  litteratifque  viris  &  regnorum  recloribus  fre- 
quens  hypochondriacus  morbus  («O,  neque  raras  hsemorrhoides  (  n  ),  cum  fan- 
guis  in  vena  portarum  ftagnet .  Hinc  ab  exercitationis   defeclu  oedemata ,   &    hy- 

H    2  drops. 


(b)  Second  Mem.  Exp.  110.  m.  \\\.  &c.  (0  Senac  1. 1.  p.  175.  conf.  phaenomenon  in  phil. 

(c;  Sea.  I.  p.  111.  tranf.  n.  46c, 

(d)  L.  II.  p.  83.  (.k)  Conf.  L.  IV.  p.  1^9    Ualltt  Gefchichte  der 

Ce)  Bernoulli  hydrodynamic.  p.  uz.  thieren  p.  26.  de  mele  Ratvei  ijpud  Binh    T.  IV. 

(j")  Gravsfande  Elem.    phyfic.    mathem.    p.  485.  p.  537. 

J.  de  Gorter  de  perfpir.  c.  8.  (1)  L-  VI.  p.  ao8. 

(g)  Second  Mem.    Exp.   116.  conf.    Morgan  me-  (m)  Pr^Ieft.  in  Boerh.  Inft.  t.  3.  p   497. 

cnan.  pnncip.  p.  78.  Prop.  6.  Butler  de  venafeft.  (n)  lbid.  p.  547.  St»hl  von  der  suldnen  ader-p. 

p.    11.  Schwenkt  p.  jo.  HC.                                                                                            V 

ib)  Obf.  i26. 


223  LIB.  VI.  SECT.  ItA  SANGUINIS  PER  VF.NAS 

drops.  Inde  niraia  obefitas  borrinum  refidum  (/>),  &animalium,  qua?  corpusfuum 
exercere  prohibentur.  Haec  vitia  omnia  ad  impeditum  fanguinis  venofi  motum 
pertinent.  Fuit ,  cui  ne  ex  vena  quidem  fanguis  fluebat,  nifi  corpus  exercuiffet  (4 1 , 
A  folo  motu  brachii  fanguinis  faltus  altior  profilit  (rj. 

Non  unica  ratione  motus  mufculorum  fanguinis  venofi  reditum  promovet  (  1  )  . 
Primam  expofuimus  (j)y<jua  vena?  medios  inter  mufculos  pofitae ,  a  tumentibus 
xrufculis  manifefto  comprimuntur  &  inaniuntur .  Ita,  dum  trunci  majores  celerius 
tfeplentur,  fequitur  ex  minoribus  ramis  proximus  fanguis,  &  expedita  in  fpatia 
fuccedit,  ex  ea  fere  ratione,  quas  in  derivatione  iocum  habet.  Per  eafdem  caufas, 
depletis  ex  corporis  exercitatione  venis  rubris ,  vapor  &  adeps  ex  minutioribus 
vafis  &  cellulis  in  venas  inanitas  refumitur,  uti  hydrqpicae  aqua;  poft  purgantium 
iredicamentorum  aclionem  in  rubras  venas  redeunt .  Certum  enim  eft ,  etiarn  per 
«xperimenta  (?) ,  fahguinem  vaforum  majorum  nimis  plenorum  fanguini  ex  minu- 
tis  radiculis  redituro  refiftere  ,  eumque  repellere . 

Aliud,  nihiJo  inertius  exercitati  corporis  commodum  eft,  quod  cor  ad  contra- 
&ionem  vehementius,  &  potentius  folJicitetur.  Quando  enim  mufculi  turgentes 
venas  comprimunt,  plus  utique  fanguinis  in  dato  tempore  ad  venam  cavamvenit, 
j>Ius  adeo  eft  ftimuli,  oui  cor  dextrum  follicitet ,  frequentius  ergo  &  majori  vi 
idem  contrahitur,  plufque  fanguinis  in  pulmones  fubmittit.  Nam  poft  magnbs 
corporis  motus  &  in  homine,  &  in  animaiibus,  fanguis  in  venam  cavam  &  dex- 
tram  auriculam  congeftus  reperitur  (-».)■•  Inde  animal  moribundum  ,  cum  frigida 
afperfum  fe  concuteret ,  ad  vitam  rediit ■  (*). 

Cum  venis  majoribus  etiam  cor  majus  eft  (/),  cum  parvis  parvum  .  Sed  cor 
majus  eft  animalibus  ferocibus  (^),  &  athleticis  (a),  domefticis  (b)  &  debilibus 
minus,  ut  alias  expofui. 

Si  vero  ex  auflo  fanguinis  in  venas  cavas  confluxu,  plus  cruoris,  in  dato  tem« 
pore  ,  in  pulmonem  yenit  ,  fumemus  interim  ex  iis,  qua>  alibi  reclius  demon- 
ftrabuntur  (c),  ad  copiam  fanguinis  pulmonibus  immiffi  refpirationis  etiam  fre- 
quentiam  ,  atque  ipfam  pulmonis  in  quavis  refpiratione  dilatationem  augeri  . 
Jpfam  anhelationem  homkium  ,  qui/ corpus  exercent  ,,  interim  excitaffe  furlcce- 
rit  ,  mhil  enim  ea  eft,  prater  vehementiorem  infpirationem  ,  '&  celeriorem  .  Sed 
infpiratio  vehementior  exfpirationem  fibi  refpondentem  utique  porcit ,  nifi  velis 
pulmoneai  fanguine  plenum  difrumpi  .  Celerior  ergo  etiam  ex  compreffo  peclo* 
re  fanguinis  ad  cor  finiftrum  refluxus  erit  (<0,  celerius  idem  contrahetur  (O, 
&  celerius  fanguinis  penus  in  aortam  ,  adeoque  in  totum  corpus  animatum  re- 
4'it  .   Non  poteft   dimmulari,  nimis  exercitati  corporis   motum  haclenus   circui 


1- 
tum 


(f)  Praelecl.  in  Boerh.  Inftit.  t.3.  p.  498.  &  hu-         (yi)  Kaauw  impet.  fac.  n.  455. 

jus  operis  L.   I.  p.  a<5.  (y)  Schvosnke  p.  aa. 

(q)  Eph    foif.  Cur.  Dec.   II.  ann.  2.  obf.  154.              (z)  Robinfen  of  food  and  difcharges  p.  101.  ioj. 

,-  O)  Dionh  coars  d'oper.  p.  459.  104.  etiam  eadem  ratione  addita. 

(1}  Sanguis  a  ssiotu    mufculorum  de  veoa  vehe-          (a}  P.  317.   118^.  1 1 9. 

frientius    falit  .    Mufculorum    motu  norat    juvenis          (b)  Feli  domeftics,  quam  ferse  tr.inus ,  de  Bufiiw 
faflguincm  e^primere    Svvammerdam  p.  833.  Enor-      hiiloire  naturelle  t.  a.  p.  ^9.    Huc  referrtm  vena- 

snis  de  fefta  vena    hamorrhagia ,  a  motu  mufcula-      rum  brachii  ,   quse  evanuerant  ,  per  excitatam  na- 

ti  nata    Sch-wenke  p.  34.  turam  eleftricam    reltitutionenri  -%    &    Ruclum  artu$ 

Cs)  L.   III.  p.  1^0.  feqq.  ambitum  Deshais  de  hemipJeg. 

.00  Second  Meui.    fur    le  moiiw.  du    fang    Exp.         (c)  L."  VIII. 

137.  145-  Cd)  L    IV.  p.  281. 

(u)  Senac  t.  2.  p.  177.  Qi)  lb:d.  p    5^7. 


MOTUS  PROGRESSIVUS,  ..  .229 
tum  fangumis  ,  irerque  venofi  fan°uinis  turbare,  quod  refluxum  feoguinjs '  «cjtgi 
quem  orWius  oportebit  demonftrare,  quod  parum  nota  res  fit ,  &  m  conwrover- 
fiara  venerit  (/). 

§.  VII.    Derivationis  effeBus. 

Inter  potentiflimas  caufas  effe  ,  qu*  fanguinis  venofi  motum  expediunt  ,  jam 
ad  arteriarum  hiftoriam  docui  (g%  In  venis  autem  potius  eyidentior elt  emca- 
cia.  Incredibile  eft,  quanta  rapiditate  fanguis  venofus  fe  111  mcife.  ven*  vulnus 
(b),  aut,  fi  cor  refecueris,  in-pracifos  venas  cav*  (0  fines  conjiciat  .  Hujus  de- 
^^%S'JS^^^:voS^»  refiftentiam  (*),  ~ntra  ^imuni 
iter  (/),  fanguis  undique  ab  omnibus  venis  ,  in  locum  laxatum  quocunque  luo 
angulo  (m)  apertis,  aut  per  alios  ramos  cum  eo  confentientibus  ,  ie  fn  vuinus 
conjiciat,  maximoque  cnm  impetu  de  rima  venaj  effluat  .  ha  nova  ceientas  na- 
fcitur,  five  fanguis  legitimo  motu  haflenus  ad  cor  redient  (»)  ,  ut  umce  a  vi 
derivationis  acceleretur,  five  languidius  &  prater  naturs  legem  nunc  WJg, 
five  denique  jam  amiflo  motu  (p)  quieverit :  nafcitur  demque  et,3™.^«e  ^ul- 
fo  (?),  aut  prxcins  ligatifve  magnis  arteriarum  truncis  (r)  ,  ^a™°  ra^°/™~ 
pore  animalis  nulia  porro  potentia  fupereft,  quae  fanguinem emovea, .  tx  ea  ce-. 
leritate  &  coagifla  diffipantur  (j),  &  in  arterias  Vena;  mcifae  focias  W  langu  s 
etiam  ab  iis  arteriis  averfus  («>  violentius  convertitur.  Eth  nunc  ea  aenv.uorm 
Vis  a  medica  potius  manu,  quam  a  natura:  confilio  fere  nafcitur ,  non  tamen  lgno- 
randa  fuit,  cum  plurima  animati  corporis  pnamomena  ex  ea  lege  unice  expiicen- 
tur.  Huc  enim  pertinet  omnis  humorum  confluxus  ad  eas  partes,  de  quibus  reu- 
ftentiam  fubtraximus,  pediluviorum ,  emollientium  cataplafmatum . 

Huc  fubitje  fanguinis  converfiones  ad  abdomen  ,  de  quo  mcumbens  aquarum 
pondus  chirurgica  acus  removit  .  Huc  animi  deliquia  ,  ex_quacunque  majori 
evacuatione  nata,  ad  cujus  fedem  fanguinis  de  ipfo  corde  retugit  .  fctiam  meo 
hanc  de  effedlu  mcifa  vena;  paginam  addidi ,  quod  tota  hxc  res  in  ^urimis  ,  in 
gallia  maxime  Jibris  agitata ,  etiam  a  darhTimis  viris  ad  examen  revocata  tuent 
(*).  Hadlenus- tameri  per  experimenta  noftra  certum  videtur  (y)  ,  utique  ad 
fedem  vulneris  vicinarum  venarum  fanguinem  ,  nova  cum  celentate  (\)  con- 
fluere,  &  arterias  ad  eumdem  artum  fanguinem  ducentes  noya  cum  veiocitate 
(a)  fanguinem  abducere  ,  atque  adeo  ab  aliis  remotioribus  .venis  &  artenis  ian- 
guinem  ad  fedem  vulneris  abduci ,  quod  revelli  vocant ,  mfi  vaivula:   impedive- 


(O  Vide  p    230.  feqq.  (r)  Exp.   168,   l<5$.  19*.   W*   T?3- 

U)   P-  U9-   feqq.  '        U)  L.-C.  p.   ito.  Exp.  15'-    »55- 

(h)  Second  Memoire  p.  300.  (t;  Exp.  163.   164.  173-   "8.  179«  »*■  »■;  1S3' 

(i)  Ibid.  Exp.   120.  J84.   i%6-    187-    189.   1-9 1.  J9J-  _ 

(k)  P    :.o,    Exp.    19».  C")  Exp.    id3.    173-    ^»-    18x^183.  184.   180". 

(0  Ibid.    Exp.    130.  13«.    132.  1^3.    154.   154#.      187,  189.   19'-  '9?-                                         "  ,       f 

155.  &c.  Ant    de  Heide  de  fang.  mi(T.  p.  2.                     (O  Premier   Memoire    fur    Ie    mouv.  du    ung. 

s«a  v.  i 

(y)    lbid.   &   Second   Mtitl.  p    300.   (eqq. 

Idem  ut    in  Uibis    inanimatis  fiat  , 


,  ^  .„.«.  ^*t.  iJV,  lJt.  i)4.  ,i3.  1 -,, 
»5«  «c  Ant  </e  /if/^e  de  fang.  milF.  p.  2. 
W)  Exp.   167.   177. 

(n)   Exp.   153.    163.    16&,    ,85,  t  y )     IDia     «    secuuu    hkmi'  1 

.(o)  Exp.   161.   Anr.  de  Heyde  I.  C.  (z)   P.  109.    Idem  ut    in  ux'01 

vP)  Exp.  154*      )55.    IJ9#    1(Jo>    j^,,    ,<7>  ,70.      ]ege  apud  Helsham  left.  p.  »»9. 
?77-   178.   JRfr/juj  p.   <5I#  (A\  p.   210.   211. 


.     61.     '  (a)  P 

Cl)  Exp.   '49.   190- 


2?o  LTB.  VI.  SECT.  IV.  SANCUINTS  PER  VENAS 

rint  (£),  &  denique  in  tota  venaruin  &  fanguinis  univerfitate  languidum  aut  fup- 
preffum  motum  renafci  (c) .  Non  ideo  oportet  difnterr  ,  &  eontinuo  ,  poftquam 
vena  deligata  fuerit ,  hanc  vense  feclionis  efricaciam  ceffare ,  &  derivationem  deni- 
que  pariter  atque  revulfionem  non  oportere  ad  nimis  diftantia  yafa  extendi  (c*) , 
quz  utique  parum ,  ab  ea  quidem  caufa  ,  patiuntur  . 

Alii  incifas  venx  effecrus  non  funt  hujus  loci  ,  rubrorum  nempe  globulorum  di* 
minuta  abundantia  ,  atque  adeo  aqua?  &  tenuiorum  humorum  auch  in  maffa  fan- 
guinis  portio  (d) :  deinde  diminuta  refiftentia,  qua»  vafis  minoribus  fe  evacuaturis 
opponit  (e) ,  hinc  major  circuitus  libertas .  Si  ad  cordis  vires  retuleris  ,  invenies 
a  venx  feclione  &  augeri  poffe  &  minui .  Stimulus  quidem  fubtrahifur,  ut  celeri- 
ter ,  ex  magno  vafe  incifo  (/),  &  minuatur  cordis  ccleritas  ,  &  demum  fuppri- 
matur  :  qui  in  primis  magna*  &  Galenicas  fanguinis.  miffionis  effeclus  eft  (g)  ,  & 
deliquium  animi  vocatur .  Contra  fi  cordis  vires  in  plethora  promovendo  humo- 
rum  ponderi  impares  fjerint,  .eadem  fanguinis  miffio  fubtra&a  refiftemia  (b)  po- 
teft  azquilibrium,  &  expeditam  adeo  circulationem  reftituere,  etfi  celeritatem  cor- 
dis  minuit ,  cum  obftaculum  fubtrahat :  ab  omni  enim  obftacwo  cordis  motus  ac- 
celeratur  ,  qui  a  ftimuli  praefentia  continuatur  (  /')  .  Hic  autem  fere  minoris  fan- 
guinis  effeclus  eft  (k). 

§.  VIII.   Caufe  .motum  fanguinis  venofi  ynutantes , 

Refpiratio , 

KIc-  caufas  exponere  oportet,  qua:  motum  fanguinis  venofi  partim  adjuvant  , 
partim  morantur,  neque  adeo  inter  auxiliares  caufas  re£le  referuntur  ,  neque  in- 
ter  eas,  qu&  fanguinis  venofi  motum  retardant.  Earum  caufarum  illuftrior  ,  for- 
te  &  efrlcacior,  eft  refpiratio,  Adjuyare  videtur  fanguinis  cireuitum  ,  quod  per 
Hookii  experimentum ,  aliaque  (/)  in  eumdem  fenfum  inftituta  ,  utique  fanguis  m 
pulmonem  inflatum  facilius  fubeat ,  facilius  etiam  circulum  per  pulmonem  abfol- 
vat,  celeriufque  in  finiftrum  ventriculum  redeat.  Ita  fsepe  9  &  ia  vivis  anlmali- 
bus,  inflato  pulmone  vidi ,  &  in  mortuo  puimone,  quem  minifter  inflabat  ,  dum 
interim  per  flphonem  liquorem  tenuem ,  colore  tamen -  aiiquo  faturato  tin&um  » 
in  venam  cavam  impellebam.  fs  enim  liquor  longe  facillime  per  pulmonem,ve- 
hemehter  diftentum  ,  &  in  finiftrum  ventriculum,  &  in  afperam  arteriam  tranfit. 
Haclenus  adeo  infpiratio  pulmonem  aperit  fanguini ,  .&  expedit  ,  abfq^e  ea  futu- 
*um  immeabilem^.  Sed  ea  contemplatio  alium  locum  inveniet  ..  Nuperiorem  hic 
oportet  refpirationis  efficaciam  detegere  ,  qua?  pulfum  yenofum  ,  fed  cum  refpira- 
tione  connexum,  producit. 

Prodierat  anno  J750.  J.  Danielis  Scblichting  libellus  (m) ,  quo  cerebrialternum 

mo- 


(b)  P..  109    aio.  fyc.  ,de  ejufmodi  fanguinis  .mifliones  ,  quas  duas.auttres 

Cc)  P.  209.  feqq.  Jibras  fubito  fubtrahant  . 

(c*)  Oeder  \n  propria  .difp.  Senae    Elf.   ,de  phyf-  00  Oetinger  {e\t€i.  oecon.  t.  a.  p.  a°4-  l0$' 

j.  5»9-  cd-  173  5"                                                •*.-*'  (.0  L.   IV.  p.   33<5,-   337- 

(d1)  L    V-  pag,   98.  99.  Non  ignorata  Bellino  de  {k\  Oetinger  1.  c. 

hng.  miff.  prop.  V.  Quejnai  ,de  ia  faignee  p.  15.  (!)  Mem.  fur  la  nat.  fer.f.  Zc  irritable  EKp.  $76. 

(e)  Second  Mem    p.  164.  478.  4SX,  .491. 

(f )  Mem-  fur  la  form.  du  foulet    t.  1.  p.  118.  (m)  Inter  Memoires    des    Savans  .etrangers  pr£- 
<g)  Beucrman  oper.  t.3.  pag.  7.66.  laudat  jperin-  ientfes  A  T  Academie  t.  1. 


MOTUSPROGRESSIVUS.  231 

motum  cohtra  Boerhaavium,  &  contra  Sopbijlas,  vir  Cl.  experimento  defendebat. 
Admirarus  Clari  viri  confidentiam  ,  quam  non  poteram  cum  mdubitata  durae 
membran*  cerebri  ad  cranium  adhaefione  conciliare  ,  per  expenmenta  me  dubio 
folvere  fum  conatus  .  Ea  annis  175 i.  1712-  &  WS-  mftitui  ,  anm  vero  175?« 
menfe  Aprilis  in  conventu  focietatis  regiae  praelegi  (»),  &  circa  ejus  anm  mitia 
cum  amicis  gallis  in  litteris  meis  (0)  communicavi.  Eadem  experimenta  anno 
1753  a  Cl.  IValfdorfio  menfe  Martio  (/>),&  eodem  tempore  m  Tomo  II.  Lom- 
mentariorum  Gotvngenfium  edita  fuerunt,  atque  m  Acad.  Suecicae  Commentarns 
fuecice  rccufa  (/>*),  inter  Commentarios  autem  Academiaj  Panfina?  ad  annum 
demum  1753.  recenfa  funt  (<?).  >r  r    • 

Minute  ha?c  recolo,  quia  fere  fub  eadem  tempora  CI.  Franajcus  Lamure  timi- 
lia  hatfenus  experimenta  fecit  ,  qua3  ex  viri  Cl.  verbis  anni  1751.  vernis  menfi- 
bus  incepta  (r),  deinde  interrupta,  annoque  1752.  repetita  (s),  ejus  anni  men- 
fe  augufto  ,  ad  Academiam  R.  Scient.  Gallicam  miffa  funt  ,  quo  tempore  &  111. 
vir  Ren.  •4'ntonius  Fercbaud  de  Reaumur  mea  experimenta  dudum  acceperat  (t), 
&  dudum  a  Cl.  de  Sauva$es  communicata  habuerat  Francifcus  Lamure  .  Curn. 
anni  tamen  1749.  commentariis  ea  experimenta  prodierunt  anno  1753.  ajftivis 
menfibusj  ut  neceffe  mihi  videretur-  («),  plagii  fufpicionem  declinare,  cum  olten- 
derem  &  nihil  de  Cl.  viri  experimentis  me  refciviffe  ,  &  mea  ipfi  cognita  fuil- 
fe  (*),  &  priora  mea  publicata  fuifle .  Non  aequa  certe  epiftola  (y)  yir  Gl.  non 
fe  tuitus  eft  ,  neque  enim  erat  necefife ,  quem  nemo  accufaverat ,  &  ftudiojiiiime 
conviceram  ,  non  accufari  ;  fed  in  me  unquam  a  me  mtentatam  accufationem 
retorfit  ,  nihil  tota  in  re  meum  effe  ,  praeter  expofitionem  (0>  aliena  experi- 
menta  ,  alienam  phamomeni  explicationem .  Iniquimme  omnino,  tot  poft  meas 
vivorum  animalium  ,  eo  jam  tempore  editas  incifiones  ,  prq  alienorum  experi- 
mentorum  notario  me  habet  &  etiam  iniquius  me  aCcufat  yir  acris,  quod  mea 
pericula  dudum,  &  prius  ipfi  innotuerant ,  quam  ederet  quidquam.  Deinde  ap- 
parebit  continuo,  etiamfi  diverfa  utrius  fit  interpretatio ,  &  meam  tamen  veram 
effe  ,  &  Lamurianam  ,  quam  minime  ignoravi  ;  multo  vero  numerofiora  experi- 
menta  me  feciffe ,  multo  plures  caufas  (a)  motus  venofi  me  detexifle  ,  inque  aliis 
quam  Vir  CI.  venis  (b)  multa  vidiffe,  ut  a  natura  fiunt  ,  qu<e  Q.  vir  non  re- 
£le  vidit  (c). 

Prae- 


(n)  Inter  cujus  commentarios  exfiat  t.  z. 

(o)  Ad  D.  de  Sauvages  die  10.  Dec.  1751-  ad  D. 
ie  Reaumur  die   16.  Jan.    1751. 

C}>)  Riff.  qua  experimenta  circa  motum  cerebri  , 
«erebelli  ,  durae  uiatris  &  venarum  in  vivis  anima- 
Jibus  inftituta,  Gott^ng.   1751 

(p")  Svvenska  Wetenskaps  Academ.  bandlingar 
1753-  Trimeftr.   I.  &   II. 

i<0  Hiftoire  j>.   136. 

<rj  Februar.  1751    tria  experimcnta  . 

<s)  Ad  menfem  Majum  1751-  reliqua. 

0)  Miffa  16.  Januar.  1751-  ,  ad  quss  refpondit 
9.  aug.  i7s?. 

Cu)  Ideo  meceffe  vifum  ,  quia  CL  Istauni  libel- 
ius  commentariis  anni  1749  adjectus  potp.rit  vide- 
x\  dudum  ante  rnea  ,  ann.  17^1.  detr.tim  edita  ,  fcri- 
Htus  unffufque  fuiffe  .    JE^uas   utiqye  leclor  pr«fi- 


xum  a  Lamurio  menfis  aueufti  isruum  diem  1751. 
legere  poterat  ,  fed  inulti  judices  fedent ,  qui  etiam 
amant  caufam  invenire  ,    cur  condemnent.. 

(x)  Per  epiftolam  Cl.  de  Sauvages  Jatam  I.  Mart^ 
1751. 

(y)  Lettre  a  M.  d'Autriont  &x.  Lyon  i7S<5.  8. 

(z)  P.  7.  9.  10.  19.  j 

Ca)  Addidi  nempe  aftionern  diaphragmatis  ,  & 
auriculae  dextrz 

(b)  Non  vidit  in  venis  brachii  Vir  Cl. 

(c)  Pulfum  finuum' cerebri  male  affirmat  vir  Cl. 
p.  547.  Non  reifte  etiam  ju^ulares  venas  ammal 
fopire  fcribit  ,  fi  ligentur  p-  543-  S44-  Neque  fpa- 
tium  inter  duas  oienin^es  eft  .,  &  vix  refpiratioms 
in  cerebrum  effectus  demonftrari  poteft  ,  nifi  du- 
ram  matrern  a  cranio  deprefferls.;  vide  monentem 
etiam  Caldanum  p.  191.  .  V 


m  LW.  VI.  SECT.  IV.  SANGUINrS  PER  VENaS 

^Praecipuis  tamen  in  rerum  capitibus  utique  confentimus ,  eadem^ue  phzenomena 
vidimus  :  quj?  unjce  faepius  repetii ,  plura  vidi ,  edidi  prior . 

§.  IX,  Pulfus  venofus,  qui  a  refpiratlone  fit , 

Er°o  fi  vivo  animali,  non  nimis  debilitato,  cranium  aperueris,  aut  trepanoaut 
ufico,  duramque  membranam  detexeris,  &  digito  a  cranio  deprelTeris  (^),  videbis 
ad  (ingulas  infpirationes  fubfidere  cerebrum  (<?),  aut  folurri  (/),  aut  cum  fuis  in- 
volucris  (^),  &  cerebellum  (h)y  feque  a  craqio  removere,  &  deorfum,  quafi  re- 
forptum  recipere.  Viciffim  in  exfpiratione  idem  cerebrum  furgere  (0 ,  cranio  fe 
admovere,  digitum  impofitum  repellere  (k) . 

Deinde, per  experimenta  mea,  fipeftus  (/) ,  aut  abdomen(w),  aut  collum.(»), 
aut  brachia  (o)  animalis  aperueris,  venas  grandiores ,  cavam  fuperiorem  ,  inferio- 
rem  ,  iugulares ,  fubclavias  (p) ,  brachiales ,  mammariamve  (q)  nudaveris ,  videbis 
perinde,  dum  animal  infpirat,  fanguinem  undique  ad  cor  redire,  venafque  ,  quas 
nominavi,  a  corde  recedere ,  etiam  ad  aliquot  lineas ,  depleri ,  pallefcere  ,  expla- 
rjari ,  exfangues  fieri .  In  exfpiratione  vero ,  quaz  proxima  fequhur  ,  eafdem  venas 
fanguine  a  corde  reje$o  turgere ,  oeruleas ,  c>Iindricafque  fieri  (i). 

Magni  ergo  trunci  venofi  capitis,  colli ,  pecloris ,  abdominis,  brachii  (r)  ejuf- 
snodi  motu  agitantur,  in  vivis  animalibus  ,  ut  per  exfpirationem  fanguine  aut 
retento  ,  aut  a  corde  refluo  .turgefcant ,  per  infpirationem  remiffo  ad  cor  fangui-» 
ne  exdem  depleantur ;  hinc  per  infpirationem  ,  recedente  de  cerebri  magis  va- 
!is  fanguine  ,  cerebrum  fubfidet  ,  idemque  eo  fanguine  per  expirationem  reten- 
to  ,  &  .reduce  intumefcit  &  mole  crefcit  (  r*  )  .  In  vehementiori  refpiratione 
omnia  evidentius  apparent  (sT-  Hazc  phxnomena  in  debili  (t)  animale,  aut  pa- 
rum  habente  fanguinis  >  aliafve  pb  caufas ,  «juas  ( u )  cafus  opponit ,  inque   mino- 

ribus 


(&)  Alioquin  non  apparet  Schlichting  I.  c.  p.llrf. 
Seeond  meraoire  fur  les  parti.es  fenfibles  &  irrita- 
bles  exp.  73.  79.  80,  8a.  83.  87.  88.  89..  Walsiorf 
exp.  5.  6.  7.  9-  10.  11.  13.  16.  17. 

(e)  L.  c.  Exp.  73-  74»  75-  79-  80.  81.  U.  87. 
88.  89.  91.  101.  WaUdorf  exp.  1.  *.  3.  6.  10.  17. 
Calden  p.  288.  Tofetti  Let.  II.  obf.  2.  3.  Lamurt 
p.  541. 

Cf)  Exp.  73»  80.  8*.  9a-  9$°  Walsdorf  exp.  s. 
6.  7.  8.   9.  ix.  13.  14.  15-  Sfroegel  exp.  31. 

(g)  Exp.  73.  74'  75-  79*  80.  81,  86.  87.  88.89«, 
9*-  Caldan  1.  c.  Walsdorf  p    1.  3.  4. 

(h^  Exp.  93.  obfcurius  ,  melius  Walsdorf  exp.4. 
5.   &  Francifcus  Lamure  p.   s^5- 

<S)  Exp,  73.  &c.  Caldan  1.  c.  Tefetti  I.c.  Lamv- 
re  L  c. 

Ck)  Exp.  73.  75. 

CD  Exp.  101.  109,  iii.  Walsdorf  exp.  13. 

(m)  Exp.  97.  98.  99.  ioi.  104.  Walsdorf  exp.  5, 
p.  5i«  e*p.  ^.  p-  52.  &  p.  S4-  Lmure  p  553. 


"-( 


(n)  Exp.  100.  105,  xo6.  107.  108.  III.  \\6.  Walf- 
dorf  exp.  8,  p.  l^  1%.  13.  Lamurs  p.  S53-  J>*-o«» 
gf/  exp.  53. 

(0)  Exp.  91.  101.  i.o5.  Iio.  Ii^.  &mett  L.  II. 
£.  15.  Walsdorf  &c. 

ip)  Exp.  n6.  117. 

(q)  Ibid. 

(O  Vidit  111.  Morgagnus  venas  jugylares  in  ca- 
ne  attolli  ,  quando  exfpirabat  ,  &  detumefcere  , 
quandd  aerem  ducebat ,  fed.  cauC  morb.  I.  p.  183. 
Vidit  etiam  cl.  A  C.  Lorry  Mem.  des  favans  etran- 
gers  III.  p.  353.  cerebrum  detumuifTe  cum  afperam 
arteriam  IaxalTet  ,  ut  caois  infpirare  poffet .  p.310. 

(O  Addit  Uiacas  Lamure  p-555-   In  i's  ?on  Vicii' 

(r*)  Mem.  fur  les  part.   fenfibl.  t.  4.  Exp.  S- 

(s)  Exp.  86.   Walsdorf  16. 

(t)  Exp.  74.   81.  Walsdorf  exp.   II.    13. 

£u)  Exp.  76.  77.  78-  81.  83.  84.83.  86".  91.  pro 
cetebro ,  deinde  exp.  96. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  ,        z^ 

ribus  ctemum  artuum  venis  (u*)  non  femper  equidem  confpicua  ,;  fatis  tameti 
numerofis  in  experimentis  (*)  a  me  Clarifque  viris  Lamure  (y)  &  Walfdorfio 
( r ) ,  &  111.  Botffier  ( a )  &  CaUano  (  £ )  ,  &  To/^o ,  &  #0^0  JEwe»  ,  &  C!. 
«rw»  Geuns  ib*)  &  Schvuarzjo  (b**)  vifa  funt  ,  &  ab  aliis  Cl.  viris  adoptata 
(£***),  ut  dubii  de  eorum  veritate  &  conftmtia  nihil  poffit  fuperefle .  Neque 
enim  hominem  moror(c),qui  horum  contraria  ,  &  venas  per  infpirationem 
turgentes  vidiffe  voluit,  aut  alios  ,  qui  cerebri  motum  pulfationi  arteriamm,  xei 
«IJverfiffimas  fynchronum  fecerunt  (d). 

§.  X.  Caufa  pbanomenorum . 

Non  unica  nunc  hujus  pliamomeni  caufa  eft  .  Prima  quidem ,  qua»  oiim  Santo* 
rlno  (e),  abfque  tamen  experimento  ,  eadem  etiam  mihi ,  fe  obtulit ,  &  nuper 
111.  Francijco  Boijjier  (  f  )  ad  idem  phamomenon  mterpretandum  adhibita  fuit  .• 
Nempe  per  infpirationem  via  in  pulmonem  facilior  aperitur  (g)  ,  nafcitur  erg» 
denvatio  (h)y  &  fanguis  venofus  undique  ad  eam  fedem  confluit  ,  a  qua  refi- 
ftentia  ablata  eft  :  confluit  ergo  per  infpirationem  fanguis  auricularum  &  cordis 
m  pulmonem,  fanguis  venarum  cavarum  in  auriculam  ,  fanguis  venarum  proxi- 
imrum  in  venas  cavas ,  deplentur  ergo  vena;  remotiores  ,  cerebrl ,  brachii ,  abdo- 
minis,  &  inaniuntur. 

Contra  in  exfpiratione  fanguis  in  pulmones  compreffos  diificilius  recipitur  , 
difficilius  adeo  cor  dextrum  fe  deplet  ,  ftagnat  fanguis  in  venis  cavis  ,  in  vena 
jugulari,  in  cerebro  demum  toto  ,  atque  adeo  finus  cerebri  ,  &  venae  jugulares 
lntumefcunt ,  qued  a  minimis  vafculis  fanguinem  accipere  pergant  ,  emittere  rte- 
queant . 

Ad  hanc  caufam  altera  accedit  ,  quam  non  monitus  per  experimenta  cognovi 
(/'),  ornatius  vero  ad  phasnomenon  interpretandum  adhibuit  Francifcus  Lamure 
(k).  In  exfpiratione  nempe  in  primis  thorax  contrahitur,comprimuntur  pulmo- 
nes,  auriculae,  vena»  cavae  ,  fit  refluxus  fanguinis  in  venas  cerebri  ,  ea*  ergo  ia 
exfpiratione  turgent  ,  cerebrumque  una  totum  .  Hinc  preffo ,  ut  ego  preiferam  ., 
thorace  (  /  ) ,  elifaque  vena  cava  (  m  )  perinde  cerebrum  elevatur  . 

Dudum ,  fi  placeret  malignum    eflfe  ,  /.  Achionus   Slevogt  (n)  in  tufli  cerebri 

fmus  intumefcere  vidit,  emetica  (0)  vero  medicamenta  ,  quse  exfpirationem  vio- 

lentam  cient  ,   fanguinem    in   caput   determinare    alii    Cl.  viri  .    Verutn    ornnino 

uberius  ha?c  ,  cum  experimentis  conjunxit  Francifcus  Lamuw  ,   &  fetiam  mea  ex- 

Haller  Phyfiolog.  Tom.  II.  G  g  peri- 


(u*)  Exp.  icz.  103.  104.  106.  id")  Epift.    II.  p.   jx. 

(x}  Mea  funt  35.  («)  In  obf.  anac    p.  147. 

Cy)  Lnmuriann  in  univerfum   13.  (f)  De  refpir.  difficili  p.  i.  5. 

(z)  Wahdorfisna  ,  fi  a  meis  feparavcrrs ,  non  fa-  (5)  Prjelecl.    Boerh.    t.  1     p    173.  176.     Kaauve 
cile  numero  ,  fed   non  pauca  fint .                                     perfpir.  n.   i£o. 

(a)  Pulfus  theeria  p.  45    &  de  refpirat.  difficilL  Qi.)  P.  »49-  feqq- 

Cb)  Mem.  fur  les  part-  fenf  t.  4.  p.  69.  (i)  Second  mem.  fur  les  part.  fenf.  &  irrit.  ExJV 

Cb*^)  Alttrnam  vena:  jugularis  contraftionem  vi-      78. 

dit  qua  fanguinem  atl  cor  pelleret ;  de  viu  p.  16.  (k)  P.  "547.   55«.  339.  %6x.  &c. 

(b**)  De  vomitu  n.   17.  (.1)  P.   548. 

Cb***)  CL  Andre/e  de  irritabil.  p^  zo.  (m)  P.  551.  552. 

(c)  Randnnz.kjf  in  diff.  Praga    1756.  edita  Secl.  (n)  In  difp.  de  dura  matre . 

IH.  obf.  I.  £0]  g,  v.  Jwieten  Comment.  t.  3.  p.  x66. 


294  LIB.  VI.  SECT.  IV.  SANGUINIS  PER  VENAS 

perimenta  (p)  non  finunt  dubitare  ,  quin  veram  phamomeni  caufam  aperuerit  . 
Videntur  ha:c  amplius  a  Cl.  de  Bordeu  diduci  ,  ut  etiam  purfum  arteriae  a  bra- 
chio  refluum  cum  infpiratione  ,.  undamque  quafi  expulfam  cum  tuffi  five  exfpira- 
tione  ,  conjungi  narret  (  q  ) .  -';'"'. 

Facile  intelligitur ,  quonam  hic  fermo  tendat  ,  exfpirationem  nempe  haclenus 
reditui  fanguinis  venofi  refiftere  ,  &  inter  caufas  retardationis  numerari  poffe  . 
Non  tamen  oportet  immemores  nos  effe  ,  vehementes  exfpirationes  neceffario  a 
magnis  infpirationibus  praecedi  ,  eas  fanguinis  in  pulmonem  iter  accelerare  atque 
adeo  id  detrimentum  ,  quod  ab  exfpiratione  fanguinis  venofi  motus  patitur,  ha- 
clenus  ab  infpiratione  compenfari  :  eo  magis  ,  cum  exfpiratio  pulmones  evacuet  , 
atque  adeo  novae  fanguinis  undar  aditum  in  idfvifcus  faciliorem  aperiat  .  Deinde 
in  primis  mente  debere  retineri  ,  hasc  omnia  in  vivo  fanoque  homine  non  tanta 
effe  poffe  ,  cum  venarum  valvulae  refluxum  paffim  impediant  ,  &  in  vehemente 
demum  exfpiratione  obtinere  ,  etiam  experimenta  demonftrent  (r).  Subfidentiam 
cerebri  omnino  duraj  membrana;  vehemens  adhiefio  non  permittit  ,  quare  nec  in 
experimentis  apparet ,  nifi  eam  adhasfionem  violente  folveris  (s). 

Contra  neque  diffimulaffe  oportet  ,  etiam  infpirationem  vehementem  fanguinis 
•venofi  iter  morari  .  Certum  eft  infpirationis  temperamentum ,  quo  fanguinem  in 
puimonem  allicit  ;  fi  ultra  protenditur  ,  neque  exfpiratio  fuccedit ,  neque  pulmo 
depletur,  neque  fanguis  ergo  in  pulmonem  eadem  facilitate  recipitur  ,  cujus  re- 
pletaj  arterias  non  depieantur  .  Stat  ergo  fanguis  ante  pulmonem  ,  repletur  auri- 
cula  dextra  ,  vena  cava  ,  jugularis",  venarum  demum  univerfitas.  Sufftatur  rubo- 
re  facies  ,  &  rubefcit  ,  &  frontis  venaj  turgent  ,  totumque  corpus  undique  tu- 
met.  Periculofus  hinc  nixus  eft,  &  venas  in  cerebro  ,  &  alibi  in  corpore  paffim 
rupiffe  vifus .  Haec  interim  decerpimus  ,  qus  alias  ornatius  enarrare  praiftefr ,  &. 
opus  fit. 

Alia  caufa  eft  refluxus  fanguinis  venofi  in  fepti  tranfverfi  contraclione  .  Is 
mufculus  infpirationis  prascipuum  organum  eft  ,  &  in  ea  aclione  contrahitur,  ve- 
namque  cavam  utique  ftringit  ,  etfi  tendinibus  undique  intercepta  ,  minus  vali- 
de  premitur  ,  quam  quidem  a  carnibus  eam  tangentibus  premeretur  (t ).  Sed 
conftringitur  tamen  &  inanitur  ,  &  contra  renes  deducitur  &  explanatur.  Me- 
chanice  haec  fiunt  ,  neque  cum  pulmonis  ftatu  quidquam  commune  habent :  & 
olim  ab  aliis  Ci.  viris  obfervata  funt  («). 

§.  XL  Vence  cavce  contraffio  &  refluxus  tnde  natus . 

Cum  hoc  in  primis  pulmonis  ftatu  ,  alia  caufa  refluxus  venofi  conjungitur  , 
.quam  dudum  excitavimus  (x)  ,  &  ad  vivorum  animaiium  incifiones  frequenter 
adnotavimus .  Nempe ,  quando  animal  moribundum  ,  aperto  petlore  ,  pulmonem. 
compreffum  habet  &  immeabiiem  ,  &  tamen  fuo  porro  robore  irritabiiis  auricu- 
la  pergit  anicare  ,  tunc  fit  ,  ut  ex  auricula  ,  in  puhnone  dextroque  corde  obfta- 
culum  reperiente  ,  fanguis  in  venam  cavam  (y)  utramque  ,  earumque  etiam  ra- 
hios  (\)y  longe  repellatur  ,  &  vehementer  ,   &  fub  ipfum  hepar.  Simiiis  in  ve- 

nis 


(p)  Second  mem.  Exp»  n<5.  117.  CO  Second  Memoire  p    113.  114.  ny. 

\s0  De  pouls  p.   3^4.  CuD  Schvaarz.  de  vomit. 

(r)  Second  mem.  fur  les  part.   fenf.  &  irritables  00  L-   IV.  p.  *74   Lamure  p.   $%j. 

exp.  113.  114.  115.   Menoire  fur  la  refpiration  exp.  Cy)  Second  Mem.  fur  les  part.  fenf.  &  irrit.  exp. 

33-  56.  57.  59.  60,  61.  61,  118.  »19.  iao.   iii.  lii.  114.  U5.  \i6.  n/.  128. 

Cs)  Schwtmz.  de    vomittt  ,   ia   collefl.  mearurrj  Qi)  Exp.  u8.  u8? 
difp.  anat.  t.  i* 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  ■       i^ 

nis  pulrr.onaiibus  refiuxus  a  me  obfervatus  alibi   defcribitur  (a)  .   Sed   etiam  hoc 
vitium  a  legitiino  hominis  ftatu  alienum  effe  videtur. 

§.  XII.  Jfnaflomofium  effeBus . 

Etiara  hoc  natura:  praefidium  partim  fanguinis  per  venas  motum  adjuvat ,  & 
partim  celeritatem  ejus  frangit  .  Adjuvant  equidem  ,  &  potentius  quam  m  arte- 
riis .  In  venis  enim  fere  ubique  rami  ,  quibus  etiam  duarum  linearum  diameter 
eft,  truncos  vicinos  uniunt  (£)>  cum  in  arteriis  hx  anaftomofes  &  rariores  fint  > 
&  plerumque  minorum  ramorum  . 

Si  praterea  infigniffimam  facilitatem  expenderis  ,  qua  in  ommbus  noftns  ex- 
perimentis  fanguis  direclionem  fluenti  mutat  ,  adque  aliam  &  aliam  fedem  ten- 
dit,  uti  qua;que  expeditior  eft  ,  &  minorem  moto  fanguini  refiftentiam  obvertit , 
etiam  ob  hanc  rationem,  ab  anaftomofibus  venofum  fanguinem  magis  ,  quam  ar- 
teriofum  regi  confenties  . 

Denique  cum  fanguis  venofus  a  pondere  multo  magis  dirigatur  (c),  quam  qui- 
dem  arteriofus  humor ,  iterum  liquebit ,  magis  varium  &  mutabile  ejus  per  venas 
fiuentis  fanguinis  per  anaftomofes  iter  efife . 

Pone  nempe  quocunque  loco  ,  faciliorem  fanguinis  venofi  motum  ,  five  a  vul- 
nere,  five  a  depleto  abdomine  venam  cavam  liberante  ,  five  ab  inflato  pulmorie , 
five  a  fitu  depretTo  &  inciinato  faciei  ,  five  a  balneo  ,  five  ab  alia  quacunque 
caufa  demum  ea  facilitas  nata  fuerit  .  Eo  ergo  non  per  truncum  folum  venofum 
eo  ducentem  ,  fed  ab  omnibus  aliis  vicinis  venis  ,  cum  eo  trunco  communican- 
tibus,  fanguis  confluet  ,  etiam  contra  nativum  venofi  cruoris  iter  ,  eaque  pars 
corporis  venofum  fanguinem  uberrimum  ,  breviffimo  eo  tempore  recipiet  . 

Pone  contra  difficilius  aliquo  loco  iter  effe  fanguinis  venofi  ,  five  a  eoagulo  , 
five  a  cempreffione ,  five  ab  obftruclione  vifceris ,  five  a  fitu  altiori  ,  five  a  fri- 
gore  ei  parti  appiicato  ,  five  a  quacunque  aiia  caufa  ea  difficultas  orta  fuerit  , 
per  inverfam  prioris  propofitionis  ,  &  per  noftra  experimenta  ,  fugiet  {d)  eam 
partem  fanguis  venofus,  inque  vicinas  venas  ,  per  quamcunque  anaftomofin  ,  exi- 
tum  inveniet ,  donec  fedes  obftrucla  manebit  .  Ita  vidi  (  e )  ,  cum  vena  cava  ab- 
dominalis  medulla  polypofa  inferciretur  ,  ianguinem  venofum  de  inferiori  corpo- 
ris  parte  omnem  per  minutam  venulam  ,  ex  iliaca  in  fpermaticam  communican- 
tem,  viam  invenilfe ,  ut  ea  fperrnatica  non  valde  infra  legitimum  cavae  venasdia- 
metrum  lata  eiTet.  Ita  altera  vena  jugulari  iigata,  aut  utraque ,  -jugulares  externa* 
fanguinem  ad  cor  revehunt,  neque  caput  tumet  oculive  (  f  )  .  Cum  nunc  tx  fa* 
cilitates ,  &  difficultates  mille  modis  alia?  etTe  poiTint  ali&que  ,  intelligitur  ,  ve- 
nofum  fanguinem  certum  iter  non  tenere ,  {ed  aiio  &  alio  tendere  ,  quamcunque 
viam  inveniet  expeditiorem  .  Prono  homini  fanguis  de  cerebri  finibus  in  faciem 
exiliet  ,  fupino  fanguis  in  cerebrum  de  jugulari  vena  regurgitabit  ,  femina>  gra- 
vida»  fanguis  in  venis  infra  iliacarum  divifionem  morabitur  ,  uterique  truncos 
diftendet  ,  infpiranti  in  collo  colligetur  &  in  capite  ,  hifque  caufis  remotis  ho- 
rum  fient  contraria  . 

Ab  his  caufis  haclenus  fanguinis  venofi  circuitus  adjuvabitur  ,  quod  multis  et- 
iam  venis  magnifve  obftrucris  &  compreflis  3  abfque  magno  incommodo  vivatur , 

G  g     2  &  ju- 


(a)  L.  IV.  p.  a8o.  (d)  Ibid.  Exp.  ni.  113. 135, 181. 

(b)  L.  II    p.  91.  (e)  Opufcul.  patholog.  obf.  19. 

^c)  Second  Mem.  fur  le  mour.  d«  fang.  p.  339,         (f}  Nuck  defenf,  duft.  aquofor.  p.  14. 


^6  LIB.  VI.  SECT.  IV.  SANGUTNIS  PER  VENAS 

&  jugulari  interna  canis  utraque  ligata  ,  &  refe&a  ,  abfque  ullo  fymptomate  ca- 
nis,  &  in  vetufto  exemplo  (g)  fupervixerit  ,  &  in  noftro  (b).  Hinc  etiam  fit  , 
ut  paiTim  vena  ligata  ,  vinculum  inter  (/')  &  radiculas  fuas  ,  minime  intume- 
fcat ,  neque  cor  inter  &  linum  inaniatur  ,  quod  per  communicantes  venas  fan- 
guis  alio  feratur  .  Inde  fit  etiam  ,  ut  cute  refrigerata  fanguis  facillime  in  vafa 
profunda  fe  recipiat  ,  periculumque  devitet  coagulationis  ,  &  qua»  alia  ex  facili 
liac  fanguinis  in  novas  vias  avocatione  fequuntur. 

Haclenus  tamen  circuitui  fanguinis  ,  &  velocitati  venofi  cruoris  anaftomofes 
obfunt  (k)  ,  quod  contraria  fanguinis  fluenta  fibi  obfiftant ,  &  fe  morentur,  vi- 
ciflfimque  fuam  fibi  celeritatem  deftruant  ( /  )  ,  ufque  dum  torrens  alter  ,  fupera- 
to  altero  folus  obtineat  (  m  ) .  Poteft  autem  aliquamdiu  fanguis  librari  (w)  ,  & 
ofcillatione  alterna  ita  moveri  ,  ut  nihil  promoveatur .  lifdem  proculdubio  ana- 
ftomofibus  (o),  licet  non  folis  ,  fanguinis  venofi  in  motu  mira  inconftantia  debe- 
tur^  quse  utique  reditum  in  cor  mire  moratur  • 

§.  XI II.  Qua  caufa  fanguinem  venofum  retardent , 

Fritlio . 

Harum  caufarum  aliquac  a  venis  abfunt  ,  arteriis  fere  propriac .  Huc  plicas  nu- 
mero,  quse  multo  in  venis ,  quarn  in  arteriis  infrequentiores  funt ,  etiam  quando 
a  profeclcris  manu  febo  fupra  naturalem  mediocritatem  diftentas  fuerunt. 

Frictio  etiam  minor  eft  ,  tum  quod  celeritate  minore  fanguis  venofus  feratur 
(/>),  tum  quod  ampliores  pro  fanguinis  portione  fint,  quam  arterias ,  atque  adeo 
multo  p'ures  globuli  medium  per  lumen  incedant ,  pauciores  parietes  radant  (q). 
Eaque  differentia  non  exigua  eft  ,  cum  venae  fodalrbus  arteriis  plus  duplo  am- 
pliores  efle  foleant  (  r  )  .  ^olent  etiam  pro  caufis  minoris  friclionis  adducere  ? 
tum  quod  fanguis  venofus  praecedens  fanguinem  fequentem  non  moretur,  ut  qui 
celerius  fequente  feratur  (  s  )  :  tum  quod  vena  quasiibet  perpetuo  eundo  amplior 
reddatur  ,  conique  fit  fimilis  ,  cujus  bafis  in  corde  eft ,  unde  iterum  fieri  perfua- 
dentur  ,  ut  fanguis  venofus  continuo  minorem  in  parietes  impreffionem  faciat  , 
quo  cordi  propior  eft  ,  proque  eadem  portione  plures  globuli  inoffenfi  per  iibe- 
ium  lumen  fluant  ( i ) .  Inde  credunt  fieri ,  ut  nullas  in  venis  obftructiones  nafcan- 
tur.  Utramque  caufam  minoris  friclionis   accuratius  oportet  examinare . 

Sanguinem  venofum  anteriorem  fequenti  refiftere  manifeftum  efl,  tum  quod 
continuum  per  venas  fluentum  fibi  continuetur  ,  &  manifefto  antecedentes  colu» 
mnx  a  fequentibus  trudantur  :  tum  quod  ad  incifaz  venss  vulnus  fanguis  accele- 
rato  motu  feratur  ,  unice  proculdubio  ,  in  venis  non  contraclilibus  ,  aque  morte 
aut  refeclo  animalis  corde  ,  quia  anterior  unda  vulnerique  proxima  in  fedem ,  de 

qua 


(g)  Bineh  t.  4.  f>.  309.  conf.  p.  305.  (o)  Exp.  115.  137. 

(h)  Second  Mem.    fur   le    mouv,   du   fang,  Exp.  (p)  P.  125 

«3.  114.  (q)  lbid. 

(i)  Obf.in.   &c.  (O  L.   II.  p.  89. 

(k)  Ut  in  arttriis  p.  191.  (s)  Boerbaave  ad  n.  sil.  160.  161. 

(1)  Vide  vcnoforuni  torrentium  pugnas  Exp.  137.  (t)  Muffchenbroeck  efTay;  de  phyfique  p.3?a.  In- 

(m)  Exp.   65.  53.  95.  J13.  «.9.  ftitut.  phyfic.  p.  316.    Ob  eam    caufam    pulfum  a 

(n)  Exp.  131    137.  191.  Ji9.  133.    in   ramo  ana-  venis  abgffc  olim  Guilieimus  Cole  de  fetret.  p.  107. 
ilc-motico  ,   conf.  Ant.  de  Heyde  obf.  85. 


MOTUSPROGRESSIVUS.  i?7 

qua  refiftentia  fublata  eft ,  exit ,  locumque  facit  undis  infequentibus ,  quarum  pref- 
fio  tanto  majorem  efFeclum  edk,  quanto  minorem  refiftentiam  invenit .  Sed  etiarri 
oculorum  teftimonio  de  refiftentia  eonftat ,  quam  fanguis  truncorum  ramorum  fan- 
guini  opponit  (**)• 

Porro  ,  uti  arteria»  non  vere  conrce  convergunt  (*) ,  rta  neque  venae  vere  co- 
nice  divergunt  .  Non  tota  venarunr  univerfitas ,  cum  ea  ,  ad  venas  cavas  com- 
parata,  non  vertex,  fed  bafis  coni  fit  (y).  Non  duaj  vena*  comparata?  cum  fuo 
trunco,  in  quem  conveniunt,  nam  etiam  ifta3  dux  vena»  fuo  trunco  potius  am- 
pliorfs  funt  (^).  Non  unica  vena,  abfque  ramis  confiderata  .  Vena?  enim  longe 
abfque  manifefto  ramorum  augmento  produd*,  &  ipfas  cylindrics  funt  ,  &  quas- 
libet  vena  inrer  duos  ramos  asque  ampla  eft,  tuncque  demum  amplior  redditur, 
quando  a  novo  ramo  au&a  eft .  Verum  tunc  res  redit  ad  lumen  trunci  minus  lu- 
mine  ramorum . 

Si  non  vera  caufa  eft ,.  neque  effeflus  veri  erunt .  Venas  obftrui  certum  eft ,  cer- 
tum  eft  inturaefcere ,  &  enormiter  quidem  fe  ipfis  majores  reddi ,  multo  ,  quarn 
in  arteriis  ,  evidentius.  Obftruclas  vidi  aliquoties  coaclo  fanguine ,  qui  in  polypo- 
fas  fibrillas  coiverat  (a).  Vidit  Bontius  (b)  &  repetiit  Blancardus  (b*)  ,_  cavarn 
venam  materie  adipofa  plenam ,  &  duplo  ampliorem,  quam  oportebat .  Vidiuteri 
venas  omnes  obftruclas ,  pene  folidas,  coaclo  duroque  fanguine  plenas. 

Sed  vulgathTrmum  eft ,  venas  fupra  modum  dilatari  ,  argumento  haeTenus  ob- 
ftruclas  effe  ,  ut  acceptum  fanguinem  nequeant  emittere  .  Intumefcunt  in  utero 
gravido,  in  fpermaticis  (c)  vafis  per  farcocelen  &  varicocelen  ,  in  hydropicorum 
abdomine  (//),  in  fcirrhis  vifcerum  (  ha>c  evidenter  )  ,  in  phlegmone  denique  , 
magis  quam  arteria?  (e),  &  a  fpafmis  (f)  in  morbis  chronicis  in  univerfum  (<§}. 
In  tumoribus  cum  periodka  fanguinrs  erfufrone  vena?  turnrdiflfmas  (g*)  .  In  febre 
tertiana  intermittente  vena  portarum  turgidifiima  (§**)  .  Collari  adftriclo  conjun- 
&iva  rubet  (g***) .  In  pleuritide  rami  vense  fine  pari  varicofi  (§****)  .  Eo  major 
verO  hujus  phamomeni  vis  eft  pro  demonftranda  propofitione  noftra  ,  quo  magis 
his  obftrudionibus  venarumque  tumori  anaftomofes  refiftunt.   • 

§.  XIV.  *Alia  caufie, 

Ergo  de  ceteritate  m  minimis  venalisr  fuperftire  demit  afiqoidfriclio,  qua*  nos 
penitus  ad  parietes  venofos  nulla  eft  ;  demit  refiftentia  fanguinis  anterioris  ,  de- 
iriit  etiam  pondus  .  Oftendi  per  manifeftiffima  experimenta  ( h  )  ,  m  venis  fan- 
guinem  adeo  potenter  a  fua  gravitate  regi,  ut  penitus  ceiTet  ad  cor  redire  ,  in- 
verfoque  fluento  verfus  fuas  radiculas  relabarur,  quam  primum  ita  animal  drfpo- 
»itur,  ut  cor  fuperiori  loco,  radiculas  nafcentium   venarum   imae   lint  .  Id  fi  ve- 

rum 


(u)  Second  Mem.  Exp.  137.  145.  tumor.  p.  14. 

00  L-   lh  '$•  38*  (f)  Quefnai  des  fievres  p.  au.  Matani  de  anea- 

(.y)  P.  83.  ryfm.  p.  110«  q.uorum  uterque  fpafmos  accufat . 

vO  lbl  (g)  Sanguinem    in    venis    congregant    Boerbaave 

Ca)  Opufcul.  pathof.  obf.  t$  iOy  Prax.  Med.  T.  I.  p.   98. 

(b)  Medic.   Ind  (g*)  Anonym.  de  febr.  intermitt.  p.  5t. 
Cb«)  ChLrurg.  p.  43,1.  (g««\  idem  p.  1x9 

(c)  In  gravida  obf.  of  a  Societ.  at  Edimb.  p.413..  (g**  )  Camerar.  ophthalm.  vener. 
4«4«                             ,                      *.  (g****)  Lancif.  &e  ea  vena  p.  86. 

(d)  Salz.mann  mir.  abfceff.   hifton  Ptj/t r  de  ovar.  (h;  Seccmd  Mem.    fur    le  mouv.    du   faa^.  exp. 

V*?ti       .r  %0*°  1Q*'  io9'  *n'  aj8«  *1J*  Ccnf'  L'  in'  ?•  »37> 

(e)  Francifcus  de  Sauvagts  de  pulfu  p.17.  theor. 


233  LIB.  VL  SECT.  IV.  SANGUINTS  PER  VENAS 

rum  eft,  facile  intelligitur  ,  plurimum  de  celeritate  redeuntium  venarum  fere  in 
toto  corpore  decedere  :  quamdiu  quidem  homo  fedet ,  in  vena  cava  inferiori ,  ve- 
i?a  fine  pari,  venis  humeralibus  &  brachialibus,  venis  inteftioorum  craflbrum ,  8c 
fere  tenuium ,  venis  hepatis  bene  multis,  venis  partium  pelvi  contentarum  ,  ve- 
nis  pulmonis  bene  multis :  quando  ftat ,  etiam  in  tibise  venis ;  quando  decumbit, 
rjn  venis  dorfi,  quarum  deleto  inotu  gangrama  nafcitur  .  Ut  omnino  non  mirum 
ik,  abfque  motus  mufculorum  auxiliatrice  potentia  facillime  hominibus  diunus 
ilantibus  in  eruribus  varices  nafci ,  pedefque  tumere  (/)  ,  .&  abdomen  fanguine  re- 
pieri  ,  &  haeniorrhoides  intumefcere  (k) . 

Solas  fere  vena:  capitis  pondere  #in  homine  adjuvantur ,  non  ita  In  anlmalibns, 
•eaque  certe  ■opporturiirate  indigeht  ,  ut  cerebrum  fajphTime  congefto  arteriofo 
ianguine  obrutum  ,  nullo  fere  mufculorum  auxilio  adjutas,  expedite  depleant .  Ne- 
mo  ignorat,  quam  intolerabilis  fitus  fupinus  fit ,  cui  vel  paulo  plus  fanguinis  in 
~vafis  ejufve  motus  celerior  eft.  Nempe  eo  in  fitu  fanguis  arteriofus  .,  ponderis 
refiftentia  fublata ,  celerius  in  cerebrum  irruit ,  &.  ^venofus  fanguis  ,  fublata  auxi- 
liatrice  gravitatis  vi ,  tardius  redit. 

Tot  autem  a  eaufis  cum  fanguinis  venofi  velocitas  mutetur  ,  &  cum  ex  cau- 
fz  adeo  fubito  nafcantur  atque  evanefcant ,  pondus  potiflimum  ,  mufculofus  mo- 
tus  &  refpiratio ,  cum  porro  esdem  caufe  in  fanguinem  arteriofum  (/)  multo 
ininus  imperium  habeant,  non  mirum  videri  debet,  velocitatem  venofi  cruoris  , 
anulto  quam  arteriofi  incertiorem  efle,  &  modo  iente  per  venas  fanguinem  flue- 
re  (w),  quando  caufe  tardantes  operantur,  modo  celeriter  ,  cmando  accelerantes 
caufaz.prsevalent,, 

'§.  XV.  Menfura  celerhatis  qua  fanguis  per  *uenas  redh . 

Celeriter  fanguinem  in  magnis  venis  moveri ,  vel  vena?  in  fano  homine  incl- 
fio  demonftrat,  de  qua  ,  etiam  mediocri ,  pene  arteriofo  faltu  fanguis  falit  (»)• 
Maxima  vi  fanguinem  ex  vena  umbilicali  profilire  vidit  ,  qui  ex  placenta  redi- 
bat  Cl.  Denys  (n*) .  Sed  menfuram  celeritatis  aliqui  abjblute  ,  ut  vocant  ,  tenta- 
runt  definire,  ut  iter  metirentur  ,  quod  fanguis  in  vena  intra  datum  tempus  ab- 
folvit.  Alii  unice  rationem  celeritatis  in  venis  ad  fodalium  arteriarum  velocita- 
tem  quaefiverunt.  Faci-le  vero  intelligitur  ,  haclenus  poffe  arterias  venafque  focias 
vocari ,  8c  earum  celeritates  comparari ,  quod  perinde  in  minimis  venulis  mini- 
mifque  arteriolis  ea  celeritas  minima  in  mediocribus  ramis  utriufque  generis  & 
ipfa  mediocris  ,  in  maximis  truncis  iterum  maxima  fit.  In  arteriis  enim  ,  uti  a 
corde  recedunt,  ita  velocitates.minui  (o),  in  venis,  uti  ad  cor  propius  accedunt, 
jta  augeri  vidimus  (/>).  Quando  vero  abfoluta  velocitas  qua?ritur  ,  utique  adden- 
dus  eft  vens  truncus .,  in  quo  -experimentum  captum  eft,  cum  inventain  brachio 
celeritas  neque  de  vena  cava  vera  fit ,  neque  de  vena  in  digito  nafcente. 

Ergo  in  abfolutam  quidem  celeritatem  inquifiturus  Joannes  Tabor  venam  val- 
vulofam  brachii  digito  compreflit  ,  iterumque  laxavit  ,  ita  vidit  a  valvula  ad 
valvulam  ,  pollicis  fpatium  intra  pulfus  tempufculum  a  fanguine  venofo  per- 
curri  (^),  nimis  certe  parvis  cakuiis  ufus  .   Etfi  enim  vix  certa   fatis  ejufmodi 

tem- 


CO  ^n  typographis..   .  (n)  Linden  Seled.  med.  p.  579. 

(k}  Ha  etiam  in  fedentibus .  (n*)  frosdmefteer  p.  273. 

(0  De  pondere  p.  140    de  mufculis  p.  152.  (o)  P.  133. 

(m)  Quefnai    oecon.    anim.    p.   2JJ.    ed.    vet.  &  (p)  P.   21^ 

ed.  n.  T.  III.  p.  425.  426.  (q)  Exerc  Mcd.  $.  114. 


MOTUS    PROGRESSIVUS.  239 

fempufcula  definiuntur  ,  multo  tamen  majus    fpatium   in  brachia  abfolvr  vidi  , 
dum  vocem  duarum  fyllabarum  pronuntiabam .  .  ,  _ 

Eadem  fere  celeritaterrt  in  venam  cavam  tranftuht  Jacobus  Jurin  ,  ejutque 
fanguinis  momentum  comparavit  duodecim  libris  ,  infra  fecundum  minutum  pec 
unciam  motis  (r)  .  Idem  in  pulmone  minus  momentum  fecit  ,  ut  cekntas  ea- 
dem  pondus  motum  quadruplo  minus  foret .  Ex  his  quidem  menfuns  celeritas 
fanguinis  venofi  ,  ad  mediocrem  fanguinis-  artenofi  celeritatem,  fere  iubtnpla 
fieret  (s).  .  .  . .  .  r 

Longe  alias  menfuras  alii  propofuerunt  .  Fuerunr  CI.  vin  CO,qui  artenoli 
fanguinis  momentum  tamquam  vivum  motum  ,  ex  celentatis  quadrato  in  mat- 
fam  dudo  ajftimarunt  ,  venofi  ,  tamquam  a  mortua  preffione  acli ,  ex  velocitate 
fimplici  ,  in  eamdem  maflam  dufta ,  Verum  .fi  utriufque  motus  caufa  m  corde 
(«)  eft,  non  poterit  alia  in.  venofa,  quam  in  arteriofa  celeritate  deftnienda  men- 
fura  adhiberi  t,  ,  . 

Deinde  Jacobi  Keil  calculos  omittimus ,  enormirer  in  privilegiis  artenofi  fangui- 
nis  liberalis  viri.-  quem  fi  fequeremur,  fanguis  in  venarum  capillarium  ad  portas 
pertinentibus  ramulis  14613«  (*)  lentius  quam  in  arteria  mefentenca  flueret ,  & 
intra  minutum  primum  vix  fupra  lineam  decimalem  ,  inque  hora  non  fupra  fex 
pollices  percurreret,  etiam  fi  eeleritatem  arterice  mefentericse  aortar  velocitati  pa- 
rem  faceres.  Idem  tamen  vir  Cl.  in  arteria  venaque  locia  effluxus  reperit  efife  uti 
15  &  6,  &  valde  probabilem  certe  rationem  invenit  (y  )  r 

CI.  Collega  nofter  Stephanus  Hales  ex  faltu  fanguinis;  de  carotide  furfum  pulfi  , 
cum  faltu  de  vena  jugulari  comparato,  utramque  velocitatem  metiri  maluit ,  re- 
peritque  ,  cum  ex  carotide  faltus  foret  pedum  quinque  &  unciarum  totidem,  iti. 
vena  fodali  tredecuplo  fere  minorem,  &  quinque  fereunciarum  cum  dimidia  fuif- 
fe  (^).  Verum  fakus  quidem  de  vena  plurimum  a  laxitate  ejus  vafis  minuitur  ,. 
quod  fanguini  magis  cedit,  &  celeritatis  portionem  in  dilatationem  fuam  confU- 
mit ,  cum  arterla?  rirmitas  columnam  fanguineam  contineat.  Non  dubium  eft  ,. 
qui#  de  metallica  cylindro  aqua  altius,  quam  de  membranacea  profiliat* 

Mihi  quidem  res  multo  fimplicior  videtur.  In  fodalibus  arteriarum  venis  fan- 
guinem  in  ea  fere  ratione  lentius  fluere  reperi ,  quae  inverja  eft  Iuminum  ,  pau- 
lo  minor  nempe  quam  fubdupla  (^).  In  venis  cavis  cordi  immiilis  non.  dubiurri 
eft  ,  quin  ea  ratio  legitima  fit/Neque  enim  ,  ut  ad  fimpliciora  unius  ventriculi 
corda  calculum  referamus  9  quidquam  aorta  educere  poteft,  quod  a  venis  cavis 
non  accepit  .  Si  ergo  per  eas  venas  fanguis  lenrius  fluit  ,  deber  is  lentor  accu- 
rate  per  venarum  majus  lumen  compenfari  ,  &  fi  ratio  ientoris  major  foret  , 
quam  inverfa  luminum  ratio,  minorem  certe  copiam  aorta  acciperet ,  &  cum  ea 
differentia  fingulis  puifibus  repeteretur  ,  intra  breve  tempus  ficca  foret  .  Quare 
ut  celeritatem  in  nafcente  aorta  ,  cum  celeritate  in  venis  cavis  comparemus ,, 
fufficit  comparaffe  lumina  .  Si  ea  ratio  eft  u  ad  9  aut  10677  ad  91027  (b)  ,  ce- 
leritas  venofi  fanguinis  ad  arteriofum  erit  uti  81  ad  121,  Si  rationes  funt  2  ad:  1 
ut  apud  Tahorum  (c)  ,  motus  per  eam  venam  accurate  duplo  lentior  erit  ,  quain 

per 


(r)  Diflert.  p.  48.  (z)  Htevnaftat.-  f.  *7-  5  5- 

Cs)  Si  menfuram  infra  diftam  recipimus  .  (a)  Second  Mem.  fur  le  mouv.  d'a  fan^r.  exp.U4<» 
(t)  Kruger    phyfiologie     n.    na.    feqq.    Nicolaunv     comp.  cum  ji8. 

pul&hlage  .  (b)  Samorin   obf.    anar.    c.  ?.    n.    3-  reformatis 

(.u;  P.  ii6.  numeris ,  qui  vitio  laborant  - 

Cx)  De  fecretione  p.  93.  Qo),  P.  106* 
(y)  De  vi  cordis-  p;  %%.  Jurin  dif£  p.  4^ 


24o  LIB.  VI.  SECT.  IV.  SANGUINTS  PER  VENAS 

£ep  aortarn.  Si  rationes  Iuminum  funt  uti  3476  &  8 177,  qua?  ex  Wtntrmghafnia^ 
ms  menfuns  fequitur  (d) ,  celentas  aorta:  ent  fere  ut  82  ,  venas  cava?  ut  f  <  mi- 
nor  ergo  quam  fubdupla  (1).  Si  ex  menfuris  Cl.  5o/^er  (e)  aorta  luminumcon 
junclorum  uniufque  cavae  fubtnpla  eft,  celeritas  inverfa  cavarum  venarum  &  ipfa 
fubtnpla  erit .  Si  ex  meis  menfuns  conjunda  venarum  cavarum  Iumina  ad  aortam 
funt  uti  50^0  ad  1600,  iterum  celentas  in  vena  cava  aliquanto  maior  quam  fub- 
dupla  ent.  Diametros  enim  reperi  in  vena  cava  fuperiori  m  in  inferiori  s7  m 
aorta  ad  cor  40.  cent.  poll.  Si ,  ut  in  alio  exemplo  vidi ,  conjuncla  lumina  vena- 
rum  ad  aortae  lumen  fuerunt  uri  24  ad  9.  tunc  velocitas  venofa  ad  arterioftni 
erit  uti  9  ad  24.  Supra  eam  menfuram  differentia  non  multum  evagari  po'eft  , 
cum  praterea  venjB  a  cera  longe  magisfuper  nativum  modulum  diftendanturquam 
arteruE,  eafque  in  vita  minores  effe  probabile  fiat. 

Onimno  ergo  non  penlitatis  rebus  nuper.  CL  viro  excidit,  fanguini  ad  cor  re- 
deunti  vix  decimam  partem  momenti  fupereffe,  quod  in  aortam  exiit ,  &  novem 
decimas  ejus  momenti  m  tranfitu  per  cor  &  pulmones  acquiri  (/).  Nam  momen- 
tum  utnufque  fanguinis,  perfetfe  idem  eft,  cum  tanto  pius  in  cava  fit  fanguinis* 
«juanto  minor  celentas  eft. 

§.  XVI.  Quo  tempore  fanguis  clrculum  majorem  abfolvat . 

.mm  Continuo  poftquam  fanguinis  major  circuitus  ex  corde  in  ultimas  arterias,  ex 
ns  per  venas  m  cor  inventus  fuit  ,  multum  eft  difputatum ,  quo  tempore  uni- 
verfus  mms  eum  circulum  abfoivat .  Plerique  prioris  fseculi  au&ores  fimpliciC 
iima  methpdo  funt  ufi .  JEftimarunt  maflTam  fanguineam ,  tot  iiferis ;  deinde  un- 
dam  languinis  uno  pulfu  de  corde  exprem  ad  drachmas  appenderunt  ,  pulfus  in 
iiora  numerarunt  ,  invenerunt  tot  uncias  intra  horam  ex  corde  exire,  effe  vero 
m  tota  vaforum  univerfkate  non  fupra  eas  libras,  quas  ab  initio  pofuerunt,  to- 
ties  ergo  m  hora  eas  libras  omnes  per  cor  cireumire  debuiffe,  ut  effet ,  unde  id 
organum  tot  drachmas  8c  uncias  in  ea  hora  expelleret  :  in  ea  ergo  parte  h©ra* 
copiam  fanguinis  a^quaLem  toti  fanguiBea3  maffe»  per  cor,  univerfumque  corpus 
circumiviffe.  r 

1  rimus  ergo  Hawehs  ,  cujus  e  re  erat  oftendiffe,  non  abfque  redeunte  ex  ar- 
terns  fanguine  cor  eam  penum  accepturum  fuiffe  ,  quam  in  aortam  expendit  , 
tamen  m  magnorum  virorum  is  unus  fuit  modeftiffimus ,  ejufmodi  calculum  in- 
itjtuit  ,  qui  longe  minus  fibi  faveret  ,  quam  res  ipfa  favet .  Pofuit  adeo  pulfus 
in  hora^ 2-000  ,  qui  fint  4500.  Sangukus  vero  drachmas  tres  in  aortam  projici 
idem  pofuit  ,  cum  dux  uncis  projiciantur  &  ultra  .  Inde  confec.it,  unciam  ta- 
men  mtra  boram  plus  fanguinis  per  cor  circumire  ,  quam  in  totius  corporis  va- 
iis  reperiatur  (  g  )  ,  nempe  libras  fere  50.  In  poflhumis  fchedis  Idem  bls  in  hora 
circuitum  apfolvi  reliquit.  Idem  veriores  nu-meros  minime  ignoravit ,  etfi  maluk 
minus  propitns  uti  (b). 

Inde  Joannes  W/ilaus  pro  unda  fanguinis  de  corde  expuIG  unicum  fcrupulum 
iumiit.j  de  induftna  parcior,  pullufque  iterum  bis  mUIe  (Q. 


00  k.  c.  Exp.  33.    in  bruto  animale  ;    fed  ve-  riofi  . 
r-am    cavam    fuperiorem    nimis  grandan    facit»  &  (e';  Phyfiolog.  p.  7J. 

aorta  maiorem  ,  qua  minor  fit .  (f)  Wbftfi  pfeyfiolog.  eff.  p.  34- 

V,   In  fano  homine  fanguis  de  vena  incifa  faliit  Cg5  De  motu  cordis  dilT  I.  p.  88. 

ad   is     lmeas  ,    in  febrje  ad  30.  40.  48.  &   55.  de-  (h)  Apud  Bircb  t.4    P  53 S- 

muin^hneas  Frairiot.    vir.    vital.    Quare    fanguinis  (i)   APucl  T    Bartbolinum   in  anatomes  poflcricri 

venci  vira  tacit  fubduodecupkm  vis  fanguinis  arte-  «ditione  :  .Exercit.  I.  p.  773, 


MOTUS    PROCRESSIVUS.  241 

Vopifcv.s  Fottunatus  Plempius ,  jam  confirmata  vi  veri  ,  pulfus  fecit  53^,  un- 
<fam  fanguinis  tamen  ad  decem  grana  iniquius  reftrinxit  ,  maflam  fanguinis  po- 
fuit  30  librarum,  ita  perfeclus  circuitus    intra    horas   tres   &  paulo  ultra  abfolvi- 

*ur  (*•).  .  .     .  ,  r 

Guemerus  Rolfink  pulfus  4420  numeravit  ,  undam  fangumis  lterum  ad  fcrupu- 
lum  dimidium  seftimavit ,  libras  fanguinis  totidem  ac  Piempms  ,  ita  unica  intra 
decem  ftre  horas  circulatio  conficitur  (  /  ) . 

Ricbardus  Lovver  undam  fanguinis  de  corde  expulfi  reclius  ad  uncias  duas 
ouxit ,  pulfus  itlos  parciores  bis^milte  retihu.it  ,  libras  fanguinis  fumpfit  25.  Ita 
totus  fanguis  intra  tredecimam  hora?  partem  circulum  fuum  perficit  (m).J.  Go* 
dofredus  Bei-ger  undam  .uncia-lem  fecit  ,  libras  fanguinis  fedecim  ,  pulfus  3500  ; 
ita  univerfus  fanguis  intra  horam  trigefies  per  cor,  unde  exiit ,  redit  (  n).  Joan* 
ves  Floyer  ,  cum  undam  priori  sequalem  ,  pjifus  4200,  fanguinis  libras  13  fa- 
ceret ,  reperit  circuitus  imra  horas  viginti  (0)  .  Ex  facobl  Keilii  (p)  calculis  , 
ii  uncialem  iterum  undam  ,  pulfus  4500,  fed  hominis  pondus  fexaginta  librarum 
pofueris  ,  ita  tantum  fanguinis  intra  36  minuta  prima  circuium  obibit,  quantum 
corporis  pondus  *ft,  &  intra  iS  minuta,  fi  duas ,  ut  quidem  verius  fumeres,  un- 
cias  fuamasu  foannes  Tabor  vlibras  -fatfgumis  i<5  numerat  ,  pulfus  feptuaginta ,  un- 
<iam  pondece  granorum  1-500  *  ita  univerfus  fanguis  ckcuium  in  53  minutis  ab- 
folvit  (q).  Denique  Stephanus  Hales  in  cane  52  libras  pendente  ,  reliquis  fere 
•cum  Keilio  seftimatis,  reperit  circulum  intra  12  fere  minuta  perfici  (r),  a  copia 
fanguinis  % oti  animaii  scquali .  Piufculos  alios  calculos  Bartholinus  (  s  )  coilegit . 

Multa  in  hujufmodi  cakulis  defiderari ,  facillime  apparet  .  Ipfe  princeps  Har- 
veius  monuit  (t)  fanguinem  alias  celerius  ,  tardius^  alias  per  cor  trajici  ,  neque 
adeo  aut  in  omni  homine  ,  aut  in  omnibus  hominis  -partibus  ,  conftante  aliquo 
tempore  circulum  fanguineum  abfolvi  (u) .  Inde  Nicolaus  For.tanus  notavit ,  alias 
<:orporis  animaiis  partes  cordi  propiores  affidere,  alias  longiori  i-ntervallo  diftare  3 
ntque  acleo  per  iilas  quidem  circuitum  fanguinis  minori  tempore  abfolutum  iri  , 
per  alias  remotiores  tardkis  (*)..  Simiiia  &  Keilii  monita  (mt  (jO,  &  Scbelbam- 
raeri ,  &  Boerbaavii  (^),  &  Schr-eibevi  (a),  ck  Stabelini  (b)  .  Nuper  etiam  CI. 
■de  Sauvages  conjedura  non  improbabili  reperit,  per  vifcera  i-n  dato  tempore  plus 
fanguinis  trajici ,  laxioremque  viam ,  per  mufculos  difficiliorem  ,  &  iter  tardius  , 
tum  aquae  parum  ex  arteriis  in  venas  iis  quidem  in  partibus  tranfire  perfuade- 
retur  (c).  r* ;'' 

Ego  quidem  utique ,  cum  ceram  fere  ubique  in  corpore  humano  facile  circu- 
ium  obire  reperirem  P  difflcilius  tamen  vidi  .  iter  fuum  relegere  in  -glandulis,  in 
membranis,  facilius  in  renibus  ,  vense  portarum  fyftemate  ,  pulmonibus  ,  cere- 
bro  ,  facile  certe  etiam  in  artubus  .  Deinde  ,  cum  vivorum  animalium  phcgnome- 
na  fpecularer,  certo  vidi  ,  fanguinem  aliis  in  partibus  animaiis  quicfcere  (  d  )  , 
Haller  Phyjloio°.  Tom.  JL  H  h  aut 

1  -      ■     -  ^-* ~ —- — ~ —       *                            f  ~~=»««« 

C^)  Fundam.  Medic.    p.  115.    Ex  calculis  certe         (t)  P.  91. 

ita  fequitur.  (u")  P.  251. 

(1)  Ex  calculo  difT.  anat.  p.  84^.  (x)  rn  refalii  epUomen  p.  15. 

OrO  P.  378.  ed.  belg.  Confentit  Mcrgagnus  Ad-  (y)  Anat.  Abridacnent.  p.  J40. 

verf.  Anat.  V    p.  »8-    "  (z")  Init.  rei  med.  n.  479-  &  t.  II.  p.  30^ 

(n")  De  natur.  human.  p.  111.  {a)  In   atmag. 

(0)  ln  phyficians  pulfwatch.  (b)  De  pulf.  p.  17. 

(p)  Apud  Haies  p  39.  (c)  tVemoir.   de  1'  Acad    de  Berlin  1755.  P-  49» 

(q)  L.  c.  p.  117,  ^d)  De  arteriis  .-  Second    niouvement  ,     exp.  6a. 

(r)  hamsflat.  p.  39.  6;.  68.  dg.  71.    7».  73    81.    8i.   90.  93.  de    venis 

CO  L-  c-  P    376-  exp.  119.  iia.  IJ3.  125.  ia8.  ix^.  jja.  137, 


242  LIB.  VI  SECT.  IV.  SANGUINIS  PER  VENAS 

aut  lente  labi ,  aut  inverfo  &  natura  contrario  ordine  moveri  ,  dum  in  aliis  ejufc 
dem  menfenterii  fedibus ,  aut  aliis  ejufdem  fedis  vafculis  libere  ,  &  legitime  cir» 
cuitum  obibat  .  Frigora  certarum  partium  ?  dum  alise  calent ,  pallorque  febrilis 
(f),  &  inflammationes,  atque  pulfatioaes  fmgularium  artuum  ,  fimilem  m  homi» 
nis  -  afis  inaeoualitatern  demonftrant . 

Porro  oportebit  de  hac  quaeftione  removere  peculiares  certorurn  humorum  cir- 
cuirus ,  adipis ,  vaporls  cellularum  minimarum  ,  medullse  ,  bilis  ,  exhalationum 
variarum  ,  qui  quidem  humores  omnes  de  fan^uine  veniunt  ,  inque  fanguinem  , 
fed  diverfiffimis  periodis,  redeunt.  Deinde  ponendum  eft  fmguinem  omnem,  qut 
de  corde  exiit  ,  in  cor  eadem  copia  redire  ,  neque  ufquam  elabi  .  Sed  neque  ira 
fingularum  corporis  parrieukrum  celeritates  proprias  defcendr  ,  neque  cordis ,  aut 
pecloris ,  aut  capitis  velocior  circuitus,  a  pedum  lentiori  circuitu  feparari  poteft. 

His  ergo  quafi  nodis  fepofitis  ,  &  quaeftione  ad  fimpficitatem  revocata  ,  ha&e- 
nus  refponderi  poteft  „  Pofiris  ergo  fanguinis  libris  triginta  ,  numeratis  pulfibus 
4500,  unda  qu#  de  corde  finiftro  exit ,  ad  quinque  femuncias  sftimata  ,  exibunt 
de  corde  intra  horam  drachrnaj  90,  000  Sed  in  homine  funt  drachmsc  fanguinis 
3840,  erunt  adeo  intra  horaro  pleni  circuitus  -t-s\~0-  ftve  2.3  &  -jf-Jf  :  &  uni- 
cus  fanguiuis  de  corde  finiftro  in  cor  dextrum  circuitus  abfolvetur  intra  minus 
quc.m  tria  minuta  prima  .  Inde  porro  fequitur  ,  fatis  magnam  tamen  in  minimis 
vafis  moram  effe.  Nam  fi  ceieritatem  a  corde  acceptam  faaguis  fervaret  ,  &  in- 
tra  minurum  primum  lolos  260  pollices  five  pedes  21  percurreret  ,  qui  modeftus 
Francijci  Bolffier  (f)  calculus  eft  ,  apparet  bis  vel  ter  m  minuto  fanguinem  de 
corde  percaput,  aut  pedes  in  cor  rediturum. 

§.  XVII.  Motus  venofus  perturbatus  * 

In  arteriarum  contemplatione  oftendimus  ,  quam  facile  &  fepe,  m  vivo  ani- 
rnaie ,  ex  debilitate  ,  aut  ob  vim  derivationis  ,  aut  aliis  ex  caufis  arteriarum  nio- 
tus  perturbetur.  Multo  incertior  venarum  motus  eft,  qui  a  pluribus  "caufis  (^)  , 
&  ab  omnibus  potentius  mutetur  (  h  )  .  In  venis  adeo  frequens  ,  &  facile  cum 
vita  &  fanitate  reconciliabilis  fanguinis  eft  retardatio  (*)>&  plena  demum  quies 
(£),  aut  vicilTim  nova  acceleratio  (/)  .Sed  neque  rara  eft  inverfio  motus ,  ut 
fanguis  venofus  ,  ad  fedem  minus  refiftentem  ,  aut  ad  inferiorem  fui  vafis  regi.o- 
nem,  aut  omnino  a  dcbilitate  contrario  duclu  fluat  ,  quam  quidem  a  natura 
fluere  juberur,  quae  eft  rootus  inverfio  (m)  ,  &  ipfa  cum  reftituto  motu  ad  cor 
reconciliabiiis  (n)  .   Sic  ab  obftaculo    quocunque  dudu  refugit  (0)  .    Iterum  vut- 

gatiffi- 


(e)  Scbfsibir  iWd.  (m)  Ibid.     Exp.    117.    119«    J4?«    15°.  *5*-  15*- 

CO  Mem.  de  Berlin  1755.  133.   154.  154*.  »55-   156-  *5t>   i58-  162.   164.  166. 

(2)  P.   138.  167.   169.  171.   174-  177-   *78-    *&>     l8J-  i84-   188. 

(h)  Conf.  n.  6.  7.  8. 14.  190.   192.  193.  198.  204.  105.  206.   208.  210.  s-i». 

C>)  Second    Mem.  fur    le  mouv.    da    fang.  Exp.  210.  223.  214.  225.  226.  229.  230.  231.  232.  234. 

*a9.  3  33-   139.  Leeuwenboeck  anat.  &  contempl-  p.  208. 

(k)  Ibid.  exp.  n5.  317.  119.   1.22.  124.125.119.  C")    IbiJ-  ExP-  1J7-    ll9-    154*-    ^55-    *j6-  i6<^> 

;3--   !54*-   J  55-    159-   160.  l53,    170.  173.    177.   178.  174.    177.  *79-    185-   109-    "<*•  al?' 

183    191    202.  233.  (p)  lbid.  Exp.   123.  135.  181.  r?9.  aij.  234-    ,: 

U)  £^p.   138.  135.  159.   160.  191,  &C. 


MOtUS    PfcOGRESSTVUS.  24? 

jSttlflirtuim  eft,  fanguinem  in  venis  contrariis  motibus  librari  (p)  atque  alrerno 
itinere  ad  cor,  aut  ad  partes  extremas  ferri ,  &  in  venarum  fyitemate  compofito 
demum  motu,  partim  legitimurn  iter  tenere,  partim  legitimo  contrarium  (7}. 
Cum  ofciilatione  pugna  contrariarum  columnarum  non  raro  conjurigitur  (r).Etiam 
hoc  non  rarum  eft/poft  banc  ofcilfationem  motum  naturalem  reftituiQ-),quando 
pugna  prasceffit ,  ev  qua  columna  fequens  naturale  fanguinis   iter    fuperior   exiit. 

Qua>  in  animalculis  fri^idi  fanguinis  vidi  ,  eorum  aliqua  manifefto  etiam  m 
homine  locum  hahent,  cum  nihil  m  natura  ejufmodi  animalium  fit  ,  quod  ea 
phafnomena  a  calidis  animalibus  avertat.  De  rerardatione  dubium  non  videtur  , 
quam  in  venis  mefentericis  animalis  manifefto  videas ,  cui  abdomen  apertum  eft. 
Quies  videtur  in  fubmerfis ,  fuffocatifque  loeum  habuifle  ,  &  quoties  neque  pul- 
fus  fupereft  ,  neque  refpiratio  (t )  .  Relapfum  fanguinis  venofi  in  minima  vide- 
fur  demonftrare  pudor ,  ruborque  genarum,  quem  arterias  vix  tantum  efficerent : 
diftentio  venarum  minimarum  inteftinalium  in  hepatis,  aut  ven*  ad  portas  ob-, 
ftruclione,  "hsemorrhoidum  in  primis  fiuxus  ,  quo  nihil  maaifeftius  eft  ,  indeque 
narum  obftruclorum  abdomininis  vifcerum  levamen ;  tum  venx  incifag  fubitus  ef- 
feclus  in  fufTocatis  &  fufpenfis  ,  quibus  fanguis  in  auricula  dextra  ,  vena  cava 
fuperiori ,  vena  jugulari ,  colleclus  per  vulnus  abducitur .  Relapfu  pofito  fequi  vi- 
detur  ofcillatio,  quamprimum  nempe  ,  in  exemplo  fanguis  ,  de  h^morrhoideis 
venis  in  legitimum  iter  redit,  atque  hepatis  viam  repetit  .  In  omni  etiam  ana- 
ftomofi ,  quoties  aliam  a  priori  direclionem  fanguis  adoptat  (u)  ofcillationem  prtE" 
ceffiffe  probabile  eft.. 

Obftruclionem ,  ut  pathoiogici  potius  argumenti,  omitto  ,  iaudaremque  pluri- 
mum  ejus  viri  laborem,  qui  confirmare  fufciperet  ,  quanta  venarum  in  obftru- 
clione,  &  inflammatione  pars  fit,  quos  ego  morbos  multo  facilius  crederem  expli- 
aari  poffe,  fi  omnino  non  in  arteriis  ,  multo  rarius  obftruclis ,  fed  in  veniseaufi 
mali  quasreretur  .(  u*  ) . 

§.  XVIir.    Savgsiinis  venofi  d  morte  motus . 

Paucis  hunc  abfque  corde  fanguinis  motum  tetigiffe  fufficiat  ,  qui  eodem  fere 
modo  in  veriis  (x)  fe  habet,  atque  in  arteriis  ,  &  abfque  ulla  cordis  impellente 
vi,  in  meis  experimentis  ad  26  (y)  ufque  minuta  prima  fuperfuit  ,  quando  lon- 
giffime.  Ejus  motus  caufae  funt  pondus  ( ^) ,  frigus  conftringens  (a)  ,  vis  deri- 
vationis  ( b ) ,  aer  de  cruore  expcditus  ( c  )  ,  vis  "demum  non  fatis  haclenus  co- 
gnita,  quam  ex  probahili  rationum  confenfu  ad   attraclionem   maffarum   (d)  coa- 

H  h     2  Qx 


(p)  Exp.117.   1*3'   1*5-   134-   ^37-   I41    »43-  '4^  (*)  Exp.   195.  196,  104    105.  io<5.   107,109,110 

154.  191.  118,  xxi.    x»x.  113,  124.    xx 5..    116.  117.  11*.   118.   120.   xxx.  ifti.  113.   114.   215.    216.  127 

aa9-   a33-  134-  12$.  129.   130.   132.  233.   134.   235. 

00    Exp.     137.  (y)     EXp.     j4<5      conf     112,.    225.     22<J.    Xip. 

00  Exp.  115.  134.  137.  141.  141.    Conf.  p    61,  &  (z-)  Exp.   20^.   x\6.   118.  121    124. 

Ant.  v.  Leevwen.bocck  contin.    arcanor    natur.  pag.  (aj  L.   IV,  pag.  339.  Sw.immerdam  de  refpir.  p. 

116.  Malfigbi  pofthum.  p.   92.  Hales    hsemaftat.  in  106, 

myt"10-  CW  Exp.    198.  104.   105.   205.   107.  110.  116   ftiS. 

Cs)  Exp.  12/7.  141.  aio.   22i-  iiT.   216.  228.  129.  131.   274. 

CO  Fufius  L.   VIII.  hxc  direntur.  (c)  Conf.  p.   155.  ij<5. 

rLP-  a35*      -..,,,               ,  (d)  ExP-  *l6-  zt7-  »14    "*•  ad  229.    tum  exp. 

Vu  ;  Huc  Quefnaf  de  la  faignee  ed.  nup.  p.  587.  197.  *15-  *i8.  xxx.  1x4.  115.  xjx.  134. 


^44        UB.  VI.  SECT.  IV  SANG.  PER  VENAS  MOTUS  PROGR. 

(X\  fanguinis  retuli .  Eum  raotum  vidi  naturale  iter  fecutum  (e)  effe  ,  aut  con- 
trarium  fuiffe  legitimi  (/),  aut  demum  ad  ofcillationem  pertinuiffe  (g)  .  Etiam 
per  vafa  lymphatica  lympha ,  &  per  laclea  chylum  a  morte  movetur  ,  curn  vul- 
gatiffimo  experimento  utrumque  vaforum  genus  &  plenum  appareat  ,  &  evane- 
icat.  Multum  etiam  lymphae  poft  mortem  de  incifo  vafe  lymphatico  ftuxifie- 
exemplum  novi . 


S    E    C    T    I    O 


V. 


PreJJio    lateralis  fanguinis  veno/i „ 

§.    I.    ^frgumenta    quibus    vejicitur  . 

"Ulti  nuperorum  aut  nullam  preffionem  in  venis  Iateralem  admiferunt ,  alfl 
.  exiguam.  Nullam  admifit  vir  III.  Petrus  v.  Muffcbenbroeck  (b)  ,  ob  eam- 
§ue  rem  nuilam  in  venis  medicamentorum  adlionem  agnovit  ,  cum  parietes  ne- 
i]ue  coptingant  ,  neque  adeo  irritent.'  Exiguam  ,  minoremque,  quam  arteriarum, 
sion  rejecit  Fr.  Boijjier  (/'),  obque  e^us  parvitatem  etiam  parietes  debiliores  effe 
©bfervavit  (k).  Rationem  procui  dubio  CI.  viri  in  dilatata  continuo  venas  diame- 
sro  quasfiverunt  (/). 

§.  II.  Confinnatur . 

Sed  facFIe  cfemonftratur ,  in  venis  omnino  preftaonem  lateralem  nihik>  obfcu» 
riorem  effe,  quam  in  arteriis  ,  perindeque  debilioribus  membranis  venofis  ada- 
ptatam  ,  ut  arteriofa  iiia  ad  robuftos  arteriarum  canales  .  Srquidem  columns  fan- 
guinis  venofi  continuo  in  anguftiorem  canaiem  ftipantur  (m)  ,  atque  adeo  plu- 
res  globulorum  ordines  in  parieres  nituntur,  &  prsterea  uti  motus  progreflfwus 
niinor  ,  ita  iateralis  preffio  major  eft  (n)  .  Ssd  etiam  dilatationes  venarum  liga- 
tarams  quam  arteriarum  evidentiores  funt  (0),  ut  in  vena  jugulari  aliifque  ix- 
pifTime  vidi ,  ea?  vero  dilatationes  preffionem  Iateralem  metiuntur  .  Conftantes 
etiam  yenarum  tumores  frequentiores  reperiuntur  (/>),&  ruptiones  a  parvis  cau- 
ils  minime  rara?  funt  (<jj.  Demum  in  vena*  fe&ione  ,  celeritas  nova  ,  qua  fan- 
guis  per  vuinu»  erumpit  ,  manifefto  eam  preffionem  demonftrat  (0  .    Npn  enim 

nova 


(e)  Exp.  196.  198.  »05.  210.  217.218.  110.  2z;„ 
115.  ad  130.  232.  ad  235.  Iri  cadavefe  fanguis  per 
vcnas  in  vafa  majora  movetur  Pscbiin  de  purgant. 
p.  484. 

(f)  Exp.  204.  105.  210.  117.  218.  221.  ad  226. 
329.  232.  234. 

(g)  Exp.   146.   122.  123.  225.  216.   129.  234. 
Ch)  Elero.    de  phyfic     p.   326.    J.  G.  Bsrger    de 

xr&tur.  hum-  p.  72.  R.  Jackfon    de  vense  feft.  p.  9. 
(0  MetB.  de  V  Acad.  de  Berlin  T.  XI.  p.  50. 
(k)  P.  53. 
(1)  Hinc  in  vafis  squae  latis   ,  ut  radii ,  preffio- 


nem  fateralem  locum  habere,  adrrnttic  Cl.  Boijfier 
1.  c.  p.  50.  Vernm  oftendim.Hs  p.  237.  omaes  ve- 
nas  efle  ejusmodi  .  Duftus  thoracicus  ,  cylindricris, 
intumefcit  Monroo  de  hydrope  p.  17. 18.  &c.  &  ure- 
ter  obftruclus  Rsmici  de  abfceff^  rpefont. 

(m)  P.  217. 

(n}  P.  163.  Jones  de  rnot.  rnufcul. 

Co)  L.  II.   P-  S6. 

Cp)   Ibid-   &  p.   340. 

(q)  P. 87. 

Ci)  Venas  ad  porras  in  homiwe ■  liypochoifdriaco 
tujnidiffiir.as  vicfit  ci.  Ueufiwd  precif.  p.  136. 


LIB.  n.  SECT.  V.  SANG.  PER  VENAS  MOTUS  LATER.  245 
nova  aliqua  caufa  per  vulnus  nafcirur  ,  qu<s  fanguinem  in  eam  fedem  urgeat  , 
&  unice  fanguinis  circumeuntis  celeritati  additur  preffioms  panetum  venoforum 
integer  &  pienus  nunc  effeclus  ,  quem  dudum  in  feclem  ,  nuper  lncifam  ,  tunc 
vero  integram  ,  exercebat  ,  fed  quem  fanguinis  refiftentia  non  finebat  apparere  . 
Verum  fi  venofi  parietes  contra  fanguinem  premebant  ,  certum  eft  iangumem 
contra  ipfos  preffiffe  :  nifi  enim  preffiffet  ,  parietes  canalem  ea  ipfa  iua  yi  ar- 
aaffent.  Eum  vero  effeaum  effe,  &  celeritatem  fanguims  per  vulnus  a  preflione 
vaforum  integrorum  augeri ,  &  mea  experimenta  evincunt ,  &  aliorum  clarorum. 
virorum  (r)\  neque  hic  poffum  cum  iliuftribus  viris  fentire,  qui  nondum  fadtis 
experimentis,  fanguinem,  per  vulnus  venofum  acceierari  (s)  ita  non  admiferunt  , 
ut  vinculo  opus  effet,  quo  efflueret  (t).  . 

Si  objeceris  me  contra  propria  diclata  loqui  ,  qui  venas  mufculofis  fibns  defti- 
tutas,  vifque  adeo  irritabilis  expertes  effe  dixerim  («)  ,  accufationem  ni  faliornon 
azgre  diuero.  Contra&io  eft,  qua?  fibris  animalibus  communis ,  extenfioni  fua3  re- 
fiftit,  feque  in  minimam  longitudinem  reftituere  conatur.  Eam  vim  venena ,  aut" 
fcalpella  non  excitant  (*),  neque  nervi  aut  augent  aut  minuunt ,  eadem  ,  etiam 
cellulofae  teta?  propria  ,  ex  qua  vena?  formantur,  etiam  in  cadavcris  veais  &  ar- 
teriis  potius  po-tentior  refidet,  ha&enus  unice  efficax,  utdilatationi  tubi  renitatur, 
qua?  abfque  fibrarum  venam  conftituentium  aucla  Iongitudine  effe  nequeat .  Deri- 
vationem  cetertan,  &  olim  (y)>  &  nuper  (^),  a  contraclione  vaforum  minus 
oculis  manifefta  deduximus. 

Ceterum  hanc  preffionem  in  vafis  minimis  minorem  effe  ,  in  truncis  vero  ve- 
noiis  perpetuo  crefcere  ,  uti  majores  &  cordi  proprores  funt  ,  facile  intelligitur , 
cum  venx  eundo  ar&entu?  .  Circa  eor  vero  &  maximam  effe  oportuit ,  &  cum 
pari  flexilitate  conjunclam  ,  ut  venae  quam  latiffimar  reddi  poffentrquia  in  va- 
riis  vita;  ftadiis  fanguis  ea  fede  ante  cor  &  pulmones  neceilano  retinetur  ,  ut  in 
ornni  nixu  ,  in  curfu  ,  hboreque"  intenfo  .  Hinc  in  animalibus  amp>"hibiis  ,-  qua? 
diu  abfque  refpiratione  funt,  vens?  ampliffirnar  (  a  ) .  Uti  vero  arteriofi  fanguini* 
impetus  ,  quam  venofi  major  eft  ,  ita  refiftentia  venofarum  membranarum  minor 
eft,  quam  arterioforum  vehmentorum  .  Inde  cum  lanceola  per  yenam  in  arteria 
brachii  penetranre  fanguini  arteriofo  vki  in  venam  aperiretur,  mirifice  ea  hoe  io>- 
co-  dilatata  fuit  (b). 

§■-  III.  Cur-vena  pidfu  dejlhuanfur . 

Si  in  venls  ,  perinde  ut  in  arteriis^  fanguis  in  parietes  premit  ,  quseri  poteft, 
cur  venx  non  perinde  akerUo  pulfu  agkentur  ,  perque  fuas  vices  aut  dilatatss 
micent,  aut  contracla^  fe  fubducant.  Neque  enim  verus  puifus  eft  ,  quem  defcri- 
pfimus  (c),  neque  venarum  cavaruni  (d),  &  pulmonalium  motus  (e),  aut  alia 
pauca  ea  exempla  (/)  huc  trahi   poffunt  ,-  in^  quibus    raris   nonnuilis   mortaiibus 

vensc 


0)  Art.  de  Htyde  p.  i    4.  H-ilts  pag.  16J.  Sau-  (y)  Second  Mem.  £c.  p.  33S. 

vages  de  1' infiammst.   n.  15.  (z)  Supra  Secl.  I.  ti.  39- 

(0  Morijfon  lcttres  fur  le  choix  des  faigntes  L.-  (a)  Schelbammtv  ifl   phoca  apud  Valentinum , 

V.  Effays  c\e  phyfiquie    ed.  1735.    p.  511.  Bamber-  (b)  Obff.  of  a  Societ.  at  l.ond.  t,  1.  ?   34.0» 

gtr  de  venacfeft.  r^  43.  (c)  P.  231.  feqq. 

CO   Ibid.  (d)  L.  IV.  p.  a7J. 

Cu)  Prem.  Mem.  fur  les  part.  irrit»  &  fenf.  P.S3.  Ce)  IbJd    p    280. 

f.x)  L.   II.  p.  85.  fj-)  p.  H$. 


24<5  LIB.  VI  SECT.  V  SANGUINIS  PER  VENAS 

venae  falierunt.  Innumerabilibus  enim  experimentis  conftat,  grandes  etiam  venas , 
nudas,  &  fuo  tumore  etiam  integram  per  cutem  confpicuas,  immutabili  diametro 
in  vivo  homine  vivoque  animaie  perfiflere. 

A  figura  conica  divergente  pulfatio  non  imneditur  (g),  cum  &  vena?  in  trun- 
cos  confluentes  potius  anguftiores  fiant  ,  &  fanguis  ex  arteria  in  venam  fluens 
urique  pulfationeni  moveat ■(  b )  ,  &  in  varicibus  venifque  ligatis  pulfus  nullus 
nafcatur,  ubi  oportuit  maximum  eiTe,  cum  finis  ejufraodi  venarum  non  anguftior 
folum ,  fed  ca?cus  fit . 

Conftat  omnium  primo,  ideo  non  micare  venas,  quod  ad  eas  cordis  vis  acce- 
Jeratrix  non  perveniat,  qua?  m  arterias  alterneplus  fanguinis  impellit.  Nam  eriam 
iiia  fanguinis  alterna  propulfio,  quam  in  arteriis  cordis  contraclio  producit  ,  ea  a 
venis  undique  abeft  ( i) . 

Supereft ,  ut  caufa  inveniatur  ,,  ob  quam  aiterna  cordis  contraclio  non  perinde 
alterne  fanguinem  venofum  vehementius  incitet,  curn  tamen  utique  a  corde  mo- 
tus  fanguinis  venofi  nafcatur.  Varia  varii  obtulerunt . 

Primus  111.  vir  Francifcus  Boiffier  &  olim  (k),  &  fuflus  (/)  huper,  folutionem 
dedit  probleroatis,  fere  eiufmodi.  Sanguinem  nempe  ait  in  ultimis  jam  arterio- 
lis  moveri  velocitate  uniformi  ,  cum  in  truncis  pulfantibus  alterne  novus  ftn- 
guis  prarcedentem  urgeat ,  &  altern.e  remittat  urgere  .  Nempe  in  arteriis  veloci- 
tatem  a  corde  accepram  perpetuo  decrefcere  eundo  ,  ut  diaftole  femper  minor 
fiat  ,  minorque  fit  differentia  ,  qua  fanguinis  unda  fequens  antecedentis  velocita* 
tem  fuperat. 

Contra  vis  contraclilis  in  arteriis  veiocitatem  generat  tempore  fyftoles  ,  qua; 
perpetuo  crefcit,  cum  a  rr.ajori  ferie  arteriarum  genererur.  Quare  cum  velocitas  in 
fvftcle  generata  perpetuo  increfcat ,  celeritas  vero  a  corde  impretTa  perpetuo  mi- 
nuatur,  dirTerentia  ergo  utriufque  perpetuo  decrefcat,  neceffe  eft  aliquod  punclum 
e(fe ,  in  quo  bsec  differentia  evanefcat ,  &  celeritas  ab  arterias  contraclione  nata 
seque  magna  fit,  ac  celeritas  a  corde  impreffa.  Id  fi  faclum  fuerit,  fanguis  move- 
bitur  celerirate  asque  magna  in  fyftole  arteri.a* ,  quando  cor  a  motu  remittit,  &  in 
diaftole,  quando  cor  contrahirur,  nempe  fanguis  celeritate  uniformi  movebitur,& 
pulfus  nullus  erit.  Id  fit  in  ultima  arteriola,  atque  adeo  etiam  in  vena  fanguis 
uniformi  velocitate,  &  abfque  pulfu ,  movebitur. 

Unico  vero  argumento  impedimur,  ne  han.c  problematis  folutioneni  adoptemus. 
Nempe  etiam  in  iis  animalibus  venae  abfque  pulfu  funt,  &  abfque  acceleratione , 
in  quibus  plerseque  arteriaa  vi  contraclili  c^rent  (m),  neque  adeo  in  fyftole  fuace- 
leritatem  aliquam  generant ,  qu^  velocitati  a  corde  accepts  fenfim  a^quiparari 
poffit.  Si  ergo  venofi  pulfus  abfentia  etiam  abfque  vi  contrac^ili  arteriofa  nafci 
poteft ,  aliam  caufam  habere  neceffe  eft . 

Deinde  alia  experimenta  oftendunt,  folam  Jongitudinem  canalis  ,  in  quem  al- 
terne  liquor  expellitur ,  <k  magnam  diftantiam  ab  impellente  embolo ,  problema- 
ti  fatisfacere,  ut  dirferentia  celeritatis  unds  fubfequentis,  qua  celeritatem  ufldas 
pr.ajcedentis  fuperat  ?  paulatim  diminuatur,  &:  denique  evanefcat,  licet  in  eo  ca- 
nale  nulla  contra&ilis  vis  ,  aut  novas  veiocitatis  caufa  fuerit  .  Inteftino  inflato 
Barveins  pulfus  phaenomena  imitatus  fuerat  (  n):  in  vaccse  etiam  praslongo  ,  fed 
mortuo,  neque  irritabiJi  inte.ftino  Joannes  Flqyer  rera.  expertus  eft  ,   cum  alterne 

em." 

Cg^  Inde  impeciiri  G.  .Cole  de  fecret.  p.  107.  Re-  (k)  De  pulfu  p.  25   16. 

futatur  ab   111.  Senaco  l.c.T.  II.  p,„aoi.  201.  ^l^   In  Nov.  Eph.  Nat.  Cur.  Vol„  J.  obf.  16, 

(h)  R.  Jackjon  1.  c.   p.  6.  Je  Daiviel   Ssblicbting  (m)  ?.  146. 

merHoir.  prefcntes   p.  111.  {n)  £xerc.  J!I.  p.  2460 

Ci)  ,P-  226. 


M  O  T  If  S    LATERALIS.  .        247 

embolum  agitaret,  &  viciflim  ah  agitando  remitteret  ,  atque  adeo  cordis  fangui- 
nem  in  arterias  impellentis  alternam  actionem  imitaretur  ,  prima  nempe  inte- 
ftini  volumina,  emboloque  proxima ,  uti  aiterne  liquorem  recipiebant  ,  ita  alter- 
ne  intumuerunt ,  &  fubfederunt  viciflim  (  0  )  .  Contra  ad  majorem  ab  impellente 
embolo  diftantiam  (/>),  denique  eodem  &  continuo  fluxu  aqua  effluxit  ,  etiamfi 
alterne  profeclor.  embolum  agitabat ,  &  temperabat  ab  agitando. 

AJio  experimento  repertum  eft  (7),  liquorem  ,  cfui  alterno  impulfu  in  mini- 
mos  poros  fpongiofofque  anfra&us  impellebatur  ,  ita  penitus  aiterni  motus  ac 
quietis  difterentiam  amififTe ,  ut  continuis  ftiliis  de  fpongia  eiaberetur.  Cum  ve- 
ro  in  corpore  animaro  pericuium  imitaretur  Vir  Cl.  &  liquorem  in  arteriam 
mefentericam  alterno  impetu  impelieret ,  defineretque  impellere ,  perinde  de  vena 
mefenterica  aquae.  continuum  fluentum  rediit . 

Hajc  experimenta  meditatus  reperi  ,  pulfationem  utique  pendere  a  vicinia  ,  & 
a  magnitudine ,  atque  robore  cordis,  hinc  in  homine  febriente  ,  cui  cordis  vires 
morbus  intendit,  pulfationem  m  confuetis  quidem  fedibus  vehementem  ,  &  de- 
mum  aliquam  etiam  iis  iocis  percipi ,  in  quibus  fano  homini  arteria*  non  faliunt 
(r).  Deinde  homini  fano  ,  cui  cor  grande  fit  pro  corporis  portione  ,  pulfatio- 
nem  evidentem  ad  arterias  ufque  continuare  ,  quae  fere  fexta?  partis  linea3  dia- 
metrum  habeant  (s).  Contra  in  rana  ,  cui  cor  multo  pro  corporis  portione  mi* 
nus  eft,  inque  pifce  pulfationem  in  truncis  etiam  majoribus  brachii ,  cruris ,  me- 
fenterii  evanefcere  (t),  eoque  propius  ad  cordis  viciniam  terminari  ,  quo  ani- 
mal  debilms  fuerit  (»). 

Haec,quando  cum  experimentis  Floyeri  &  Plempii  confero  ,  nullum  mihi  du- 
bium  rennquunt ,  quin  fimpliciffima  ratione  pulfatio  evanefcat  ,  quam  primum 
velocitatis  in  unda  confequente  fuper  undx  prsecedentis  velocitatem  exceftus  eva- 
nuit.  Sufnat  autem  ad  deftruendam  hanc  difFerentiam  ,  ut  undse  cordi  proxima; 
piunmum  de  fua  velocitate  amittant  ,  unda?  vero  remotiores  minus .  Verum  id 
itarle  Rabere  oftendimus  ,  cum  in  minimis  retibus  omnino  frgura  ab  arteriis  co- 
nica  abtit,  atque  adeo  illapfus  in  arterias  minuatur  (*)  ,  in  minimis  porro  va- 
icuiis  reticulata  natura  tantum  fere  lumen  ramorum  faciat  ,  quantum  eft  lumert 
trunci  (y)  cum  celerifas  in  minimis  minor,  atque  adeo  friftio  mihor  fit,quam 
2SPUS'*V  *  Gum  veRamm  vicinia  ,  laxiorque  natura  fan^uinis  in  arteriis 
S«1S  trannturn,  e/P.ediat  (*).  Ex  hoc  principio  res  tota  conftituifur .  Si  enim 
unoam  a  corde  ad  digitum  decem  in  regiones  diviferis  ,  in  proxima  cordi  re- 
?Z ne'  P^jmaciue>  m"Ito  celerior  erit  unda  proxirne  prscedente ,  qus  refiftentias 
varias  detnmentumque  paffa  eft.  Sed  differentia  unds^  fecunda>  ,  a  corde  remo- 
tions,  qua  ttrlcte  antecedentis  velocitatem  fuperat  ,  jam  minor  eft ,  quam  difTe- 
rentia  prima; ,  _mmor  iterum  dirTerentia  terrise  undx  quarfseque  ,  inque  perpetua 
progreflione  minor  nons  fupra  decimam  ,  donec  ea  diverfitas  evanefcat .  Evane- 
lcit  autem  eo  cttiift-.  quo  pnma  unda  minorem  celeritatem   accepit  ,  &  evanefcit 

i°JT,^lm:  qU?  pIures  ^que  lon^  mdx  fuerint  >   ^  cor  inter  &  extremum 
vafculum  mtercedunt,  nempe  quo  arteria  longior  eft. 

§.  IV. 


(o)  Phyficians    pulfewatch    pag.  15.  i6.    Kaauw         (s)  P.  147. 
Cp)  Kaauw  l.  c.  \\  p    )f ' 

(rl  lp*\\x    r        »/•--.•  (z)   Per  180. 


24S         LIB.  VI  SECT.  V.  SANG.  PER  VENAS  MOTUS  LATER, 
~-  §.  IV.  Vitiofus  venarum  pulfus . 

Dixi  in  raris  quibufdam  cafibus  venas  ajterne  micaviffe  ,  ut  arterias  folent  . 
Plerique  cafus  fuerunt  obftaculi  (6)  alicujus  circa  cor  pofiti  ,  &  iter  fanguinis 
venofi  morantis.  Cor  ampIiiTimum,  &  tenue  ,  &  in  utraque  arteria  praslbngus 
polypus  ,  fibrofus  erat  :  huie  a?gro  venx  brachii  ,  &  colii  ,  eodem  cum  corde 
tempore  micabant  (<;)  •  Cor  magnum  &  aneuryfma  eiextri  ventriculi  ,  cum  pal- 
pitatione,  &  afthmate  (<r/),  caufa  fuit  pulfationis  jugularium  (  i  ).  Valvula»  mi« 
trales  in  hydropico  pene  claufe ,  cor  amplum  ,  vense  in  colio  pulfare  vifse  (e). 
A  polypo  perpetua  ,  &  ex  ordine  fibi  fuccedens  venarum  jugularium  pulfatio 
(/) .  Pulfatio  valida  fuper  umbilicum  ,  carpi  pulfui  fynchrona  ,  cum  vena  cava 
defcendens  adipofa  membrana  &  medullae  fimi-Ii  infarciretur  (^ )  .  Adde  paulo 
obfcurius  exemplum  ,  puifantium  in  febre  petechiali  venarum  ,  ut  earum  fubful- 
tus  arteriarum  fimiles  effent  (h). 

Hos  pulfus  meditatus  eo  adducor  ,  ut  ad  venae  cava? ,  maligne  in  cor  obftru» 
£lum  fe  deplentis  ,  vitium  pulfationis  venofa?  caufam  referam  .  Ab  ea  caufa  fan- 
guis  refluus  (/'),  proximos  truncos,  &  potiffimum  jugulares  inflavit  .  Wehbrechti 
Jiiftoriam  ,  fi  in  toto  corpore  vense  falierunt  ,  ego  quidem  omnino  non  intelligo, 

Sinuum  venoforum  cerebri  pujfum,  jomitto,  qui  nulius  fit, 

■y  ,.i'i^  ..  ■        ".■■■  «iir-  -■  ■  .      ■■■  ■    ..—■.-—■.—■-..■.--    ■    — ~-      ■  ■  ■  ■  — ,       .,   .-■■■  „.  Ilu,  —  ,.-  i      _n  L  ..  .  .,     ,  ■    ir>ai)       \wwm_  >N,n< 

S    E    C    T    I    O        VI. 

Motus  venofl  effe&us  . 
§•  %  QliiS  venofus  tnotus  cum  arteriofo  communia  habet . 

ReviiTimum  etiam  hic  effe  licebit .  Pieraque  enim  in  venis  eadem  fiunt,  quse 
in  arteriis,  celerque  in  truncis  motus  eadem  ,  qua3  velox  in  arteriis  motus  , 
a  mitius,  lentior  idem  in  ramis  eadem  potentius  efficiet  ,  qua3  in  arteriis  ien- 
tior  motus  fecit  .  Sed  etiam  anaftomofiu.m  venofarum  eadem  ,  qua>  arteriofarum 
btilitas  eft,  parumque  venofa  retia  ab  arteriofis  differunt  .  Quare  &  confricatio 
globulorum  ,  &  generatio  caloris  ,  &  denfitatis  ,  &  alcalinze  acrimonise  ,  &  rubo- 
ris  hic  ,  quam  in  arteriis,  minores  effe  videntur  ,  cum  in  univerfum  venofi  fan- 
guinis  motus,  quam  arteriofi  minus  celer  fit  (k)  .  Globulorum  (/)  modulum  ve- 
tix  minjmse  perinde  prxftant ,  quse  &  ipfse  unius  globuli  capaces  finjt  ;  par  etiam 


(b)  Schniber  almageS.  p.  290.  (g)  Bont  Medic.  Indor.  Bhncard  Chlr.  p.  .43I, 

(c)  Homberg  Memoir.  de  1'  Acad.  1704-  P-  »18.  Ch)  Weitbrecht.  hift.  febr.   petechizant.    quam  i,i 
(6~)  Lancif.  1.  c.  p.  136.  141.  ed.  prior.  Rom.  1718.  I.  tomo  colleftioms  m«»  recudi  feci  . 

CO  Sa>pe  pulfant    vena  jugulares  ,    Lcrry  Mem.  C«)  L.  IV.  p.  *75- 

des  favans  etrangers  III.  p.  3 J3-             -  Ck)  p-  24°'  .-../.                     , 

(e)  Monrto  de  hydrope  p,  13.  Q)  P   *'6-  *$.  W°*  njolhores  miflu?  fanguxn^m 

Cf  }  Morand-  Memoir.dc  1' Acad.  I732-  P-  43»-  433^  mutant . 


LTB  '■'!.  SFCT  VI  SANG.  PER  VENAS  MOTI  EFFECTUS.  249 
eft  a  pu  red  ne  prsfervatio  .  Attraclio  globulorum  &  vifeiditatis  produclio  hic 
etiam  majores  ette  videnrur  ,  eum  motus  in  minimis  v*?nulis  lentior  fit  :  unum 
demum  eil ,  in  quo  vense  arteriarum  oontrarium  effecium  operantur. 

§.  II.  Mijlio. 

Arterias  diverfse  indolis  particulas  feparant  ,  qua»  conjun#ae  fanguinis  maffam 
conftituebant  .  Eas  in  diverfi  generis  vafcula  diftribuunt  .  Ven«e  contra  ea  ele- 
nienta  conjungunt  ,  qua:  eamdem  maffam  remifta?  reparant  .  Sanguini  ergo  arte- 
riofo  lympham  reddunt  (*»),&  adipem  (  n  )  &  vapores  exhalantes  minorum 
cellularum  (  0  ) ,  &  magnarum  cavearum  aquas  (/>),&  xte  receptaculis  reforptos 
humores  varios  ea  veficuia  fellea  (  q  )  ,  feminali  utraque ,  ex  ventriculo ,  ex  in- 
teftinis  ,  ex  urinae  receptaculo  ,  &•  potiffimum  refumtum  ex  digeftionis  offlcinis 
fuccum  alibilem  ,  in  quo  futurorum  humorum  humanorum  elementa  connnen- 
tur .  Uti  in  aorta  ergo  ,  ka  m  venis  cavis  ,  diverfi  humores  omnes  continentur, 
pJenaque  quaii  fangiunis  penus  eft  :  in  minimis  nafcentibufque  vefiis  cruor,  cum 
paucis  tenuioribus  aquulis  fupereft  ,  cui  ex  ordine  ii  humores  redduntur  ,  qui  de 
arteriis  fecefferunt  .  Tta  fit  ,  ut  in  corde  omnia  genera  liquorum  iterato  conve- 
niant ,  quas  in  diverfas  animati  corporis  provincias  debent  diftribuj* 


*Ualhv  Vhyfiohg.  Tvm.  17.  I  i  tlu 


(«;  l.  11  p.  74.  <;p;  L.  n.  p  loa.  feqq 

Cn    L   I.  p  17.  (qj  In  fequCntibus  eadem  oportebit  demonftrare, 

C.OJ  L.  II.  p.  101.  105.  •  * 


L     I    B     E    R         S    E    P     T    I    M    U    S 

S    E    C    R    E    T    I    O: 


S    E    C    T    I    O       I 

Humores , 
§.     I. 

SEcretionis  minus  equidem  latino  nomine  intelligitur  ear  corporis  animati  fijn^ 
clio  ,  qua  ,  de  communi  fanguinis  mafTa',  alii  ,  &  a  fanguine  diverfi  ,  &  a  fe 
ipfis  varii  ,■  humores- 'ea  lege-  parantur  y  ut  in  qualibet  ejus  corporis  particula 
idem  conftanrer  humor  ge-neretur  .  Multar  in  phyfiologjcis  obfcura  funt ,  obfcu- 
rius  hac  ipfa  funclione  nihii '  .-  Omnia  enim  in  minimis  vifcerum  glandularum- 
que  quafi  elementis  aguntur  ,-  quorum  fabrica  neque  fenfuum  auxiiio  ,  neque  ra- 
tionis  meditanris  acumini  acceffa  eft  .  Sed  neque  experimenris  valcie  iocus  e.ft  , 
quibus  naruram  imitanres  deprehendamus  :  aut  certe  nondum  quidquam  hac  qui- 
dem  via  tentatum  fuit  .  Inde  ,  cum  hiatum  aliquem  in  fyftemate  homines  seger* 
rime  admittant ,  faelum  eft  ,  ur  hypothefis  ardifieaverit  ,.  qua>  anatome  fabricare 
recufat.  Sed  ego  hypothefes  quidem  haclenus  nort  excludo  ,  quin  pfacere  poftint 
aliis,  quas  mihi  parum  improbabilia  videntur  :  deinde-  quod-  femina  fiepe  veri  , 
aur  certe  ad  experimenta  facienda  praducentes  fcintillar  y  ex  hypothefibus  utili- 
ter  emicuerint.  Firmi  quidem  promitto  parum  s  in  id  maxime  irrtentus ,  ne  pro 
veris  laudem  ,  qua?  unice  probabiiia  funt  ;  leclori  non  longe  dux  futurus,  ut  ta- 
men  in  errorem  non  abducam  . 

Ordinem  eum  videor  utiliter  fequi  ,  quo  humorum  primum  claffes  &  variam 
iodolem  dotefque  diverfas  recenfeam  :  deinde  organa  ,  in  quibus  eorum  humo- 
rum  quifque  de  fanguine  feparatus  fecefTerit  .  Ita  fore  fperavi  y  ut  aliquanto  pro- 
pius  ad  eam  caufam  accederem  ,  qua?  facit  ,  ut  de  fanguine  definirus  humor  fe- 
cedar ,  neque  alius  .  Si  enim  in  parricula  definita;  fabricx  &  unice  ,  &  femper  , 
jdem  fuas  per  dotes-  pariter  definitus  humor  nafcitur  ,  valde  quidem  mihi-  pro- 
babile  videtur  ,  in  ea  fabrica  veram  caufam  peculiaris  indolis  efie  ,  quaj  in  eo 
humore  eft  ,  qui  ea  in  parte  feparatur  .  Propius  utique  ad  verum  accederem  ,  fi 
TecTtius  ,  &  plene  ,  ea  fabrica  innotuifTet  ,  nunc  tantum  ci?ra  fcopum  fubiidere 
neceife  eft,  quantum  a  cognitione  fabriccE  diftamus . 

§.  II.  Ctajfes  bumorum . 

Njmis  parca  mihi  videtur  divifio  ,  quam  prior  ^Afchibaidus  Pltcame  §a  J-  pro- 
pofuit  ,  inde  recepit  Vlf  plim  Cl.  Petms\4ntonlus  Micbelaitus  {b)  .  Sufficere 
putarunt  hi  quidern  cel  viri  ,  fi  craffbs  humores  a  tenuibus  fepararent  .  Pauio 
contractior  contra  mihi  olim  divifio  placuit  ,  quam  quidem  claro  in  nat.ur^  hi- 
ftoria  audori  Joanni  Godjcbalk  Wallerio  (  c  ) ,  &  fanguinem  quidem  omitto,  de 

quo 

CO  De  circulat.  farr^uin.-  per  vaf.  min,  n    19.  (.c)  Hydroiog.  p.  79. 

.C»)  £>e  feparat.  humorurn  c.  a.  . 


LIB.  VII.  SECRETIO.  SECT.  I.  HUMORES.  25  r 

<q«o  diilura  fit  :  fed  fpirituofos  etiam  humores  nimis  i<poratos  ,  nunc  qmdem 
praetereo  .  Superfunt  ,  qux  olrra  (d)  propofui ,  alii  vero  clari  viri  adoptarunr, 
genera  humorum  quatuor  :  aquolorum  ,  mucofcrum  ,  gelatinofomm  ,  deoforum  .  Hoc 
ordine  eos  humores  cnarro,  quo  ipfos  natura  evidenter  producit .  Aqua  enim  de 
terra  -forpta ,  in  mucum  primo  perficitur ,  five  in  foliis  ,  five  in  ftipite ,  five  m 
femine  hunc  natura  iaborc-m  requifiveris  .  Ex  moco  aliquanto  raajor  maturiras 
gelarinam,,  perfecla  demurn ,  in  femine  oleolam  farinarn  parat  {d*).  Eo  itinere 
tritici  farina  ex  aqua  fenfimque  fpifliori  -snuco  *iafcitur.  Sincerioribus  :his  Jiumo* 
ribus  .alios  £ompofitos  miftofque  addemus. 

$„  III.  Mumores  aquei . 

His  humoribus  commune  eft,  aquas  habere  ad  ;reliqua  elementa  rationem  quam 
-rnaximam  ,  hinc  expeditiffime  iluere ,  neque  trahere  iila.  Ab  igne  eadem  tota  t 
fere  minimo  terres;  momento  fuperftite  ,  *diflipantur  ,  neque  ab  alcohole  vini  , 
aut  a  .meraciffimis  de  metaiiico  etiam  fale  ftrilantibus  acidis  iiquoribus  cogun- 
tur  .  Admiftas  utique  &  ipfi  terreas  glebulas  habent ,  &  falis,  &  denique  oiei. 
Sed  neque  a  fontium  aqua  .ejufmodi  firmiora  elementa  abfunt .  Eorum  humoram 
in  hornine  magna  portio  eft.  Aliqui  de  corpore  amandantur  inutiles  ,  quos  ex.- 
crementa  vocant,  urina  .nempe,  cujus.in  homine  fano  quidem  natura  nunquam 
fpiffabilis  eft  ,  deinde  .perfpirabilis  a  San.&orio  {e)  apnenfa  materies.,  deque  pul- 
rcone  exhalans  (/)  anima  .  Nam  fudoris  indoles  mifti  generis  eft,  cum  -ex  oleo 
fubcutaneo  ,ex  Tebo  fcpe  -glandulofo,  &  ;ex  tenuiori  aquula  vaforum  perfpkan- 
tium  componatur . 

Sed  etiam  .int.er  inquilinos  humores  •,  quos  ad  fuos  ufus  m  corpore  animali? 
natura  refervat,  funt  quibus  praeter  aquam  parum  omnino  alterius  indolis  ineft  * 
Eo  falivam  :refero  ,  veriorem  illam  ,  aque  muco  longe  diverfam  ,  tum  fimilem 
falivas  pancrearicum  Iiumorejn  ,  &  lacrurnam  dentque ,  quae  raris  in  occafionibus 
profundatur  ,  .perpctuo  .ceterum  nares  de  oculis  demiffa  irroret  .  S&d  etiam  in 
oculo  puriffima  ,&  pellucidiiTima  aquula  ,  ..&  inter  corneam  metribranam  ;lentif- 
que  cryftallinas  anteriorem  faciem  :effunditur,  &  in  fibrarum  intervalia  ^  quibns 
ha;c  ipfa  iens  .componitur,  '&  in  vitrei  humoris  celiulas,  eademque  corneae  mem- 
branas  laminas  inebriat  .  Neque  fpecie.  caret  veri,  etiam  alios ,  fed  fenfibus  jnac- 
ceflbs  ,  ejufmodi  diapha-nos  latices  paffim  ;per  corpus  -animale  iatere  :  jieque  abf. 
que  magna  auctoritate  forem .,  ji  nerveum  illum  celeberrimum  fuccum  huc  re- 
ferrem  .* 

$.  IV.  Mucofi  humores* 

m  Aliquantum  ab  aqua  recente  mucus   differt  ,   &  ipfa  aqua  ,    quando  ftando   vi-  • 
tium  contrahit,  vifcidam  una,   mucique  fimiliorem  ,    naturam  induit ,    inque  ve- 
getabilium   vafis.  plerumque  muci   dotes   iraitatur  .    Ab  aqua    mucus  hadenus  di- 
ftat  ,    quod   minus  fluidus  fe  trahat  ,   filaque  ducat,  &  ad   folida  corpora  fortiter 
adhaerefcat.  Ceterum  cum  aqua  facile  mifcetur  (<§),  inque   ea  promte  diluitur  , 

I  i    2  &  pa- 


(d)  Cojnm.  ad  Prseleft.  Boerhaav.  X.  1.  p.  411.  aquam  modice  falfam  co^itur  Boerhaave   de  fabric^ 
Cd")  Stephani  Hales  in  veg*tabile  ftatiks  eft  ob-  -glanJul.  p.  5.6.  Praelecl.  t.  3.  p.  540. 

fervatio  .  (f )  idem  ibid. 

(e)  Perfpirabilis  vapor  frigido  vitro  fufceptus  in         (s)  Me«ioir.  de  1'Acad.  de  Chjjurg.  T.  I.  p.i»J- 


3^2  L  1  B.    VII    S  E  C  R  E  T  T  O. 

&  pariter  odore  caret  faporeque,  &  demum  colore,  nifi  cazrulei  qulddam  plerom- 
que  fubeffet.  Pariter  etiam  neque  igne,  neque  ulla  ftillatitiorum  liquorum  eriam 
acidiffimorum ,  vioientia  cogitur,  neque  in  albumen  abit .  A  putredine  adeo  aliena 
(  h  )  muci  natura  eft ,  ut  integro  anno  confervatus  abfque  fcetore  (  i )  manferit . 
Pondus  eft  quod  aquae,  aut  aliquanto  minus  (k)  .  Solidi  elementi  quam  aqua  plus 
jhabet,  certe  in  nonnullis  exemplis ,  ut  ficcatus,- poftquam  aquam exhalantem  ami- 
fit  (/) ,  in  cruftas  afperas ,  fragilefque  abeat ,  nam  de  omnibus  muci  generibus ,  de- 
.que  urethra» ,  muco  &  inteftinorum,  experimentum  non  habeo .  In  omni  muco  glo- 
bulos  oleo  familiares  olim  Gornius  (m)  vidit  -  . 

Aquam  cum  oieo  mifcet ,  certe  ex  plantis  fumta  mucilago ,  quod  utriufque  na- 
turss  particeps  fit  («).  Nam  in  plantis  univerfis,  &  in  olivis  ipfis  in  oleum  abit. 
Virides  vifcidum  mueum  dant  ,  maturs  oleum  (  o ) . 

Chemica  experimenta  in  muco  facla  rara  exftant.  Ie  calida  induratur  (^),inque 
igne  in  carbonis  fpeciem  amburitur  (q)\  fed  etiam  lens  cryftallina,  aliaeque  aqueo 
fucco  ebris  corporis  particulae,  perinde  ab  igne  mutantur  (i)  . 

Liquor  de  vino  deftillans,  qui  paffim  ignis  ph&nomena  imitatur,  etiam  mis- 
£um  aliquantum  cogit  (r),  five  purus  fuerit,  five  ars  modice  fucato  fpiritui  eflen- 
iix  nomen,  impofuerit.  Qui  vero  de  nitro,  fale,  alumine,.  vitriolo,  acidi  latices 
vehementiori  igne  eliciuntur,  adeo  meraci ,  ut  vaporem  in  aerem  confpicuum  dif- 
fundant,  pituitam  adeo  non  cogunt,  ut  folviffe  vifi  fint  ( s  ) .  A  vitriolo  tament 
cupreo  cogi  dicitur  (s*),  &  ab  alumine  (s**).  Lixiviofi  fales  mediique  pituitam 
non  folvunt  (t). 

Adhibito  igne,.  abfque  emifTo  odore,  in  carbonem  Infipidum,  &  infulfum  abk 
(u)  .  Claufis  in  vafis  igni  expofitus  (x)  mucus  recens  aquas  partem  maximam 
edit ,  ut  omnino  decima  oclava  pars  non  aquea  fit  .  Olei  habet  ceatefimam  qua- 
«Iragefimam  pa*tesn  (**),  a  quo,  procul   dubio  >  naturam  vifcidam  habet.  Salis 

vo- 


(h)  Senae  tr.  du  coeur  t.  a.  p.   ioj.  Quefnai  l.c. 

(j)  Comment.  Acad.  Scient.  Petrcpol,  v.  XIV. 
p.  209. 

(k)  Stnac  1.  c.  ojb  admiftum  puto  aerem  ,  gra- 
viorcm  tmm  effe  Convenit  ,  qui  plus  terrae  conti- 
neat . 

(1)  Senac  l.  c.  Boerbaave  de  fabric.  gland.  p.  10. 
Quefnai  eecon,  anim.  t.  2.  p.  347. 

(m)  Diff.  de  pituita  n.  38. 

(n)  Obf.  of  a  Soc.  at  Lond.  T.  I.  ad  fia. 

(0)  Lemery  tr.  deS  alimeBS  T.  I.  p-  3°8» 
(p)  Senac  1    c. 

(q)  Idtm  ibid.  p.  102. 

(1)  Mucus  in  aqua  fubfidet.  Fov&yee  de  tnuco  p. 
5$.  etfi  ob  admiftuki  aerem  mucus  de  naribus  na- 
tat  p.  Ji.  Siccus  abit  in  aliquid  friabile  ,  fimile 
gummi  p.  14.  Cum  oleo  &  cum  gummi  non  bene 
Eiifcetur  p.  \\.  fed  cum  acore  meraco  p.  13.  cum- 
aue  eo  lentefcit  &  contrahitur  ,  tum  cum  liquore 
fd!!atitio  vini  ,  pag.  15.  &  in  aqua  fervente  ibid. 
A  mercurio  fublimato  in  maffam  cogitur  :  cum 
aqua  mixtus  fcetet  p.  15.  &  Pallucci  fiftul.  lachry- 
«oaU  pag.   51.  52.  de  narium  &  lingus  muco  ,  vis 


abfque  aqua  odorem  concepturus .  Igne  fubjeftodat 
aqua    vix    odora:—  —    fptritus   fere  ,    ut  ex  cornu 

cervi  —   olei  empyreumatici  aliquantum  ,  &  parum 

8 
falis  volatilis  ficci  p.  17. 

(r)  Andreas  Rudiger ,  vel  Chriftianus  Adamus 
Gorn  ,  quem  titulus  auctorem  vocat  ,  in  diif.  de 
pituita  .  Lipf3»  ann.  1718.  edita  ,  &  in  Tomo  VII. 
colleclionis  meae  recufa  c.  I.  n.  18. 

(s)  Idem  l.c.  n.  7.  11. 

(s*)  Rutty  fynopf.  p.  261.  56,3.  etiam  Jn  aqua  mi- 
nerali  cuprsa  pag.  291.  de  fputo  enim  ,  aut  muco 
faucium  intelligo  ,  etfi  Vir  Cl.  fa-livam  nominat  . 
Martium  vitriolum  falivam  non  cogit  p.  139.  aqua 
vitrioiica  minus   Idem  p.  168. 

(s**)  Ritty  p.  117. 

(t)  Gorn  n.  17.  Etiam  cogunt  Ruttjt  p.  406. 

(u)  Senac  1  c. 

(x)  Barcbttfen  poft  acroamata  Exp.  7.  Mllltum 
Pinelli  de   podagra  P..215. 

(x*)  Parciffimum  Pinelli  . 


1£CT.    I    HUMORES.  .25? 

volatilis  ficci  (***)  ineft  nonagefima  fexta  pars,  &  tantumdem  oleofi  hquons,qui 
falem  diffolutum  continet ,  &  fpiritus  audit.  t)emum  fahs  lixivioii ,  m  lgne  per- 
fiftentis,  particula  eft  millefima  quadringentefima  quarta  .  Adeo  parum  aut  olei 
cum  habeat ,  aut  falis ,  apparet  ,  quare  neque  linguae  papillas  emoveat ,  neque  na- 
rium.  Ea  ipfa  nota  proeter  alias,  etiam  a  lympha  diifert  (y)  .  1  erra  alrquid 
.  ineft  (y*).  Affervatus,  poft  integrum  annum ,  haclenus  mutatur  ,  ut  acernmum 
oleum  ,  &  falem  volatilem  fundat",  de  afpera  arteria  fumtus  ( % )  . 

Etfi  non  ubique  eadem  natura  muci  eft  ,  huc  tamen  pertinet  Iubricus  humor 
00,  quo  tota  aeris,  ciborum  ,  urinaeque  via  late  obungitur  ,  in  naribus  ,  palato, 
lingua»  facie  poftrema ,  faucibus ,  broncho  ,  pulmone,  cefophago  ,  ventnculo,  du- 
ftibus  bilariis ,  inteftinis ,  vefica  urinaria  ,  urethra  utnufque  fexus  ,  utero  ,  vagt- 
na  muliebri.  Eorum  linimentorum.  ficciffimum  eft  ,  quod  nares  obfidet  ,  inde 
fenfim  ,  ut  ad  interiora  corrjoris  receditur  ,  ita  fluidior  generatur  ,  panterque  a 
cruftacea  natura  aiienior  in  ik  partibus  reperitur  ,  qua;  lotium  aut  femen  tranf- 
mittunt . 

Lubricus  in  primis  pifcium  eutem  obfidet  (Sr)>,  nam  m  homine  unguen  cuta- 
neum  alterius  indolis  eft .  Ad  muci  naturam  etiam  fuccus  funiculi  umbilicahs  ac- 
cedit,  &  verior  pars  feminis ,  qua?  a  tefte  advenit,  nifi  quod  ea  quidem  odoratis 
&  volatilibus  particuhs  abundat  .  Perinde  tamen  femen  glutinis  fimiie  fila  trahity 
aque  acido  ktice  folvitur  (0 ,  a  lixiviofo  fale  potius  cogitur  (d)  :•  Armo  30  A, 
C.  N.  a  Sanbedrin  faclo  experimento  conftitit ,  femen  ab  albumme  haclenus  dif- 
ferre ,  quod  ad  ignem  diffluat ,  albumen  cogatur  (d*)  .  Ad  mucum  denique  etian* 
j?eferri  poteft,  quod  adhareat,  &  irf  aquam  facile  fe  diffundat ,  nrgrum  lllud  pig~ 
menti  genus ,  quo  averfa  uvei  anuli  facies  in  multis  animalibus  obducitur  . 

Utilitas  manifefta  muci  lubricique  humoris  eft ,  teneros  ,  &  acnter  fentientes 
nervulos  tueri  :  quos  ficci-  aeris  vis,  aut  vehementior  frictio  ,  aut  afperi  faliique- 
humoris  tranfitus  ingratiffimo  fenfu  afficeret ,  nifi  benerfca  muei  vis  intercederet  „ 
Qui  urethra;  mucum  acri  aliquo  humqre  injeclo  abraferunt,  ii  nimis  experiuntur, 
quam  intolerabile  abfque  muco  ipfius  urina»  iter  fit  ,  quam  rpfam  fani  homines 
abfque  incommodo  emittunt .  Sed  etiam  in  acutis  morbis  ,  aut  acriori  catarrho  r 
per  nares  penkus  ficcas  ,  ingratilTimus  tranfeuntis  aeris  {enlus  eft  ,  neque  blandiu? 
aut  per  eluta  falibus  purgantibus  inteftina,  nudatamve  muco  veficam  ,  aut  fsces- 
alvi  tranfeunt ,  aut  lotium  »  Afpera  arteria,  etiani  cuin  rnuca  ne  aquam  quideni 
tolerat . 


$.V. 


(x**1  In  Tcorbuticis  habet  ejus  falis  momcntum  ,  00  De  eo  un^uine  dicetur  L.  XII.   Vide  interim 

fed  minus  Pinelli .  Comment.  ad  Boerh    pr^left.  T.   III.  P- 547- 

(.y)  Ex  fanguine  &  fuccis  lymphaticis  ,  fecedente  Cc)  Gorn  1.  c.  n.  i6.  Monrco  de  femine  &  teftib-. 

parre  falina  ,  fit  mucus  Quijn.ii    fiev    contin.  t.  a.  p.   57. 

pag.  9.  (d)  Gorn  l.c.  Monroo   ibid.    Pifciuitr   femealen- 

(y*)  Pinelli .  tiflimum  Monroo  ibid.   Idem  a  fpiritu  vini  non  cn- 

Cz)  Comrn    Acad.  Petrop    1.   c.  gitur  ,  certede  cadavere  ,    deque  feminalibus  vefi- 

Ca^  Conf.  Boethaave  I.   c.   p.   9.  feqq.    ut  tamen  culis  fumtum  . 

admillum   ^affim  febum  fubcutaneum  fepares  .  (j&*)  Gunzjxtrgt*  n:edic.  Talmud.  p.  1». 


254  L  I  B,    VII.    SECRET  I  O, 

§.  V.    Et  gelatinojt . 

Horum  =quidem  humorum  naturam  .dudum  expofuimus  ,  quando  hmpfcam  -de- 
/cripfimus  (e)  fanguinifque  ferum  «  Omnibus  ea  communis  natura  eft  ,  ,ut  igne 
admoto,  aut  fervida  .affufa,  aut  liquore,  qui  de  vino  jftijlat ,  meracipri,  aut  aco» 
re  demum  mineraii,  in  floccos,  grumos ,  gejuque  demum  cogantur.  lidem  hu- 
mores-,  dum  infra  148  gradum  fahrenheitianum  ca^ent  ,  fluidi  funt  ,  -rniriufquje 
quam  mucus  fe  rrahunt,  neque  multum  aqu.se  ip.fi  ha&enus  meabili  fua  ■natura 
cedunt,  eamdemque  aifervati,,  ad  putredinis  initia  foti ,  ita  augent  ,  ut  nullapor- 
rb  admifti  liquoris  acidi,  aut  vinofivi  cogi  fe  patiantur  .( f )  .  ^Jerifque  blandus 
■aut  le.niffnne  falfus  fapor  eft .  Siccati  in  crufta^  abeunt  gummeas  (g)  ,  ut  plus , 
,quam  mucus,  partium  terre.arum  ?  plus  «tiam  olei  continere  videantur . 

Ad  hanc  claffe.m  perti.net  ergo  fanguinis  fer.um,  &  lympha  vafculorum  valvu- 
loforum  .(£),  &  ovi  albumen  ;(/),  &  humor  qui  pullum  iti  ovo  circumfluit  ,  & 
amnii  humani  liquor  ,  tn.uci  quidem  fimilipr  .,  fed  tamen  coagulabjlis  ,  .quando 
fatis  recens  deprehenditur  (k) .  Eadem  natura  ^ft  exhalantis  laticis.,  qui  ,  in  ■vive 
veget.oque  animale  ,  humidi  vapor.is  fpecie  y  m  caveas  ventriculorum  cerebri  (/),, 
pc-ctoris  <w).,  pericardii  (»),  &  abdominis  .defti.llat  ,  quem  partim  .eypofuimus,  & 
•partim  fais  locis  uberius  exponemus .  Huc  £tiam  ;ovulorum  Oraaflanorum  iiquor 
pertinet,  &  liquor'giandularum  renalium  -a  meraciori  vini  fpiritu  coagulabilis ,  &, 
$  purus  haberi  poffet,  propior  futurus  exhalanti  liquori  fuccus  ventricu.li  (0) ,  3c 
inteftinorum  proprius  (p).  Sed  etiam  in  minores  cavernujas  cellulofi  textus  ha- 
litus  exit  (<?),  qui  colleclus ,  ,etiam  fponte ,  in  gelatinam  rubram  confiftit  .,  qua- 
lis  etiam  in  hydatidibus  humor  eft .  Huc  denique  crediderim  referri  ,,  etfi  experl- 
menta  non  habeo  ,  vifcidum  illyd  gluten ,  quod  Bdlinus  (r)  ,  priorque  Malpigbius 
0  in  riervis  medul.laque  fpinali  .reperit . 

Mifti  etiam  generis  eft ,  &  aliomagifque  confpjcuo  5modo  ex  o]eo  ,&  glandu- 
lari  humore  xo.mponitur  unguen  Haver-  anum ,  quod  iate  in  caveis  articularibus 
totius  animati  corporis ,  &  in  tendinum  etiam  vaginis  (x)  reperitur  :  differt  ta- 
jnen  a  iympha,  quod  fponte  vifcidiffimum  fit  (/)•*  ,no"n  ideo  mucofum  ,  cum  ab 
alcohole  affufo  in  fila  coeat  ,  quod  &  ipfe  vidi  ,  .&  olim  Jofepbus  Guicbard  Du- 
vernef  (^).  Sed  idem  humor  ad  ignem  coagulatur,  etiam  vitiofe  colleclus  {a)  % 
&  cum  minerali  acore  ,in  albumen  abit ,  porro  infolubile,  candidumque  {b),  A 

lixi- 


|e)  L.  V.  Seft.  IIT.  (p)  Pechlin  de  purgantlb  p  511.  Brunner  de  dm- 

(f )  P,.  91.  Malpigh.  de  pull.  incub.    pag.  11.  de  deno  p.  54, 

adMkiori  albumine '.  00  L-  I'  P-  '7-   iS. 

Cg)  Aibumen  in   primis  ovi  Belltn  de  motu  cord.  (r)  Lemmat.  quae  ad  neryos  -pertinen.t. 

-y.  »7.18.  Pars  aeri  proxima  non  cqncrefcit,  &  ea  (s).  Pofthum.  p.  39. 

portio  quotidie  augetur .        t  Cx5  Clopton  Havers  ofieolog.  nov.    difceurfe  IV. 

(h)  P.  .89.  90.  p.   189.  100    205. 

C'0  P.  90  "     C)0  Scblichting.  Eph.  nat-  cur.  vol.  V3If.  obf.  27. 

(X)  Noftris  etiam  in  experimentis  ,  in  fila  floc-  Cz)  Traite  fur  le  maiadies  des  os  t.  2.  p- 36°- 

culofque  abiit  ,  ut  ly.mpha  folet  .  ,(a)   In  -hydrope    articuli    genu   Schlichttr.g   1.  c. 

CD  Amnii  Iiquor  cogitur  ,  non  allantoidis  Barba~  Cogi  -  Duvemey  p.  359. 

tus  de  fero  fang    p.  137.  Bellinus  de  motu  cord.  p.  Cb)  Clopt.on  Hayer-s  1.  c.   p.  217-  Jl8-  Duvsrney 

34.  edit,  Pjftorienf.  l.c.   Teichmeycr  patholop.  p,  184.  Acad.  Scicnt    Bo- 

(m)  L.  II.  p.  102.103.  lcL.  VIII.  Sec\;  II.  non.  Comment.  t.   1.  pag.  148.  Dale-Ingram-  oi  tbp 

ln)  L.  IV  p.  194.  gout  £.  44° 

(fi)  Collins  fyftem.  anat.  p.  323. 


S  E  C  T.    I    HUMORES.  255 

Jixiviofis  falibus  folvi  lego  (<;).  Si  in  aliis  periculis  totum  exhalavit,  tenuemque 
cruftam  reliquam  fecit  (d)y  id  quidem  violentix  conceptae  putredinis  tnbuero  . 
Hic  idem  eft  mucofus  &  lubricus  circa  nervos  humor  *AYifloteli  diclus  (<?>,  cui 
nervi  audiunt,  qua>  nobis  ligamenta'  funt  „  In  tibiae  dearticulatione  idem  Carolo 
Stepbano  (f)  dictus  eft,  &  Pctro  Pairv  (j>)y  qui  monuit ,  genu  immobile  faclum 
efife,  cum  a  chirurgo  emififus  humor  periiflet,  qui  pro'  pure  habuerat. 

Oleum  admiftum  habet  ,  &  ex  offium  cavea  per  cartilagines  penetrabile;  ( h  )  , 
&  e-identius  aliud  ,  ex    pinguibus  glebis  ,•  quse    in    deartieulationibus  ,  pariter  ut 

tlanduke  reperiuntur  (/),  &  in  genu  potifTimum.  Fluida  autem,  dum  vivimus, 
5  calemus  ,  &  meabilis  pinguitudinis  natura  eft  (  k)  .  Sed  neque  adeo  longe  a 
fymphatica  claffe  oportebit  removiflfe  ,  nam  magis  atque  magis  difcimus  ,  lym- 
pbatica  valvulofa  vafcula  humores  in  telam  cellulofam  effufos  ,  adeoque  oleunx 
refumere  (/).• 

§.  VI.  Humoves  oleoji  * 

Quarra  tribus  eorum  humorum  eft  ,  qui  perfecli  &  maturi ,  aque  aliqua  fu- 
perflua  aquaz  portione  Iiberati  ,  ad'  ignenr  Ptemmam  concipiunt :  aut  certe  mul- 
tum  ejufmodi  materiei  continent  •,-  qua*'  ad  ignem  incendatur  ,  8>C  deflagret  . 
Matu.ros  ajo  ,  quod'  omnes  ejufmodi  humores  ,  ne  oleo  quidem  exeepto ,  in 
prima-  origine  fua  (m  )  plurima  aqua?  copia  conftent  ,-  neque  haclenus  aut  in- 
flammentur*  ,.  aut  plenam  pinguitudinis  indolem  imitentur  ,  mucique  potius 
aut  gelatinae  fimiies  fint  y  uti  de  plantarum  pinguitudine  monui.  Ad  hanc  adeo 
inflammabilium  liquorum  claffem  princeps  adeps  pertinef,  &  medulla  oftium,qui- 
bus  plurimum.pinguis  naturse'  ineft  ,=  &  aqu-a?'  minus  .  Sed  eos  liquores  defcripfi- 
mus  (n) .  Deinde  huc  referri  debet  febaceum  unguen?  varii  generis,  cutaneum,  al- 
bum,  okofum  &  lubricum  dum  recens  eft,  fponte  in  craffroris  axungia?,  albi  luti, 
ficcarumque  demum  norf  rara  lemarum  naturam  abiturum  (0).  Etfi  enim  de  ocu- 
lorum  ,  cutifque  febo,  &  praeputir,  nympharumque  olido  linimento  experimenta 
non-  habeo  f  certum  eft  tamenv  cognataer  naturai;  cerumen  (p)  ficcatum  deflagrare  r 
deinde  zibethicum  odoramentum  flammam  concipere  (g),  &  caftoreum  (r) ,  quod 
f  ilorum-  perinde  fpecie  de  fuis  folliculis  exprelTum  prodif  (  1  > . 

Deire- 


Cc)  Duverney  1.  c.  Tacconus  I.  c.  Sed  in:  Comm,-  (m)  L^  I    p.  17-  18. 

Bonon    co^i  fcripfir.  (n)  1. 1.  Sect.  IV. 

(d)  Havers  p.  icj.  Monroo  of  tbe  bones  p".  57.  (o)  De  febo  auriculaj  ,  umbilici  ,  nafi  ,  partiuni 
Eif.  u! t>  Duvemey  tr.  des  maladies  des  os  p.  35*.  pudendarum  hajc  verar  funt  Boerhaave  de  fabric-. 
Pitfcbtl  de  axuneia  articul     p.   27.  glandul.   p.  8  11.  12.'. 

(e)  Hift.    Animil.   L.   III.  c.  5.  (p)  Boerbaave  1.  c.  p.  8'. 

(f)  t>e  diffect.   part.  corp  hum.  L.  X.  c.  u.  »5^  (q)  Mem.de  l'Acad.   Roy.  des  Sciences- 1718.  p. 

(g)  Primit.  Afiatom.   p.  175.  409'. 

.  (h/  L.   I.  p.  33..  (0  Mem.  pour  fervir  a  1'hift.  des  anim.  T.  II F. 

(i)  Habet  etiam  W.ihherus  in  tr.  de  artic.  &  lig.  P.  I.  pi  141. 

ped.  (1)  Caftoreum  inflammabile  eft  ,    Buffon  t.  8.  p.. 

(k^   L.  I.  p.  )  9.  310.  &  ^inett»  tmeaen   IX.   p.  35^^ 

(I)  L,  II.  pa«.  115-.    Ha-c   porro    per   ea  eonfir-  Vitellus  ovi   utique  oleum  dat  Maitrejean  p.  iz. 

mantur,  quae  ex  Mekeiit   111.  viri  epiftola,  &  Ale-  Dojfte  introduct.    I.  p.  470.  Journ.  med.  ana.  176* 

xandri  Monno  in  addendis  reiulimus  .  Macquer  chym.  prat.   II.  p.  4S8. 


20  L  I  B.    VII.    SECRETIO. 

Deinde  noii  longifTime  a  cerumine  bi.lis  diftat  ,  cujus  quidem  multa  pars  aquea 
eft  ,  ut  tamen  &  abacia  .aq.ua  fapa  bilis.(0>  mflammerur  ,  &  calculi  (t)  yefics 
feJlcaj,  ex  fpiffata  bile  nati .  Huc  porro  fanguinis  cruor  O),  huc  ipfum  iac  per- 
tinet,  etfi  mifta  in  U.cle  natura  eft  .  Nam  i.ips  experimenta  mea  enarrabo ,  qui- 
bus  non  intra  glandu!am_  duclus  mamrr.as  lacliferos  fubftitiffe  ,  conftitit ,-  fed  m 
circumpofitum  utiq.ue  adipem  propagari  ,  ut  perinde  oieum  refumant ,  ac  lym- 
phatica  vafa  folent .  Deinde  lacli  notiffima  p?rs  butyracea  vere  oleofa  ineft.  La- 
#is  autem  in  homine  non  unus  locus  eft  ,  fpeciefve  eadem.  Nam  prseter  lae 
msmmarum  utriufque  fexus ,  fimillimus  albiffimufque  ■  humor  in  utero  reperitur  5 
tenerifque  in  virgunculis  ,  etiam  nondum  natis,  ca-eam  -tenerrimi  vifceris  replet. 
Sed  etiam  in  thymo  ferofum  lac,&  in  prdftatis  reperitur, Jymphse  hacienus affine 
Litrumque,  .q-uod  in  eo  fila  ex  sffufo  y-ini  mera.co  fpiritu  nafcantur. 

Obiter  huic  clafli  materiem  ele&ricam  fubjecero ,  qua?  &  igneaj  eat.ur«E  -parti- 
ceps  ft,  &  plurima  in  corporibus  fiammam  alentibus  habitet  ,  &  de  animalibus 
odora  exeat ,  atque  adeo  in  oleo  habitet  ,  cui  demum  foli  odor  infit,  ifque  ii? 
primis  odor,  quem  flaimnula  eleclrica  fpargit. 

§.  VII.  Humores  mifcellanei . 

Eorum  humorum  ,  quos  haclenus  recenfui  ,  multi  huc  potius  pertinent ,.  cun$ 
lincerum  ,  unicumque  elementum  in  eorum  nullo  fit  .  Deinde  eorum  multi  evi- 
denter  ex  non  uno  hu-more  conftant  ,  prius  fuo  peculiari  loco  fecreto  ,  quos  ie- 
rius  nat-ura  mifcuit.,  poftquam  puros  generavit  .  Ita  femen  mafculinum  ex  odoro 
teftium  muco  ,  &  lafle  proftatico  componitur  .  Ita  in  fudore  oleum  fubcuta- 
neum  ,  febumque  follkulorum  ,  cum  aqua  perfpirabili  mifcetur  .  Sed  etiam  la- 
cruma  &  aquani  •&"  febum  ;  unguen  arfjculare  ,  ut  nuper  monui  ,  oleum  &  lym- 
p.ham  ;  lac  mammarum  giandulofam  lympham  ,  &  adipe-m  fubcutaneum  ;  fputuni 
falivam  mucumque  continent  ,  &  in  ch.ylo  demum  plerique  corporis  animalis 
Jhumores  commifti  habentur ,  aquei ,  mucoii ,  lymphatici  ,  oleofi  .  Ne  tamen  fub- 
tiles  fimus  ,  cuique  humani  a  prscipuo  fuo  elemento  nomea  claificunt  impofuiife 
fufFecerit. 

In-  aliis  animalibus  alterius  gcneris  fuis  in  vafis  humores  dantur  ,  quorum  ni- 
hU  in  homine  fatis  fimile  reperitur  .  Eo  refero  argenteum  liquorem  vaforum  an^ 
guillse  aliorumque  pifcium  ;  atramentum  fepiaj ;  venenum  apis . 

§..  VIII.  Hi  humores  in  fanguine  pene  perfetli  coniinentur. 

Quos  ha&enus  enarravimus  humores  ,  eos  aut  perfe£los ,  aut  parvs  omnino  in- 
digentes  mutationis ,  in  fanguine  reperimus  {  x  )  ,  hadenus  a  fmceris  partium 
iingularum  humoribus  diverfos  ,  quod  nimia  aqua^vcopia  diluta?  molecula?  tum 
demum  fe  poifmt  comprehendere  ,  inque  purum  eum  humorem  coire  ,  quando 
ab  .ea  nimia  aqua  libexataB  funt  (  y  ) .  Aqua^  mucofus  vifcor  {  z.  )5  limpha  coa- 

gula- 


.Cs^  Conf.  PrahSi.  goerb.  t.  i.  p.  441.  &  Ci.Sar-  num  Helvetium  oecon.    anim,  p.  IS^-  Surchart  de 

raxj.n  in  Mem.  de  T  Acad.  fecret.    Fturant  fplanchnol    p  314    Hook*  &C. 

CO  Opufcu!.  patholog.  obf.  33.  (-y)  J.  de  Gerxer    de  fecret.  anim.  I.    n.   10-  3<S» 

ili'j  L,   V-  p.  74-  II-  ,"•  49-   &*•  • 

(&')  Conf,  etiam  fisnilia  ©bfervantes  J.-Cl.  Adria-  (z}  L.  V»  p-  ?i.  92°  _ 


jrcr.  j.  humore-s.     ,  / .  257 

gulabilis,  adeps  verus  (*)  ,  chylus  Jadiis  fimillimus  (£)  ,  fanguini  infunt  .  Oleum 
(0,  fahfque  urinofi  elementum  (ci),  quae  bilis  naturam  conftituunt,  in  communi 
humorum  mafla  abundant.  Si  nondum  perfeclum  in  fanguine  femen  (e)eft,  ineft  ta- 
men  &  mucus,  &  fetidum  iliud  volatile  odoramentum  ,  quo  animalium  noa  ca- 
ftratorum  caro,  &  univerfum  corpus  inficitur  (e*) . 

§.  IX.  Fere  qullibet  bumor  per  quodcunque  colum  feparari  potefl . 

Sed  etiam  ha?c  adnotatio  magna  parte  laboris  non  levat  ,  nimiumque  myfterii 
metum  diflipat,  qua  conftat ,  fere  omncs  humores  humanos  adeo  jam  fua  cum 
definita  indole  perfeclos  per  fanguinem  circumire,  ut  fuo  proprio  colo  minime 
egeant ,  perque  aljeniffimas  fa;pe  glandulas,  aut  maxime  varia  vifcera  de  fanguine 
fecefiferint,  &  nihil  a  fe  ipfis  diverfi  vifi  fint,  dummodo  aut  proprius  cuique  ex- 
cretorius  du&us  obftru&us  fit ,  aut  alioquin  is  humor  in  fanguineabundaverit.  Er- 
go  non  adeo  ,  ut  paffim  creditur,  necefjfaria  cujuslibet  coli  peculiaris  fabrica  eft,ut 
humor  ei  colo  proprius  non  aliter  nafci  poflit .  Notiflimum  eft  dudum ,  aliam  ex- 
cretionem  ab  alia  compenfari  (/).  Prajftat  ire  per  fingula ,  cumhocipfum,  abipfa 
catura  fuppeditatum,  experimentum  maximi  momenti  fit  ^ 

Inrer  humores  aquofos  obfervavit  Hippocrates  ,  perfpirabilem  materiam  ad  alvum 
converti  ,  &  viciffim,  quando  pronunciavit  (g)  •,  ficcam  alvum  iis  effe  ,  quibus 
cutis  mollis  eft.  Nempe  vulgatifliraum  quidem  eft  ,  cute  a  frigore  percuffa  ,  exu- 
tis  veftibus  ,  pene  oculi  ic>u  citius  urins  ad  exitum  afFe&antis  ftimulum  percipi , 
lotiumque  exire .  Nunquam  manus  lavabat  Micbael  le  Vayer ,  quin  micluriret .  In 
hyftericis  &  hypochondriacis  hominibus  ,  frequentiflimum  eft  ,  ficca  cum  cute , 
frigidaque,  nimium,  &  vires  frangentem  urina:  effluxum  conjungi  .  Ad  nares  re- 
percuffa  perfpiratio  notimmam  ftiilam  hibernam  facit  (g*). 

Sed  etiam  alvum  repreffa  perfpiratione  moveri  (<£**)  conftat  ,  five  a  metucon- 
ftrida  fuerit,  five  a  primo  autumnali  frigore  ,  five  frigido  pavimento  pedes  im- 
miferis  (£),  quo  remedio  ad  liberandum  alvum  dudum  cefTantem  vixaliud  poten- 
tius  eft  (£*).  Aliquanto  rarius ,  non  ignotum  tamen  etiam  veteribusauxilium  eft, 
quo  hydrops  fanatur ,  dum  univerfa  cutis  pice  accurate  obducitur  ,  ut  repereuffa 
perfpiratio  in  diurefin  convertatur  (/). 

Sed  etiam  ad  falivae  vias  humor  perfpirabiiis  migrat  ,  quando  pedum  refrige- 
rium  ($),  aiiave  caufa  fudorem  (/)  fuppreffit,  aut  alioquin  copiofior  fputi  efflu- 
xus  ,  materiem  perfpirabilem  avertit  (m)  . 

Haller  Pbyfiolog.  Tom.  II.  K  k  Vi. 


Ca)  L.  I.  p.  26.                         .  fcharg.  p.  80. 

(b)  L.   V.  p    10.   ii.  ^g*)  Kaauw  perfpir.  n.  18. 

CO  In  fanguine  apparuiflfe    &  Malpighivs  auctor  Cg**)  In  Barbados    ex    repercufla    tranfpiratione 

eft  ,  de  omento    p.  135.    &    Ruyfchius  Adverf.  II.  hydrops  Hughes  hifi.  nat.  p    35. 

?♦   *8.  Qi~)  Innes  de  Ileo   p.  35. 

Cd)  L.   V.  p.   50.  &c.  (h*)  Stevenfcn  Eflays  of  Edimb.  t.  5.   p   895. 

Ce)  Keil  abridgement  p.  6^.  Schwenke  1.  c-  p.  73.  (0  Reaumur  memoir.    pour    fervir  a    1'hift.  des 

(e*)  Hunauld  des  vapeurs  p.  289.   190.  &c.  infecles  t.  2.  p.  54. 

(i  )  Robinfon  Eflay  on  animal  ceconomy  p.  437.  (k)  Breslauer  Samhmgen  17x6.  p.  127. 

438.   Rujfel  cecon.    natur.  CO  Binninger  1.    I.  obf.    10. 

(g)  Epidem    L    VI.  Perfpirationis  &  fudoris  ce-  Cm)  Salivatione  pracedente    alvus    dura  ,    urina 

ter;e  excretiones  vicariae  Buuvart  in  thef   a    1737.  pauca ,  fecretiones  omnes  parciores  fuccedunt  Grain- 

ed.  Biarrhoea  minuit    perfpirationem    Robinfsn  di-  ger  de  phtyalifm-  p,  17. 


233  L  F  B.    VII.    S  E  C  R  E  T  I  O. 

ViciiTim  ,  uti  ad  inteftina  perfpirabile  id  aberrat  ,  quod  per  eutem  exhalavit , 
ita  in  cutem  tranfit,  quod  per  inteftina  exfudabat.  Sudor  enim  motus  ,  corpo- 
rifque  vehemens  exercitatio  diarrhceas  fupprimit  (n)  .  Sed  etiam  urinam  alvum 
fluxam  minuit  (o).  Eadem  diabeten  excepit  (p).  In  cholera  biduo  urina  fuppreffa 

fiiit  (q)> 

Porro  faliva,  cujus  flumen  argentum  vivum  pnecipitat  ,  aut  ad  inteftina  con- 
vertitur  (r) ,  aut  per  feetidas  urinas  defcendit  (s) .  Quam  vero  falivationem  falu- 
tare  natura?  confilium  in  fecunda  febre  variolarum  expedit  ,  eam  falubriter  tumor. 
faciei  manuumque  aquofus  fupplet,  exhalatio  nempe  in  cellulofam  telam  . 

Celebriores  funt  magifque  varia?  urinae  aberrationes  ,  quas  unicum  exitum  na- 
cla  ,  facilius  fupprimatur  .  Vix  ullus  humor  eft  ,  cujus  viam  lotium  ,  fuo  ab  iti- 
nere  averfum,  non  affeclaffe  vifum  fit ,  adeo^  fuis  dotibus  confpicuum  ,  ut  non 
fincerius  ab  urethra  profluat.  Et  primo  ligatis  ureteribus  ,  falivs  vifcidae  copia 
profluxit  (t) ,  arteriifque  renalibus  revinclis  vomitus  urinofus  («)  fucceifit,  incane 
Utrinque  . 

.  Deinde,  quando  per  morbum  quemcunque  unnz  fecretio  &  exitus  impediun- 
tur,  exit  urina  per  alvum,  fudorem  ,  mammas  ,  falivam  ,  &  cellulofam  telam 
(i).  Puero  ,  qui  intra  17  dies-  urinam  non  reddiderat  ,  perpetua  interim  diar- 
rhcea  fuit  (x).  In  ifchuria  vera  per  alvum  urina  deceflit  ,  quae  odore  fuo  &  te- 
nuitate  fe  prodere  (/).  In  eodem  morbo  lotium  per  alvum  felicem  exitum  re- 
perit  (^').  Cum  duodecimo  die  fuppreffa?  urina>  jam  gravis  lethargus  ingrueret  , 
urina  multa  per  alvum  cum  levamine  egefta  eft  (a) .  Et  alioquin  diarrhcea  minuit 
lotii  copiam  (a*  ) . 

Eadem,  qua?  per  alvum ,  urinae  via  etiam  ad  ventriculum  ducit.  Celebris  ofitn 
Chirurgus  Lanfrancus  ,ipfe  ,  cum  calculo  laboraret  ,  lotium  vomuit   (b)  .  Lawe- 

ria 


(n)  Conf.    Robinfon  \,  c. 

(o)  Idem  ibid. 

(p)  Binninger  Centur.   V.  obf.  70, 

Cq)  La  Mettrie  obff.  de  medec.  prat.  p,  5. 

00  Tulp.  L.  III.  hiftr-aa.  &c. 

(s)  Eph.  Nat.  Cur.  vol.  VIII.  obf.  8.  La  Mettrie 
oper.  pract.  pag.  14.  J.  D.  Sthlifchting  fiphil.  Mne- 
mofin  criiic    p.  246. 

(t)  Nuck  defenf.  duct.  aquofor.  p.  10. 

(u)  Helvet.  cecon.  anisn.  p.  156. 

(j)  Alvus  in  falivatione  ficcatur  Grainger  Pf/«- 
iifm.  p.  17.  Diarrhraa  falivationem  fupprimens , 
Schlichting. ,  mnemofyn.  p.  za,6. 

A  fuppreffa  urina  lotio  fimilis  faliva  Morgagn. 
fed.  eauf.  II.  p.  150.  Ligatis  ureteribus  copiofa  & 
vifcida  faliva  fluxit ,  Idem  ibid.  Nuck  defenf.  duft. 
aquof.  p  10.  &  urinofa  Helvst.  cecon.  p.  156.  Cum 
jenis  conferbuiifet ,  urina  falfa  per  os  effluxit  epift. 
ad  Horfi.  p.  513.  &  508.  &  urinofus  vomitus  fe- 
cutus  eft  ,  cum  lotii  via  obftrufta  efset  Phil.  tranf. 
*ol.  L.  I.  P.  I.  %i6.  Sudor  &  perfpiratio  urinofa 
JAorgagn.  1.  c.  p.  151.  Materies  gonorrhaeae  in  ocu- 
Jos  traaslau  .Awauld ,   difeas   of   TJrethr.  p.  187. 


Mem.  Comm.  III.  p    15. 

Lac  repercufsum  in  telam  cellulofam  femorls  de-» 
pofitum  Journ  dc  Med.  T.  XII.  p.  58.  Pus&s  p. 
350.  &  in  cellulofam  telam  abdominis  in  Ferhan- 
chl.  der  holfandz  msatfchapp  t,  8.  P.  2.  p.  38^ 
Lac  per  fudorem  excretum  ibid.  p.  394,  per  uri- 
nam  p.  341,  cum  fecibus  &  per  diarrhaam  idem 
p.  341.  Hofmann  difquif.  2nat.  patho!.  p  i6a.  Pus 
ipfum  reforptum  de  peftore  aliifque  abfceftrbus  in 
fanguine  vifum  &  depofitum  m  urtna  (  L  XXVI.) 
etiam  per  vomitum  redditum  fuit  Binninger.  Cent. 
V.  obf.  68.  Pafta  aphor.  p.  188.  Hildan.  Cent.  IV. 
cbf  a8.  &  per  alvum  Bslhfle  p.  167.  Rhod.  Cent. 
II.  obf.  13.89.  Fieuffens  obf.  d'anat.  &  de  Medec. 
prac\.  p.  321.  Petzold.  obfi  67.  Stalpaart  vander 
yyiel  Cent.  1    obf.   34 

(x)  Phil.  tranf.  n.    337- 

(y)   Pechlin  obf.  XI.   L.  I. 

(z)  Rhodius  cbf.   90.  Cent.   II.    Conf  etiam  84« 

(a)  Groenevelt  de  tuto  cantharidum  ufu  p.  171. 
172.    . 

(a*)  Rfbinfon  difcharg.  p.  80. 

Cb)  la  chirurg.  p.  »13.  b  colleft.  Venej. 


JECT.    J.    HUMORES.,  m  i<$ 

rta  illa  ,  olim  per  fuum  morbum  notiffima  ,  aliquoties  urinam  vomitu  reddidit 
(c).  Aquofus  in  ifchuria  vomitus  (d)  .  In  femina  ,  cui  vulnus  natufam  claufe- 
xat  ,  iotium  per  os  regurgitavit  (e)  .  Die  decimo  fuppreffa  urina  fuo  confpicuo 
fapore  per  os  egefta  eft  (_/).  Claufa  urethra  voraitus  aquofus  urinaz  fimilis  fuc- 
ceffit  C#)« 

Cum  urina  fuas  per  vias  non  poffet  effluere,  faliva»  loco  fcetidiffima  urina  red- 
dita  eft,  faufto  quidem  eventu  (/>).  Sputa  &  raiclus  alterne  fe  exceperunt,  &dia« 
hetes  demum  fputum  deftruxit  (*')- 

In  nares  urina  fe  convertit ,  raro  in  exemplo  ,  cum  in  paralyfi  vefica  offlcio 
non  fungeretur :  arenofas  enim  glehulas  naribus  adhasferunt  (k) . 

In  cerebri  ventricuJis,  poft  fymptomata  affecli  encephali ,  aqua  uriaas  fcetore  vi* 
tiofa  reperta  eft  (/). 

Per  mammas  ,  lotium  virgo  reddidit  ,  quae  abfque  natura  aivive  oftio  nata, 
pubertaris  tamen  tempus  attigerat  (m), 

In  cellulofa;  telsc  cavernulas  lotium  deceflit  in  exemplo ,  in  quo  cedema  urino- 
fum  ifchuriac  fupervenit  (»). 

Frequentius  per  fudoris  vias  averfus  a  fua  {ede  obfccenus  liquor  exiit  .  Tran- 
fpiratio  fcetida  in  urinas  fuppreffione  (<?) .  Sudor  flavus  ,  cum  aquofo  vomitu  con- 
junftus  in  eodem  malo,  *4ret#&  jam  diclus  eft  (/>)  .  Cum  urina  a  calculo  fup- 
preffa  elTet ,  fudor  urinofus  {$ .  Per  cutis  poros  ab  axillis  ad  inguina  urina  pro- 
tiiit  (r).  Qu33  undecim  feptimanis  lotium  nullum  reddidit  ,  ei  per  totam  cutem 
capitis  fuppreffus  humor  exfudavit  \  eaque  demum  eje£tis  calculis  convaluit  (s). 
1  oemina ,  qua?  totis  22  menfibus  urinam  non  reddidit  ,  obfcceno  odore  &  indu- 
fium  totumque  cubiculum  replevit  (?) . 

Onroino  monere  oportet ,  hant ,  adeo  varias  per  vias  ,  expuifam  urinam  ejuf- 
modi  fuiffe  ,  qua;  cum  fanguine  nondum  in  renibus  fecreta  circumivit  .  In  eju£ 
modi  enim  maiis  ,  pauciffima  &  craffifTima  urina  in  vefica  urinaria  reperitur  ,.  de 
qua  fi  aquulam  reforberi  ponas,  non  tamen  ejufmodi  copia  reforberi  fateberis,  qus 
ad  diarrhceam  &  ad  falivationem  fuffkeret .  Sed  etiam  corruptis  cum  renibus  & 
obftruclis,  ut  in  exemplis  oftendimus,  ureteribus,  cum  nihil  ad  veficam  veniret, 
tamen  urinofa  natura  alieno  loco  apparuit.  Cum  renum  fabrica  deftructa  effet  , 
urina  tamen  per  fuperftites  papillas  fanae  fimilis  deceffit  (») . 

In  mucofa  claffe  fimiles  humorum  converfiones  fiunt  .  Muci  enim  Ioco  aqua 
pura  frequentiffime  aut  per  nares  in  coryza  ,  aut  per  pulmones  in  convulfiva 
tuffi  excernitur*  Viciffim,  fi  mucofa  organa  majori  aliquo  ftimulo  foilkitaveris  , 
pro  muco  eadem  lympham  flavam ,  etiam  fanguinolentam,  excernent  ,   ut  in  ure- 

Kk     2  thra 


(c)  Sigifmund.    Koenig    lithogenes    human.  fpec.  (0  Camerar.  de  mift.  period. 

p.  26.  (k)  Eph    Nat.  Cur.  vol.  VII.  obf.  105. 

(d)  Atet&us  de  cauf.  &  fign.  acut.  L.  II.  c.   10.  fj)   Prjelett.  Boerbaav.   t.  3.   p   315. 

C«)  Theobaldus   Fitticb   ad    Horftium   hift.  med.  (m)  Journ.  de  Medecine   1758.  M.  febr. 

p.  508.  OO  Raulin  obff.  de  medec.  p.  199.  aoo- 

CO  Valifneri  oflerv.  rar.    ia  oper.  omn,  T.  III.  (o)  Idem  ibid. 

p.  338.  (p)  L.  c. 

(g)  Schurig.    Gynajcolog.    p.  145.    Alia  ejusdem  (q)  Salmutb  L.  II.  obf.  82.  Boerhaave  I.  c.  p.  31&,.. 

fcnfus  exempla  paflim  reperias  apud   Thummig  Er-  0)  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  II.  ann.  ic.  obf.  73. 

klarung.  P.   III.    C.  Stalpart    vander   Wiel  Centur.  (s)  S.  I.  M.  D.  vom.  urin.  p.  i^8. 

I.  obf.  51.  Marangoni  in  hifl.  de  1' Asad.  Roy.  des  (.t)  Zeviani  del  flato  ipocondriaco  p.  157. 

Scknc.  1715.  obf.  3.  (u)  Tabarran  obf.  p.  35.  ed.  fec. 

Ch)  Walltr.  in  aft.  Societ.  Lit.  Upfal.  J737. 


t6o  115.    W/.    SECRETIO. 

thra  vidi,  quae  acriori  aliquo  liquore  injeclo  irritabatur,  &  in  narium  calidiori  ca- 

tarrho.  Sed  etiam  inteftinorum  rhucus  in  alvi  fluxu  aquofus  prodit. 

Ex  clafle  coagulabili  alias  oftendimus  (x)  ,  nullum  alicujus  in  animali  corpo- 
re  liquoris  colum  efle ,  quod  fanguinem  aliquando  non  tranfmiferit  ,  etiam  per 
integra  organa,  facile  ad  legitimum  munus  reditura.  Lympha  per  cutis  poros  pro 
perfpirabili  fan&oriano  in  ambuftis,  in  veficis  ab  acri  veneno  excitatis  excernitur; 
eadem  in  locum  laclis  uterini  poft  partum  fuccedit  per  piures  dies  &  effluit  ,  & 
jn  cellulas  adipofas  (/),  medullaeque  (^)  cavernulas ;  &  per  pulmones  ,  vaporis 
vias  fecuta  excreatur,  &  qua?  alia  hujus  generis  frequentia  alias  repetentur. 

Ex  oleofa  clafle  oftendimus  ,  in  cellulofam  fubcutaneam  telam  pro  adipe  aquam 
eftundi  (a)  ;  &  viciffim  oleum  per  aquofos  mucofofve  inteftinorum  villos  ege- 
Ilum  (b)  per  alvum  defcendere ,  aut  vaporis  modo  exhalare  (c)  ,  aut  cum  lotio 
egeri  (d) .  Pus ,  de  olei  genere ,  certa  per  exempla  de  pulmone  reforptum  per 
urina;  vias  exiit  (e)  .  Per  refecla  vafcula  cutanea  ,  in  vulneribus  primis  diebus 
tenue  ferum  deftillat ,  deinde  fexto  die  ,  &  qui  fequuntur  ,  crudus  &  diflblutus 
adeps,  &  denique  pus  (/).  Bilis',-  vulgatiflimo  experimento  ,  quoties  ab  intefti- 
nis  avertitur  ,  in  oculos  (.<§■),  in  urinam  ,  in  falivam  (b)  denique  tranfit  .  Lac 
de  mammis  repercuftum ,  per  diabeten  alias  exit  (/')  ,  frequenter  per  albam  diar- 
rhceam  (k)  ,  aliquando  per  vafa  falivalia  (k*):  alias  vaporis  locum  tenuit  ,  in- 
que  abdominis  caveam  (/)  fuas  per  dotes  notum  ,  exhalavit  ,  &  inteftina  oblini- 
vit .  Sed  etiam  per  femoris  puftulas  (m)  ,  perque  vulva»  labia  veri  la&is  fpecie 
exfudavit  ■  Lac  lochiale  (»),  fuo  cremore  confj>icuum  ,  per  alvum  effluxit  .  Vi- 
tiofum  denique  laxi  uteri  lac  ,  quod  albi  fluoris  nomine  venit  ,  &  per  pulmones 
tuflis  (o)  fpecie  ,  &  per  pedis  fudorem  (p)  ita  evacuatum  eft  ,  ut  alterne  veriori 
fucco  locum  redderet.  Magis  paradoxa  omitto,  ut  calculofas  materiei  a  renibusad 
dentes  revolutionem  (q)  &  a  curata  podagra  faccum  aortas  adhajrentem,  quemto- 
phacea  materies  replebat . 

Quando  hsec  exempla  repetemus  ,  conftabit ,  non  ejufdem  unice  claflis  diverfos 
humores  fua  inter  fe  coia  commutare  ,  fed  etiam  per  muci  organa  aquam  ,  per 
muci ,  aquse  &  adipis  cola  lympham  &  fanguinem  ,  per  aqua? ,  muci ,  &  lymphae 
vias  adipem ,  bilem  ,  fanguinemque  fecerni ,  atque  adeo  omnino  ,  nullum  in  ani- 
xnato  corpore  feparatorium  organum  efle ,  quod  non  omnium  claflium  humores 
fuis  cum  dotihus  fecernere  queat. 

Liceat  artis  conatus  cum  naturs  moliminibus  conjunxifle  .  Etiam  anatomici 
Inanus  faciie  obtinet,  ut  oleum ,  adepfque  calidus  per   omnia  aquas    deftinata  co- 


(x)  L  II.  p.  79.  L.  I.  p.  25/&C.  (h)  Saliva  iclericl  crocea  III.  Falcarenghi  medic. 

(y)  L.  t  p.  30.  ration.  p.  141. 

(z)  In  rachitide  .  Ci)  C.  Stalpart  vander  Wiel  Centur.  II.  obf.  3S. 

(a)  L.  I.  p.  30.  00  J    M.Hofmann  difquifit.  anat.  pathol.  p.ida. 

(b)  P.  19.  Smtllie  midwifry   p.  410. 

(c)  P.  30.  (k*)  Ex  Dolaeo. 

(d)  Prsleft.  Boerb.  t.  3.  p.  aao.  Oleum  amygda-  (1)  Mem.  de  1'  Acad.  Roy.  des  Scienc   1746.  p. 
larum  per  urinam  redditumM;Yta/  Obff.  fur  le  pouls      J61. 

p.  61.                                                               .  (m)  JoUrn.  des  Savans   1683. 

(e~)  Vieuffens    obferv.    d'anat.    &    de  pratique  p.          (n)  jul.  Ofrai  obf.  de  pratique  n.  aS. 

311.  (o)  Prodrom.  Aft.  Med.  hafnienf.  ad  fin. 

O)  Bagieu  de  amput.  p.  403.  Cp)  Eph-  Nat,  Cur.  vol.8.  obf.  38, 

(g)  Lancif.  difl.  Epift.  III.  de  fecret.  (q)  Brouz.et  Educat.  medic  des  enfans  1. 1,  p.  380, 


S E  C  T.    7,    HUMORES",  .     2<5r 

Ja ,  &  per  gelatinofo  vapori  ,  &  muco  demum  apta  vafcula  exeat  :  nam  in  cel- 
lulofam  telam  renales  tubulos,  lymphaticarum  glandularum  mteriorem  fabncam  , 
lacleaque  vafa  oleum  terebinthinae  expedite  tranfit .  Viciflim  gluten  de  pifce  hufo- 
ne  coclum,  quod  gelatinofae  indolis  eft,  in  vias  adipis,  urinae,  mucj ,  etiam  faci- 
lius  exit.  De  aqua  non  dubium  eft,  quin  per  omnia,  omnium  humorum  cola  , 
abfque  labore  viam  fibi  aperiat .  Sed  etiam  argentum  vivum  penetrabih  vi  fua  per 
aquei  humoris  vafcuh ,  perque  vulnufcula  exigua  a  phoenigmis  excitata  effluit  (V) , 
Ita,  ut  utilem  obfervationem  repetam ,  in  phntis  per  eadem  vafcula  aquapnmo, 
deinde  gelatinofus  mucus ,  porro  lac  aut  terebinthina  fluit.  Iterum  apparet ,  nul- 
Jam  adeo  inelu&abilem  neceflitatem  efle ,  qus  ad  fuum  unice  colum  fuum  humo- 
rem  revinciat  . 


S    E    C    T    I    O        II. 

Organoruto  fecretionis ,  five  colorum  fabrica  . 
$.  I.  %/fquofus  bumor  fecernitur  per  vafcula  arteriis  continuata» 

QUibus  in  colis  ,  &  qua  cum  fabrica  ,  quifque  humor  de  fanguine  fecedat  3 
eft  ut  inquiramus  .  Aquofi  ergo  humores  ,  quorum  fimplicior  natura  eft  , 
'  non  uno  modo  feparantur  -  Multis  omnino  corporis  animati  locis  vafcula 
fimpliciflima  ,  minora  tamen  ,  rubris  arteriis  contlnuata,  ejufmodi  aquam  de  fan- 
guine  deftinatam  ad  fedem  ducunt  .  Ita  perfpirabile  illud  ,  tum  Sanblofianum  , 
tum  de  pulmone  halans  alterum ,  certe  de  arteriis  rubris  ,  faciii  &  continua  via 
exit  .  Nam  aqua  colore  aliquo  tincla  (j),  aut  gluten  pifcium,  aut  oleum  etiam 
terebinthina*  ,  tenerioris  corpufculi  arteriis  injeaum  ,  in  meis  periculis  ,  inqae 
nonnullis  felicioribus  exemplis  ,  ipfum  folidius  febum  (?)  perpetuis  guttulis  de 
cute  fudat  ,  de  qua,  epidermidem  tepida  in  aqua  removimus,  quo  exemplo  noa 
aliud  naturam  magis  cominus  imitatur  .  In  pulmone  perinde  ,  aquam  caeruleo 
colore  tin&am  ,  perque  cavam  venam  in  praecipuam  ejus  vifceris  arteriam  im- 
pulfam  ,  cum  plurima  fpuma  de  afpera  arteria  rediiffe  ,  faepe  vidi  (  u  )  .  Sed 
etiam  in  rene  cola  arteriis  continua  aquam  ,  aerem ,  febum  in  papillarum  poros 
pelvimque  ureteris  ducunt  (x)  .  Aqueum  humorem  de  arteriis  perinde  exhala- 
re  ,  olei  terebinthinae  (y)  aliorumve  pigmentorum,  &  vivi  argenti  iter  perfua- 
det  ,  quod  anatomica  manu  impulfum  ,  aut  omnino  vivo  in  homine  a  confuetis 
natura?  viribus  eo  deductum  ,  in  ejus  humoris,  quam  vocant  ,  cameram  depluit 
(  ^).  Ita  etiam  lacrumae  de  toto  Oculo  ,  &  interiori  palpebrarum  facie  halantis  , 
iter  aqua  injecla  exprimit  ,  quae  de  iis,  quas  nominavi  partibus  plurima  exfudat 
(  a  )  .  Neque  aut  vitrei  corporis  aut  cryftallinae  lentis  ,  jpurifTimus  humor  ,  aut 
corneae  membranae  aquula  alia  via ,  aut  per  glandularum  ambages  de  arteriis  fua 
ad  loca  decedit. 

§.  II. 


\f)  London.  Magaz.   1755.  fupplem.  II.  p.  66. 

Cs}  Comment.  ad  Pr*lect.  Soerh.  t.  3.  p  540.  Cy)  T.  IV.   p.  178. 

CO   lb;d.  ex  Ruyfchii  experimento  &  Albisti  .  (z)   Woolboufe  in  colle&ione  opufculorum  de  W- 

W)  ln  eod.  opere  1. 1.  p.  208.  209.  tara&a  Francofurtenfi  p.  51. 

Cx)  Ibid.  t,  3.  p.  aii.  213.  conf.   hujus  operis  L.  00  Prslect.  t.  4.  p.  96, 


2*2  II5.m    SEGRETI  Q, 

§.  II.  Per  glandulas .  Earum  fabrica^ 

Diverfum  aliis  in  corporis  regionibus  natura  artificium  eft .  Plurimi  enim  hu* 
rnores  aquofi  per  vivi  hominis  glandulas  utique  percolantur,  faliva;  exemplo  la* 
crumse  glandulofa» ,  pancreatici  fucci . 

Ex  glandulae  ,  qua3  aquam  tranfmittunt  ,  proprium  genus  conftituunt.  Laxas 
glnnduas,  in  quas  vafa  fangumea  fe  immittant,  Marinus  (b)  dixit,  ut  a  denfis 
ains  gianduhs  ad  vaforum  divifionem  pofitis  ,  diftingueret  .  Paulo  propius  Gm 
lenus (O  a  glandulis  vaforum  divifioni  fubjctTis,  aliud  genus  fecrevit,  quod  pi- 
tuitofum  aiiquid  generaret  &  exempla  in  larynge  dedit  ,  in  faucibus  ,  inque 
mefenteno  .  Demum  Francifcus  Sylvim  de  le  Boe  (d)  a  conglobatis  ,  lymphati- 
co  humori  deftmatis  glanduhs  ,  has  ex  acinis  quafi  in  glomerem  conjunais  corn- 
poiitas  giandulas  feparavit  ,  dixitque  conghmeratas  ,  &  id  quidem  nomen  re- 
tmuerunt.  ;  '•."•.' 

Ergo  ejus  ouidem  .generis  glanduia;  paffim    conglobatarum  ,  -quas    defcripfimus 
{e)    magnitudinem  fuperant  ,  non  eardem  aitt   fimpiices  ,   aut  fibi  continu»,  CQd 
ex  lobulis   compofitaj  ,   quos  Iaxior  celluiofa    teia  revincit ,  &  per  ouorum  Inter- 
vaila  vaia  ianguinea  neryique  repunt  .  Eos  lobos  aqua  per  arterias  injeda  ita    la- 
xat  ,  ut  facilius  videas  lterato  ex  minoribus    lobulis   conftare,  inter  quos  minora 
valcula   mtercedunt  ,  donec  repetita  divifione,  ad  minimos,  oculo  tamen  corifpi- 
cuos,  acmos  perventum  fit  ,   firmiores  perpetuo  ,   uti  minores  funt,  quia  eorunt 
particulaz    orevion  cellulofa    tela  diftinguuntur  ,   flrmiufque    ab  ea    revinciuntur  , 
quam   quidfm    cum  majoribus   lobulis   cobazrent  .   Ceterum   in  univerfum   rotun- 
m  ,  pallKli   fere   acmi   funt  ,  &  abfque   re&arum  fibrarum  confortio,  qua  nota  a 
carne  mamteito  diitinguuntur.  Si   eos  acinos   lente   vitrea,   deinde  acrius    augente 
convexion  fptoula  contemplatus  fueris  ,  reperies  ,  a  lineoiis  ceilulofis  iterum  in 
ftnnores  acinos  dividi ,    quqs  brevior   femper   cellulofus  textus   conjungit ,    neque 
nnem  mvenies  divifioms,   albidaque   femper  natura    fupererit ,  quam  celiulofe    & 
vafculofa^  lmeae  interftinguunt .  Ea  celiulofa  tela,  inter  minimos  acinos  brevis  (  f ) 
«x  denfa,  inter  majores  fenfim  laxior  &  longior,  miftaque    fubinde  pinguitudine  , 
ctemum  m  extrema  facie  glanduias  longiores ,  recliorefque  in  fibras  ftipatur  ,    non 
abique  iplendore,  quse  lobulos  coll-igunt ,  dilapfuros  ab    invicem,  fi  eas    fibras  re- 
iecuens.  In  parotide  &  glandula  maxillari  evidentiffime  fraudi  fuerunt  Cl.  viris  > 
ut  glanduhs  capfulas    (^)  &  mufculofas  demum    vaginas    tribuerent.    Nihil    enim 
quidquam  ulla  harum  glandularum  mufoulofi  habuit  .  Uti  vero  varia  .celMefx  te- 
Ix  ad  acinos  ratio,  longitudo  &  laxitas  eft,  ita  aliaj  glandula?  aut  laxiores    funt  ^ 
aut  tirmiores  viciffim :  firmiffima  mamma  glandula,  &  parotis ,  moliis  thyreoidea 
glandula,  thymus  mollrffimus .  Lobulorum  etiam  magnitudo  alia  eft  in  aliis,mi- 
nima   m   renalibus    capfuhs  ,    magna   in    mamma,   iuque   maxillari -falivae   dicata 
glanduia.  Lobulorum  ita  obfcurum  veiligium  eft  inproftata,  ut  conglomeratisvix 
accenfere  poffis.      *  . 

Fir- 


(b)  Apud  Galenum  de  femine  L.  II.  (f)  Eam  brevem  telam  gluten  dhcit  Lofftus ,  quod 

fh   r?-f'       met1hodl  ^edendi  L.  XIV.  «xtus  vsfis  adhareat, -fitque  pars  gelatinas    fangui- 

(Ai   pi'puj-  med.  V.    Deinde    difcipuli    Nicolaus  nis,  de  ghndul.  n.  9.  13.  31.  Pro  vafculis  minorum 

atenems  i.  de  glanduhs  oris    n.    9.  de  glanduiis  &  generum  deferipfit  Bofcbettus  de  faHvat.  p    i<5.  Fi- 

^    \     P'31-  R\Snerus  de  Gtaaf  de  pa-ncreate  .p.50.  bras  vocabat  Grevvius  Cofmolog.   Sacr.   p.  zo. 

UfJ  1«  II.  Sett.  III.  .^  tytfttey  de  lingua  huaiana  p.  6.    ' 


S  E  C  T.    II.    C  O  L  A,        m  2<55 

Firmitas  fenfim  auela  cellulofae  tela;  facit ,  ut,  perinde  uti  conglobatas,  itacon* 
glomeratcB  aliquaj  ,  &  princeps  thymus ,  cum  adultiori  astate  diminuantur ,  pueris 
in  univerfum  ,  minoribufque  animalibus  rrlaximse. 

Arteria*  non  paucae  conglomerati  generis  «glandulas  adeunt ,  derrfiores  (<£),  quam 
ad  carnes  ire  folent ,  uti  in  univerfum  arteria»  fecretoriis  organis  deftinatae  firmi- 
tate  fuperant ,  tum  majores ,  tum  pariter  minimas  (  i  ) ,  &  ipfa  demum  cum  fuis 
ramis  portarum  vena  (k) ,  quae  bili  feparanda;  deftinatur.  In  univerfum  etiam  ar- 
teria»  colis  humorum  majores  (  /  )  data»  funt  •  ad  glandulas  tamen  conglomeratas 
ubique  multi  potius  ,  quam  magni  trunculi  veniunt,  ut  ad  falivales  glandulas  , 
pancreas  ,  thymum  ,  capfulas  renaies  .  Thyreoidea  glandula  &  multas  arterias  ha- 
bet  &  fupra  fidem ,  in  primis-  in  puero ,  magnas  (m) .  Numerofiffimi  ceterum  ar- 
teriarum  furculi  lobulos  &  acinos  diftinguunt  ,  ut  petiolorum  fimiles  eorum  quafi 
racemos  fufpenfos  teneant  ,  quandq  in  tepida  nexus  lobulorum  emollitus  fuit  • 
Venas  vjciffim ,  quam  alibi  &  pauciores ,  &  laxiores ,  &  grandiores  («)  fecretoris 
organa  a^cceperunt . 

De  nervis  ita  tenendum  eft  ,  ut  per  plufculas  glandulas  multi ,  magnique  tran- 
feant  ,  per  falivale  in  primis  genus  &  lacrumale  .  Inde  forte  faclum  fuerit,  ut 
pierique  phyfiologi  (o)  &  multos  &  grandes  glandularum  nervos  effe  fcripferint  . 
Verum  levi  omnino  ftudio  percipiet,  quicunque  verum  unice  fe&atur  ,  eos  gran- 
des  nervos  non  morari  in  his  glandulis  ,  fed  ad  alias  partes  abire ,  ut  m  faliva- 
libus  omnibus ,  &  in  lacrumaH  glandula  certum  exemplum  eft  .  In  ipfa  giandu- 
larum  carne  parum  manet  nervorum  ,  &  funt  quae  paucos  &  exiguos  habeant  y 
ut  thyreoidea  glandula  ,  funt  quae  nullos  ,  certe  fcalpello  perfequendos ,  ut  thy- 
mus ,  cui  non  dixero  nullos  efife  ,  fed  ea  mole  effe  negavero  ,  quas  aut.  cultello- 
facile  perfequi  permittat ,  aut  ullo  modo  cum  nervis  mufculorum  cutifve  compa- 
rari  poffit  .  Univerfae  glanduiae  experienti  minime  irritabiles  videntur  (p}T  nequc- 
vehementer  aut  morbos  fentiunt ,  aut  illatas.  a  profeciore  injurias  ( q  )  . 

§.  III.  Dutlus  glandula  excret&rius  . 

Pleraeque  glandulae  conglomeratae  geaeris  duelum  excretorium  emittunt  ,  ali- 
quae  etiam  ;  plufculos  ,  ut  lacrumalis  glandula  ,  &  fubiingualis  .  Si  aliquae  funt  , 
qua:  confpicuo  ejufmodi  duclu  deftituuntur  ,  non  oportet  defperare,  quin  aliquan- 
do  detegatur  ,  ut  quidem  in  thyreoidea  glandula  plurimum  laboratum  eft .  Du- 
tlus  excretcrius  canalis  genus  eft ,  venae  haclenus  semulum  ,  cujus  radicute  mini- 
mae  ,  neque  nudo  oculo  confpicua»  ,  ex  acinis  perinde  minutimmis  -exeunt ,  ri- 
vorumque  fimiles ,   qui  in  fluvium  confluunt ,  jn  majorem  alveum  fe  immittunt , 

qui 


Ch)  Wintringham  experimental.    inquiry  p.  aio.  t.  7.  p.  396,  Theophilus    de    Bordeu    recherches  fur 

^         2l2'  les  glandes    p.    3J2.  Francifcus  Lamvrt    p.  13.  qui 

n\         ■i^°*-  triplo  plures  ad  parotidem  ,    quatn  ad  renetn  ire , 

(.1)   Majores  m  glandulis  effe  Lifltr  de  humorib;  addit  p.  14.  Carolus    Malouin   des  corps  folides  & 

C"  )°  .   r  ,  .     ,  ftuides  p.  63. 

.     m     Fafcicul.  anat.  Art.  thyr.  fup.  not.  d,  Arte-  (p)  In  Memoir.  fur  les  part.  fenfibl.  &  irrir,  p. 

ria  thyreoidea  rafenor    fubclaviam     &   vertebralem  s9.  Experimenta  nulla    recenfui  ,    fed  tafta?  a  fcal- 

in  pueto  aequat  aut  fuperac  .    Sed  etiam  glandufc,  pelIo  &  irritatje    non    conftrin-untuf  ,    &  aunc  vi- 

eui  pro^picit,  in  puero  permagna  eft  .  L.  IX.  Secl.1.  deo  Cl.  Andret  omnir.o  per  esperirnenta  fua  nattr- 

ri  ^"-i1*-  ,  ""3""  irritabilem  glanduiis  negare  d«  irriubilitp..x6. 

Co;  Guil.  Cole  p.  158.  Botrkaavt  Przlecl.  Acad.  (qj  Ibid.  p.  3?. 


2^4  L  1  B.    PIL    S  E  C  R  E  T  I  <3. 

qui  porro  cum  fui  fimilibus  conjunctus  ,  fenfim  ,  fecundum  confuetam  omnsutn 
vaforum  legem  ,  m  majores  trunculos  uniuntur  fuis  ramis  conjunclis  minores  , 
donec  receptis  omnibus,  quos  omnes  totius  glandulse  acini  emittebant ,  ramulis  , 
prajcipuus  nunc  canalis  cylindricus  fepe  de  glandula  fua  exeat ,  humoremque  fuum, 
demum  aperto  ofculo  ,  conftricto  plerumque  ,  &  aliquantum  reliquo  du&u  angu- 
ftiori,  in  ampliorem  aiiquam  caveam  emitrat  ,  ut  in  oris  internam  faciem  ,  aut 
inreflini,  aut  demum  omnino  de  corporis  cutifque  fuperficie  eliminet',  ut  in  la- 
crumalibus ,  boum  certe,  oviumque  duclubus  ,  &  per  nupera  experimenta,  etiam 
humanis . 

His  duilubus  membrana  ex  cellulofa  ftipata  tela  data  eft  ,  qu«£  tenacem  fir- 
mitatem  ,  ut  vdfiz  habet  ,  non  perinde  tamen  in  omnibus  dilatationi  refiftit  . 
Exterins  cellulofa  tela  ,  fa?pe  pulchre  vafculofa  ,  circumponitur  ,  vera?  membranae 
innata .  Intenor  duclus  excretorii  membrana  cum  velamento  ejus  caveae  conti- 
nuatur  ,  in  quam  quifque  du<3us  fuum  humorem  effundit  ,  palpebrae  nempe  in* 
ternam  membranulatn ,  inteftinive,  aut  oris  .  Duee  adeo  poflunt  in  .quoque  duc"iu 
tunicas  cogitari ,  etfi  non  norim  arte  anatomica  duas  feparatas  fuiffe. 

in  his  porro  excretoriis  duclibus  alius  a  fanguine  liquor  continetur  .  Eum 
quin  ab  arteriis  habeant,  non  dubium  eft  :  non  tamen  adeo  faciie  eft  ,  experi- 
mento  conjunclionem  arteriolarum  minimarum  cum  nafcentibus  duelubus  de- 
monftrare.  Qvx  Vieuffenius  vidit  (r)  ,  ego quide.m  ad  cellulofam  unice  fabricam 
pertinere  perfuadeor  .  Neque  enim  quifquam  ,  ultima  convexiflkna?  lentis  poten- 
tia  adjutus,  ex  minima  arteriola  aiterius  generis  canalem  nafci  vidit  ,  ut  alias 
monui  (  s  ),  qui  vere  cavus  foret  ,  &  tenuius  liquidum  contineret  .  Quare  fere 
ad  injec~tiones  anatomicas,  morbofque  oportet  confugiffe  ,  ut  aiias  monui .  Inie- 
cli  quiciem  liquores  in  glandulis  conglomeratrs  difficulter  ex  arteriis  in  duftum 
excretorium  tranfeunt,  &  fi  tenuiores  fuerint  ,  facile  iri  celiulofam  telam  fe  di£ 
fundunt,  aJiqua  tamcn  exempla  feliciora  excitavi  (*)• 

§.  IV.  Fabrica  ultima  acinorum  ,  an  glandulofa . 

Hucufque  quidem  experimento  progreffum  eft  .  Sed  multum  fupererat ,  quod 
phyfiologi  inviti  ignorarent,  fabrica  nempe  hujus  acini  ,  qui  uitimum  oculi  con- 
fpicuum  eiementum  glanduke  conftituit  .  Dua>  fere  fecla?  fuerunt  ,  qu.aj  eorurn 
acinorum  uitima  fe  perfpexiffe  putarunt ,  &  contraria  docuerunt  .  Prior  quidem 
Malpighims  ab  anno  retro  1665.  qui  de  fimBura  wfcerum  exerctationes  edidit  , 
Eurora?  fere  toti  perfuafit,  acinorum  eara  fabricam  effe  ,  qua;  folliculi  five  glan* 
dulas  Timpiicis  mucipar*  ,  qualem  pauk>  poft  defcribemus  ,  rotundi  nempe  utri- 
cuii,  per  arteriolas  minimas  iiquorem  accipientis  ,  quem  in  duclum  excretorium 
amandet .  Varia  funt ,  quibus  hsc  ivit  perfuafum  argumenta  * 

"§.,  VI.  Compraatio  cum  vifceribus . 

Et  primum  cum  vifceribus  glandulas  comparabat ,  ut  hepar ,  ren  ,  teftis  ,  ma- 
gna  conglomerati  generis  glandula  eflfet,  qua»  perinde  &  acinis  conftaret  ,  fuum- 
que  humorem  per  duclum  fecretorium  amandaret  ^  fimiilima  ratione  ex  minimis 
radiculis  in  truncum  confiuentem  ,  qui  perinde  in  aliquam  fere  caveam  fecretum 
tiumorem  eftunderet  .    Sed   etiarn    arteria?   vifcerum   fecretoriorum    pro   portione 

muito 


{r)  Vte-u-tfens  de  ftrmft.    vifs.   p.  60..    dts  llqueurs  (s)  L.  II.  p.  66. 

g.ii?.  &c.  40  Ibid, 


S  E  CT.    II.    C  O  L  A.  i9$ 

roulfo  majores  funt  (»),  eadem  robuftiores  (*),  &  recliores  ()/),  Ex  his  arteriis 
impulfi  humnres  per  duclus  excretorios  facile  continuoque  tranfeunt ,  in  rene  ex- 
peditiffime,  in  hepate  difiicilius,  fed  tranfeunt  tamen  (^).  Neque  acinofa  fabrica 
a  vifceribus  abeft,  in  aliis  quidem  animalibus  manifeftior .  In  renibus  humani  fe- 
tus  (<r),  &  pttTrimorum  animalium ,  de  oviparo  genere  ,  pifcibufque  ,  lobuli  cellu- 
lofa;  telae  vinculo  in  maiorem  maflam  colliguntur:  quales  in  lacerto  majori  vidi , 
alii  in  delphino  (b) ,  teftudine,  urfo  etiam ,  erinaceo,  lutra1. 

Porro  in  hepate,  acinos  idem  vidit  fubrotundos,  qui  cellulofo  ambitu  hexapo> 
no  (;),  aut  muitanculo  cinguntur;  in  fetu  humano  (d),  talpa  (<?),  fciuro  (f), 
erinaceo  (g)y  fue  (h),  bove  (/'),  fele  (£),  pifcibus  (Q,  lacertis  (w),  cochleis  (n) : 
iique  porro  acini ,  perinde  ut  in  conglomeratis  glandulis ,  racemorum  modo  mi- 
nores  in  acinos  refolvuntur. 

In  tefte  humano  lobuli  equidem,  cellulofa  tela  Iaxa  collecli,  manifefto  in  ova- 
Jem,  glandulae  fimilem  molem  conjunguntur .  Sed  etiam  in  cerebri  cortice  fubro- 
tundos  lobulos  (o) ,  atramenti  fuperfufi  lineis  circumfcriptos  ,  inque  oleo  fervente 
m  folidiores  acinos  fe  colle&uros,  magni  viri  dixerunt .  Hzc  certe  ,  facile  oculis 
fe  fubjeclura,  fimilitudo  fecit,  ut  olim  Jfretaus  (p)  renum  fabricam  glandulofam 
fecerit ,  fimilemque  de  mammis  hepatifque  natura  fententiam  titlerit  (q) . 

Si  iftos  lobuios  acinofque  microfcopii  ope  fpeculatus  fueris  ,  corpufcula  erunt 
cohasrentia,  fere  fubrotunda,  qua;  lineis  cellulofis  ambeuntur,  atque  adeo,  ut  in 
glandulis,  acini,  ex  acinis  compofiti  in  lobulos  coalefcunt .  _ 

Objecrionem  prius  placet  occupare  ,  quas  contra  Malpigbianum  ratiocinium  af- 
ferri  poteft,  &  omnino  a  me  ipfo  allata  eft  (/■)  .  Acini  nempe ,  quibus  variis  in 
animalibus  vifcera  eomponi  Malpighius  fcripfit  ,  paffim  nimis  grandes  funt ,  ne- 
que  ad  elementa  eorum  vifcerum  ,  fed  ad  grandes,  exque  minoribus  acinis  com- 
pofitos  lobos  pertinent  .  Vere  quidem  :  neque  tamen  diffimuio  ,  praster  eos  ni- 
mios  coliiculos  minutos  etiam  ,  asgre  oculis  confpicuos ,  neque  glandulis  fimpli- 
cibus  majores  acinos  apud  Malpighium  ,  aiiofque  claros  viros  ,  Bertinum  (s) 
etiam ,  Fenenium  (t),  &  ipfum  denique  contraria*  fe&a»  auclorem  Ruj/fcbium  de- 
fcriptos  reperiri,  &  in  renibus  (u),  liene  (*)>  hepateque  ( y )  exigua ,  rotunda, 
Haller  Phyjiolog,  Tom.  II.  L  1  de- 

(u)  Conf.  etiam  Sauvages  Mem.  de    1'Acad.  de  Co)  Conf.  Comment.  ad  Praslecl.  Boerh.  t.  a.  b. 

Beri.   1755-  p-  43.  264. 

Cx)  Petfcke  1.  c.  n.  ja.  Wintringbam  1.  c.  p.aio.  Cp)  Cauf.  &  fign.  ac-ut.  L.  II.  c.  9. 

(y)   Pstfcbe  1.  c.                              _"  Cq)  Idem  de  cauf.  &  fign.  diutur.  L.  II.  C,  3. 

Cz)  Conf.  L,  II.    p.  66.  (j)  Prim.  lin.  phyfiolog.  n.  193. 

Ca)  Harvei  de  generat.    animal.    Exercit.  55.  p.  Cs)  Mem.  de  l'Acad.  des  Scienc.   1744. 

l8d.  (t)   Ibid.   1749. 

Cb)  Conf.  Comment.  ad   Praelect.  Boerh.  t.  3.  p.  (u)  Bertin    1.  c.  p.  49?.    &  olim  Malpigbius  de 

1i6t.  cum  not.  ff.  gg.  hh.  ii.  gland.  conglobat.    p.   6.  de    renibus    c    3.  pofthum. 

OO  Malpigh.  de  hepate  c.   a.  p    61.    in  homine  p.   34.  VVinslovv    1    c  '  n.  410.    Ruyfcb    de  fabrica 

&  fele,  Winslow  Lxpofit    anat.  t.  4.  n.  185.  a8<5.  glandiilar.   p.  75.  Thef.  anat.   II.  aif   6.  n.  t.  Thef. 

»87-  I.  atT  1.   n.   i.  Thef.   III.    n.  41.  Morgagn    adverf. 

Cd)  Malpigh  ibid.  c.  3.  p.  63.  anat..   III.  p.  71.  Alba  granula  vocat  Ferrein  l.c. 

Ce)  Idem  in  pofthumis  p.  30.  (x)  Iisdem  hic  verbis    utitur  Idem  ,  atque  orna- 

(f)  ldem  de  hepate  p    60.  te ,  &  fufe  hos  acinos  deferibit .  Habet  olim  Mal- 

Cg)  Idem  pofthum    p.  30.  pighius  de  liene  c.  5   p.  m.  pofthum.  p.  41.  Peyer 

00  Pe  gland    conglobat.  p.  6.  obferv.  anat.   11.  Stephanus  Lorenzini  de  torpedine 

[\)  Malpigh.  de  hep.  p.  60.  p.  35.  edit.  AngS.  Fridericus   Ruyfch  apud  Boerbaa- 

(JO  Ibid.  p    60.  6i.  ve  de  fabrica  gland.  I.  c.   Poz.K*  in  ccmmerc.  epi- 

0)  Idem  ibid.  p.  59.   conf.  Comm.    ad  PrasleO.  ftol.  p.  61.    conf   alios    audlores  citatos  in  Comm. 

Boerh.  t.   it  p.   134.  ad  pr??Isft.  Boerh.  t.  3.  p.   4(5.47 

Cm)  Idem  p.   59.  Cy)  Ruyfcb  i.  c.  n.  78    Centur.  obferv.  med  chir. 

(0)  Idem  p.  58.  n.  51.  Muf.  rarior.  repofit.  4.    n.  15.    Malpigh.  de 

hepa- 


166  L  I  B.    VIT.    SECRFTI  O. 

definifar  magnitudinis,  neque  facile  mutabilia  corpufcula  apparere,  in  qus  vafcu«" 
la  minima  fe  immittunr,  &  ex  quibus ,  fi  ulla  claris  viris  ( r)  fides  eft,  etianr 
duclus  excretorii  prodeunt,  ut  verarum  glandularum  undique  fimilia  fint.  Ea  de- 
mum  analosia  eo  perfedtior  erit  v  fiquidem  vifcera,  multis  in  animalculis,  non  ex 
folidis  adeo  acinis ,  fed  omnino:  ex  cavis  oblongis  folliculis  componuntur  ,  qualis 
de  panereate  quftiem ,  &  hepate ,  non'  paucarum  beftiarum  Malpighii  obfervatio 
exftat,  de  pancreate  (a)  nempe  xiphias,  afelli,  bombycis ,.  de  hepate  (£)cancris 
talpa?  Inaperati ,  de  teftibus  plurimorum  infe&orum. 

§.  VI.  Comparat+p  cum  glandulis  ex  Jimplicibus  compojitis  •> 

Poftquam  adeo  vifcerum  cum  glandulis  analogiam  ftabiliverat ,  quaefivit  porror 
III.  hujus  opinionis  auctor  r  qua*  demum  cujufque  acini  interior  fabrica  effet . 
Oflfecebat  fe  continuo  fumma'  cum  glandulis  fimpliciffimis-  fimilitudo ,  quae  perin- 
de  fa?pe,  cellulofa  ,  iaxaque  tela  conjunguntur.  Ejus  generis  glandulas  Jeremias 
Loffius^  congregatas  dixit  (c),  adeo  conslomeratis  fimiles ,  ut  aegre  te  contineas  , 
ne  utriufque  generis  eamdem  naturam  effe  pronuneies  ,  &  perinde  iftas  conglo- 
meratas  pro  acinorum  racemis  habeas  ,  qui  finguli  -ejufdem  naturae  fint ,  quas  eft 
in  foliicuiis  fimplicibus  .  Sa?pe  comparavi  glandulas  ,  quas  cartilaginibus"  arytae- 
noideis  infident  ,  &  inter  conglomeratas  a  magnis  viris  ( d)  recementur.  Si  in 
viciniam  nunc  oculos  dimiferis  ,  videbFs  fenfim  Iaxari  acinornm  vincuhim ,  ut 
demum  folitariae  fint  ,  quales  plurima»  per  internam  laryngis  membranam  fpar- 
guotur  (e  )  ,  verae  ,  ut  videtur  ,  muciparo  de  genere  ,  cava?  glanduLs.  Ita  clar. 
olim  vir  (/)  congfomeratas  glandufe  nomme.  fimplieium  folliculorum  agmen  in- 
tellexit ,  qux  plurimar  latera  poftremumque  lingua;  dorfum  circumnrant.  Aiiud  in 
tonfiMis  exemplum  eft  :  in  iisenim  glandulis  &  celiuIofaB  telar  ope  conjunclasglan- 
dulas  fimplices  (/*)  reperias,  &  prseterea  cornmune  vefamenfum  in  unurn  glome- 
rem  eos  quafi  acinos  conjungit ,  quales  slandulas  Loffius  conglutinatas  vocabat  (gy. 
Neque  aliud  argumentum  pro  Malpighiana  opinione  -&  cavea  acinorum  credzm 
tiici  poflfe ,  quod-  plus  fpeciei  habeat . 

§.  VII.  Cavea  acinorum  per  morbos  conjirmdtur ... 

Demum  Malpighius  olim  (  h  )  deindeque  clari  viri  fententiam ;  defenderunt , 
Bermannus  Boerhaave  (i  )  r  /.  Baptifta  Morgagnus  (  k)  &  Petrus  Nanrrius  (/)  , 
morborum  in  primis  effeclu  ad  confirmandum  cavam  acinorum>  eiementarium 
naturam  ufi  font  .  Nempe'  nulfum  vifcus  eft  ,  quod  non  vifum  fit,  neque  infre- 
quenter,.  aut  totum  ,  aut  certe  ex  parte  aliqua ,  in  rotundos- ,  grandes ,  cavofq^e 
^>Uiculos  manifefto  converfum   fuiffe  .    In  ejufmodi  vitiofo  utriculo  fua  undique 

coa- 


liepate  p.  6u  de  glsrrd.  conplobat  p.  6.  ftianchi  hiff.  (e)  Conf.  L.  IX,  Se£$.  I. 

hepat.  p.  i\6e.  Wetfer  dub.  anat.  p.98.  Biervvirtb  (O  Vattr  de  nov.  du3.  ftiiv.  ling-  p.  21.  »5..  £; 

de  fabr.  hepat.  p.  70.    Anulo  ex   vafe  inBexo  com-  J.f  i.  3. 

pofito  comparat  Ferrein  \.  c.  p.  497,  498.  (S*)  Slevogt  de  gurgul.  n.  ^4. 

(z)  De  renis  acinis  Bertin  !.c.  p.  98.  99.  (g").  L.  c.  n.  30  31. 

(a)  De  gland.  conglobat.  V.  6.  (h")  De  gland.  con«!obat.  p.  6.  pofihnm.  p  34.  &C, 

(b>  Ibid.  (i)  De  fabric.  gland.  p.  38.  &c 

<c)  Lc.fi. -35.  (k)   Poft  Valfalv£  Epift.  anat.  III. 

Vi)  Morgagni  adreTf.  anat.  I,  t.  *,  Q)  Comment.Acad.  fcient.Bonon,  T.I,  p.jid&c. 


S  E  C  T.    IL    C  O  L  A  .  267, 

continua  mcmbrana  fuir,  fuis  picla  vafculi-s.:  fuit  .cavernula  vario  humore  plena  , 
fuit ,  fi  fides  nonnullis  hypothefeos  defenforibus ,  fuus  du&us  •excretor.ius  (m) .  V*. 
debatur  adeo  dubium  nullum  fuperetfe,  quin  ejufmodi  in  vifcere  acini  ,  collecla  t 
per  obftrucfionem  aliquam,  .materie  -paulatim  repleti,  turgidique ,  &  fuper  legitk 
mam  magnitudinem  diftenti ,  demum  ex  invifibili  parvitate  in  molem  oculis  coti- 
ipicuam  increverint. 

In  iiis  nunc  follicuiis  nonnunquam  nihil  fuit  ,  nifi  ipfe  inquilinus  cujufque 
vifceris  humor  ,  <ut  omnino  fola  moles  vitiofa  effet ..  €jufmodi  de  renis  acinis  , 
deque  hepate  obfervationes  /exftant  ,  ut  morbofi  acini  urina  (  n  )  pleni  effent  , 
aut  bile  ( 0 )  „  ^Equus  hxc  moneo ,  cum  acris  ingenii  vir  J.  B.  Moreagnus  (p% 
ex  hac  humoris  indigena»  .conditione  oftendi  perfuadeatur  ,  ejufmodi  foiiicuios 
minime  in  cellulofa  tela  nafci.  Alias  utique  alienus  a -legitimo  humor  eos  folli- 
culos  replet,  fcirrhofi  generis ,  durus  &  aibus ,  in  hepate  (7),  rene  (  r).  Eft  ubi 
calculofi  quid  &  lapidei  continuerynt,,  non  in  rene  folo  (x),  fed  in  hepate  (0'  pa* 
riter ,  &  liene  (  u ) . 

Verum  ea  in  primis  degeneratione  in  fuos  ufus  utebantur  Q.  viri  ,  quae  fa- 
cit  ,  ut -acini  vifcerum  lympba  diltendantur,  quod  vitium  bydatides  vocant ,  ve- 
ficas  nempe  membranaceas,  liquido  plerumque  coagulabili  plenas .  Accurate  VaU 
falrva  (x)  hepar  defcribit  ,  ex  follkulis  compofitum ,  quorum  membraaa  etiam 
duplex  eifet  &  triplex(^)  ,  alirfque  carnese  fibrse  ineffent ,,  alii  ex  minoribus 
veficuiis  compcnerentur .:  eos  vera  intus  bile  plenos  ^reperit ,  poroique  in  .exterio-. 
ri  fuperficie  numerofos ,  &  tubulos.ejtffmodi ,  qualesfunt  in  avium  ventricuiis  mem~ 
branaceis .  Ejufmodi  vero  hepatts  ex  hydattdibus  compofiti  exempla  numerofa  \?$ 

3-  I     %  €X- 


(m)  De  renein-primisapud  Malptgbiumfe  %Un&. 
songlob  p.  6.  &  Alexium  -Littre  in  mem.  de-1'Acad 
Roy.  des  Scienc.  1705.  p.  146.  .tiimis  certe  felicem 
naturs  fpecuJatoretn ,  qui  in  quoque  acino  fuam 
arteriam  ,,  venulam  ,  tnervulum  ,  duftumque  urini- 
ferum  diftinxerit. 

00  Malpigbi  in  epift.  ad  Jac.  Spon  p.  1;.  in 
pofthum.  p.  33.  de  gland.  conglobat.  p.  6.  Valfal- 
va  Epift.  Anat.  a  Morgagn.  edit.  III  n.  8.  p.  8. 
Littre  1.  c.  &  a.  i7oi.^hift.  1.  1701.  hift.  S«  Mor- 
gagn.  Adverf.  ,anat.  Ilf.  p.  69. 

Co)  Malpigb.  1.  c.  &  in  pofthum.  p.  30.  Pozx*tts 
I.C.  p.70.  Maloet  -hift.  de  l'Acad.  Roy.  desScienc. 
1727.  obf.  3.  Piriformes  folliculos  aut  felleae  veficu- 
lae  fimiles  habet  Petrus  Nannhts  p.  318.  flavuura 
in  folliculis  ichorem  Brovun  Phil.  Tranf.  n.  178. 
glandulas  hepatis  unice  magnas  Mery  Hift.  de  1* 
Acad.  des  Scienc.  1706.  n.  9. 

Cp)  Epift.  cit.  n.  14. 

Cq}  Lange  in  Zod.  med.  Call.  t.  i.  M.  Jul.  obf. 
13.  Jofephus  -Gibfon ,  qui  fphserica  tubercula  vocat, 
Eflays  of  a  Societ.  a'.  Edimb.  T.  II.  p.  3-13.  J.  Ja- 
Cobus  Peyer  obf.  anat.VI.  -p.  17.  J  Philippus  Burg- 
grav.  Comm.  Lit.  Noric.  1734.  hebd.  30.  Sttbl  de 


afcite,  ^ni  in  hydropicishepar  quafl  -ck  albidisleB- 
•tibus  componi  fcribit. 

Cr)  Zod.  >Med.  Gall.  T.  1L  p.  106.    JRuyfch  Ca- 
tal.  Muf  p.  110. 

Cs)  Malpighi  ad  Sponium  1.  c. 

(O  Idem  ibid.  Regentonter  apud  F.  Gliffonium  de 
hepate  p.  96.  Stenzel  ^Steat.  aorta?  p.  50. 

(u)  Malpigk  pofthum.  p  41.  Tiougltjs  Phil  tranf. 
n.  349.  Mery  hift.  de  V  Acad  des  Sc^enc.  1701.  obf.i, 

(x)  Epift.   Iir.   n.  7  8.  9.  10.  p.  8.  9.  io.  11. 

(y)  Le  Cat  Philof  tranf.  n.  460  Brsbm  de  hy- 
datid. 

(z)  J.  Dom.  Panarolus  in  Jatrdlo^ifm.  Pentec. 
V.  obf  i(5.  Francifcus  Glifon  de  hepate  p.  89.  99. 
Olaus  Rudbek  duft.  hepat.  aquof.  c.  4  p.  491  irt 
melTe  aurea .  M.  Malpighi  ad  Spnnium  p.  15.  Frid. 
■Ruyfcb  Centur.  obf.  n  65.  Thef.  I.  a(T  3.  n.  11. 
Thef.  VIII.  n.  10.  Adverf.  Anat.  III.  Pacebionut 
difl"  pHyf.  anat.  de  dura  -men  ed.  1711  y.  »53. 
AuOores  Zodiaei  Galiici  t  1.  p.  ioi.  t.  5  p.  131. 
Jofephus  Courtial  Journ  des  Savans  i<588.  n.  14. 
J.  Georgius  Duvernof  Comm.  Acad.  Petr.  t.  1.  ». 
380.  qui  veficularum  novem  millia  numeravit,  C» 
G.  Stsnz.el  de  tfeatom.  aort.  in  fue . 


■26%  i/R    m    SECRETI  O. 

exftant ,  tum  renis  (a)  etiam  ;  &  veficulofum  corticem  cerebri  111.  teftis  ( b )  de- 

icripfit . 

In  aliis  etiam  aut  yifceribus  ,  aut  glandulis ,  vitiofos  acinos  fcriptores  medici 
viderunt,  candicantes  in  liene  globulos  junior  Peyerus  (c)y  &  pra?grandes  etiam 
Joannes  Mery  (d);  ftabiles  in  pancreate  cavernulas  Nannius  (e)  ,  &  in  mamma 
erinacei  veficulas,  nofter  olim  praceptor  /.  Georgius  Duvernoy  (f). 

Eo  magis  vero  ex  his  morbofis  tumoribus  veram  vifcerum  conglomeratarum- 
que  glandularum  fabncam  innotefcere,  Cl.  viri  fibi  perfuaferunt  (g)  ,  quod  in 
veris,  &  mdubitata  cavea  inftructis  glandulis  fimplicibus  y  febaceis  &  fubcutaneis, 
utique  fimillimi  tumores  adipofi,  fcirrhofi ,  aquei  paffim  nafcantur ,  quoties  earum 
propnus  faccus  vitiofe  ftagnavit.  Sed  etiam  ovariorum  muliebrium  nativae  veficu- 
\x  fajpjffime  m  vitiofas  hydatides  intumefcunt .  Similes  nempe  eventus  fimilibus 
de  caufis  nafci ,  putant  pro  lege  haberi  poiTe  . 

His  fere  rationibus  fententia  Malpighiana  ita  conftituta  fuit,  ut  pene  totus  or- 
bis  medicus  eam  pro  demonftrata  reciperet ,  interqueaxiomata  poneretur,  omnetn 
humorum  feparationem  per  glandulas  fieri  (h)  &  abfque  follicuio  fecretionem  pe- 
ragi  non  poffe :  omnes  ergo  glandulas  conglomeratas ,  vifcera  fecretoria  omnia  , 
yeros  minimqrum  cavorumque  follicuiorum  glomeres  effe.  Neque  faventes  valde 
judices  experti  funt  *Antonius  Nuck  (i)y  cum  glandularum  folliculos  impugnaret  , 
&  Raymundus  Vieuffens ,  cum  duclus  excretorios  ex  vafe  primi  ordinis  ,"aut  fe- 
cundi ,  abfque  medio  aliquo  utriculo  deduceret  ( k  )  r^ 

§.  VIII.  Contraria  fententia  Ruyfchii, 

Ruyfchio  hanc  fententiam  tribuimus,  etfi  antiquiores  auclores  habet.  Per  Ruy- 
fcbtana  enim  potiffimum  artificia  aucloritatem  &  feclatores  invenit .  Nempe  vi- 
fcera  omnia  ,  &  glandula?  pariter  conglomeratse  ,  fecundum  hasc  placita  vafculis 
conftant  ,  &  cellulofa  tela  ,  abfque  interpofitis  ,  duclus  inter  excretorios  &  arte- 
rias  ,  folliculis.  Vifcera  primus  -Edmundus  King  (7)  meris  undique  vafis  confta- 
re  fcripiit  ,  ante  Ruyfchium  (m),  anno  omnino  1666.  De  glandulis  eadem  fen- 
tenria  fuit  Nehemia  Grew  (n)  viri  in  plantarum  inque  animalium  anatome 
multa  experti  ,  etfi  ad  eum  quidem  virum  fama  inventorum  Ruyfchianorum  per- 
veniffe  potuit  .  Verum  ,  quando  ha»c  fcripfrt  ,  valde,  jam  fenex  erat  G-/ewius\ 
dumque  glandulas  ex  vafis  componi  docuit  fibrifque  ,  plus  aliquantum  cellulofe 
telae  tribuit,  quam  quidem  Ruyfchius  .  Ex  vafculis  &  veficulis  torum  corpus  hu- 
manum  componebat  Jofephus  Duverney  (n*).  Sed  Ruyfchius,  etfi  neque  ingeSi* 
velocitate  valde  eminuit  ,  neque  affiduitate  legendi  ,  aut  eruditione  ,  frequen- 
tiffima    tamen  cadaverum  confuetudine  :y    &   opportunitate  ad   confulendam   natu- 

ram> 


(a)  J.  C.   Peyer    Exerc.  anat.  n.  34.  35.     Paulus  (g)  Boerhaave  de  fabricd  gland.  p.  13. 14.  ij. 
Gettl.  Werfbof  Coram.  Lir.   Noric.  1733.  hebd.   50.  (h)  Peyer  parerg    %.  &  in  Merycologia .    Petrus 
P.  A.   Boebmer  fafc,  Il.praef.  p    VI.  Nmnius  I.  c. 

(b)  J.  Jac.   Wepfer  de  apopiex.  hift.  14.  Ep.  Nat.  Q)  In  adenologia  . 

Cur.  D£C    I.  ann.   III.  obf.  129.  (\)  Tr.  des  iTqueurs  p.  129.  &c. 

(c)  Obf.   anat.  7.   p.  21.  (j)  philof.  tranfaft.  n.  52- 

(d)  Kift.  de  1' Acad.  Roy.  des  Scienc.  1702.  n.a.  (m)  Mukis  poft  hanc  aramannis  Ru t/ 'fchius  gfan- 

(e)  Comrn.  Bonon.   1.  c.  p.  329.  dulas  vifcerum  admiiit . 

(*  i  Comment.    Acad.    Petrop.    T.  XIV.    p.  200.  (n)  Cofmoiog.  Sacra  p.  20. 

fr-"vl-  (,p*)  Mem.  avant  1-699.  p.  aS-i. 


S  E  C  T.    II.    C  O  L  A.  }*9 

ram ,  &  dhTecTionibus  pene  per  totos  ocloginta  annos  continuatis ,  &  artifice  etiam 
manu,  plerofque  mortales  fuperavit,  eoque  majorem  auctoritatem  iibi  comparavit, 
quod  ab  hypothefi  alienior,  parum  ultra  ea  doceret,  quae  viderat. 

Junior  equidem  ,  cum  toto  fere  fa?cuIo  fuo  ,  in  vifcenbus  acmos  glandulolos 
admifit,  ut  in  bepate  (o),  rene  (/>),  liene  (?),  aliifque  corporis  humam  parti- 
bus  .  Tnde  ,  cum  mngis  atque  magis  videret ,  &  membranas  ,  albimmas  quamdtu 
ars  abfuit,  poft  arrificiofam  repletionem  innumerabilibus  vafis  percurn  ,  ck  viice- 
rum  maximam  utique  partem  febacea  materie  repleri  ,  a  maceratione  vero  m 
aqua  fimplici  in  vafcula  refolvi ,  paulatim  fententiam  mutavit  ,  &  ab  anno  tere 
1696  (r)  eo  animum  flexit,  ut  doceret  ,  &  vifcera  ,  &  conglomeratas  glandula? 
(s) ,  &  fiifiplicium  demum  plerafque  (0 ,  totas  undique  fplis  ex  vafis  componi  , 
paucafque  per  corpus  humanum  crvptas  admitteret  («)  ,  in  quibus  vera  glandu- 
lx  fabrica  fupereffet .  Princeps  argumentum  erat  ejufmodi  .  Ex  hydroftaticis  con- 
ftat ,  liquorem  ex  parvo  canale  in  amplum  receptaculum  demiffum  ,  in  eo  rece- 
ptaculo  maxime  retardari  ,  hinc  fracla  vi  progreffionis ,  aut  premone  laterali  (x\ 
id  receptaculum  diftendere .  Concors  inde  cum  hac  contemplatione  expenmen- 
tum  confirmat,  ceram  febumve,  per  vafcula  arteriofa  aliave  in  caveam  quam- 
cumque  impuifa  ,  amiffa  celeritate  fua  ,  minuta  foramina  ,  in  id  receptaculum 
patula,  sgerrime  fubire,  fed  diftentis  receptaculi  parietibus  ,  amiffa  fiii  fpecie , 
m  nodulum  maculamve  abire  (y).  Sed  in  vifceribus  ,  injecla  in  arteriam  pra?ci- 
puam  materies  febofa ,  replet  minimas  arteriolas  ,  tranfitque  in  duftus  excretc- 
rios,  eofque  infercit,  continuo  .filo  ,  nullo  nodulo  inter  arteriolam  ,  &~  excreto- 
rium  duclum  interpofito .  Nunc  fi  febum  inter  arterioiam  minimam  ,  du&umque 
excretorium  nufquam  in  nodulum  intumefcit ,  fequitur ,  nufquam  etiam  receptacu- 
lum  inter  finem  arteriola» ,  duclulique  excretorii  originem  interponi ,  adeoque  ne- 
que  glandulofam  fabricam  eo  loco  effe,  &  minimse  arteriola?  minimum  excreto- 
rium  du&um  continuari . 

Continuati  ex  arteriis  in  duclus  excretorios  itineris  exempla  jam  recenfuimus  ; 
in1  rene  faciilima  (^)  res  eft :  in  hepate  fUccedit  (a)  ,  quando  vena  cava  revin- 
cla  in  portarum  venam  tenuior,  Irquor  immittitur:  in  glandulis  congiomerati  (&) 
generis  demum,  etfi  rarius,  fucceffit  tamen, 

§,  IX.    Objetlw  occupatur  <, 

Sentiebat  vim  argumenti  perfpicax  Malpigbiana  theoria*  patronus  ,  Hermannus 
Soerhaave (c) .  Ut  eam  vim  frangeret ,  vere  equidem  haftenus  monuit  ,  in  cor- 
tice  Cerebri ,  aliifque  vifeeribus  Ruyfchiana  manu  repletis  ,  quod  praparare  vo- 
cant ,  multum  proprias  carnis  cujufque  vifccris  defiderari  ,  ut  partem  corticis  ce- 

rebri , 


(c0  Cent.  obf.    rred.  chir.  n.  51.    Mufei    rarior.  (t)  De  glanculis  nafalibus  Thef.  VI.  n.  3.  de  glan- 

Repofitor.  4.  n.  15,  dulfs  ventriculi  ibid.  n.  33.    de  inteitmalibus  j,  eo^ 

(p)  Thef.  II.  aff.  n.  I.-  Thef  III    n.  41.  qud  qui-  dem  loco  . 

dem  loco  &  paucas  glandulas  admittit ,  &  in  bru-  ^u")  Conf.  hujus  Seil.  n.  18. 

tis  animalibus  .                                  I  (x)  Adverf.  anat.  II.  n.   3.   de  fabric.  gland.  52. 

(q)  Centur.   obf.  ].  c.  quo  tamen    loco  non  vide-  54.  Thef.  X.   n.  37. 

tur  de  verioribus  lienis  elementis    fcripfiffe  .    Add.  (y")  De  ^landulis  inteftincrum  Peyerianis Bot thas- 

Jabric.  gland.    p.  75.  ve  de  fabric.  gland.  p.  37. 

(r)  In  Epift.  problem.   1111.    qua  acirros  Malpi-  (z)   L.  II.  p.  66. 

gbit  rejicit ,  ratione  addita ,  quod  proprio  veJamen-  (a)   Ibid. 

to  reftituantur .  (b)   Ibid. 

Cs>  Epift.  anat.  XV.  p.  7.  de  siammis .  (c)  De  iabrlc.  gland.  p.  16.  37, 


27o  t  I  B.     Vlt    SECRET  I  O. 

rebri..,  partem  hepatis,  lienifve  Ruyfcbius  oftendat,  plurimam  autem  ejufdem  cor- 

ticis,  ejufdem  hepatis  lienifve  materiem  ,  quam  febum    coloratum   non  replevit 

neque  a  vi  putredinis  &  aquae  macerantis  tuetur,  in    ipfa   aqua    fenfim  .deftrui  * 

inque  muci  fpeciem  convexfam  ad  fundum    phialarum  rdefcendere  ,   aut    a   fedyli 

artificis  manu  cmiiino  fordium  rcum  opprobriofo  nomine    abjici  .    Recle  Boerba^ 

vfusy  fi  unice  monet,  nondum  per  penitiffimas    repletiones    oftendi  ,   fola  in  vi- 

fceribus  vafa  eflTe ,  toiumve  vifcus  confbre   vafculis  ,    quae   cera    repleyerit  .    Ea- 

«iem  monuit  Bernardus  Siegfried  JSlbinus  (d),  &  «Antonius  Ferrein  (e),  &  resipfa 

monet.  Verum  fi  ideo  contendit  magnus  nofter   Pneceptor  .,   giandulas   fuiife  fol- 

Jiculofve.,  quod  de  vifcere  inter  Ruyfcbianas  manus    periit ,,  ""tunc   equidem    non 

poffumus  vim  argumenti  probare  .  Conxpreffos   equidem    inter   repletas  arterias 

fblliculos  interjre  ajebat  Vir  111.  Verum  fi  intmhTent  y  non  poflfet    febum   de  ar- 

teria  ,in  duclum  excretorium  tranfiifife.  Pone  arteriolam  inter  .ductumye    effe  fol- 

liculum  ,  pone  eum - -folliculum,  a  quacunque  caufa  eikii  ,  jnterceptus    erit    ex   ar- 

teriola  in  duclum  commeatus  0  &  nulia  yia  fupereft ,  per    quam   febum   in    eum 

duclum  veniat.  In  argumentum  fuftkere  crediderim  .:   addebat    autem   R.uyfcbius 

<"/) ,  nulia  fe  in  replendis  .vifceribus  violenUa.  ,uti  ,    aliamque    nafcituram  rerurri 

faciem,  fi  vi  nimia  uteretur.,  inde    eni-m    irulammationis   fpeciem   apparituram  $ 

quam  nos  interpretamur  de  exfudatione    febi    £olore    tincli .,   quod  ex  arterjojis,, 

jn  .cellulofam  cavernulam  yiam  fibi  .aperuit.. 

$.  X.  JSJovte  fententics  progreffus  * 

Ab  his  initiis  progreffus  Ruyfcbius ,  fufcepit  denique  demonftrare  ,  etiam  eos 
tcinos,  .quos  pro  fua  opinione  Malpigbius  produxerat  ,  ,omnino  &  ipfos.,  totaque 
adeo  yifcera,  totafque  glandulas,  meris  conftare  vafculis  .  Potuerat  jam  tunc  te- 
ilium  exemplum  proponere,  i&  spropofnit  aliquando  (g  )  .  <jlandularam  enim  fi- 
milis  caro  tamen  manifefto  ex  ;confpicuis  vafciulis  unice  componit.ur  ,  „quam  pri- 
snum  argentum  vivum  in  teftis  naturam  feiicius  impulfum  fuit .  Keplicata  ea  ,de- 
mum  muitipiice  congeftione  lobulos  efficiunt ,  quos  cellulofa  te.Ia  interpofita  con- 
jungit,  &  qui  toti  vera,  .communi ,  membrana  collecli  teftem  ,,  ^glandulas  in  pri- 
jnis  conglobata;  fimilem ,  componunt . 

Sed  etiam  iiepatis,  lienis  renumque  acinos  aggreflfus  accurate  repletos  in  aqua 
maceravit,  &  comperit  (h%  communi  quidem  velamento  deftitui  (/')  ,  quod  to- 
tam  g^Iandulam  carnem  ;compreheiidat ,  &  ad  verae  .glandula? :  fimplicis  jffentiam 
«tique  pertineat  :  cum  contra  vifcerum  acini  foilicita  evolutione  in  vafcula  di- 
fcedant ,  quorum  :cellulofis  ;filis  colleclorum  glomer  id  fit  ,  quod   acinum  Malfi- 

gbius 


(d)  Non  omnla  yafa   efle  ,  fed  fuam  peculiarem  ,fpecie  impofuiffe  :    tum  Thef.  anat.  1.  aff.  t.  n.  4, 

cuique  parti  fubftantiam  adnotat.  ,L.  Hh  $>.  n.  aff.,».  n.  7.  aff.  3.  n.  10.  19.   Thef.  II.    aff.  3.  n. 

Ce)  Mempe  neque  acinos   fuos   vifcerqm    carnem  la.  Thef.  JII.    n.  ,3.  33.  41.  72.    Thef.  ^VI.  n.  81. 

conficere  ,    neque  alba    in  liene  ^enibufque  grana,  Thef.  VIL  n.  4.    11.     tab.  I.  f.  1.    Thef.  ,VIII.  n. 

neque  rubra  punfta  ,   ,nimis  difperfa  ,  ad  ;v'fcerum  34.  Thef.  IX.  n.  59.  Thef.  X.   n.  77.  ,85.  80.  .88. 

naturam  conftituendam  fufficere ..  Mem.  de.-TAcad.  .90    94.  194.  Thef.  Max.    n.  lor.  Haec  de  hepate  , 

des  Scienc.  1749.  p.  495.  495.  liene ,  rene  ,    &    cerebri  cortice  difta  funt  .    Addc 

(.f ':  Ibid.  p.  73.  totam  epiftolam  de  glandularum  fabrica  ,  &  in  pri- 

(r)  Thef.  VI.  n.  73.  Thef.  VIII.  n.  34.  mis  p.69.  70.  74.  75.  76. 

(b)  Epift.  anar.  II.  p.  .6.  7.  quo  loco  addit ,  ad  (,i)  Bieimiub  de  ,iiepat.  ftruftnr.  f.  >.  ,ex  liepa^o 
hunc  ufque   diem   acinos  libi    glandularum  ,aliqu» 


i-ECT.    If.    COLA.  27r 

ghius  dixit .  Inter  ea  granuia  %  puf^ofot%e  (k)  vafcutorum  fines  ,  quos  in  pomis 
pirifque  reperit  vir  folertimmus  ,  fummam  fimilitudinem  ajebat  etle,  cum  tamen 
m  pomorum  certe  pulpa  nulla  de  glandulofa  fabrica  fufpicio  locum  nabeat .  bed 
etiam  abfque  maceratione  boni  fenis  induftria  hepatis  acinos  exphcuit  ,  quos  eol- 
dem  ad  fines  ramuiorum  venae  portarum  cavaeque  mferions  vena;  ad  modum  an- 
ferini  pedis  expanfbs  Fieuffenius  (/)  reduxit .  Adeo  hoc  fpeaaeulum  evidens  tuit, 
ut  Boerbaa-vius  (m) ,  fummus  contrariar  feclse  pafronus,  pro  fua  mgenuitate  fatere- 
tur ,  nihil  fe  videre  in  hepatis  acinis ,  prater  vafcula  .  Ita  porro  *Albinus  acinos- 
ad  vaforum  congeriem  revocavit  ,  qui  ultimo  -fine  fe  mcurvati  fere  comprehende- 
rent,  ut  folent-  Rofs  Hier.ichuntinae  ramuli  (»).  In  glanduhs  conglomeratis  dif- 
folvendis  non  memini ,  quemquam  experimentum  feciffe. 

.§.  XI.  Refpondetur  ad  argumentum  a  morbojis  glandulis  repetitum  . 

Cum  Malpighms\  ejufque  viri  celeberrimus-  advoeatus  Boerhaavius ,  ad  morbd- 
fam  fabricam  pafFim  provocarent  ,  multa  ad  argumentum  inde  repetitum  jam 
Jtuyfcbius  refpondit,  primumque ,  etiam  abfque  prima2va,&:  a  natura  creata  glan- 
dulofa  fabrica  foliiculos  tumidos  varia  materle  plenos  nafci .  Ita  grandines  (p)  ro- 
tunda  funt  concrementa,  continua  membrana  cfaufa,  quae  matenem  puns  hmilern 
continent  ;  fed  grandines  manifefto  in  fpatiolis  fubcutaneis  cellulofis  oriuntur,  & 
inde  glandularum  etiam  fufpicio  adeft.  Iifdemque:  in  cavernulis  efiam  neatemara  r 
&  aquofi  demum  tumores  (p)  -frequentiffime  reperiuntur  :  quoties  non  in  glandula 
certe,  fed;  in  celluiofa  cavernula  (?)  retenta  maferies  ftagnando  congefta  eft  .  Ih 
omento  ,  quod  parifer  ad1  pingues  telas  pertinent  y  perinde  numerofae  glandula?  mi- 
nimse,  fcirrhofa  duritate,  vifse'  funf  (>).  .    ,    [  .        * 

Praefer  ceHuIofae  demum  tel&  vulgo  notum  imperium ,:  (imiles  etiam  tumores  in 
aliis  corporis  humam  partibus  enati  recenfentur  ,  in  quibus  ne  adverfarii  quidem 
folliculum  quaerunt,  ut  in  cornea  oculi  tunica  (s)\  m  optico  nervo  (t)r  tympani 
membrana  (  u  ) ,  artubus  (x),  pulmone  (_>0".  'Et  ipfe  quidem  in  pueri  pulmone  ,, 
rotundas ,  alba  materie  plehas,  quafi  grandines  vidi  (tJ- 

Porro1,  quoniam  CI.  adverfarii'  (a)  natiyum  in  vitiofa  diratata  receptacula  hu- 
morem  nobis  opponunt,  non  omittere  oporfet ,  nihit  omnino'  intercedere ,  fiqui- 
dem'  fanguis  m  cellulofa  fbatiola  fsepiftlme  exfudaf  ,  quin  perinde  in  obfti-uclo  je- 
cinore  bilis  ,  alioquin  penetrabilis ,  aut  ipfa  exhalef,  aut  certe  humorem  cellulofis 
cavernulis  contentum:  fuo;  colore  vitiet  s  quo1  adeo;  frequenter  &  inteftina  pingat  , 
&  peritonaeum ,. 

%  XII. 


"t— — ■ 


■  «N  ii 


(k)  Thef.  IX.  n.  ?9.  Thef.  max*  Tab.L  Adverf.-  (r)  Bwchavt_  de  gland.  fcirrhofis . 

anat.  pec    III.  n.  20.  6)  Ruyfch  de  fabr.    &land.    g.  77;    in  Staphylo- 

(1)  Obff   d'anst.   &  de  medec.  pratiq.  p.  139.  mate'. 

(m>  De  fabric  glatid.  p.  71.  7%  (t)   'bid. 

(n>  Franken ■  de  hepa-te  p„  18.   Alibi  ,  &  nos  olim,.  (u)  Idem  thefaur.  anat    TV^  n.  14. 

&■  nuper,  difcipuios   dccuit ,  acsnos  effe  fere  venas,  (x '•  Huc    adventitise    jlla    in-  ferrtore    &  brachia 

quas:  vini.  fpiritus    comlrbxiffet    Leisler   de   fecret.-  glandulje  Thoma?  Wharton  adenograph    p.   173- 

p.  10.  (y)  Mauthart    de    appellatione    glandula  ,  Bur- 

(0)  Salomon'  Alheiti  de  s>"andinib:  p.   4*'.  thirt  de  glandul.  fcirrhof. 

(pj)  Qualem    ipfe    III.  Bierhaaviusi  defcripfit    dc  C^)  Opufcuf.  patholcg.  obC  15.  Conf.  IIX. 

fabric.  glandul    p.    19.  ^a)  P.  »67., 

(q>  Ruffck  de  fabric^  gland.  p-59.  77. 


%p  L  I  B.    VII.    SECRETIO, 

§.  XII.  Et  ab  hydatidtbus. 

Hydatides  ,  quibus  rotunda  ,  fuifque  limitibus-  circumfcripta  figura  eft ,  pro- 
pnumque  velamentum  aquam  comprehendit  ,  plerumque  in  celluJofis  cavernulis 
(b)  nafcuntur,  m  quas  humor  effufus  ftagnavit  .  Nihil  hoc  vitio  frequentius  eft 
circa  renem  ,  in  circumjeclo  adipe  ,  circa  uterum  ,  tubafque  &  ovaria  (c).  Sed 
etiam  jn  cordis  fuperrjcie  ejufmodi  vefic^  effloruerunt  (d)  ,  &  fub  extimo  inte- 
ftinorum _  velamento  (  e ) ,  &  in  omento  (/),  in  exteriori  ambitu  membranse  co- 
itas.fuccingentis  (g) ,  mque  pulmone  (h)  .  Jn  ovium  pelvi  ,  pariter  in  cellulofa 
tt&  frequens  vitium  eft  ,  grandefque  bulla*  ,  non  abfque  animalis  inde  contabe- 
fcentis  detnmento,  paffim  generantur  .  Hic  eft  ^&etai  hydrops  alius  (*),  in 
quo  vefjca;  parvae  &  frequentes,  humore  plena?  .  Manifefto  etiam  vidi  ,  in  mor- 
bo,  quem  pro  magico  plebs  habebat  ,  de  ulcere  femoris  plurimas  fubinde  hyda- 
tides  exiiffe,  de  quibus  dubium  non  effet  ,  in  vicino  cellulofo  textu  natas  effe  . 
Simile  exemplum  Parifini  Academici  recenfuerunt  (k)  .  Ita  ex  ulcere  fub  coftis 
qumgentx  hydatides  (/)  effluxerunt ,  &  ex  abfceffu  vis .  hvdatidum.  pariter  ,  ut 
quidem  videtur  ,  de  femore  manavit(w).  Ita  in  inguine  nydatides  refedifTe 
leguntur  (w),  &  fub  trapezio  mufculo  vaftiflimam  (o^bullam  ,  -  qus  36  alios 
foliiculos  fua  caverna  comprehenderet .  Ita  urinaria  vefica  ,  renes  ,  uterus ,  ven- 
triculus,  inteftina  ,  cor  ,  pericardium  ,  in  cadavere  undique  pendulis  cyftidibus 
aqua  fiava  plenis  effloruerunt  (/>).  In  alio  corpore  ,  cum  fubinde  per  paracen- 
telm  ova  quafi  pifcmm  prodirent,  millenae-  hydatides ,  cum  utero  ,  hepate,  me- 
fenteno,  totum  per  abdomen  connexas,  poft  mortem  apparuerunt  ,  cum  riempe 
in  univerfum  traelum  cellulofum  aqua  fe  diffudiflet  Cq  X  ■  Ita  in  cellujofa  tela 
fepti  tranfyerfi  (r)  hydatides  facco  membranaceo  comprehenfs  vifaj  ,  aliasque 
plunmx  de  facco  fuper  hepar  pofito  (  s )  per  infiiclum  vulnus  exierunt  .  Sexa» 
ginta  hydatjdes  i.n  tumore  a  pofteriori  cranii  fede  ad  fcapulam  defcendente  fue- 
runt  ( t )  ,  cum  reliqua  pars  ,  crafliori  adipe  plena  ,  ad  fteatoma  ,  &  atheroma 
pertmeret  .  Hinc  cum  aqua  in  hepatis  hydatidibus  febum  commiftum  fuit  («)  , 
Inquilina  cellulofae  membranaL  materies .  Inde  etiam  intelligitur  ,  quare  frequen- 
ter  adeo  .cVduae  (.v)  in  hydatide    membranas ,  &  hydatides    legantur  ,   quas    alias 

fua 


(b)  Behrens  Breshuer    famlungen    1713.    M.  Ja-  (k)  Mem.  de  I' Acad.  avant  1699.   t.  2.  p.  211, 

nuar.  Grashuis  Eph.  Nat.  Cur.   Vol.  VII.  obf.  120.  (/)  phil.   tranf.  n.  193. 

p.  41 6.  &  poft  traft.  de  colica  pifton.  (m)  Cabrol  obf.  27. 

Cc^  Opufcul.    pathol.    obf.    41-.-  Ruyfch.    adyerf.  Qn)   Ridley   obferv%praa.  32. 

anat.   I.  n.  2.  &c._  (0)  Bldldo  de  hydatid.  t.   1.  f.   1. 

(d)  Fantort.  obf    is,  (p)  Maur.  Cordeus    in  hippocrat.  tntilieb.  p.  31. 

£e)  Jngrajftas  de  jtumor.  p  229.  &  f,mi!e  fere  exemplum  habet  Volcherus  Coiter  obff. 

Cf)  Harder  apiar.  obf.   13.  Tyfon  phil.   tranf.  n.  anat.  p.  113. 

193.   Hippolytus  Bofcus  de  facult.  anat-  p.  1.7.  Nem-  (0)  Brehm  de  hydatid. 

fe  veiiculas_aq.ua    plenas    per  ulcus  prodiiffe  ,  per  OO  P°hl  de  hydatid. 

qyod  omer.ti  portio  elapfa  erat .  Ccnf.  etiam  Biu-  (s)  Journ,  des  Savans  1712-  M.  Ocl.  Per  vulnus 

«J»  canaletti  p.   ao^.  etiam  lateris  hydatides  prodierunt  in  hiftoria  ,  quas 

Cg)  Collins  fyftemo  anat.-  p.  193.    Gafpari  oflerv.  exftat  "apud  Cl.  Bhch  t.  3.  p-  321'. 

P-  IV.  Hydatides  diaphragmati  adnotx  Bircb.  t,  4.  (t)  PhiJ.  tranfaft    n.  308. 

P"  37 1'  (u)  Stenzjsl  de  fleatomat.  aort.  p.   50. 

CfOUaloet  hift.  de  P.Acad,   1723.  £x)  Bukm  de  hydat.  Pobl  hydrop.  faCcat  ^ 


S  E  C  T.    TT.    C  O  L _  A  .  *7j 

fua  in  cavea  continuerint  (y )  .  Nam  vel  duas  laminas  ftagnans  aqua  fibi  circum- 
pofuit ,  vel  unica  prsgrandis  bulla  ,  mire  intumefcens  ,  fuper  alias  minores  fe 
fuperfudit . 

Prima  hazc  hydafidum  fpecies  eft  ,  fupereft  &  altera.  Nam  etiam  fanguinea  va- 
fa  in  hydatides  degenerant  (^).  Tpfe  vidi  ,  inque  thefauris  academicis  confervavt 
(n) ,  veficularem  placentam,  cujus  bulhc  aqua  pleme  cum  anguftioribus  pedunculis 
ramofifque  alternse  continuarentur,  ut  omnino  manifeftum  eflet,  vafa  fuifle,  qua? 
jn  hydatides  degeneraffent .  ldem  vitium,  minus  equidem  frequens ,  in  majoribus 
hepatis  vafis  olim  Ruyjcbins  vidit  (c) . 

Liceat  pauciflimas  aiiquas  de  origine  hydatidum  opiniones  excitare  ,  quns  nos 
quidem  res  ipfa  vetuit  recipere .  Dudum  (d) ,  iterumque  nuper  (e)  ,  a  Jympha- 
ticis  vafis  degenerantibus  hydatides  nafci  fcriptum  eft  ,  ut  inter  duo  valvularum 
conjugatarum  juga  inclufa  lympha  fenfim  vafculi  pirietes  extrorfum  urgeret,  do- 
nec  rotundse  bullae  faciem  induerent  :  ad  quam  fententiam  haclenus  Godofredus 
Bidlco  (f)  acceflit,  ut  hydatides  perinde  etiam  a  lympha,  five  a  nutritio  humore 
in  arreriarum  venarumque  intervalla  effufo ,  nafci  admitteret  (g) .  Addldh  Rrcbar- 
dus  Mead  (b) ,  eruditiffimus  olim  medicus  ,  fe  aquis  innatantes  funiculos  vidiffe, 
ex  tenuibus  &  pene  concatenatis  limpidis  vafculis  factos  ,  corruptarum  Iymphati- 
carum  venarum  reliquias .  Verum  in  univerfum  multo  latius  patet  hydatidum  fe- 
des ,  quam  quidem  lympharicorum  vaforum  ,  &  mulfis  in  fedibus  corporis  huma- 
ni  hydarides  reperta»  funt  ,  in  quibus  nulla  induftria  lymphatica  vafa  reperit  ,  vel 
cerebri  exemplo  (0,  &  uterina?  placentse.  Quod  Meadius  vidit  ,  omenti  degene- 
xantis  vitium  fuiffe  videtur . 

Hypothefin  Cl.  viri  dimittimus ,  qui  hydatides  pro  vermium  opere  habuit  (k) . 

§•  XIII.  *Argumenta  ex  tbeoria  repetita  . 

Alia  fuperfunt,  qua?  pro  caufa  Ruyfcbiana  dicuntur  ,  &  nihilominus  pondus 
habent ,  etiamfi  ab  experimento ,  &  anatomica  adminiftratione  non  perinde  co- 
minus  repetuntur.  Et  primo,  facile  oftenditur  ,  abfque  folliculis  arteriolas  inter 
-&  excretorios  canales  pofitis  ,  utique  humores  a  fanguine  feparari  pofle  .  Ipfa 
enim  res  docet  (/) ,  ex  arterlolis  minimis  ,  in  villos  exhalantes  ventriculi  ,  & 
inteftinorum  ,  in  poros  vaporiferos  cutis  ,  peritona;i  ,  pericardii  ,  pleuraj  ,  &  m 
Halier  Pbyfiolog.  Tora.  II.  M  m  te- 


Cy)  Cabrol  J.  c.  Wefcpremi  obff.  prope  veficam .  tid.  1. 1.  f  i.  3.  4. 

Keil  quantit.  fang.  p.  x6.  (e)  Salv-  Morand  vir  do£tiflimus  hift.  dePAcad. 

(z)  Ruyfeb  in  adverf.  anat.  I    n.  i.  &c.  des  ScieHces    1743,    p.  aj.  feqq.    Memoir.    p.  158, 

Ca)  Opufcul.  anat.  obf.  40.    fitriles  obfervationes  ^qq. 

paflim  exftant.  Habet  Ruyfchius  thef.  anat.  VI  Tab.  CO  Tbid.  p.  13. 

5.  f.  3.4.  5.  6.  quibus  ;otus  progreifus  degeneratio-  Cg5  Liquor  omnino  coagulabilis  efi,  Phil.  tranf, 

nis  exponimr.    Thef  X.    n.    <5j     64.    65.    Adverf.  e.  460. 

anat    Chir.  n    33.  Margngtt.    Adverf.    anat.  III.  n.  Ch)  Monit.  med.  p.  116* 

14.  Valifneri  fioria  d'  una  vefcicaja  Bergius  fortok  (i>  In  hemifphasrio  cerebri    dextro ,  inferiori  fo- 

P*  l2°-  co,  cyftis  veficie  fimilis ,  Journal  de  Medecin.  175^. 

(c)  Thef.  I.  afT.  n.  u.    Thef   VI.    n.   11.    Thef.  M.  febr.  Plexus  choroideus  hydatidibus  miftus  Cfre- 

v'"-  af[   *•  n.   10.  quens  utique  fpeflaculum  )  Ruyfch  Epift.  anat.XU. 

(.d)  Tfiomas  Wbarton  in  adenograph.  p.49.  Thom.  p.  11. 

Bartholin  hift    67.   Centur.  II.  Courtial  in  Journal  (k)  Tyfon  1.  c. 

des  Savans  168S.  n.  24.  J     Keil  de  quantitate  fan-  (I)  J..  \\,  p,  68.  feqq. 
fcuinis  p.  16.  Codofre^.  Bidloo  Exew.  II.  de  hyda> 


274  L  I  B.    VII.    S  E  CRET  l  O. 

Tenues  oculi  vias,  aquam  puriffimam  vehentes,  aquam  etiam  &  gluten  ,  anato- 
mico  fiphone  impulfum  ,  facillime  exire  ,  alios  ,  craffiores  ,  liquores  minus  faci- 
Je  ,  tamen  etiam  fequi .  In  his  autem  colis  nullo  microfcopio  aliquid  giobofi,aut 
cavi  ,  aut  folliculo  fimile  confpicitur  „  Ha&enus  adeo  oftenfum  eft,  abfque  follicu- 
lis  fecretionem  effe  pofife  . 

Deinde  aquofos  humores  non  folum  abfque  folliculis  parari  poffe ,  fedcum  fol- 
Jiculis  omnino  non  poffe  generari,  quin  propriam  aquas  naturam  &  limpiditatem 
amittant,  continuo  oftendemus .  Ex  Malpigbiana  fententia  arteriola*  in  folliculos 
fuum  liquorem  deponunt.  Pone  eum  foiliculum  fefqui  iineae  diametrum  habere  , 
quales  utique  cryptae  lingua?  dorfum  circumftant.  Pone  arteriam  minimam  rubram 
diametri  effe,  qua*  vuigo  globulo  affignatur,  five  -j-$-  (m)  pollicis  ,  pone  ar- 
teriolam  ,  quas  folam  aquam  tranfmittit  ,  rubrofque  globulos  excludit  ,  dimidio 
tantum  rubro  vafculo  anguftiorem  ,  five  diametro  unius  -j-g-V"  pollicis  .  Erunt 
adeo  diametri  arteriolae  fecretoriac  ,  folliculique  recipientis  mter  fe  ,  trti  5c  VsT^ 
pollicis,  five  uti  485  &  1.  Verum  ex  notiflima  ,  &  fajpeque  a  nobis  repetita  (>) 
Jege  ,  velocitas  liquoris  ex  angufto  tubo  in  amplum  foiliculum  eflufi  eft  in  folli- 
cuio  ad  velocitatem ,  qua  per  tubum  arcliorem  fluxit ,  uti  iumen  tubi  ad  Iumen 
folliculi .  Erit  ergo  ceieritas  liquoris  ic  foliiculum  depofiti  ,  ad  celeritatem  ,  qua 
per  vafculum  minimum  movebatur,  uti  1  ad  2^5225.  Pone  in  eo  vafculo  eam- 
«em  fupereffe  celeritatem  ,  qua»  eft  in  minima  arteriola  rubra  :  fit  ea  celeritas 
ejufmodi ,  ut  vigecuplo  ientius ,  quam  per  cor  fanguis  per  ejufmodi  arteriolam 
(0)  feratur  .  Defcribat  autem  ex  corde  exeuns  fanguis  in  minuto  primo  pedes 
150  (/>  ) ,  defcribet  in  minimo  vafculo  pedes  y\  five  lineas  1080  :  in  foliiculo 
vero  j-jjffTs  fiye  tt&  iineje  partem  ,  atque  adeo  tribus  egebit  horis  &  dim> 
dia,  ut  unam  iineam  percurrat  .  Nempe  in  folliculo  humor  aquofus  ita  retarda- 
bitur,  ut  ejus  motus  pro  nulio  haberi  poftit  .  Neque  a  calculis  res  ipfa  differt  : 
nam  in  iis  partibus  corporis,  quarum  humores  vere  per  foiliculos  generantur, 
ientiffimus  motus  eft,  mucufque  ex  naribus  nunquam  fponte  effluit  ,  hasretque 
~m  organis  fuis,  dum  per  emunclionis  vim  aut  fternutationis  ejlciatur. 

Verum  humorum  humanorum  plerorumque  ea  natura  eft  ,  ut  celerkate  aliqua 
egeant,  qua  ad  ufus  necefiarios  parentur ,  &  omnino  per  experimenta  velociter 
jnoveantur.  Non  ergo  poterunt  percolum  parari  ,  cujus  natura  velocitatem  omnem 
deftruit .  Non  ergo  poterit  aut  urina  per  foiiiculos  percoiari .,  aut  perfpirabile  fub- 
cutaneum ,  aut  ammaiis  ille  nervorum  fpiritus . 

Imo  vero  nuiius  humor  non  mucofus  ,  neque  Ientus  ,  per  folliculos  generari 
poterit.  Ea  enim  communis  ,  &  infeparabilis  ,  omnium  humorum  humanorum 
siatura  eft,  ut  retenti  &  immoti  fpifTefcant  ,  exemplo  biiis,  muci  ,  feminis  ,  adi- 
pis ,  ceruminis  ,  Iaclis :  adfunt  enim  undique  per  receptacuia  forbentes  venulae  , 
qua>  de  humore  ftagnante  fibi  bibunt ,  quidquid  tenuioris  aqua?  continet  .  Quare 
iiuidos  humores  per  foiiiculos  percolari,  rei  ipfi ,  &  Natura?   fapientiai  repugnat. 

§.  XIV.  Caufa  Ruyfchiana  vincit . 

Cum  rationes  &  iftas  ,  &  aiias,  pro  Ruyfcbio  paftim  CI.  viri  afferrent,ipfeque 
caufam  fuam  puicherrimorum  ,  manu  fua  pra^paratorum  ,  cadaverum  oftenfione 
confirmaret,  fenfim  faclum  eft?  at  ejus  caufa  pnevaleret  .   Vifcera   nempe    fecre- 

tioni 


Cm)  L.  V.  p.  39.  00  Eod.  L.  VI.   p.  135. 

(n)  L.  VI.  g.  j»>.  [$)  L.  IV.  p.  303* 


S  E  C  T.    II    C  O  L  A  .  275 

tioni  deftinata  ,  eorumque  in  primis  aJr.os  ,  gtandulafque  conglomeratas  ,  meris 
componi  vafculis,  cellulof»  telse  ope  conjunflfis ,  eo  cum  vinculi  robore,  ut  con- 
fiftat  acinus ,  aque  fui  fimilibus  ,  laxioribus  filis  iibi  annexis  ,  totus  &  mteger 
deduci  poffit.  In  quolibet  praeterea  acino  ,  vaforumve  glomere,  ex  eadem  fen- 
tentia  ,  duclus  excretorius  eft  ,  plurefve  ducluli ,  qui  de  arteriola  minima  ,  tam- 
quam  ramulus  minor ,  &  fanguini  impervius  ,  decedere  videtur  ,  qua?  fabrica  in 
rene  certo  reperitur ,  in  aliis  quidem  colis  magna  cum  veri  fpecie  ex  conjeclura 
admittitur.  Secretio  adeo  a  vulgari  fanguinis  circuitu  haclenus  differt  ,  quod  ia 
ifto  quidem  arteriola  minima ,  cylindrica,  in  venam  fibi  a>qualem,  aut  ampliorem 
continuetur,  quaj  fmguinem  recipere  apta  fit,  in  humorum  vero  feparatione  du- 
clus  excrecorius  ,  rubro  vafculo  arteriofo  minor,  tamquam  ramus.  ex  eo  vafculo 
prodeat.  Inrer  primos  novas  fententia*  auftores  Jeremias  Loffius  fuit  (r)  ,  qui  ab 
anno  1681  glandulas  pro  vaforum  glcmeribus  habuit  ,  <juos  glutinofae  particulai 
conneclerent .  In  renibus  &  earum  giandulis  eamdem ,  ab  anno  retro  1680./.  Con- 
radus  Peyer  (s)  fententiam  docuit ,  deque  glandulis  in  univerfum  Bernardus  Jllbi- 
nus  (0>-&  difcipulus  Ruyjcbii ,  vir  eloquio  valentis  &  ingenio  /.  Godofredus  de 
Berger  (u) .  In  Gallia,  propria  per  experimenta  ,  vafculofam  vifcerum  glandula- 
rumque  fabricam  Raymundus  Fkuffms  (x)  adftruere  adnifus  eft  ,  quem  /.  Cl. 
yrfdnanus  Helvetius  (y)  fecutus  eft,  &  alii  .  Angli  inter  primos  Malpigbianas 
glandulas  rejecerunt  (?),  eorumque  principes  (a)  glandulam  ita  definiverunt  ,  ut 
ab  arteria  minima  complicata  non  differret .  Neque  foliiculos  Petrus Anto-nius  Mi- 
chelottus  retinuit  (b),  neque  noftro  sevo  fere  aliter  docetur  (c).  Ipfe  demum  can- 
diditfimus  olim  Boerbaavius ,  ultimis  vitae  fuse  annis  eo  animum  inclinavit  ,  ut 
in  amici  opimonem  tranfiret ,  uti  ex  Feldmanniano  (d)  codice,  &  cerebri  exem- 
plo  apparet. 

§.  XV.  %Aliqua  addidit  Ferrenius . 

.  Nuper  demum  eamdem  vafculofam  vifcerum  fabricam  fuis  ornavit  experimen- 
tis  Vir  Cl.  Antonius  Ferrein  (e)  .  Vifcera  nempe  ex  filis  albis  &  aliquantum 
pellucidis  conftare  ,  qu«e  a  vafis    Ruyfchiana   arte  repletis  diverfa   fint  ,   &  poft 

M  m    2  peni^- 


(r)  DilT.  cit.  n,  9.  philof.  princip!.  p.  166.   qui  tamen  commune  huie 

(s)  Exerc.  anat.  p.  197.  glomeri  velamentum  circumponit  :  Theophilus  Lobb 

(t)  De  poris  corp.  hum.  n.  IX.  &C.  national  method.  curing  fevers  p.  17.    Ifte  quidem 

Cuj  De  natur.  human.  p.  118.  Vir  Cl.  fimplicem  glandulam    ita  defcribit  ,  ut  va- 

(x)  Tr.  des  liqueurs  p.  119.  358.  &c.  fcukim  lit  ex  rubra  arteriola  ortum  ,  ferpentinum  , 

(y)  Oeconomie  ammale  -p.  64.  119.  &c.  «x  quo  vafa    lymphatica    undique    oriunda    partem 

(z)  Martinus  Lifler  de  humorib.  c.  12.  humoris  tenuioris  reforbent  ,  abfque  folliculis  .  Idem 

(a)  Archibaldus  Pitcaim  de  circulat.  per  minim.  conglomeratam  glandulam    fyftema    facit  glanduU- 

rt.  19.  Jacobus  Keil  de  fecret.  anim  p.  81.  83.  edit.  rum  fimplicium  ibid.  p.   28. 

Angl.  t.  2.  f.  3.  Georgius  Cheyne  philof.  princ;pI.of  (b)  De  feparat.  humor.  p.  130.^ 

relig.  p.  105.  Theory    of  acut.    and  slovv.  difeafes  Cc)  Laurentuis  Rei/ler  ,  Jeremias  Neifeld  de  fe- 

P-  65.  Jeremias  Wainevutigth  animal    fecret.  Prop.  Cret.  p.  38.  qui  Lobbii  placita  retinet  . 

XI.  C  ex  ea  vero  artena    undique    duftus  excreto-  (j&)  Conf.  noftrss  editionis    Prasleftiones  Acad.  t, 

rios  emiffos  pingit  )  Jof.  Morland  Phitofoph    tranf.  a.  p.  498- 

11.283.  glandulam  nempe  vocat    glomerem  arteria-  (e)  MeM.  de   l'Acadt  Roy.  des  Scienc.  1749,  p. 

rum  venarumque  filis  colleclarum  ,  qua»  ex  commu-  493, 

ni  venarum  membrana    oriar.tur  ;    Thom.  Morgatt 


i?6  L  1  B.    VII.    SECRETIO. 

penitiffimam  vafculorum  minimorum  infarclionem  alba  maneant  ,  interque  re- 
pleta  vafa  media  contrahantur,  inque  ficcato  vifcere  evanefcant  ,  ut  id,  quod  de 
vifcere  reliquum  fit,  totum  nunc  vafis  rubris  conftare  videatur  (/)  ,  poftquam 
alba  ea  (ubfiantia  deleta  eft ,  ex  qua  vifcus  vere  conftabat .  In  cortice  renum ,  & 
hepate  infantili,  alba  ea  natura ,  fecundum  111.  viri  experimenta  ,  plena  eft  tu- 
berculorum,  five  rotundarum  lj)\  oblongarum  ,  numerofifTimarum  particularum , 
quarum  millena?  in  unico  acino  fpatii  habeant  fatis  .  Accuratiffima  denique  inda- 
gine  in  humano  rene  &  hepate  fadta,  eas  particulas  anulos  videri  ,  albos  ,  vera- 
que  reflexa  vafa  effe ,  fed  a  rubris  vafis  diverfa ,  quibus  renis ,  qui  dicitur  ,  cor- 
tex  (/')  componatur.  Negat  Iciem  Vir  Cel.  aliis  exemplis  vafculofam  vifcerum  fa- 
bricam  haclenus  conftitiffe,  praeter  teftem ,  uveamque  oculi  membranam  ,  &  fol- 
licite  cavit,  ne  ea,  quam  defcribit ,  fabrica  ,  pro  ea  habeatur  ,  quam  Ruyfcbius 
aut  replevit,  aut  defcripfit.  Apparet  adeo,  fi  omnino  ea  confirmantur ,  quse  Vir 
111.  proponit,  vafculofam  quidem  femper  vifcerum  fabricam  effe,  ceterum  ea  va- 
fcula  ,  quibus  vifcera  conftant ,  nimis  fubtilia  effe ,  &  angufta  ,  neque  liquoribus 
accefla,  quae  inciforum  manu  injiciuntur. 

Profundius  aliquanto ,  fed  conjeclura  ,  fabricam  coli  fecretorii  indagare  fufce- 
perat,  Celeberrimus  fenex  /.  Benignus  Wiv.skw  .  Inter  prima  (/)  nempe  fui 
ingenii  monurnenta  hypotheiin  reliquit,  quac  ad  modulum  fere  inteftinorum  hu- 
morum  fecretionem  reduceret  ,  villos  nempe  arteriofos  in  duclum  excretorium 
undique  defcendere  ,  patulifque  ofculis  in  ejus  duclus  caveam  fuum  humorem 
dimittere  .  Aliquantum  firmitatis  huic  cohjeclura;  ex  ducluum  biliferorum  inte- 
riori  faciei  accedit ,  qux  utique  reticulata  ,  &  villofa:  alicujus  tunicae  haclenus  fi- 
milis  eft ,  &  in  hepate  ,  &  in  foiliculo  felleo,  &  in  duclu  ,  qui  ex  folliculo  na- 
fcitur .  Sed  etiam  feminis  receptacula  fimili  reticulo  interius  exafperantur  ,  tum 
alii  finus  nonnulli  ,  &  mucofi  folliculi  variorura  animalium  (&) .  Dudum  Malpi-^ 
ghius  fimilem  de  folliculis  fimplicibus  conjecluram  protulerat  (/) ,  neque  Winslowi 
opinio  Cl.  Viris  difplicuit  <m)  ,  neque  recedit  eorum  au&orum  confilium  ,  qui 
cum  inteftinorum  fabrica  glandulsE  ftrucluram  comparaverunt ,  ut  inteftinum  glan- 
dulam  primariam,  aliarumque  exemplar  vocarent  («). 

Verura,  fi  omnino  dicendum  eft  ,  quod  res  eft ,  plerique  utique  duclus  excre- 
torii ,  etiam  in  minimis  fuis  radiculis ,  undique  leves  funt  ,  in  renum  pothTimurn 
cxemplo,  inque  falivofis  du&ibus  &  pancreatico  toto  ,  qui  contmuo  naturam  re- 
ticulatam  deponit ,  poftquam  a  choledocho  difceffit  .  In  eodem  porro  rene  ab  ar- 
teriolis  rubris  in  duclus  uriniferos  via  oculo  tefte  continuatur  ,  &  denique  villofa 
iabrica  cum  natura  aquofi ,  &  celeriter  moti  liquoris  minus  convenit  ,  cum  ite- 
rum  (o)  liquor  de  minimo  quoque  ofculo  exhalantis  fiocci  in  amplum  canalem 
excretorium  elapius,  tantum  de  fua  celeritate  amittat,  quantum  lumen  habet  lu- 
jnine  ejus  canalis  arclius. 

Vteuf- 


(f  )  Idem  ibid.  Georgius  ,  Chefne  qui  villum  in  glandula  admittit, 

tg)  P-  497-  1U3e  fecunc'-um  EL  virum  ,  complicata  arteria    eftj 

QO  P.  497.  498.  difeafes  of  body  and  mind  p.  25. 

(i)  Mem.  de  1' Acad.  Roy.    des  ScieriC.  1711.  p.          Cn)  Peyer  gland.    inteft.    J.  God.    de    Bergsn  de 

.316.  natur.  hum.  p.  97.  Cheyne  theory  p.  67.  Th.  Mor- 

OO  Vide  n.  10-  gan  philofoph.  principl    p.  171«  Btrgier  in  proprift 

CO  De  gland.  conglobat.     ,  difputatione  ,  Parif.  a.  1741.  propofita . 

<m)  Verdier  in  abrege    d'anat.  Helvetius  eecon.          (0)  P.  »74- 

Snim.    p.  J3p.    de  hepate  quidem  .  Neque   recedii 


S  E  C  T.    II.    C  O  L  A.  277 

Vieufjenii  (/>_)  fubtiliorem  ducluum  divifionem  omittimus  ,  qui  tres  duduum 
excretoriorum  fpecies  ftcit,  quorum  alii  ex  arteriis  nari  venis  infererentur ,  adi- 
pofi  nempe  ,  lymphatico  arteriofi  ,  &  lymphatico  venofi  :  alii  ex  lymphatico  ar- 
teriofis  prodirent  ,  ut  pancreaticus  :  alii  ex  fecunda  claflfe  nafcerentur  ,  ut  ner- 
vex  fiftulae  .  Nempe  manifefto  Vir  111.  vafa  minorum  ordinum  imitatus  fuiffe 
videtur . 

Sed  etiam  Cl.  /.  Daniel  Ktmtfcbe  (/7)  qui  ex  G.  Erbardi  Hambergeri  difcipulis 
fuit ,  extremum  vas  fecernens  internam  fuperficiem  vafis  fecretorii  ambire  finxit , 
ut  in  ileo  inteftino,  inque  duodeno  fit. 

§.  XVI.  Muci  cola* 
I.  Vafcula  exbalantia  • 

Non  eodem  modo  vifcidi  fucci  de  fanguine  feparantur.  Ex  glandulis  conglome* 
ratis  nufquam  equidem  mucus  percolatur,  nifi  mucus  eft,  quem  glanduke  Covvpe- 
rians  (r)  generant,  fed  ejus  quidem  fucci  indoles  parum  nota  eft. 

Frequentius  abfque  folliculis  glandulofis  mucus  paratur ,  quibus  certe  in  exern- 
plis  confilmm  Natura3  folliculos  ftruentis  manifefto  innotefcit  .  Nempe  quoties 
per  ipfos  extremos  vaforum  exhalantium  fines,  abfque  interpofitis  follicuiis,  mu- 
eofus  liquor  ad  deftinata  ioca  excernitur ,  toties  etiam  is  idem  liquor  in  magnani 
aliquam  caveam  effunditur^  in  qua  celerirat-e  amiifa  ftagnet,  reforbentium  vena- 
rum  aclionem  experiatur,  &  fpiffefcat,  aut  a-b  aere  ipfo  addenfetur ,  poftquam 
pars  maxime  diffiabilis  ab  aura  abrepta  eft.  Ita  in  teftibusmera  per  vafcula  femen 
feparatur ,  quod  de  muci  claffe  eft :  idem  autem  per  immenfas  epididymidis  am- 
bages  asgre  emergit,  &  in  ampliori  ductu  deferente,  ejufque  cellulis  veficularum 
fimilibus ,  retinetur ,  inque  eorum  animalium  veficulis ,  quas  ejufmodi  receptacu- 
lum  na£ta  funt .  Ita  uterus,  &  vagina  (x),  &  urinaria  veiica  plurimum  mucum  , 
certis  in  primis  temporibus  generant ,  neque  tamen  confpicuas  glandulas  oftendunt. 
Sed  in  ipfa  quafi  muci  metropoli ,  narium  nempe  cavea,  multi  receifus  funt ,  & 
fmus  ipfi  pituitarii,  in  quibus  muci  quidem  vis  magna  refervatur,  neque  tameri 
glandulas  ullas  apparent.  Conftat  inde  ,  moram  effe  ,  quam  natura  in  glandulis 
fimplicibus  fabricandis  qusefivit ,  neque  ultra  ejufmodi  glandulas  requiri ,  fi  alioquin 
caufas ,  moram  facientes  ,  praefto  funt . 
Niger  iile  mucus  averfse  faciei  uveas  pariter  ex  vafculis  exhalare  videtur. 

§.  XVII.  Glandula  ftmplex, 

Multis  tamen  utique  locis  mucus  proprium  In  receptaculum  ab  arterils  depo- 
nitur  ,  i-n  quo  colle&us  reftagnet  ,  ufque  dum  ad  deftinatam  fedem  fuas  per  cau- 
fas  feratur  .  Diverfa  ejufmodi  receptaculi  figura  eft  &  fabrica  ,  rotunda  pleraque 
funt ,  longa  alia  ,  duclum  alia  excretorium  confpicuum  habent ,  non  perinde  alia , 
&  aliquorum  refecla  crypta?  membrana  patet ,  eftque  pro  excretorio  canali  .  De- 
mum  &  fimplices  giandulae  ejus  generis  exftant ,  &  compofitae .  De  omnibus  opor- 
tet  ex  ordine  dicere . 

Glandula  fimpliciffima  eft,  quae  radicibus  linguag  adfidet  .  Figura   rotunda    eft  , 

ut 

(p)  Tr.  des  liqueurs  p.  129.  130.  t.  5.  P.  I.  p.  387.  feqq. 

(q)  De  fecret.  in  genere  11.  35.  (s)  Monente  hic  Vieufftnio    tr,   des  liqueurs    p. 

\JQ  Vide  mterim    Comnaent,  ad  Prseleft.  Bottk,      385, 


£7«  X  7  J5.    ri/.    S  E  C  R  E  T  t  6. 

ut  tamcn  &  eilipfeos  fimiles  reperiantur,  &  circuli  .  Velamentum  ipfis  tenue 
tft  ,  duplex  tamen  ,  cum  &  epidermide  conftent  ,  &  veriori  oris  membrana 
Hanc  membranam  rubra  vafcula  percurrunt  .•  tumet  autem ,  &  emifphsErii  fere 
convexitatem  imitatur.  Altera  pars  glandulas  ab  ipfa  Jinguae  carne  perficitur ,  cui 
crypta  infidet,  rubra  eadem ,  &  perinde  vafcuiis  rubris  abunde  picla,  &  pulpofa  , 
&  tuberculofa.  Inter  utramque  glandula*  partem  cavea  intercipitur,  qua;  in  oris 
cavernam  per  membranz ,  in  fumma  hemifpherii  parte  fatis  ampliter  refecla'. ,  de- 
liquium  patet ,  eademque  via  propriis  temporibus  mucum  effundit,  quem  conti- 
nebat  (t ) , 

Dubium  non  videtur,  in  ejufmodi  glandulis  vafcula  exhalantia  linguse  in  caveam 
foiliculi  liquorem  fuum  deponere ,  qui  porro  preffo  velamento,  elifa  eavea  effluafc 
Aqua  certe  in  arterias  impuifa  ejufmodi.  fecretionem  non  difficuiter  imitatur,non- 
«unquam  &  febum  (u), 

§.  XVIII.  Glandula  membranacea-. 

Aliis  locis  pars  membranacea  folliculi  major  eft  ,  &  portio  carnea»  partis, 
cui  folliculus  infidet  ,  aut  minor,  aut  denique  nulla  ,  ut  rota  -nunc  crypta  con- 
tinua  ,  przter  oftiolum  excretorium  ,  membrana  perficiatur  ,  qualem  fimplicem 
gianduJam  potiifimum  Malpghius  defcripfit  (x)  ,  Ruyjchius  cryptam  (y)  dixit, 
Boerhaantus  uberius  expofuit  (^).  Circularis  etiam  earum  glandularum  fzpe  fi- 
-gura  eft  ,  ovata  alias  (  a).  Solent  in  celiulofa  te-la  difponi,  tegique  eodem  pul- 
pofo  velamento  ,  quod  majorem  cavearn  veftit ,  eui  ipfi  illinendar  mucus  folliculi. 
deftinatur  .  Crypta  invoiucrum  in  faucibus  &  afpera  arteria  firmum,  per  intefti- 
na  tenerius  eft  .  Gianduke  fimiks  etiam  in  plantis  reperiuntur  (h).  Villum  ta- 
men  ,  quem  in  ejufmodi  glandula:  cavam  fuperficiem  confpicuum  -produci  & 
Malpighws  (c  )  fcripfit  ,  &  ex  eo  au&ore  Boerhaavius  reperiit,  ego  quidem  in 
follicuiis  humanis  non  reperio  ,  nifi  tubercula  carnis  lingua*  eo  traxiffe  velis , 
membrana  enim  tota  Jevis  eft  .  In  animaiibus,  inque  finuum  claffe  villus  locum 
liabet . 

Ejufmodi  crypta?  plerumque  proprium  ductum  excretorium  nacla»  funt.  Cavus, 
cylindricujs  ,  muito  quam  glandula?  area  ,  anguftior  tubulus  eft  ,  quem  &  vela- 
mentum  giandula? ,  &  epidermis  fui  communis  receptacuii  inveftit .  Is  canalicu- 
lus  ex  cavea  fuae  glandulae ,  per  e}us  communis  receptaculi  involucrum  penetrat  , 
inque  fuperficie  cava  receptaculi  aperitur,  five  os  fuerit,  five  fauces,  five  afpera 
arteria,  five  inteftinorum  cavea .  Preffa  crypta,  per  oftiolum  excretorium  guttula 
liumoris  eftunditur  ,  eo  ofculo  major.  Huc  refero  gianduias  buccales ,  labiales  , 
«piglottideas,  pharyngeas,  cefophageas :  palati  mollis  demum,  partis  pofterioris 
imaj  convalfis  narium,  afperse  arteriz ,  cefophagi,  ventriculi,  inteftinorum  folita- 
xias  glanduias.  Nam  de  veficss  urinarias ,  &  veficulz  fellea^  follicuiis,  &  agmini- 
bus  inteftinorum  (e)  glandulofis  nondum  pronunciaverim   (f). 

Eil 


(t)  Eiufmodi  glandulas   Morgagnus   depinxit  ad-  (y)  De  fabr.  gl&nd.  f.  49.  57. 

verf.  anat.  I.  t.  u  f.  j.  k,  &  defcripfit  Epift.  anat.  Qz^  tbid.  p.  3. 

311.  n.  13    Iconem  etiam    -dedi    in  diff.  inaugurali  Ca)  Morgag.  epift.  IX.  fi.  il. 

de  duftu  falivaii  Cofchwizlano  ,    quse  in  collec^io-  (b)  In  recept&culo  planta  ,    Ban  Mem.  de  V  k* 

aie  mea  recufa  efl  t.  1.  &   2.  Simikm  glandularum  Acad.  des  Sciences  1751.  t.  zz- 

■Peyerianayum  defcriptionem  dedit    III.  Kauvv  per-  (O  P.   30.  31. 

fpir.  hipp.  n.  153.  (je)  pe^er  parerg.  II.  p.   15. 

(u)  Soerbaave    de  fabr.  gland.  p.  37.    Kaauw  I,  (f)  Spurias  dixit  Rwfcbius  thef  anat.  VI.  n.  8. 

t.  Ae  inteftinorum  glanduiis  .  33.  &  nuper  Ueberkuknius-.  Sei  eaffi  Iitem  fuo  le- 

(x)  De  gland,  conglob,  p.  i.sd.^to.  <o  attingere  malo. 


S  E  C  T.    II.    C  O  L  A,  119 

Eft  ubi  glandula  manifefta  fie  ,  duclus  vero  excretorius  obfcurus ,  mucus  tamen. 
intus  manifeftus  ,  quales  in  cervice  muliebris  uteri  caeci  folliculi  fedent  .  Neque 
ova,  qua>  Graafiana  vocantur  ,  recedunt  ,  nifi  quod  liquori  coagulabili ,  potius 
quam  mucofo ,  replentur. 

Contraria  exempla  funt ,  in  quibus  duclus  excretorius  manifeftus  ,  glandula  ob- 
fcura  eft,  ut  in  poris  fepti  narium  (g),  &  fecundum  bafin  fepti ,  ahifque  narium 
mucofis  foraminibus  (h)  ,    in  larynge  porro  (/'),  re&oque  inteftino  (k) . 

§.  XIX.  Glandula  ex  fmplicibus  compofitce . 

*  Non  uno  modo  fimpliccs  crypta^  in  majores  glandulas  coalefcunt  .  Aliquandor 
unice  vicina?  ,  cellulofo  vinculo  laxe  conjundla?  ,  fuum  tamen  quxque  oftiolum 
excretorium  fibi  proprium  habent  ,  ut  in  expanfione  illa  mucofa  poftrema?  &  in* 
ferioris  lingua;  partis,  inque  iis  laryngis  glandulis  ,  quas  Morgagnus  (/)  Vir  111. 
aryrasnoideas  vocat.  Ha?  Lojfii  (m)  congregatce  funt  (i). 

Alias  vicini  ,  perinde  numerofi  follicuii  ,  &  prazterea  communi  velamento  ob- 
voluti  ,  in  aliquem  ejusr  recefifum  ,  multis  cryptis  perinde  patentem  ,  mucum 
fuum  deponunt ,  tonfillarum  exemplo.  Ux  Lojfio  conglutinatcc  audiunt . 

Denique  alias  fimplex  folliculus  fuum  quidem  quifque  excretorium  duclum  ha- 
bet ,  ii  vero  duclus  ex  multis  vicinis  folliculis  in  unicum  communem  eanalem 
excretorium  conveniunt  ,  quas  giandulas  reele  dixeris  ex  fimplicibus  compofitas 
(«),  &  fibi  oftendi  Ruyfchius  petebat  (o)  :  ear  etiam  funf  ,  quse  conglomeratae 
glandula?  fimiles  ,  opinionem  potuerunt  facere  ,  etiam  eas  glandulas  ex  fimplici* 
bus  folliculis  componi  .  Exemplum  ex  CI.  Galeacii  experimento  (/>)  r  in  nonnul- 
Iis  inteftinorum  compofitis  folliculis,  aliud  in  duclu  cseco  linguar  ,  aliud  in  ns- 
rium  fepto  (q)y  aliud  ex  finuum  clalfey  continuo  dicentur- 

§.  XX.  Sinus  mucoji « 

Nempe  fmus  vocamus  cylindricas ,  mucofas  fiftulas  ,  memhranaeeo  vefamentof 
factas ,  quod  a  fuo  communi  receptaculo  habent  ,  cui  mucum  immittunt  4  &  ex 
qua  cavea,  ipfi  fenfim  in  telam  cellulofam  exterius  circumfcriptam  oblique  pro- 
ducuntur .  Refeclo  quafi  ofculo  in  viam  urinariam  ,  aeream  f  cibariamve  aperiun- 
tur.  Rotundos  folliculos  in  hujufmodi  finus  patentes  non  reperi  7  &  in  urethra: 
quidem  humana  interna  facies  undique  leviflfima  eft . 

Horum  finuum  ,  perinde  ut  cryptarum  ,.   alii    fimplices    funt,  in  naribus  fecun- 

dum  fepti  bafin  ,  urethra    virili  ,    &    muliebri  ,    m  finu   valvularum   fuperiorum 

pudendi  feminini ,  in  parte  oftii  vaginaj  inferiori  y  in  ventriculo  ciconicE  (»")••     . 

r  D  AIil 


(g)  Comment.  Boerb.  t.  4.  p.  49.  50.  Confluunt    Valifner;  1.  p,   240.    5n    venfriculo  ftru- 

Ch)   Ruyfth  thef,  VII, p.  45.  &  63   Comm. ■  Soerb.-  thiocameli  .  Stmile   fyftema    defcribit   cl.  Bohadfrhr 

ibid.  anim.   med^  p    34-. 

{\\  Morgagn.  adverf.  anat,  L  Tab.  II.  f  a.  (n)  Boerbaave  !.  c.  p    15.  Malpighius  \.c.  p.  3« 

00  Ruyjch.  epift.  anat.  XI.  thef.  VII.  n,  66.  t-  ad  voces :  proximae  fuccedunt  :    £c  ex  genere  feba- 

3-  fe  4>  ceo  tab.   16.  f    10. 

(1)  AHverf.  I.  t.  a.  f.  6.  h.  i.  k.  I,  (o)   De  fabric,  gland-  p.  63. 

Cm)  Lojf.  in  cit.  diff.  n.  35.  Citat  glanduks  cefo-  Cp)  Commcnt    Bonon.t.  1.  p".  47°.  t.f.i.  3.  i.i-i. 

phagi ,  ventriculi  ,  inteOinorum  .  Cq5  Comm.  Boerh    t.  4.  p.  50. 

(0  Glandnlae  ex  fimplicibus  compofita;  ,  quarum  (rj  Wetfer  eph.  nat,  cur;-  dec.  I,    ann.  II*   obu 

dactus  in  anum  conununeai  excretorium    canaleu?  151, 


!So  L  I  B.    VII.    SECRETTO. 

Alii  ex  multis  finubus  ,  ad  arboris  modum  in  unam  majorem  lacunam  per  ejus 
latcra  immiffis,  coalefcunt  (  i  ).  Ejufmodi  fmus  compofitos  etiam  urethra  virilis 
babet  (x),  eoque  referri  poffunt  duclus  mucofi  recli  inteftini  ,  qui  in  valvularum. 
reclarum  infervalla  aperiantur  .  Huc  etiam  tubuli  ramofi  ventriculi  fibrini  perti- 
nent  (t).  Analogia  inter  hoc  villorum  genus  eft  ,  &  ca?ca  receptacula  mucofa 
pifcium,  qua*  ventriculos  numerofa  ambire  folent  (u).  Villis  intos  hirfuti  funt  & 
Ipfi  in  avibus  fibrifque,  homini  perinde  leves, 

$.  XXL  Humorum  geiatinoforum  organa  fecretoria .  Vafcula  exbalantia . 

Etiam  pro  hac  humorum  claffe  natura  non  unius  generis  coio  utitur.  Pierifque 
iiempe  iocis  utiqueex  arteriis,abfque  foliiculorum  ambagibus  nafcuntur,  aut  glan- 
clularum  ,  qui  etiam  ex  refeclis  arteriis  in  vulnere  fponte  plorent. 

Porro  idem  gelatincfus  humor  ex  arteriis  rubris  in  vafa  iymphatica  expedite 
tranfit,  oleumque,  quod  ex  terebinthina  ftillat  ,  rubro  coiore  tinclum  ,  inque  ar- 
ierias  abdominales  impulfum  (x)  ,  non  muito  labore  in  hepatis  lymphatica  va- 
fa ,  inque  la&ea  ,  &  duclum  demum  thoracicum  agitur  ,  continuos  certe  per  ca- 
nales,  inque  celiulofa  tela  manfurum  ,  Ci  in  eam  fe  diffudiffet.  Sed  neque  glan- 
dulas  ullas  hic  arterias  inter  ,  &  lymphatica  vafcula  interponi ,  abfentia  nodulo- 
rum  oftendit  ( y ) . 

Iterum  idem  gelatinofus  humor  io  omnes  &  parvas  ,  &  magnas  corporis  bu- 
mani  caveas  &  celeriter  effunditur  (^) ,  &  pari  veiocitate ,  qua  per  arterias  exit  , 
etiam  per  venulas  reforhetur .  Ipfum  pifcium  gluten  ,  per  eafdem  vias,in  cerebri, 
pecloris ,  pericardii ,  peritcnaei  ,  omenti  caveas  ,  minorefque  in  toto  corpore  -ca- 
vernuias  facilljme  exit,  nullo  iterum  nodulo  interpofito  ,  qui  inter  arteriolas  po« 
rumque  exhalantem  interftt,  humoremque  retineat  ,  atque  ab  ea  mora  grandefcat. 
Froxime  a  fanguine  ia  fetu  ejufmodi  humorem  abeffe  monuimus ,  qui  totus  un- 
dique  rubeat, 

§.  XXII.  Glandula .  I.  Conglomeratce. 

Non  ideo  omnes  omnino  humores ,  qui  ab  igne  ,  aut  a  ftiiiatitiq  vini  liquore 
coguntur,  ea  in  coli  fimplicitate  nafcuntur  .  Nam  in  renalibus  quidem  congio- 
meratis  glandulis  fuccas  rubefcens  &  coagulabilis  feparatur  :  deinde  in  omnibus 
dearticulationibus  corporis  humani  vifcidiffimum  alburoen  eft  ,  cujus  dotes  expo- 
fuimus  (^),  &  a  quibus  omnino  ad  gelatinoforum  humorum  claffem  revocatur  » 
Eju5  non  una  9  fed  tamen  etiam  glandulofa  origo  eft.  Utique  enim  perfuadeor  , 
in  articuiationum  caveas  vaporem  de  arteriis  exhalare  ( b ) ,  cum  nuiia  in  corpo- 
re  humano  cavea  fit,  in  quam  ejufmodi  vapor  non  exeat  . 

Conglomeratse  primum  glandulaj ,  in  majoribus  &  in  minimis  etiam  dearticu- 
lationibus  reperiuntur  ,  cum  etiam  inter  commiffas  fibi  laryngis  cartilagines  la- 
cinia  (c)  ejufmodi  fe  interponat.  Ex  nu.merofis  eaj  acinis  (d)  componuntur,  craf- 

fiori- 


(i)  Sinus  mucofos  ramofos  habet  Lorenzini  p.19»  to  recufum  . 

t-i.f.i.  Cy)  L.  II.  p.  7J. 

(s)  Morgagn.  adverf.  anat.  t.4.  f.  4.  D.  D„  (z)  L.   II.  p.  66, 

(t)  L.  c.  Et  ifti  vero  ,    &  ciconias    tubuLi    intus  Ca)  P.  154. 

villofi  funt.  (b)  Etiam   III.  Monroi    conjectura    eft ,  of  bones 

(u)  Redi  de  animil.  intra  anim.  t.  4.  f.  1.2.  ed.  ult.  p.  48. 

00  Confer  etiam  Petri    Tarin    problema  anato-  (c)  Mwgagn.  adverf.  I.p.  15.  adverf.  II.  p.  5;. 

micum  a.  1742     editum ,    inque    noftra  difputatio-  Cd)  Winslovo    traite    de    os.   frais    n.  -6%.    Berti» 

niim  anatonucarum  collettione  ,  ejufijue  fupplemeu-  ofteoiog.  t»  i.  p.  173. 


JECT.    1/.    COLA.  •  i8c 

fiorique  bafi  in  aliquo  offium  receffu  fedent  (e)  ,  quodefenduntur,  ne  m  motu  ejus 
articuli  vehementius  contrita;  lasdantur  (f).  Alter  limes ,  verfus  caveam  arncula- 
tionis  converfus,  in  tenuem  aciem  gracilefcit  (g),  qua?  crenato  finefluirar,  muko 
ramen  pkrumque  adipe  comprehenfa  ,  qui  idem  eas  glandulas  amat  ambire  ,  ut 
nuper  Cl;  viri  omnino  totas  glandulas  aut  pro  adipe  habuerint  (b)  ,  aut  de  ea 
^ixftione  ampliare  maluerint  (*).  Sunt  tamen  in  his  glandulis  rirmi  ,  rubnque 
aut  flavi  acini,  quos  cavos  effe  ,  ex  conjeelura  doceas  (k)  ,  neque  tamen  auc 
nudo  oculo ,  aut  vitris  convexis  adjuto ,  oftendas  (/)  .  Velamento  obducuntur  cel- 
lulofo,  quod  cum  perichondrio  continuarur .  Sed  neque  cylindricos  duftus,  muco 
articulari  plenos  vidi ,  qui  in  tenui  fimbria?  acie  aperiantur  ,  etfi  celebres  anato- 
mici  fibi  vifos  defcribunt  (m) ,  Poros  alii  habent  (n)  &  ipfos  mihi  ignoros  (o). 
Hx  caruncul»  vafculis  numerofiffimis  pinguntur  (p)  artenofis  venofifque ;  quorum 
trunculos  paffim  defcriptos  dedi  (o).  Nervos  anatome  non  oftendit .  Habent  uti- 
que  ,  fi  vere  dolent  (r).  Sed  in  doloribus  articulorum  veram  fedem  tormenti  non- 
dum'  fatis  definitam  habemus .  Tota  maffa  mollis  eft  (.r)  ,  etfi  acini  firmiufculi 
funt .  Tenuiorem  effe  gelatinam ,  quam  iftae  conglomeratas  glandula?  parant  ,  III- 
auclor  eft,  ^fbrahamus  Haauvv  (t). 

Has  glandulas  veteres ,  excufabili  certe  errore  ,  cum  adipe  confuderunt  ,  eoqua 
nomine  defcripfit  Carolus  Stephanus  (u),  non  ihdoclus  iconum  Riverjanarum  in- 
terpres.  Secl  etiam  alia  apud  antiquitatem  harum  particularum  veftigia  ,  pro  fua 
plurima  eruditione  , /.  B.  Morgagnus  (x)  detexit.  Cum  vero  fufius,  &  per  fingu-. 
los  articulos  a  Cl.  viro  Clopton  Havers  (y)  defcriptcS  fint  ,  folent  ejus  viri  no- 
mine  ,  tamquam  fui  inventoris,  cluere ;  ipfe  tamen  Guilielmum  Covvpsr  (^),no- 
tiffimum  inciforem ,  in  partem  laudis  adoptat . 

§.  XXIII.  Siglliatim  vecenfentur . 

Liceat ,  ut  in  conglobatis  glandulis ,  ire  per  fingulas .  Frimae  fere  innotuerunt , 
eaedemque  grandiffimas  funt ,  qua3  inferioribus  in  corporis  articulationibus  ponun- 
tur.  Maxima  ergo  glandula  fedet  in  deliquio  acetabuli  pelvis  ,  quod  ad  recipien- 
dum  os  femoris  ex  tribus  offibus  coalefcit,  &  in  ea  parte  ,  a  qua  cartilaginea 
crufta  abeft  (a)  :  eam  multus  adeps  ambit  .  Alia  parva ,  plana  ,  crenata  ,  in  fo-r 
Haller  Phyftolog.  Tom.  II.  N  n  vea 


(O  Havers  p.  194.  Iton.  Anat.  IV.  Arteriolam  faabet  Bertia  t.4.  p.  13, 

(f)  Idem  ibid.  Bertin  p.  174.  181.  (r)  Monroo    of  the    bones    p   5».   edit.    nov.    De 

(g)  Havers   p.   194.  glandula  acetabuli  femoris  affirmat. 

00  Lieutaud  effays  anatom    p.  3.1.  (s)  Havers  p.    191.  cl.  Bertin  t  4.  p.  33.  Wins- 

(i)  Recherches  fur  les  glandes   p.   337.  338.  levo  n.   69.  Chefelden  ofteograph.  nov.  C  VI.  Bertin 

(k)  Veficulas    fibi  vifas  defcribit    Cl.  Havers  p.  p,    73. 
t92.   Acinos  forte  vidit  ,    fuo  albumine  turgidos  .  (t)  De  perfyir.  n.  870. 

(O  Vide  qux    contra    eos    folliculos    Morgagnus         (u)  De  diflett.  corp.  hum.  L.  I.  c  aa.  aj. 
monuit  :  adverf    anat.  II.  p.  $6.  (x)  Adverf.  Anat.  II.  aniraadverf.  21.  p.  aj. 

(m)  Cowper  apud  D,rhant  phyfico  tbeolog.  L.  IV,  (y)  In  ofteolcgiae  difcourfe  IV. 

0.  8.   Morgagn     1.  c.  p.  53.  (z)  P.    187.  edit.  J691. 

(n)  Bertin  1.  c.  (a)  Conf.  Havers    p.  i»o.  196.    Cowper    append. 

(o)  Duvemey  malad.  des  os  1. a.  p.  3S3«  ad  Bidl.  t.  39.  f   a.  3.  Pitfchel  de  axungia  articul. 

(p)  Ruyfeh  adverf.  3.  n.  3.  11.17.  Btrtin  t.  4.  p.  ja. 

(q)  In  acetabulo    femoris  ,    genu    &c.    Fafcjcul, 


2g2  IIB;    W/.    SECRETtO. 

vea  capitis  femoris  eft  ,  penitus  ab  ifta  diverfa  ,  &  praeterea  cellulofa  pinguis 
tela  ,  veficulis  acinorum  fimilibus  plena  ,  cingit  infertionem  ligamenti  tere- 
tis  (**). 

Patellam  ,  qua?  cum  imo  femore  committitur,  mulfa»  glandulas  ambeunt ,  quas 
plurimus  adeps  obvolvit .  Eas  pro  unica  glandulofa  maffa  /.  Benignus  Winslow 
(b)  numerat ,  pro  tribus  Clopton  Havers  (c) ,  qui  pofteriorem  ,  fuperiorem  &  in- 
feriorem  recenfet »  Duas  reperio,  anteriorem  &  pofteriorem  ,  difcerptam  utramy 
que,  inter  tendineos  lacertos  infertos  patellaj  .  Denique  retro  patellam  globofus 
adeps,  five  burfula  glandulofi  habitus ,  inter  patellam  &  ligamentum  extenforium 
ponitur. 

In  ipfo  poplite  ,.  inter  femoris  condylos,  alia  glandula  infidet  ligamento  decuf- 
fato  anteriori  (^),  dua?que  aliar  in  ea  fede  ,  qua  ligamenta  decuffata  fe  propius 
refpiciunt  (?),  in  angulo  inrer  ligamentum  tranfverfum  fibulam  tibiamque  imam 
conjungens ,  &  faciem  articularem  malleoli  exterai  .  In  tibia»  conjunclione  cum 
iibula  infignis  glandula  in  lateris  externi ,  imas  tibiae  depreffa  facie  (/)  ponitur  . 
Altera  minor  eft,  in  fovea  minoris  fibula?,  pone  externum  malleolum  (g) . 

In  facie  inferiori  tali  una  utrinque  glandula  ,  infignis  utraque  longitudinis  jacet 
(^),  alia  in  cavitate  inter  facieculam  articularem  majorem  &  tibiam  :  alia  ad  fi- 
uem  pofteriorem  tali . 

Parvaj  eriam  in  articulis  offium  metatarpi ,  &  digitorum  (h*)  reperiuntur. 

l\on  permde  aut  grandes ,  aut  vulgo  notaj  funt  ,  quge  ad  fuperiorem  partem 
eorporis  hum-ani  pertinent .  Et  primo  glandula  ex  minoribus  granulis  compofita, 
limbo  roenifci  cartilaginei ,  condyio  maxilla?  inferioris  Impofiti  ,  adnafcitur  (/)'> 
&  alia^  qua;  in  pofteriori  parte  cavitatis  glenoideas  temporum  a  Cl.  Phfcbeli» 
defcribitur  (k) . 

Qua  occiput  attingit  epiftrophaeus  ,  fuam  utrinque  glandulam  oppofitam  ha- 
bet  (0... 

Vertebra?  cuilibet  ,  in  utraque  foffa,  qua?  coftam  recipit  ,  fua  eft  glandula,  in- 
ftriori  tamen  in  fovea2  parte  major  (w). 

In  fcapuia  majufcula  glandula  ad  infertionem  tendinis  biclpitis  anterius  fuperci- 
lio  ejus  acetabuli  imminet  (n) :  altera  trans  eum  tendinem  non  longiffime  diftat 
(o).  Articulus  humeri  nullam  habet. 

In  humeri  cum  cubito  dearticulatione  alia  magna  glandula  ponitur  ,  in  pofte- 
ciori  facie  trochleaz  humeri,  fuper  olecranum  ,  coacta  pinguedine  ciricla  ,  cum 
paueis  acinis,  in  anteriori  alia  (q)-,  quam  ita  recenfet  CI.  Pitjcbel ,  utduasfaciat 
(r) .  Aiia  in  humero  eft,  fed  fuper  trochleam  radialem  ,  haec  minor  a  bicipitis 
tendine  velamentum  nacta  .   Alia  in  exigua   tuberculi   radii   foveola  fedet    (s), 

iti 


(a*)  Sertin  t.  4,   p.  15.  (k)  Pitfthtl  r.  5. 

(b)  L.  c.  n.  186.  187.  (1)  Havers  p.   195. 

CO  P-  198-     cum    icone    Conf.  Pitfehel    n.    15.  (m)  Ravers  ibid.  Platnar  Ghirurg.  p.   JIJJ. 

Jiuvsrnef  I.  c.  t.  a.  p„  354.  (jt^   Havers  ,  Pitfchel  n.  8.  Conf.  Bertin  t.  3.  p, 

(d)  Winslovu  1.  c.  Fitfchel  n.  15.  300. 
<e)   Pitfchet-  l.c.  Winslotto  n.  188.189.  Buverney.  (o)  Ravers  p.  196.  Bertin  t.  3.  p.  474>  Winskv^ 


(f )  Pitfihel  n.  16.  cum  icon.  Sertin  t.  4.  p.  86»  n.  357» 

Xg)  Pitfthel  l.c.  Bertin  t.  4.  p.  8<J.  Cq)  Ravers  ibid. 

\\\)  Pitfchel  n.  17,  O}  L.  c.  n.  10. 

(h*)  Bertin  t.  3    p.  481.  48».  (s)  Bertin  i.c.  p.  47J. 

^i)  Cewfe?  append.  f.  8.  t.  M.orgagnj  L  6« 


S  E  C  T.    II.    £  6  L  A.  283 

in  ulna  a4ia  0),  qua  radio  fe  adaptat ,  &  alia  iterurn  in  ea  parte  ,  qua  procelfus 
coronoideus  ab  olecrano  diftin«uitur  (w). 

Ad  ulrije  cum  radio  commiffuram  glandula  poftenor,  eademque  major  ,  ab  ut- 
1133  proceffu  ftili  fimili ,  ad  parem  in  radio  proceffum  educitur  ■(*)  .  Duse  alia» 
anteriores  ad  latus  interius,  &  pofterius  ulna>  apponuntur  (/).  Ab  intervallo  fa- 
ciecuhe  articulatoria»  offis  navicularis  &  femilunaris,  ad  intervallum  duarum  di- 
midiarum  facierum  levium  radii ,  &  ligameatum  ,  quod  huic  incumbit ,  lacinia 
vafculofa  &  glsndulofa  extenditur  .  Reliquas  inter  minores  glandulas  articulares 
recenfebimus . 

Sunt  etiam  minores  aliquac,  non  in  artlculationum  adeo  caveis  ,  fed  aliis  in 
oflium  foveis  repofitas  ,  qualis  quidem  in  eo  oflis  receffu  eft  ,  quem  major  tro« 
chanter  protegit  (^). 

§.  XXIV.  Glandula  mlnorss~ 

Minus  alterum  genus  glandularum  articulatlonibus  prapofitarum  eft  ,  cujus 
minuti  acini  non  perinde  fibi  vicini  funt  ,  neque  in  alium  majorem  acervum 
congeruntur  ,  etfi  non  ideo  continuo  pronuntiare  licet  ,  de  fimplicium  glandula- 
rum  genere  effe  ( a )  .  Earum  humorem  crafliorem  effe  ,  Cl.  Kaawwius  mo- 
nuit  (b). 

Horum  acinorum  duplex  in  primls  fedes  eft:  plurimi  in  omnibus  capfulis  artl- 
cuios  continentibus  ponuntur ,  &  intervalla  fibrarum  capfulam  efficientium  te- 
nent  (c) ,  difgregati ,  «qu£  inter  fe  magnitudinis  (d)  s  non  earum  glandularum 
difTimiies,  qua*  in  dura  membrana  cerebri  ,  per  fibrarum  perinde  Intervalla  fe» 
dent.  Hae  capfularum  rimae  non  patent  ,  &  membranulis  propriis  clauduntur  , 
ne  utiiis  humor  elabatur  (e)  ,  Hujufmodi  glandulas  111.  Morgagnvs  in  ea  capfula 
defcripfit,  quo  genuum  articulatio  continetur  (f). 

Alia>  glandula»  minores  paflim  (g)  reperiuntur  ad  confinia  ligamentofi  vela- 
menti ,  quod  capfulam  articulationis  vocare  folent  ,  qua  de  cartilaginis  fuis  offis 
fine  fecedit.  Ejufmodi  acini  funt  in  claviculse  cum  fterno  commiffura  (  h  )  :  in 
dearticulatione  humeri  cum  fcapula  (0*-  in  conjunclione  humeri  cum  cubito  (£)-* 
cum  radio  (&*),  circa  collum  radii  (  k**)  :  ad  cubiti  cum  carpo  articulationem 
(/),  &  radii  cum  carpo  (/*  )  ,  in  tota  facie  iaterna  capfula;  articulatioms  ,  quse 
ad  radium  refpicit  ,  in  offium  carpi  &  invicem  &  cum  metacarpo  ( m  )  conjun- 
clione  1  in  commiffuris  articulofum  digitorum  (»)  :  coftarum  cum  fterno  (»*)", 
earundem  cum  vertebris  (0)  ;  in  condylorum    femoris    inferiori  fine  (p)  :  in  am- 

N  n     2  bitu 


(i)   Pitfchel  1  c.  (i)  Idem  n.  9. 

Cu)  Idem  ibid.  (k)  Jdem  n.  10.  Bertin  t.  3.  p.413. 

(x)  Idem  n.    11.  (k*)  ft. 

(y)  Idcm  ibiJ.  '  (k««)  u.  ibid. 

Cz)  Bertin  t.  i.p.  178.  (j)   idem  n.   n.  Bertin  1.3.^.475.47^. 

(a)  Etiam    in  grandioribus    Ruyfehius    glandulo»  (l*)  Bertin  3.^.473 

fam  fabrkam  nesavitr  Adverf.  III.  n.  3.  (m)  Pitfcbel  n.  n.  Bertin  ibid.  p.  477  478".  Du- 

(o)  De  perfpirat  n    871.  Verney  I.  e.  p.  354. 

CO  Bevtin  t.  1.  p.  176.  Gorter  Chir.  p.  57.  (»0  Pitfchei  n.  13.  Bertin  ibid.   u.  481 

(d)  Havcrs  y.  190.  („*)  Col.  ie  VHUrs  cours  de  Chirurg.  p.  91.  de 

(e) >  Berttn  I.  c.  p.  185.  pri«iis  fex  coftis.                                               r 

ff]  L.c.p.  53.  (0)  Btrti„  t.  j,  p.  IJ?> 

8)  P/r%Vn!8S'  WinSl°'M  n,357,&C'  laJP>  Bm^  *'  4.  P.  69.  Dionis   cou^s  cT  an^t.  g. 


284  L  I B.    VJ\.    SECRETIO. 

bitu  cartilaginis  patellae  (p*  )  :  m  capite  tibias  circa  adha?fiones  ligamentorura 
decufiTatorum  anteriores  &  pofteriores  (q)  :  in  fibulae  cartilaginea  faciecula  (r) :  in 
tibise  &  fibulae  epiphyfi  inferiori  00 :  in  depreflionibus  lateralibus  offium  tarfi,  me- 
tatarfi,  digitorum  pedis,  non  incruftatis  cartilagine  (s*)  :  in  vaginis  tendinum  , 
qtti  manum  pedemque  (O,  &  utriufque  digitos  fleclunt  :  in  corporis  cujufque 
vertebrx  fovea  (u):  in  anteriori  &  pofteriori  arcus  vertebrarum  de  concava  (x): 
in  Jigamentofo  aliquo  fulco,  per  quem  mobilis  tendo  tranfeat  (y)  .  Alise  exte- 
riores  articulationum  viciniam  circumftant  (^),  ut  tamen  fubinde  liquorem  fuum 
in  ejus  caveam  effundere  pofTint  (a)  ,  minimse  eae  ,  &  a  pinguitudine  segrius  fe- 
parabiles  (b).  Eas  vero  ignoro  ,  quas  a  Cl.  viris  circa  membranam  communem 
jnufculorum  (b*)  defcriptae  fuerunt. 

Vifcidum  albumen  cum  omnes  fecernant  ,  non  dubium  eft  quoties  in  vita 
jnertiori  compreffio  legirima  deficit ,  vkiofe  eas  intumefcere  (<:). 

Prater  glandulas  multus  verufque  in  articulationibus  utique  adeps  eft  (d).  Ex 
eo  adeo ,  &  ex  medulla  offium ,  exque  perfpirabiii  liquido  ,  &  glandulofo  muco  3 
unguen  articulare  componitur. 

§.  XXV,  Via  quibus  humores  oleoji  de  fanguine  feparantur . 

Etiam  hoc  liquorum  humanorum  genus  diverfis  in  colis  generatur.  Ut  a  di- 
lutioribus  initium  faciam  ,  lac  quidem  mammarum  partim  in  glandula  conglo- 
merata  feparatur,  partim  in  cellulofa  tela  (e)  ,  qua3  fuum  humorem  exhalando 
recipit .  Lac  uterinum  &  vaginale  exhalat  ,  abfque  glandulofa  fabrica  .  Lac  pro- 
flaticum  in  glandula  fingularis  generis  gignitur ,  cellulofse  telae  ftrictae  &  adden- 
fatae  fimili,  acinifque  confpicuis  deftituta ,  ut  fint  Cl.  viri  ,  qui  omnino  negent 
glandulam  effe  ,  fuccumque  proftaticum  malint  ab  invifibiiibus  acinis  repetere  , 
qui  in  ea  cellulofitate  iateant  .  Lac  glandularum  lymphaticarum  ex  arteriis  in 
ceilulofum  habitum  videtur  exhalare  (g).  Lac  thymi  in  glandula  conglomerata- 
rum  fimili  (t<\  molli ,  in  cellulofas  pariter  cavernulas  exfudat . 

Bilis ,  qua?  aliquanto  fpiffior  eft ,  in  vifcere  generatur  ,  cujus  acini  ex  vafculis 
componuntur. 

.Adeps  in  cellulas  de  minimis  arterlolis  perfpirat  (b). 

Cerumen  adipofum  ,  inflammabile  ,  amarum  ,  fluidum  ,  oleoque  fimile,  dum 
yecens  eft ,  evidenter  in  glandulis  fimplicibus  percolatur  ,  quae  inter  fila  cellulo- 
fx  tels  per  areolas  difponuntur  ,   dueluque   fuo  cutem  meatum  auditorium  obli- 

nien- 


Cp*)  Bertin  p.  70.  7*.  Ca5  Idem  p.  179. 

Cq)  Bertin  1.  c.  p*  70.  Morgag.  Adverf.  II.  p.  53.  (b)  Conf.   Idem  ibid. 

^Duverney  1.  e.    Ad  interioris    in    primis  ligamenti  (b*)  Angelocrator de  gland  havers .  Ruffel  cecon» 

infertionem.  anim.  p.  9    Vocat  conglomeratas  . 

(r)  Bertin  1.  c.  (c)  Duvernty  p.  357.  Keimarus  in  egregia  difput. 

Cs),  Idem  ib,  p.  85.  S6.    In  tali  articulo    Knolle  de  tumoribus  ligament,  p.  19. 

"luxat.  art.  fup.  p.  10.  Cd)  De  pede  Walther  de  ligam.  artic.  ped.  p-SM» 

Cs*)  Bertin  t.  4.  p.  165.  edit.  noftrae  « 

(t)  Duvemey  p.  356.  Morgagn.  Adverf.  II.  p.  18.  CO  ^1  ex  noftns  experimentis  cenftal ,  qus  »li- 

iyO  Dupre  Journal  des  Savans  1699.  n.  21.  bi  raelius  legentur . 

(x)  Covvper  ad  Biiloum ,  Morgagni  1.  Ca  p.  63,  (g)  L-  ^*  P-  m?. 

Cy^  Havers  p.  aoo.  Gorter  Chirurg.  1.  «.  Q\Q  L.  I.  p.  24, 

iz)  Bertin  1. 1.  p.  177. 


S  E  €  T.    II.    C  O  L  A.  .  285 

«ierrtem  perforant  (/).  Ejufmodi  glanduls,  mueiferarum   totae  fimiles  ,   membra- 
jiafiunt,  qua>  rotunda*  caveae  fe  circumponit. 

'  Sebum  fubcutaneum  in.  giandulis  quidem  nafcitur  ,  fluidum  oleique  lirnile  (j)' 
omnium  humorum  humanorum  idem  fpiffiffimum  ,  lentae  pafta;  naturam  mduit  , 
atque  ficcae  lems,  quoties  diutius  affervatum  exaruit  ,  etfi  etiam  hujus  febi  ahaa 
fpecies  alias  fluiditate  fuperant .  Butyrofum  adprimis  eft,  quod  auricularum  par- 
tem  convexam  obungit  ;  oleofum,  quod  in  plica  inguinis  ,  inque  alis  reperitur  , 
inque  clunibus ,  fcapulis  ,  cervice  ,  &  femoribus  ( / )  .  Siccius  eft  ,  &  in  cruftas 
denfabile,  quod  in  nympharum  convexitate  ,  ia  glandis  vinhs  corona  ,  in  umbi- 
lici  (m)  ,  &  mamma:  areola  ,  in  lacrumali  caruncula  («),  in  concha  auricula?  , 
in  narium  aditu  paratur.  SpiffifTimum  etiam  eft  ,  fed  unguenti  fimile,  inque  ver- 
miculos  amat  figurari ,  quod  de  poris  convext  nafi  exprimitur.  Neque  caftoreum, 
ziberhum  ,  mofchus  ex  variis  animalibus  fumtus,  ab  unguenti  fimilitudine  recedit. 

Fontes,  qui  febum  feparant ,  non  ubique  funt  iidem  .  Cum  ob  brachii  vioten- 
tiffimam  a  lapfu  contuGonem  continuis  fex  feptimanis  humerum  corpori  meo  ap- 
plicatum  gererem,  fatis  memini,  in  ficca  alioquin  interioris  bumeri  cute,  cum- 
dem  unguinofum  fuccum  me  tetigiffe  ,  &  olfecitfe  ,  qui  in  dorfo  auricuke  reperiri 
folet .  Ea  fede  nemo  acinos  vidit ;  id  ergo  febi  genus  ex  oleo  fubcutaneo  ,  &  ex- 
halante  vapore  natum  effe  videtur.  Neque  fordes  inter  pedum  digkos  confpieuas 
aiiquae  glandulse  generant . 

Plerifque  tamen  locis  febum  ex  §landulis  aut  fimplicibus  ,  aut  compofitis  gene« 
ratur,  aut  demum  in  finubus. 

Qus  glandulae  firnplices  funt  ,  earum  exempla  in  caruncula  lacrumali  (o),  i» 
areola  mammarum  (p)  ,  in  vallecula  inter  nymphas ,  &  pudendi  muliebris  labia 
manifeftiora  funt.  Rotundae  ,  cavae,  membrana  fiunt  ,  qua;  arteriolis  numerofifli- 
mis  in  retis  fpeciem  impiicatis  pingitur  (q)  ,  ex  quibus  in  caveam  acini  humor 
exhalare  videtur. 

Earum  glandularum  aliquaz  ,  perinde  ut  pars  mucofarum  ,  abfque  duclu  excre- 
torio  funt ,  &  refeclo  de  hemifpharrio  fegmento  patent  (  r):  aut  angufto  ,  abfque 
alicujus  longitudinis  duclu ,  porulo  ( s  )  ,  de  quo  nonnunquam  vifum  eft  unguen- 
tum  febaceum  prominuiffe  ( t )  .  Huc  pertinent ,  qua3  in  nymphis  ponuntur  (  u )  , 
inque  alis  &  inguinibus  (u*). 

Aliae ,  fub  craffiori  cute  in  cellulofis  fpatiolis  fitae  ,  duclum  habent  evidentio- 
rem,  cujus  diametrum  porus  excretorius  indicat  ,  ex  quo  unguentum  fuper  cu- 
tem  fe  diffundit ;  longitudinem  vermiculus  metitur  ,  qui  ex  ejufmodi  glandula 
exprimitur,  longus  idem  &  gracilis  (x)  .  Ejufmodi  poros  tota  facies  plurimos 
habet ,  potiflimum  vero  nafus  (/ )  ,  &  vallecuk ,  qux  nafum  inter  &  genas  eft  , 
denique  labruni  fuperius  (  ^ ) . 

Omnes 


(i)  Conf.  Comm.  in  ?rz\e£\.  Boerb.  t»  4,  p.  310.  Cs)  Morgagn.fi dvcrf.I.  t.  3.  -ts.  4.  f.  1.  e.  h  Adverf. 

33i-  IV.  p.  62. 

(k)  Boerhaave  de  fabrrc     gland-.   p.  f.  (t~)  Boerhaave  f.  e. 

(X)  Morgag».   Adverf.   I.  &  IV.  (u)  Morgagn.  Adverf.  I.  ,1.  c. 

(m)  Idem  Adverf.  IV.  p.  59.  (u*)  Eas  g'andulas  habet  Cowptr  ad  T.  Bidloi  4. 

Cn)  Adverf.   I,  t.  4.  f.   1.  f.   6. 

00  Morgagn.  Adverf.   I.  t.  4.  f.  x.  (x)  Boerhaave    de  fabric.    gland.    1.  C.    Palifneti 

(p)   Ibid.  f.  1.  COntra   Amlryvm  p.  115. 

(q)  Kaauw  n.  sio.  Cy)  Morgagn.  Adverf»  1.  p.  9. 

<0  Memoir.  de  1'  A«ad.  des  Scienc,  J71&.  t.  %i.  00  ^em  && 


&6  LTB.  VTT.  SECRETIO.  SECT.  JL  COLA  . 

Gmnes  glanduke  fehaceas  amant  pilos  producere ( a )  ,  etiam  in  animalis  mo- 
fchiferi  folliculis  ,  novo  argumento  indolis  oleofa*  febi  ,  Nam  pili  fere  ex  adipe 
nafcuntur. 

Alia?  glandula?  febaceae  compofita» ,  duclus  fuos  excretorios  in  unum  communem 
canalicuium  conjungunt  (i).  Exempla  inter  majores  glandulas  compofitas  nafi(£), 
&  faciei  reperta  funt  (c) ,  tum  in  glanduiis  ejus  odoriferi  animalis  (tf),  quodnuper 
exciravi,  &  zihethicse  felis  (e)  . 

In  finubus  febum  palpebraie  nafcitur,  &  cjuidem  oblongis ,  ramofis,  in  unum 
jnteilinulum  confluentibus  ,  csecis  folliculis  (/)  ,  In  eas  glandulas  per  arterias 
JRuyjcbius  fuam  ceram  urfit  (g). 

§.  XXVI.  Peroratlo* 

Ex  his  omnibus  colligitur  ,  glandularum  &  organorum  fecretoriorum  magnam 
•varietatem  effe,  &  parum  omnino  videri ,  quod  diverfa?  glandularum  claffes  com- 
mune  habent  .,  cum  neque  fabrica  conveniant  ^  neque  facie  (b),  neque  funclio- 
sie  ;  ut  omnino  a?gre  definitionem  invenias  ,  quas  &  fimpliciffimam,  &  conglo- 
batam,  &  eonglomeratam  glandulam  eomprehendat  .  Quare  utilius  futurum  vide- 
tur,  fi  diverfa  his  -claflibus  nomina  imponerentur  :  neque  id  omne  giandulae  no- 
rnine  comprehendi  vellem  (?),  quod  ihumorem  de  fanguine  feparat,  ex  quo  certe 
confilio  confufio  ^ugetur, 

Ceterum,  per  eadem  apparet,  glandularum  -veras  claffes  effe  ;  congloba tas ;  iim- 
plichTimas,  &  qua?  ex  iis  componuntur,  quo  finus  referimus ,  &  glandulas  conglo- 
meratas .  Denique  &  vifcera  inter  cola  effe ,  per  quae  humores  de  fanguine  fece- 
dunt,  &  arteriarum  fines  exhaiantes.  Harom  claffium  prima,  conglobata,  ad  lym- 
phatiea  vafa  fpeclat.  Altera  fimplex  feparat  de  faoguine  mucum,  oleum,  febum  : 
tertia  conglomerata  aquam  gelatinam ,  lac.  Vifcera  aquam,  &  Iac,  &  oleofum 
humorem  "generant .  Arteria?,  abfque  alterius  organi  auxilio,  aquam,  rnucum,  ge- 
latinam3  okum,  <omnium  nenipe  claffium  iiumores. 


SE« 


(a)  Ibid.  p.  ii.  -tfonf.  HL.  Ludvvig  humor.  tut. 
inung.  p.  16. 17. 

(»)  Glandulas  febaceas  compofitas ,  five  plurimas 
fpharulas  cavas  ,  quae  fuum  uoguen  in  communem 
factulum  effundunt  ,  habet  in  caftore  Buffon  X.  8. 
p  310.  in  cibetto  t.  9.  p.  31?.  3»4«  noi  facci  ite- 
rantur  ,•  in  hysna  ibid.  p.  188.  in  ratto  mofchato 
Mem.  d«  1731.  p- 448.  in  mofcho  ibid.  p.  454. 

(b)  Morgagn.  Epift     11 1.    n.  4. 

(c)  Matyigb.  pofthum.  p.  95.  1. 16.  f.  1». 


(d)  Mem.  de  1'  Acad.  des  Scienc.  I7JU  f.  4S+- 
t.  4.  tot. 

(e)  Dtelincourt  apud  Bltti  anat.  anim. 
f^f)  Zinn  de  fabric.  <ocuL  t.  7.f.  8. 
(g)  Thef.  anat.  X.  n.  114. 

(h)  Ex  qua  Heijlerus  glandula;  characTierem  fu- 
■mere  jubet :  Compend.  Anat.  adenograph.  P.  II. 
-Sc  in  Maucharti  difp.  de  ver»  glandulae  appellar. 

(i)  Peyer  parerg.  p.  81. 


287 
S   E   C   T   I   o     m, 

Caufa  qua  faciunt,  ut  in  definha  fabrica  organo  fuus  cenfiantar 
bumor  de  fanguine  feparetur . 

§.    h 

MUlto  difficilior  pars  operis  exigenda  fupereft  .  Quae  ha&enus  expofuimus 
de  humorum  indole,  colorumque  fabrica,  de  its  quidem  oculorum  conftat 
aucloritate.  Quando  vero  declarare  oportet  ,  quare  per  fuum  quodque  organum 
proprius  humor  unice  feparetur,  multa  certe  pars  veri  in  elementorum  corporis 
animati  ignorata  fabrica  latet  ,  de  quibus  aut  filere  neceffe  fit ,  aut  conje&uris, 
non  abfque  temeritatis  metu ,  aliquanto  propius  ad  rerum  naturam  accedendum  . 
Oftendendum  eft  adeo  ,  quare  ,  dum  fua  corpori  integritas  conftat ,  in  parotide 
&  femper  faiiva  ,  &  nunquam  alius  humor  de  fanguine  fecedat  ;  in  hepate  & 
bilis  unice  &  femper  ,  in  rene  urina  generetur  ,  neque  converfis  cqlis  ,  in  faliva- 
li  glandula  urina  ,  faliva  in  rene ,  bilis  in  mamma  ,  mucus  in  febi  cryptis  ,  na- 
fcatur . 

Auget  certe  operis  difficultatem ,  fpemque  minuit  noftram,  quod  inter  diverfas 
claffes  humorum  quaeque  non  unice,  in  unicafc  fabricze  colo,  de  fanguine  fecerna- 
tur.  Id  fi  foret,  id  folum  quazrendum  effet,  quomodo  ejus  coli  fabrica  ad  indolem 
fecreti  liquoris  fe  habeat.  Nunc  horum  contraria  locum  habent :  nam  (k)  aquofi 
ingenij,  hamores  &  per  continua  vafcula  ,  &  per  conglomeratam  glartdulam  gene- 
rantur,.oleofi  vero  generis  fucci  omnino  per  omnia  ferecolorum  genera  fecernun- 
tur .  Hsc  meditato  ,  continuo  metus  fubnafcetur ,  non  in  cognita  fenfibufque  ac- 
cetTa  fabrica  caufam  diverfi  in  fuo  iiquore  characleris  poni,  fed  utique  multopro- 
fundius,  inque  organi  fecretorii  conditionibus  fenfuum  aciei  inacceffis  caufam  late- 
re,  quare  in  quoque  organo  ifte  humor,  neque  alius  feparetur.  Quare  non  ignari, 
quantas  per  tenebras  fit  incedendum,  conabimur  ea  prima  proponere ,  de  quibus 
aut  certa  fenfuum  fide  conftat,  aut  quo  breve  omnino  ex  rerum  natura  petitum 
filum  fponte  ducit.  Inde  ea  addemus  ,  quae  conjecTura  fatagit  fuppeditare  ,  non 
abfque  jufti  metus  teftimonio .  Denique ,  ne  aliorum  auclorum  placita  defideren- 
tur,  etiam  ea  breviter  attingemus,  qu«e  ne  probabili  quidem,  conje&ura,  fedhypa- 
thefi  unica  mera  nituntur* 

§.  II.  Conditiones  praparantes « 

I.  Sanguinis  ad  colum  delati  diverfa  natura» 

Ab  iis  caufis  diverfarum  fecretionum  initium  faciemus  ,  quae  extra'  ipfum  co» 
lum  quafi  fita?  funt .  Diximus  (/)  in  fanguine  omnes  humorum  claffes  reperiri  , 
quas  diverfa  pe?  cola  de  fanguine  oportet  feparari.  Nurtc  mirtime  dubium  eft  , 
quajcunque  fit  humoris  aliquo  in  organo  fecretorio  percolati  natura,  facilius  ejus 
iiumoris  feparationem  iri  intelleclum  ,  fi  ad  ipfum  organum  fanguis  veniat  ,  qui 
quam  plurimis  ejufmodi  particulis  plenus  fuerit  ,  quales  per  id  colum  fccedere 
videmus  .  Adeo  certe  id  verum  eft  ,  ut  in  quocunque  organi  fecretorii  genere 
.quicunque  humor  nafcatur  ,  dum  fanguis  eo  humore  vehementer  imprazgnatus 
fuerit  ,   bilis  exemplo  ,  qua?   omnes  per  glandulas  ,  vifcera  omnia  ,  alituofaque 

va- 


2S$  t  I  B.    tffi.    S  E  C  T.    III.    CAUSiE 

vafcula  (m)  exit ,  quando  fanguis  retenta  bile  inebriatur ,  &  urina; ,  &  argenti  de- 
nique  vivi ,  quod  per  ipfos  cutis  (n)  poros,  perque  oris  exhalantes  viilos  (o)  ma- 
nifeftiffimum  erumpit,  quando  plurimum  in  fanguine  recepturn  eft. 

Nunc  ,  in  fano  homine  quidem  ita  fanguis  contemperatur ,  ne  ullus  humor 
tanto  cum  vitio  abundet  .  Verum  etiam  m  faniffimo  homine  non  tamen  peni- 
tus  idem  fanguinis  ad  quamque  corporis  partem  euntis  ingenium  eft  ,  valdeque 
probabilis  conjeclura  eft  ,  qua3  fidem  fibi  faciat  apud  invitum,  ad  hepar  ejufmodi 
•^nguinem  mitti ,  qui  prscipua  biiis  elemtnra  copiofiora  advehat ,  quam  quifque 
alius  ,  aliud  ad  vifcus  deiatus  fanguis  .  In  hepate  enim  &  oleum  de  mefenterio  , 
di  mefocqlo,  de  omento  reforptum ,  &  fubputrida  ex  inteftinis  aquula,  denique 
jam  propior  urinofa?  indoii  fazcum  aivinarum  fuccus  copiofrffimus  advenit  (/>)- 
jn  bilis  vero  natura  &  adeps  dominatur,  &  acrimonli,  qua?  ad  urinofum  volati- 
lem  falem  accedit. 

Non  perinde  in  alio  quocunque  colo  fanguis  ,  peculiari  jam  indole  infignis  , 
aque  aiiorum  vifcemm  fanguine  diverfus  arFerri  poteft .  Per  arterias  enim  adve^ 
nit  ,  quodcunque  alia  coia  habent  ,  is  autem  fanguis  a  corde  veniens  commifta 
de  penu  fanguinis  dimittitur  .  Eft  tamen  etiam  de  ifto  fanguine  valde  probabi- 
lis  conjeclura  ,  certas  ad  fedes  aliis  ,  quam  ad  alias  ,  afFe&ionibus  imbutum  fan- 
guinem  advenire  .  Si  in  cspite  humor  omnium  fubtiliffimus  &  mobiliffimus  ge- 
neratur  ,  non  eft  abfonum  ,  in  fanguine  per  earotides  fubmirTo,  etiam  ejufmodi 
volatiles  ,  atque  aqua  ,  oleo  aliifque  fanguinis  elementis  fubtiliores  particulas 
abundare  .  Cum  enim  a  duabus  contrariis  poteftatibus  diverfa?  fanguinis  parti- 
culx  regantur  ,  a  pondere ,  &  a  motu  a  corde  accepto  ,  quorum  iliud  ad  infe- 
riora  fanguinem  deducit ,  hoc  autem  recliflima  via  ad  cerebrum  pellit,  non  du- 
bium  videtur  ,  defcenfuras  de  arcu  aortse  eas  particulas  (  q )  ,  inque  abdomen  fe 
converfuras  ,  quaxunque  pondere  magis  valent  rafcenfuras  adeo  ad  caput  ,  qua> 
cunque  leviiTimas,  mobiliffima»,  minori  vi  deorfum  trahuntur.  Siquidem  ejufmo- 
di  particularum  motus  ex  pondere  &  c-ordis  vi  componatur  ,  poteft  haberi  pro 
-duobus  parallelogrammi  lateribus  ,  quorum  laterum  alterum  gravitatio  eft,  alte- 
rum  motus  a  corde  acceptus  ,  diagonalis  autem  iinea  medium  iter  exprimit  ,  qua 
fanguis  ab  his  duabus  viribus  fimul  follicitatus  progreditur  .  Quo  minor  eft  gra- 
vitatio  ,  eo  majori  portione  motus  a  corde  acceptus  fuperat:  quo  majus  eft  pon- 
dus  ,  eo  potentius  in  arcus  aorta?  partem  inferiorem  detrahitur,  fuperata  cordis 
vi  .  Particula;  enim  ,  in  medio  aere  natantes  ,  etiam  in  fanguine  fuperiora  tene- 
bunt  ,  &  a  cordis  communi  vi  in  caput  mittentur  ,  a  minori  vero  pondere  debi- 
lius  ,  quifm  ulla»  aJise  ,  in  aortse  inferiores  ramos  follicitabuntur.  Inde  videtur 
jntelligi  ,  quare  camphora  (r)  ,  fpiritus  vini ,  aut  vapor  voiatilis  aquarum  Pjt- 
montanarum  continuo  in  capite  eflficaciam  fuam  expediant  (s)  ,  &  ftuporem  a!i- 
quem  ,  aut  plenam  demum  ebrietatem  ,  prius  inducant  ,  quam  in  ulla  alia  cor- 
poris  particuia  mutent  quidquam  .  Huc  etiam  pertinere  putes,  quod  venena  ma- 
xime  volatilias  &.  variolofum  potiflimum  miafma,  in  facie  in  primis  fuam  vio- 

len- 


Cm)  Quando  totus  fangurs  unius  generis  humore  (p)  Prim.  Lin.  Phyfiol.  p.  69j. 

plenus  eft  ,    ea    fpecies    per  OEinia   <ola    feparatur  (q)  Wimringham  de  podagra  p.  59» 

■Sauvages  phyfiolog    p.  181.  (r)  Prim    Lin.  phyfiolog»  n.   339- 

(n)  Ex  vulnere  veficatorii  effluxit,  London  Ma-  (s)  De  convexa  parte  arcus   aortaz  etumpunt  e« 

gazin  »755.  fupplem.  particulas ,  quae  vi  centrifuga  magis  valent   P.  M*- 

(o)  Ut  aurum  dentibus  prehenfum  dealbent  ,qu8e  ebdotti ,  Martime  de  anim.  fimil.  p.  S"8. 
confians  de  metallariis  Idriae  fam»  elt . 


D  I  V  E  R  S  I  T  A  T  I  S    H  U  M  O  R  U  M.  289 

lentiam  oftendant,  qux  tamen  a  perpetuo  aeris  afflatu  potius  denfiorem  cutem  , 
quam  alise  partes  corporis  nacla  fit.  Nefcio  an  huc  non  pertineat  ,  quod  opmm 
(*),  aliaque  in  cerebrum  efficacia  venena  homini ,  etiam  ia  minima  dofi  plus ;  no- 
ceant,  cui  cerebmm  majus ,  ampiiores  pro  portione  carotides  ,  &  caput  erectum 
fit  Ct*)  Non  nimis  tamen  haec  oportet  ornaflfe,  cum  ex  eadem  carotide  rnucus 
etiam,  &  adeps,  &  febum ,  &  fuccus  offium  nutritius ,  adeoque  vifcidj  &  mertes 
fucci  genereistur. 

§.  II L    Particula  certa  indolis  ojiiis  fecretoriis  oblata . 

Etiam  alia  confideratio  huc  afFerri  folet.  Ex  corde  utique  reClior  via  (u  )  pe£ 
dextram  carotidem ,  deinde  per  finiftram  ad  caput  ducit  ,  dum  &  fubciaviae  ar- 
terise,  &  aorta  inferior  ,  cum  iinea  ex  oftio  aorta?  producla  ,  aut  angulum  re- 
clum ,  aut  demum  acutum ,  intercipiant .  Nunc  &  cum  mathematicis  demonftra- 
tionibus  convenit,  &  cum  experimento,  inter  varii  ponderis  particulas ,  commu- 
ni  a  potentia  propulfas  ,  reclam  lineam  ,  primamque  direclionem  eas  tenere  , 
qua^cunque  graviffima?,  &  praeterea  rotundae  funt,  atque  adeo  &  momentum  plu- 
rimum  habent,  &  ad  refiftentias  fuperandas  aptiffima»  faclae  fuat  :  minufque  adeo 
&  ob  fuperficiem  minimam  ,  &  ob  maximum  momentum  ,  ab  alia  quacunque 
caufa  de  linea ,  quam  tenent  ,  fe  dejicere  finunt  .  Notiffimum  Cartefii  (x)  fclo- 
petum  eft ,  quo  projeclae  plumbeae  fpbaerae ,  &  ligneae  ,  &  fubereae  ,  ea  lege  pro- 
greflae  funt,  ut  recltffimam  viam  plumbeae  tenerent ,  reiiqua;  ad  latera  difperge- 
rentur  ,  quascunque  leviore*  eflent .  Id  experimentum  ,  ad  humanum  fanguinem 
translatum,  videtur  perfuadere,  rotunda ,  eademque  innato  pondere  plurimo  fe- 
ta  corpufcula,  de  corde  proje&a,  ea  lege  ferri  ,  ut  axin  aortac ..  teneant  (y)  ;  le- 
viora  vero  qua>que  ,  &  quae  maxima  cum  fuperficie  minimum  habent  veri  cor- 
poris,  ad  latera  vergere  .  Inde  non  unum  corollarium  fequitur  :  ponderofifTima 
nempe  &  leviffima  corpufcuia  de  corde  projecla ,  ob  viae  redlitudinem  in  caroti- 
dem  utramque,  &  in  dextram  potiffimum ,  inque  caput  adeo  venire  :  uti  certe 
argentum  vivum,  leviffimum.,  ponderofiffimum  ,  rotujidiffimis  faclum  globulis  ? 
in  capite ,  inque  falivalibus  glandulis  fuas  vires  demonftrat  .  Neque  haec  fpecula- 
tio  priori  contraria  eft ,  hic  enim  non  ob  minus  pondus,  fed  obviaerectitudinem 
cerebrum  aditur. 

Sed  aliud  latiufque  patens  corollarium  inde  fluit  .*  in  arteriis  nempe  ubique  , 
deinde  etiam  in  arteriis  fecretoriis  ,  globulos  rubros  manifefto  ponderofiores  ,  ar- 
terise  axin  tenere  (^),  atque  adeo  ad  venam  continuatam  properare  ,  dum  le- 
viores ,  &  minus  ad  motum  aptae  particuiae ,  adipofae  &  mucofae  ,  ad  parietes  ar- 
teria»  accedunt.  Sed  in  iis  parietibus  oftiola  excretoria  funt  .  His  adeo  ess  parti- 
culse  fe  offerunt  O),  adque  feparationem  feftinant  .  Facile  certe  vidi  ,  in  meis 
Haller  Pbyfiolog.  Tom.  1L  O  o  etiam 


CO  Canis  tolerat  opii  immenfam  vim,&  ad  duas  (u)  Oftendetur  L.  X.  Seft.  I. 

drachmas  abfque  periculo  devorat  Sproegel  Exp.13.  (x)  De  formato  fetu  p.  113.  Pever  in  diff.  Erg© 

34-  variis  humoribus  fecernendis"  varius  motus . 

(**")  Addebat    III.  vir    H.  Boerhaave  ,    in    lotio  ^y)  Fr.  BoiJJier  diif  des  medicamens  YSintringham 

etiam  abutentis  vini  fpiritu  hominis  ,  alcohol  non  1- c.  p.  49.  Neifeld  de  fecret.  n.  163.  feqq, 

reperiri,  ejufmodi  ergo  particulas  ad  caput  non  fer-  (z^  L.  VI.  Seft.   1.  n.  8. 

t\ :  E!em.  chem.  t.  2.  P.  10.  c.  93    Conf.  Balthafaris  Ca)  Jnfephus  del  Papa    de  humor.    c.  7.  p.   toc. 

Ludovici  Tralles  eltgantiflimum  de.  opio  librum  p.  Jo.  de  Gorter     de  fecret.   1.  n.  15.     Jofephus  Uew 

S'.o.  feqq,  tautl  phyfiolog.  p.  169. 


29o  L  I  B.    VII.    S  E  C  T.    III.    CAUSiE 

etiam  experimenris ,  quoties  torrentis  modo  fanguis  de  incifo  vafe  fe  prsecipitar,, 
globulos  rubros  centrum  tenere  ,  quos  nebula  pallidior  ,  inque  ambitu  tota  alba 
airbit  (b)\  Sed  etiam  in  anafomicis  vaforum  repletionibus  ,  quando  inje&um  , 
cinnabarique  tinclum  febum  ftagnavit  ,  in  centro  ponderofiffimam  cinnabarim  , 
albumque  fere  &  decolor  in  ambitu  febum  reperio  (b*)  .  Denique  cruftis  ,  -quae 
aneuryfmata  aortse  obducere  folent,  rubrae  &  cruent^  niedium  tenent  rubrum,  le- 
viores  alba?  ferofxque  exteriorem  ad  parietum  viciniam  adhasrefcunt . 

Alia  etiam  exempla  funt,  alium  ad  certa  cola  fanguinem  duci  ,  quam  quidem 
ad  alia  feparationis  organa  ,  quascunque  demum  eorum  exemplorum  caufa  fit. 
In  choroidea  cerre  oculi  tunica  arteris  fanguineae  fpadiceo  &  caftaneo  colore 
funt ,  inter  uveas  vero  membranas,  &  in  ciliari  anulo  omnino  decolores  :  ex  iis 
vero  arteriolis  ,  earumve  ramulis ,  aquofum  humorem  exhalareprobabilefit .  Aliud 
extmplum  Boerbaavrus  proponebat ;  feminalem  arterlana  (••)  putabat  omnem  fuum 
fanguinem  fodali  venaj  tradere  ,  donec  decolor  ipfa,  &  humore  folo  plena  ,  qui 
fanguine  tenuior  fit ,  ad  interiora  teftis  locumque  veniat  ,  quo  ferum  generari 
oporteat .  Iterum  in  cortice  cerebri  (d)  fimile  artificium  Iocum  credit  habere :  irc 
eo  enim  non  de  rubris  vafis  ,  fed  de  cinereis  arteriolis  ,  tenuioremque  finguine 
humorem  vehentibus  vafculis ,  nerveus  itle  fubtiliffimus  fixccus  ieparatur  .  Et  in 
univerfum  huc  III.  Virt  (e),  atque  Vieujjenii  (/)  theorema  pertinet  ,  quo  humo- 
res  fubtiliores  non  ex  rubro  primove  arteria»  genere  parari  docent,  fed  ex  aliquo 
minorum  arteriarum  ordine,  qui  aut  abfque  fanguine  lympham  flavam  ,  aut  te- 
nuiorem  etiam  abfque  fero  vel  fanguine  humorem  vehat  .  Ita  fiet  ,  ut  ad  oftiola 
fecretoria  neqiie  fanguis  fe  offerat,  neque  alii  crailiores  humores  atquefimplicius, 
puriufque  ,  exque  paucioribus  miftum  liquidum  fit ,  ex  quo  deftinatus  fuccus  fe- 
paratur.  Intelligitur  autem  faciiius,  ex  paucis  particularum  ordinibus  eum  feligi , 
quem  oportet  feparari  5  quam  ex  maflfa ,  in  qua  plurima  ,  diverfa ,  elementa  con- 
fufa  funt .  Simpliciffimum  enim  duorum  luminum  colum  humorcm  exduobusor- 
dinibus  particularum ,  commiftum  in  duos  humores  feparabit,  quorum  alterpurus 
erit.  Verum  nolim  hic  repetere,  qua;  alias  de  vafis  minoribus  monui. 

§.  -IV.  Velocitas  dlverfa  fanguinh  arteriofz '. 

Etfi  in  conditionibus  Ipfius  organi  fecretorii  multa  de  velociori  motu  aut  tar- 
diori  funt  dicenda,  aliqua  tamen  non  ad  coli  fabricam  pertinent,  quas  adeo  prio- 
ra  exponcmus .  Velocitatis  communis  in  corde  fons  eft,  ea  vero  vei  in  ipfocor- 
de  alia  effe  poteft ,  atque  inde  experimento  conftat  fecretiones  omnes  mutari ;  vel 
alia  &  alia  in  arteria  effe  poteft,  quae  ad  colum  venk. 

Ergo  velocitstem  in  toto  animale,  inque  corde  potiffimum,  augent  moti  mu- 
fculi,  &  exercitatio :  nixus  &  aucla  refpiratio,  ut  in  parturientibus  :  potius  in- 
flammabili  fpiritu  pienus :  ftimulantia  medicamenta,  aromata :  vebemens  ftudium: 
&  potiffimum  febrile  irritamentum ,  cujufcunque  demum  naturse  fuerit  ,  quo  pul- 
fuum  numerus  in  dato  tempore  augetur. 

Pote- 


(b)  Second  Mem.  fur  le  mouv.  du  fangExp.  154*  peculiai-i  arteris  feminalis  frafogativa  cepit  dubi- 

167.  176.    177.   i8p,   181.   183.  &  p.  aio.  111.  tare  . 

(b*)  Cera  diverforum    colorum   irtjefta  feparatur  (d)  Idem  1.  c.  n.  174- 

Nuek  duft.  aquof.  p.  85.  (e)  Idem  .1.  c.  n.  24?* 

if)  lnflit.  rei   M«d.  n-  161.  Prsele£l.  t.  i.  p  541.  (f }  Tr.  dts  iiqueurs  p.  ss^ 

t.  3.  P.  i.  p.  281.  In  nuperieribus  codicibas  de  ca  v  L. 


DTVEKSITATIS    MUMORUM.  2<?r 

Poterit  etiam  velocitas  ad  organum  quodcunque  major  effe  minorve  vicifTim  . 
Magnam  facit  cor  proximum  ,  qua  fede  vires  fanguinein  impellens  nondum  dimi- 
nuta?  fuperilnt.  Hinc  enormes  iili  de  minimis  arteriolis  pe&oralibus  (^)  fanguinis 
falrus.  Hinc  in  vuineribus  plus  fanguinis  dato  tempore  ex  arteria  etiam  minori 
fiuet,  qunm  ex  majori  aiia,  dum  iila  propius  ad  cor ,  aut  ex  grandiori  trunco  na- 
ta  fit  (/>)•  Hinc  viciiTim  pedum  frigus ,  rarior  nifi  m  certis  hominibus  fudor ,  fe- 
rior  exanthematum ,  eruptio,  tardius  incrementum. 

Velocior  etiam  fanguis  nd  eas  partes  corporis  advenit,  quarum  arteriaj  &  recla; 
funt,  &  e  diredlo  cordis  oftio  opponuntur,  capitis  exemplo  (/).  iterum  enim  ab 
ipfis  arteriis  retardatio  aberit,  qua»  oritur  a  flexione  (&),  &  ab  angulis  ()  ramo- 
rum  cum  trunco  ejufque  axi  interceptis. 

Velocior  iterum  ex  aiia  caufa  motus  erit ,  quoties  arteria  fecretorii  organi  pro* 
xima  ab  aorta  provenit :  evirabitur  enim  ea  retardatio,  qua:  tit  a  multiplicata  di- 
vifione  ,  luminibufque  ramorum  lumen  trunci  fuperantibus'  (w) . 

Per  eadem ,  aiiquanto  melius  confervabitur  veiocitas  in  iis  arteriis,  qua»  de 
truncis  fuis  fub  minoribus  anguiis  prodierint  («)  .  Velocior  erit  etiam  fanguis  ia. 
magnis  arteriis,  in  minoribus  rardior,  &  quia  trunco  ampliores  funt ,  &  quia  fri- 
clio  major  (c).  Vifcerum  fecretoriorum  arteriae  majores  funt,  &  in  dato  tempore 
plus  aquaz  tranfmittent  (/>). 

In  arteria  cyiindrica,  qualis  carotis  eft,  celeritas  melius  confervatur,  quam  in 
rsmofa  arteria .  Minus  denique  veiocitatis  de  arterifs  firmioribus  perit ,  quarum 
figura  ab  impulfo  fanguine  minus  diftendatur,  minus  fieclatur ,  hinc  minor  fritlio 
fit .  Hinc  arteria»  fecretoria»  denfiores  (</),  &  robuftiores .  Hinc,  interalias  caufas, 
alii  in  fetu ,  alii  in  adult.o  homine  humores  per  eadem  organa  percolantur,  alii- 
que  in  athieticis,  alii  in  moliibus  ejufdem  atatis  corporibus . 

Velocitatis  maioris  effeclus  nihii  habent  obfcuri  .  Et  primo  ,  fecreti  ,  humoris 
copia  in  univerfum  augetur,  quando.fanguinis  ceieritas  magna  eft.  Ad  idem  enim 
colum  asque  magna  unda  fanguinis ,  fcpius  in  eodem  temporis  fpatio  appTiearur  . 
Hinc  dormienti  (r)  ,  mcerenti  ,  hibernanti  animali,  in  univerfum  parea;  fecretio- 
nes .  Hinc  perfpirationis  immenfa  a  corporis  exercitatione  copia  . 

A  velocitate  fit  ,  omnibus  reliquis  iifdern  pofitis,  ut  in  oftium  fecretorium 
partieulae  majores  impeijaritur  .  Cum  enim  omnia  vafcula  corporis  animati  dila- 
tanoni  obfequantur  ,  lintque  flexiJia  ,  nunc  vero  vis  minima  vafa  drftendens  au- 
cta  fit  ,  dilatabunr.ur  urique  ,  eorum  vaforum  oftia  ab  humore  carri  majori  velo- 
citate  inmtente  ,  &  majoribus  particulis  patebunt  ,  eaedemque  ipfas  auclo  mo- 
mento  fuo  ^  ad  oftiola  coii  fui  dilatanda  vi  majori  utentur  .  Subeunt  ergo  in 
oftia  fecretoria  ejufmodi  particulae,  qua»  cum  minori  celeritate  fubirent  nunquam 
(s)  .  Ita  fipho  anatomicus  vi  modica  aquam  m  miriima  vafcula  impellit  ,  febum 

O  o     2  <ie- 


Cg)  Second  mem.    fur    lc    moav.    du  fang.  Exp.  cum  brachii  arteria ,  &  viciffim    plexum  nervorum 

4*'  43-              4Lm  brachialem  ,   cnm  plexu  renali  . 

f^   L'  71'  P^35,  Cp)  Sattvages  p.49.  &  interna  vafcula  minus  for- 

(i)  Conf.   p.  114.  te  ,  quam  in  artubus  angufta  p.  4$. 

(k)  P.    130.  (q)  L.   IJ,   p.  4,3. 

(1)  Ib-id.  (r)  Friinc.  Lamure    de    fecret.    p.  41.    de  BoyJev 

(m)  P.   iao.  reflexior.s    fur    le  pouls  p.   355.   Nam  au&a  in   no- 

t  (n;  P.   ia7.  Hambergtr  phyfiol.  n.  318.  de  fecre-  ftro  fotT.no  tranfpiratto  caloris  a  veftibus  autli  opus 

tiorje.ki  genere  n.  •?.  eft  ,  &  cn!lecT:a  circa  cutem  calida»  atmofphae  % 

Co)  Sauvages  Uemo\r.    des  Rerlin    1751.   p.  43.  (s)  Clifton    Vfinmngkatn    1.  c.  p.  119.    Lamure 

Ajufcu.oruni  majorts  nervi   fu.nt  ,   vifcerum  arteria?  p.  11. 
m^ajores.  Compara  arteriam  renis  ,  tantilli  vifceris, 


19*  m  L  I  B.    VII.    S  |  CT.    III    C  A  U  S  M 

demum  vi  maxima  .  Ita  a  corporis  exercitatione  &  febre  ,  pro  tenui  perfpirabi- 
li  ,  craifus  vifcidufque  fudor  ,  pro  urina  ftraminei  coloris  &  aquofa,  urina  ru- 
bens,  ponderofior  ,  fcetidior,  terraque  copia  majori  feta,  eadem  in  cola  tranfit. 
Sanguis  ipfe  denique  velocitate  vehementer  auela  per  omnia  corporis  humani 
Vafcula  penetrat  (t). 

Hinc  velocitas  major  ,  multis  modis  ,  impuras  facit  fecretiones  &  humores 
in  oftjola  fecretoria  urget ,  alienis  plenos  moleculis  .  Cum  enim  angufta  ofcula 
snajores  quafque  particulas  excludat ,  dilatata  eadem  cum  tenuibus  glebulis  etiam 
snajores  tranfmittunt. 

Iterum  celeritas  major  faciet  fecretiones  humorum  fluidorum  («)>  neque  finet, 
lois  m  colis,  vifcidos  humores  nafci .  Oftenfum  eft  f>),  motum  progreffivum  fan- 
guims  diverfa  elementa,  pondere  varia  &  figura,  aliifque  affedlionibus  ,  adipem- 
que,  &  aquam,  &  mucum  &  gelatinam  ,  terram  etiam  ferrumque ,  mifta  confer- 
yare.  Vires  enim  attraclrices ,  dum  fupereft,  impedir  pvogreffrvus  motus,  particu> 
Jafque  a  mutuo  conta&u  divellit,  ut  minus  fe  trahere  poiTint.  Quare  non  ftnit 
#vifcidas  particulas  ,  adipofafve  ita  fe  amplecli,  ut  uniantur,  inque  homogeneas 
maiTas^confiuant  ,  ut  quidem  confluere  in  fecretione  neceffe  eft  .  Ergo  a  muko 
motu  fanguims  adipis  generatio  impedietur  (y),  &  muci.  Phlegmaticorum  efV 
muco  abundare  . 

§.  V.  Tardioris  in  fanguine  colum  adeunie  caufa  &  motus  efficacia. 

Tarditatem  in  fanguine  fecretorium  colum  adeunte  facit  arteria  a  corde  re- 
jnoto  i%)  loco  orta,  eademque  praterea  pralonga  (<*),  &  exigua  (£),  ut  in  fe- 
rninali  artena  exemplum  eft  .  Porro  arteria  ramofa  ,  in  qua  repetitse  divifiones 
Jumen  ramorum  multo  majus  faciunt  ,  quam  eft  lumen  trunci  ,  quatn  quidem 
ad  iecernendum  praparationem  olim  Guil.  £ole  (c)  teftis  exemplo  illuftravit  . 
hjuldem  genens  eft  artena  ,  quae  eundo  dilatatur  (d).  Huc  porro  facit  arteria 
fiexiiofa  (e)  ,  &  mcurvata  ;  nata  ad  angulum  reclum  ,  recloque  majorem  (/) ; 
mcihs  prsterea  (g),  quae  a  vi  cordis  extendente  valde  dilatetur,  inque  gyros  aga- 
rur.  Ab  his  omnibus  caufis  frangitur  motus  progreffivus,  &  preffio  lateraiis  pro 
eadem  porfione  augetur. 

Efteclus  mechanici  retardationis  intelliguntur  fere  ex  contraria  velocitatis  ef- 
•fkacia.  Secretio  primum  parca  erit  ,  in  dato  enim  tempore  pauciores  fanguinis 
uncia^  ad  idem  colum  appiicantur.  Parca  ergo  bilis  fecretio  ,  pro  vifceris  mole  , 
parciinma  feminis. 

Tarditas  excludet  particulas  craffiores,  facietque  huraores  puros  s   cum  craffio- 


res 


y)  *-'  II.  p.  79.  £d)  De  fpermatica  arteria    id  docetur  apud  Keil 

OO   rraineiurigth  ds  fecret.  anim.  Neifeld  de  fe-      I.c.  Vigefies  &  qtrinquies  in  qu^fcedibus  amplio- 


cret.  n.  ao^.  Addit  Cl.  tfpaintwrtgt*  fanguinisabun-      rem  reddi  Monroo  de  femine  tF&ftib.  p.   17. 
dantiana  fluidas  fecretiones  facere.  ^)  Vifcidtffimus  liquor  prseparatur  in  arterfa  ma 


(x)  L.   VI.  p.  198.  xime  complicata  Waintwrigib  prcpof.  16.  Movi 

{yj  L.  I.  p.  %6 


an 


pnncis'.  p.   176. 


Cz)   Keil  de  fecret.  anim.  p.   100.  (f )  ]_.  vf.    p.   127;   128.  Hambevger  1.  c.  n.318:' 

Ca)  CcwPer  philof.    tranfaa.    n.   180.     Keil  ibid.  de  fecreticne  \.  c. 
In  pcrco,ob  flexiones  repetitas  quinque  pedes  cum  (g)  Huc  ,    etfi    a!ias  venas  Rrmitate  fuperarrta- 

flii:,idn->  longa  efl  Monvoo  de  teftib.  &  femine  p.ij.  men  pertinet  vena  portarum  ,  arterijs  cer.e  tcnuior 

(b)  Knl  ibid.  &  fiexilior. 

Ccj  De  fecrer.  anim.  p.  lei. 


D  I  V  E  R  S  I  T  A  T  I  S    fi'U  M  O  R  U  M.  ?« 

rcs  nunc  glebui>  ab  oftiis  minoribus  pra-cludantur  .  Poft  orinam  craham .,  ponde- 
rofam,  reftituta  fongainis  aaturali  tarditate  ,  iterum  citrina  &  aquofa  urma;#&- 
cernitur.  Sariguini  menftruo,  fuperato  qui  eum  incitavit  impetu  , ■  mucus  utennus 
fuccedit.  Puros  autem  humores  vocamus  homogeneos  .  li  multis  modis  a  tardi- 
tate  fecretionis  adjuvantur.  '  ,. 

Homogerieos  humores  fe  attrahere  ,  &  ©ppofitaf  indolis  particalas  repellere  no- 
tum  ift.  Miftus  aqua»  adeps,  mucufque,  fola  quiete  fecedit ,  &  ad  mucum  yiici- 
dae  particulaj,  ad  adipem  oleofa?  (£),  ad  aquam  aqueas  fe  congregant .  In  glooulos 
non  vifcidus  folum  adeps ,  oleumve  ,  kd  fluidiffimum  argentum  vivum ,  &  aqua 
demum  fe  colligit.  Ergo  diminuta  fanguinis  celeritate,  caufa  frangitur,  quae  con- 
gregationem  fimilium  particularum  impedit .  Quare ,  fi  arterix  ad  fecretorium  co- 
lum  tendentis  fanguis  tarde  fluit ,  colligentur  utique  in  ipfo  fanguine ,  deque  alie- 
nx  indolis  particulis  fe  fegregabunt ,  particula;,  oleofa?  ,  pingues ,  reditque  ea  et- 
ficacia  ad  eam  prseparationem ,  quam  prirrio  loco  diximus  ;  fanguis  nempe  ad  co- 
lum  deftinatum  ejufmodi  ducitur,  in  quo  pl-jrimae  particurie  efus  bumons  fimires 
contincntur  y  qui  per  id  colum  debet  feparari.  Dudum  fenferunt  Q.  viri  (0  hanc 
tarditatis  ad  fecretionem  neceffitatem  ,  ut  etiam  negarent  ,  abfque  k^ion  fan§ul* 
nis  motu ,  quidquam  fecerni  poffe  .  Eadem  eft  ratio  ,  quare  Ci.  Netjela  acutum 
angulum  fecretioni  contrarium  effe  fcripfit  y  reftum  favere  (&}.  .     . 

Iterum  lentus  motus  auget  preffronem  lateraiem  (/),  particuias  ergo  fecretioni 
deftinatas  parietibus  applicat,  in  quos  fecretoriae  particulaj  patent .  Celentas  con- 
tra  farguinem  per  axin  urget  luminis  ,  ut  perlegat  longitudines  fui  canaiis,  nru-. 
nufque  in  parietes  nitatur.  Ha»c  poteft  caufa  effe  ,  quare  adeps  in  homme  exer- 
citato  minus  in  cellulas  congregetur. 

Augetur  hic  tarditatis  efTeflus ,  &  facrt  ,  ut  vifcidi  potiiTimum  humores  fecer- 
nantur,  cum  motu  progreffivo  fraeio  aut  fublato,  facilius  fe  ampleclantur ,  inque 
fuis  vafis  vifcidius  jam  ,  adque  motum  ineptius  liquidum  conftituant  (  m  ) .  Re- 
guntur  enim  fola  attraclione  ,  quando  contraria  vis  progreffiva  fublata  fuit .  Ita 
Cl.  Nesbit(n)  in  minirnis  vafis  offium  particulas  fcrupeas  reperit,  alii  glutino- 
fas ,  &  refarciendo  callo  aptas  (0),  quas  in  magna;  arteria  nemo  vidit . 

Sed  eaedem  particulas ,  ut  minus  mobiles,  obque  vifciditatem  pigra? ,  de  ayifuae 
arteria*  per  validiores  alias  deturbabuntur  (p)  ,  adque  parietes  fuorum  vaforum 
etiam  hanc  ob  caufam  ,  depellentur  ,  lentiufque  fluent ,  uti  omnis  per  canales  , 
etiam  exanimes ,  fecundum  Iatera  motus  eo  lentior  eft  (?),  qui   per  axin  pergit. 

Porro  eo  magis  vifcidae  particula;  .per  retardationem  in  vafcula  fecretoria  fece- 
dent  ,  quia  ad  parietes  arteriarum  &  vafculorum  fuorum  alioquin  attrahuntut 
(r).  Cuni  ergo  &  fponte  fe  ad  latera  conferant  ,   &   a  preflione  lateraii  eo  ur 


gean- 


C«)  Ktil  p,  98.  &c.  fTainevvrigtk  prcpof.  \6.  (m)  P.  13.  De  fecretior.e  bilis  hasc  Spoleti  theo- 

O)  Cuil.  Cote  de  feftrefr.  p«  101.  tancif.  difl".   IIL  ria  ftiit :  de  fecret.  bllis  .  Venet.   168^ 

Spchius  ,  ut  ex  aliis  jjercipio  ,    llalss    haemaftatik  (n)  Nesbit  huEnan  ofteo^eny  p.  20. 

p-  115.  Vtllnrti  &  Macquer  in   thef.    Ergo  ab  immi-  (o)  VVvcAc  von  der  nutriiion  . 

ruta  in  capillaribus  fanRuinis  velccitatefacilior  fe-  (p)   P.  189. 

cretio  Paris   1740.    B.nr.-.bere>er    de  feeret.    in  gene-  (q)  Bernoulli  hydrodynsm-  p.  16: 

re  &c-  (r)  De  globulis  rubris  ,    Second    memoire  fur  le 

(k)  N.  ij9.  »45.  Souvtrges  phyfiol.  p.  171.   &c.  mouvement  6\y  fans;  p.  340.  &c    Vifcida  ad  latera. 

(0  Jones  de  mot,  mufcuj»  ccnf.  L.  VI.  p.  163.  vaforum  adharjem  Micbsiom  1.  c.  y.  53. 


294  L  I  B.     VIL-  S  ECT.    IJJ.    CAUS/E 

gknrur,  intelligitur ,  quomodo  vifeidi  humores  adeo  ceieriter  ,  &  abunde  ,  in 
quieta  &  fedentaria  vita  colligantur  *  Pinguedinem  vafculorum  lateribus  adha- 
rentem  credit  fe  vidiffe  Bagliinus  (s), 

Subtiliora  etiam  aliqua  fuperfunt  ,  cux  ex  tarditate  fequuntur  .  Si  humor  in. 
arteria  ad  fecretorium  colum  yeniente  }am  vjfeidus  advenit  ,  &  particuks  gluti- 
tiofae  fe  in  eo  trunco  amplexse  addenfaverint  ,  ii  tunc  porro  ex  ea  arteria  rnino- 
res  fiftulae  exjverint ,  fecedet  per  eos  ramos  quodcunque  fiuidius  ,  iifdem  ofcuiis 
sptius  eft  ,  qui  neque  adipofa ,  neque  mucofa ,  lieque  gelatinofa  admittunt ,  ai^ue 
in  trunco  ipfo  manebit  ,  quidquid  eft  vifcidiilimi  &  pigerrimi  (?). 

Affine  eft  ha&enus  ,  diverfum  tamen  ,  .quod  alii  Ci.  viri  docuerunt.  Pondero- 
fa  ajebant  axin  tenere  fui  canalis  ,  longius  ergo  a  cordis  communi  vi  propelli  , 
quod  momenro  majon  ferantur  ,  in  ioco  ergo  a  corde  remotiffimo  id  omne  fe- 
cerni ,  quod  eft  crafiifiimum.  Contra  eam  utique  theoriam  monuit  Cl.Schebbeare 
(«)  &  omnia  omnium  corporum  elemCnta  jeque  gravia  effe,  &  argenti  vivi  fubli- 
mati  folutionem  in  vaforum  fyftema  impulfam,aeque  acrem;&  a?que  adeo  ebriim 
metalii  copia ,  ad  magnas  a  fome  motus ,  parvafque  diftantias  prodire  ,  pondero- 
fiora  adeo  a  levioribus  non  fegregari  .  Verum  prior  affirmatio  unice  vera  eft  aut 
de  corpore  per  inane  fpatium  delapfo  ,  ayt  de  veris  eiementis  :  qua*  in  graviori 
corpore  numerofiora  funt  /  pofterius  expenmentum  unice  docet  ,  metalium  accu- 
rate  a  folvcnte  humore  folvi  ,  &  adeo  pertinaciter  ipfi  adhaerere  ,  ut  in  exiguo 
fpatio  non  feparetur , 

Rx  &  aiias  harum  fimiles  contemplationes  fecerunt  ,  m  plerique  phyfiologi 
diverfe  velocitatis  rationem  haberent  ,  quando  diverforum  humorum  fecretiones 
explicare  aggrediebantur ,  &  inter  primos  GuUieimus  Cokburne  (x) .  Cum  diame- 
trorum  yafculoforum  fecretonorum  confideratione  velocitatis  rationem  Georgius 
Cbeyne  (y)  conjunxit ,  &  JBartbolomceus  Bpfchetti  (  %j)  ,  &  alii, 

§.  VI.  Caufa  diverfe  fecretipnis  qu<s  in  ipfp  colo  ponuntur . 

I.  %Arteriolarum  in  prgano  habiiv.s . 

Multa  natura?  conGlia  funt  ,,  quibus  ad  diverforum  humorum  feparationem  o&- 
tinendam  ufa  eft.,  &  qua:  partim  ex  conje&ura  attingimus  ,  partim  etiarrt  oculo- 
rum  teftimonio  confirmamus  .  Huc  ergo  recenfeo  retia  vaforum  diverfa  ;  oftiolo- 
rum  fecretoriorum  diverfu.m  iumen ;  fjrmitatem  du&uum  excretoriorum  non  ubi- 
que  eamdem;  irritabiiem  vim  orgam'  fecretorii  magnam  debilemve  ;  brevitatem 
canalium  humorem  fecretum  accipientium  ,  aut  viciffim  longitudinem  ;  deinde 
reclitudinem  aut  anfraclus  ,  folliculos  ,  in  quos  natura  humorem  fecretum  effun- 
dit  ;  eorum  folliculorum  potentias  moram  augentes  aut  minue.ntes  ;  reforptionem 
venofam  ;  commiftionem  .diverforum  humorum  .  Sed  hasc  omn.ia  practerea  variis 
modis  inter  fe  conjungi  8z  combinari  poffunt  .  Neque  jdeo  Natura  divitias  ex^- 
hauferimus,  cum  in  fabrica  intima  plurima  iatere  queant  ,  qua*  sternum  nos  fint 
fugitura. 

initium  hujus  contemplationis  merito  fiet  ab  iis  condkionibus  ,  qua?  humorem 
nondum  natum  regere  creduntur.  Sequentur .,  quae    jam   feparatum   humorem  de- 

ter- 


<s)  Oper.  omn.  p.  679.  (x ')  Oecon    ahini. 

O)  Clifton  Wintringkam    inquiry    p.  aio.  Conf.  C)0  Tbeorjt    p.  69.  philof.    principl.    of  reli 

Tfe.  Morgan  princi.pl.es  p    170.  3.97. 

00  Princ.  of  pracYice  p.  311.  31«?.  317.  Cz)  ^€  (alivat.  art.  3.  ad  fin. 


DIVERSITAT.IS    HUMOR  U M.  295 

termimnt.  Eo  magis  vero  follicitos  nos  eflfe  oportet  in  hac  hiftona  >  quod  cla- 
riffimi  viri  plurimum  huic  in  arteriarum  retibus  diverfitati  tribuerint,  lpfeque, 
parum  favens  hvpothefbus ,  Ruyfchins  (a)  ab  ea  fola  caufa  fecretionum  varieta- 
tem  crediderit  explicari .  Videbant  alios  aliofque  arteriolarum  in  diverfis  corpo- 
ris  humani  particulis  fines  ,  cum  aliis  &  aliis  fecretionibus  conjunclos ;  neque 
improbabife  videatur  ,  hoc  difcrimen  in  arferiolarum  fabrica  non  abfque  fapien- 
ti  Natura,  nihil  fruftra  molitura,  confilio  effe .  Id  confilium  ita  funt  mterpreta- 
ti  ,  ut  ab  alia  retium  fabrica  ,  aiiud  organi  munus  fequeretur  ;  fique  id  munus 
fuerit ,  humorem  aliquem  feparare  ,  tunc  quidem  quaeque  fabricae  arteriofae  quah 
fpecies  fuum  peculiarem  fuccum  produceret  :  plane  uy  plantarum  &  diverfi  fuc- 
ci  funt  ,  &  earumdem  folia  alios  &  alios  nervorum  inceffus  oftendunt.  Eo  magis 
vero  probabilem  fententiam  fe  fequi  perfuadebantur  ,  quod  diverfas  humorum 
fluentium  affediones  fe  per  mathemata  confirmaffe  crederent. 

Nempe  velocitas  major  nafcitur ,  fi  canalis  redus  fuerit :  minor  fi  inflexus  (b)t 
Inter  ramorum  cum  fuis  truncis  interceptos  angulos  difcrirnen  eft  ,  atque  paryi 
ansuli  plus  velocitatis  (c)  fuo  humori  impertiunt  ,  magni  minus  .  Velocitatis 
autem  &  maforis  fua  in  varianda  feparatione  humoris  efficacia  eft  («/),&  mino- 
ris .  Vexum'  in  vanis  corporis  humani  arteriofis  retibus  ,  aut  fyftematibus  recYi 
canales  dominantur,  flexi  irt  aliis  ;  anguli  in  plerifque  acuti ,  in  nonnullis  tamen 
recli .  Sequi  videbatur  ,  ex  ea  ipfa  diverfitate  fieri  ,  ut  in  quibufdam  corporis 
partibus  fanguis  celerius  in  vafa  fecretoria  veniret  ,  tardius  in  alia  ,  indeque  ea 
omnia  eventa  fluerent,  humorifque  feparati  difcrimina ,  qua?  a  celeritate  &  a  len- 
tore  nafci  oftendimus  .  Sed  etiam  diverfam  arteriarum  magnitudinem  in  retiura 
varietatera  ,  aliarumque  affeclionum  difpares  naturas  ,  inde  vero  alias  etiam  hu- 
morum  indoles  generari  autumant. 

Ergo ,  ut  eamus  per  fingula ,  reclse  arteriola?  per  choroideam  oculi  membranam 
incecfunt  (e).  Kedae  etiam  funt,  quje  in  liene  (/)  Ruyfchiana  arte  innotuerunt ; 
tum  quae  ex  pia  membrana  (g)  in  cerebri  corticem  fe  demittunt  ;  recla?  fere 
quas  in  pituitario  narium  velamento  Idem  Vir  Cl.  oftendit  (h)  .  Flexa  contra  , 
&  ferpentium  fimiiia,  vafcula  funt  in  rene  (/'-)  humano,  in  uteri  ovili  tunica  (k) 
intima ,  in  utero  virginum  maxime  teneriorum  (/). 

Anguii ,  ad  quos  arteriolse  dividuntur  ,  valde  frequenter  exi^ui  funt  .  Ad  par- 
vos  angulos  choroidese  membrante  arteriola?  dividuntur  (m)  ,  &  ciliarium  procefc 
fuum  (  n ) ,  tum  prtuitaria»  etiam  (0)  membranae  vafcula  . 

Acuti  anguli  dominantur  i»  membranis  fere  omnibus ,  hepatis  nempe  (/>),  ve- 

ficu- 


(a")  Tn  Praefat.  ad  Thef.  VI.  p.  6.  Thef.  max.  n.  (h~)  Longa  nempe    &    in    univerfum    redla  Thef. 

aji.  Adverf.   Anat    I.  n.  5.  III.  n.  8.  In  aliis  etiam  VII.  t.   3.  f.  1.  etfi  ,    non    abfque  manifefio  etiam 

aliifque  partibtis  corporis  hunnani  ciiverfoseffe  extre-  anatomicaj  repletionis  erTeftu  ,  aliquantum  flexuofa 

mos  arteriarum  fines  monuit  Epift.  III.  p.  18  funt  . 

(b)  L.   IV.  p.   ii<5.  feqq.  (i)   Ruyfth  Thef   II.  t   6.  f.  7.  Thef.  3.  t.  4.  f. 

(V)  P.  117.  3.  Thef.  4    t.  i.   f.  1    Thef.  6.  prodr.  f.  2.  4. 

(d)  L.  VII.  p.  190.  (k)  Thef.  II.  t.  6    f.  8. 

(e)  Icon    Anat-  fafcic  VII.  tab.  arter.  eculi  f.4.  (1)  Conf   Nufk  in  adenograph.  f»  31. 

(f )  Ruyfcb  Epift.  t.  4.  f.  4.  Thef.  II.  t.  6.  f.  5.  (ro)  Fafcic    anat.  I.   c. 

Thef.  VTl.  t    l.  f.  1.;  (n)  Zinn  ocul.  hum.  t.  1.  f.  J. 

(g")  Idem  Epift.  XII    t.  14.  £  13.  Thef.  VI  pro-  (o)   Ruyfch  1    c. 

drom.  fig.  6.  Albin  adnotat,  anat.  L.  I.  t.  a.  f.  5.  (p)  Thef.  X.  t.  3.  f.  $• 


1V6  L  I  B.     Vll.    S  E  C  T.    III.    CAUSI 

ficulai  felleae  (?),  pleurae  (r),  pericardii  (s)  ,  fcroti  (t)\-  arteriarum  («)  ,  fub  cra- 
nii  cute  (*),  fubque  pfcinta  pedis  (/),  in  pia  matre  (^),  omento  (a)  ,  perio- 
fteo  (b)  externo,  interno,  chorio  (0  (  vitulino  quidem  )  (d)  &  corde  (e)  . 

Ad  exiguos  angulos  fe  dividunt  iienis  vafcuia  (?r)  ,  qu»  ex  eodem  truncuio 
numerofa,  &  inter  fe  paraliela,  &  cum  trunculo  progrediuntur .  Sed  etiaminpla- 
centa  uteri  eo  modo  fe  habent  (<?),  inque  gkndulis  inteftinorum  (£),  quas  cum 
penicillo  vieto  Ruyfcbius  inventor  comparavit . 

Aliquanto  majores  ad  angulos  dividuntur  vafcula  hepatis-  (')  ,  quae  ex  commu- 
m  trunculo  ad  ftellae  modum  in  ambitum  difcedunt,  tum  in  Tympani  membra- 
na  (£),  cujus  arteriola  rarr^ifum  arboris  truncum  refert  .  Per  inteftinorum  etiam 
membranas  (/),  &  potiffimum  per  cellulofa  fpatia  inteF  mufculofam  &  nerveam 
membranam,  arteria?  crafforum  inteftinorum  ad  acutos  angulos  dividuntur  :  iidem 
vero  anguli  in  tenuibus  inteftinis  fenfim  iaxantur  majorefque  flunt  ,  tum  in  ven- 
iriculo.  Sed  &  alibi  arbufcula?  reperiuntur  (m). 

Magnos  anguios  vidi  in  vafis,  qua»  inter  paralleios  truncos  arteriofos  venofof- 
que  pifcium  media  intercedunt ;  maximi  demum  funt  ,  ad  quos  arterise  anulos 
facientes  divaricantur  per  menfenterium  (n)  perque  eum  circulum  ,  quem  arte- 
riola?  choroidess  (o)  retro  uveam  faciunt  ,  aliumque  quo  nervum  opticum  (p) 
cingunt ,  tum  in  vafcuiis  ex  quibus  circuius  vitelli  ruber  in  ovo  nafcitur  (q)  i 
&  anguli  demum  ramorum  ,  qui  divifis  cruribus  periphasria?  figurae  venofse  fe  ad- 
dunt  (r) .  Reclos  vero  anguios ,  quos  in  veficula  fel.lis  (s)  ,  inque  mufcuiis  (t)  , 
&  alibi  paffim  in  membranis  CI.  viri  defcripferunt  ,  ut  arteriolse  a  truncis  fuis 
reclos  ad  anguios  natae ,  ad  reclos  pariter  in  venas  fe  immittant ,  eos  quidem  an* 
gulos  anatome  non  confirmat  (i). 

Sed  neque  ubique  in  corpore  humano  retia  efle  doceFi  debuit .  Vifcera  quidem 
vera  vix  in  interiori  fabrica  retia  habent ,  ramique  potius  arteriofi  recYi  incedere 
fblent,  (ibique  paralleii ,  ut  in  liene ,  hepate ,  piacenta:  neque  ferpentuii  renum 
ad  rete  pertinent,  quod  ne  in  majoribus  quidem  ramisreperio  ,  quiutrinque  pa- 
pillae  folent  imminere.  Inter  membranofa.  vafa  abfque  anaftomofibus  ,  atque  adeo 
abfque  retkulata  fabrica  funt,  cus  cellulas  oflium  adeunt  («). 


(q)  Epift.  IV,  t.  5.  f  4.  Thef»  9.  t.  4.  f.  I  (i)  Thef.  9*  t.  4-  f *.•  *•  3-  Blervvirth  de  ftruft 

(O  Epift  II.  t.  a.  f.  1.  3.  hep.  f-  ».  ^ieuffens  obf,   d' anat.    &   de   mcd.  pra£ 

Cs)  Epift.  4.  t.  5.  f.  4-  P    139 

CO  Epift.  II.   f.  a.  (X)  Epift.  8    t.  9.  £  9- 

Cu)  Acrtse  Epift.  3.  t.  3.  f.  i.  2.  3»  (D  Albin  de  vafis  inteftinor. 

Cs)  Albin  adijot.  L.  i.  t.  0.  {m)Ruyfib  Thef.  raax.  t.   3.  Adverf.  anat.  3.  t. 

Cy)  Ruyftb  Thef.    3.  t.  3.  f.  *.  t  f.  4.  5    6-  7. 

Cz)  Epift.  7.  t.  8    f.  a.  3,  Albin  L.  1.  t.  *.  f.  3.          ((T   In  fafcic.  4.  tab.  art.  mefent. 

Ca)  Thef.  a.  t.  5.  f.  ^.  (o)  Fafcic.  6.  t.  6.  f.  5.  6. 

(b)  Epift.  IV.  t.  5.  i.  1.  a.  8.  Epift.  8.  t.  9,  p.          (p)  Ibid.  f  4.  i  Zinn  1.  c    p.  117. 

6.  10.   Albini  icon.  off.  fet.  fig.  161.  (q)  De  la  format.  du  poulet  t    a.  p.  14^ 

(c)  Albin  Adnot.  L.   3.  t.  5-  f  3-  CO  lbid.  p.  19. 

(d)  Thef.  a.  t.  <5.  f.  8.  Thef.  max.  t.  a.  CO  H«/f*     haemaftat.  p.   150.  151. 
(e")  Epift.  3.  t.   3    f.  1.  2.  Thef,  4.  t.  3.  (t)  Idem  ifeid    p.  158. 

(O  Epift.  4.  t.  4.  f.  4.  thef.  2.  t.  6.  f  5.  Thef.  (0  Vafa  ad  maximos    ramos  divifa  funt  in  duo«- 

7*  t.  1.  f  !.  bus  ra.mis  ,    qui  circulum   vafculofum  vitrei  co.rpo- 

(g)  Thef.  ?.  t.  6.  f.  1.  4,  ris  producunt . 

(h)  Epift.  XI.  p.  9.  C*0  Sc^"»  ofteoiog,  t.  1.  p.  195,296.  301. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  297 

§.  VII.  Quautum  di-vevfitati'  finium  arterioforum  tribui  pojjit . 

Alibi  retium  affeclionem  expofuimus  (*).  Ea  in  univerfum  diminuunt  ramorum 
ed  truncum  rationem ,  faciuntq.ue  ut  truncus  ramis  potius  major  fit  (jO .  Hacle- 
nus  ergo  celeritatis  decrementa  minora  faciunt . 

Contra  fi  retia  fuerint  ejufmodi  ut  rami  diverforum  truncorum  ,  maenos  ad 
angulos  nati ,  magnos  pariter  ad  angulos  conveniant:  eorum  quidem  fanguis  con- 
trariis  iclibus  collidetur  (%)•  S\  omnino  fanguis  teritur  ,  inque  minora  abit  ra- 
imenta,  "hoc  c-erte  loco  ahibit.  Ad  tritum  enim  nihil  poteft  po^entius  excogitari, 
fi  a  preffione  direcla  recefferis ,  quam  perfedtus  e  contrario  concurfus, 

Quo  minor  angulus  eft,  quo  duo  trunculi  ceeunt  ,  eo  minor  fiet  confilio  ,  & 
eo  paeatius  duo  fanguinis  flumina  ia  unum  torrentem  confent-ient  .  Pius  enim  eft 
in  -eorum  direclione,,  quod  convenit,  minus  omnlno  quod  pugnat . 

Verum  bis  omnibus  collecTis ,  nondum  certe  ad  verum  ,  adque  caufam  diverfae 
fecretiofris  cominus  acceffimus.  Primo  quidem  "loco  fatendum  eft  ,  ipfam  rei,  uti 
fc  habet ,  hiftoriam  ,  retiumque  veram  varietatem  nondum  innotuiffe  ,  cum  de 
nainimis,  ultimifque  in.primis  arteriolis  hic  qusratur,  ex  quibus  vafcula  novum 
humorem  vehentia  prodeunt ..  Qux  vero  majora  retia  ,  ex  truncis  potius  multo- 
rum  glohuiorum  confluunt,  ea  non  fatis  fui  diffimilia ,  neque  pro  diverfi  humo- 
ris,  qui  quoque  loco  gignitur,  varietate  fatis  a  fe  invicem  aliena  funt  .  Cur  pe- 
rlnde  pene  reda  vafa  &  iieni  data  funt  ,  &  teaerrimis  humoribus  oculi  ?  Cuu 
fimiiis  nimis  corticis  cerebri ,  lienis  placentsque  uteri,  diffimillimis  cum  utilita- 
tibus  &  humoribus  fabrica  eft  ?  Cum  inde  humorum  omnium  tenuiffimus  nafca 
tur  :  hic  aut  nihil,  aut  pigrum  quid  bilis  generand*  auxilium  . 

Denique,  quod  mihi  fere  omnem  fpem  eripit  ,  venarum  eft  fabrica  ,.  Nequfi 
enim  ego  quidem  venofa  retia  laxiora  (a)  neque  eorum  angulos  reclos  reperio  , 
fed  frequentifiime  fimjllimas,  quales  arteriarum  funt ,  omnino  divifiones  .  Arbu- 
fculas  inteftinorum  arteriofas  fimiilimae  venofa?  arbufcula»  comitantur  ,  Anuli  me- 
fenterii  majores  perinde  ex  yenis#fibi  occurrentibus  coalefcunt  ,  ut  ex  arteriis 
(b) ;  in  ovo  autem  omnino  ii  circuii  unice  venofi  funt  ,  quibus  nihil  pukhrius 
vel  cogitari  poteft  (c).  Verum  a  venis  fecretio  expe&ari  nequir  .  Sed  etiam  ubf 
nulia  fecretio,  praeter  fimilem  ubique  vaporem  obtinet  ,  ut  in  membranis  ,  di- 
verfiffima  aiiis,  &  aliis  locis  retia  funt .  Quare  diverfa»  ilijc  quidem  arceriarum, 
febricae  ad  alias  &  alias  circuitusfanguinei  affecliones  ,  ad  retardationes  ,  impe- 
dimenta,  accelerationes ,  &  auxiiia  magis  pertinere  videntur  ,  quam  quidem  ad 
definiendam  peculiarem  humoris  quoque  loco  geniti  naturam  .  Et  fi  quidquam 
inde  ad  fecretiones  humorum  definiendas  facit ,  id  ad  prxparatoriam  iilam  trun- 
ci  arteriofi  celeritatem,  aut  tarditatem,  adque  copiam  aut  parcitatem  fanguinis 
retulero ,  qui  fecretoria  organa  fubit  .  Qua3  omnia  eminus  quafi  aliquantum  ad 
fecretionem  fpectant. 

§.  VIII.  II.  Diverfa  diameter  vafculi  recipientis . 

Simpliciffimum  hoc  naturas  artificium  eft ,  quo  obtiauit ,  ne  fanguis  in  ulla  va- 
fcula  fecretoria,  in  aliqua  ne  gelatina  quidem  fubiret  .    Vafculo   nempe    fecreto- 
Haller  Phyfiolog.  Tom.  II.  P  p  r]0 


Cx)  L    VI.  p.  193«  (a)  Kiies  !.  c    p.  137.   L.  x.  p.  91, 

(y)  lbid.  p.  147.  C*0  Tab.  art.  tnef.  in  f»c.  IV. 

(z)  lbid.  p.  195.  CO  P-  »9«. 


298  LIB.    VU.    S  E  C  T.    III.    C  A  U  S  M 

rio,  quod  a  rubra  arteria  nafcitur,  fuumque  humorem  accipit  ,  oftiolum  minus 
fecit,  quam  eft  diameter  globuli  rubri.  Ita  ifte  quidem  excluditur,  reliqua?  vero 
molecula?  admittunrur  ,  qua>cumque  diametrum  lumine  oftioli  fecretorii  mino- 
rem  habent.  Ita  porro  facile  eft  intelleclu,  fi  multa  fuerint  particularum  in  fan- 
guine  circumeuntium  genera,  potuiffe  naturam  levi  artificio  primam  quafi  ad  fe- 
cretionem  praparationem ,  hac  unica  providentia  obtinere  ,  ut  diverfam  etiam 
magnitudinem  poris  fecretoriis  admetiretur  .  Fac  ex  ordine  ,  molecularum  ejuf- 
modi  progreffionem  eiTe  ,  ut  fanguinis  maximae  maffulae  ,  adipis  fecundae  magni- 
tudinis  funt,  biiis  elementa  tertiaz ,  lymphae  flavae  glebulae  quarfae  ,  falivse  parti- 
cula3  quintae,  aquae.  exhalabilis  quaecunque  guttulae  fextae  fint  .  Fac  inde  poros  fe- 
cretorios,  quorum  lumen  fit  fecunds  magnitudinis  molecularum  diametro  a»qua- 
le,  aliofque,  qui  particularum  tertiae,  quartae,  quintae  claffis  diametro  pares  fint. 
Ita  per  genus  fecundae  ciaffis  molecularum  capax,  exclufo  fanguine,  exibit  adeps, 
bilis  ,  lympha  ,  faliva ,  exhalabile  fan&orianum  :  per  poros  tertii  ordinis  neque 
fanguis  ,  neque  adeps ,  ceterum  bilis  ,  ferum ,  faliva ,  halitus  :  per  quartam  genus 
pororum  neque  fanguis ,  neque  adeps,  neque  bilis ,  neque  lympha  ,  fed  faliva?  & 
perfpirabilis  vapor;  per  quintum  neque  adeps,  neque  bilis,  nequelympha,  nequer 
faliva,  fed  unice  fancloriana  aquula  feparabitur  .  Solus  ergo  humor  uitimus  purus 
«rit ,  reliqui  omnes  impuri ,  &  tenuioribus  generibus  eo  numerofioribus  commifti, 
jjuo  majoribus  particulis  conftant . 

Ex  omnibus  autem  fanguis  excluditur,  qui  folus  fiat  corpufculis  certa  fide  cors- 
fpicuis ,  atque  adeo  majoribus ,  quam  reliqui  humores  ,  quibus  inconfpicua  funt . 
Qui  bilem  fanguine  craffiorem  fecerunt  00,  ii  obliti  funt  nafci  tenuem  (e)  ,  de 
nafcente  vero  unice  fermonem  effe ;  &  ciaffes  duas  diftin&iffimas  rerum  confude- 
runt  (/),  craffum  nempe  vifcidumque.  Glutinofa  enim  natura  non  a  magnitudi- 
ne  molecularum  pendet  (-?),  fed  a  cohaefionis  vi  majori.  Exftat  Cl.  Jatromatbema* 
tkus  (£),  qui  moleculas  vifcidi  humoris  potius  minores  faciat.  Certe  fi  attradlio- 
liis  aut  cohaefionis  vis  effet ,  ut  fuperficies ,  minorum  utique  molecularum  ,  curn 
^adem  utrinque  figura,  major  erit  fuperficies. 

Hypothefin  ceterum  fi  cum  experimento  cofhparaveris  ,  perinde  fere  confen» 
tire  videbitur,  ut  cum  mathematum  elementis  confentit  .  Primumque  ,  fi  cordis 
vim  cum  fiphone  anatomico,  fanguinem  cum  injecla  materieceraceacomparaveris, 
certum  eft  ceram,  febumque  in  maxima  vafa  fola  penetrare,  &  difficillime  fubire 
in  minora,  quae  &  craffa  materies  fit  ,  &  tenax  .  Denique  tenue  terebinthinas 
©leum  in  minima  quaeque  oculorum  aliarumque  partium  corporis  humani  vafa  pe- 
tietrat.  Iterum  certum  eft ,  per  mea  experimenta,  in  pulmonis  exemplo  ,  gluten 
de  filuro  pifce  in  bronchia  decolor  tranfiiffe,  &  cseruleas  indici  venenis  particulas 
in  arteriis  pulmonalibus  deferuiffe. 

Haec  de  humoribus  .  Ofculorum  vero  vaforum  -fi  diverfa  lumina  repetieris  , 
§>robabile  fiet  utique  ,  venofa  maxima  effe ,  quae  globulos  rubros  admittunt  ,  lata 
«tiam  oleofa,  &  fanguine  proxime  minora,  qui  frequenrer  per  ea  ipfa  erumpat 
{/).  Ergo  in  adipofas  cellulas ,  penitus  ex  theoria,  omne  fere  genus  injefta*  ab 
anatomicis  materiei  fubit  ,  febum  fufum,  etiam  craffo  minio  tinclum  ,  adeps  ca- 

lefa- 


Cd)  Bianchi  in  hiftoria    kepatica    edit.  I.  p.  37.  facit  1.  c.  p.  34*. 
*  poR  reprehenfionem  Lancifii  edit.  1715-  p- 84  (g)  P.  A.  Mhbelotti   1.  c.  p.  3$.    Jo.  de  Gorttt 

(e)  Monuit  Lancijtus   Galieria   di  Minerva  t.  7,  de  fecretione  a.  n.  53. 

p.  98.  (h)  Lamure  de  fecrct.  p.  18. 

(f )  Ut  Thomas  Morgan  qui  oleum  adipe  craffius         t»)  1»  »•  P-  »4« 


DIVERSITATIS     HUMORUM.  29? 

lefaclus  (k) ,  gluten  pifcium  diffolutum  ,  aqua ,  argentum  vivum ,  aer.  Tn  mucofa 
vafa  ,  Peyerique  (/)  glandulas  cera  tranfit  ,  craffas  vero  cinnabaris  particulas  , 
nimis  oppido  magnas,  non  poteft  fecum  tranfmittere . 

Contra""  exhalantia  vafcula  angufta  oftiola  habent ,  ex  Leeuwenhoeckianis ,  hacle- 
nus  nobis  fuffecluris  experimentis  ,  fed  ab  iis  ofculis  &  cera  ,  &  febum  fere  arce- 
tur,  aqua  facile  tranfit .  In  tenerrima  vafcula  vitrei  humoris  ,  lentis  cryftallina»  , 
corticis  cerebri ,  aut  nihil  fubit ,  aut  tenuiffimus  unice ,  magno  cum  labore  liquor. 

Iterum  a  fola  anguftia  luminum  excretorii  ductus  craffiores  particulas  excludi  , 
aliquanto  probabilius  redditur ,  quod  aucla  velocitate  fanguinis ,  auclo  adeo  impe- 
tu,  quo  globuli  in  oftiola  fecretoria  nituntur,  omnino  fanguis  in  ea  etiam  oftioIa> 
viam  fibi  aperiat,  qua?  integro  in  rerum  ftatu  folos  tenuiores  humores  tranfmit- 
tunt.  Oftendimus  enim  (m)  fanguinem  ,  ex  folo  febris  impetu ,  aut  a  corporis 
exercitatione  vehementiori ,  non  lasfis  organis  ,  per  dudlus  excretorios  urina? ,  fu- 
doris ,  muci  narium ,  pulmonis  veficuias  y  pericardii  ( n )  aquulam  ,  inteftinorum 
vaporem ,  aliofque  canales  aquofos  exire  .  Plane  ut  in  anguftum  tubum  globulus 
plumbeus  fubit ,  fi  bacilio  valide  impuleris ,  non  fubiturus ,  nifi  ea  vis  accefliffet . 

Neque  fanguis  folus  in  tenuiora  vafa  tranfit  ,  nam  etiam  craffus  oleofufque  fu> 
dor  in  vafa  perfpirabilia  viam  fibi  explicat  :  in  urinam  oleum  craffms  penetrat, 
merufque  in  phthificis  adeps ,  in  varios  ,  alienos  &  teneriores  duclus  demum  lac 
a  fuis  viis  repulfum . 

Etiam  ulterius  paulo  clarorum  virorum  fagacitas  progreffa  eft  .  Nam  rationem 
invenerunt  ,  qua  fieri  poffet  ,  ut  ex  folo  fecretoriorum  dudtuum  diverfo  ordine 
puri  humores,  neque  alterius  generis  particulis  mifti ,  de  fanguine  fepararentur  . 
Ergo  fi  fcopus  fuerit  crafTiflimum  aliquem  humorem  fecernere  ,  bilem  in  exem- 
plo ,  praeftiterit  ex  arteria  fecretioni  bilis  deftinata  educi  ex  ordine  ramos  mino- 
ris  diametri ,  quam  funt  bilis  moleculae ;  fae  multos  effe  ,  &  longa  ferie,  exibunt 
adeo  de  ea  arteria  particulas  omnes ,  quaj  bilis  glebulis  minores  funt ,  fi  fatis  fue- 
rit  oftiolorum  hos  humores  avehentium  ,  ufque  dum  cum  fanguineis  globulis ,  in 
arteria  fecretoria  aut  foli  bilis  globuli  fuperfint  ,  aut  certe  pauciffimis  fubtiliori- 
bus  particulis  mifceantur  (0)  .  Haflenus  certe  exemplum  vafculorum  capillarium 
huc  referre  poffis,  quae  folos  globulos  rubros,aut  certe  ita  pauco  tenuiori  humo- 
re  miftos ,  continent  ,  ut  unicus  globulus  ruber  totum  ejus  vafculi  lumen  fibi 
fumat  •  Contra ,  fi  quam  tenuiffimum  &  limpidifiimum  iiquorem  fecerni  volue- 
ris ,  para  ejufmodi  arteriam  ,  ex  qua  magni  canales  adipis^ ,  bilis  ,  aliorumque 
crafforum  humorum  glebulis  adaptati  longa  ferie  prodeant  :  avehent  ii  craffiores 
humores ,  ut  folus  cum  fanguine  in  ultima  arteria  is  humor  tenuior  fuperfit  , 
quem  voles  fecerni  (/>). 

Secundum  id  confilium  ,  variatis  (  q )  fiftularum  de  arteria  produclarum  lumi- 

P  P      2  VlV" 


(k)  Scbulzjs  Commerc.  Lit.  Noric.  1731.  fpec.V.     p.  119.  ijq.  Perbeyen  L.  %.  p   198    Neifelct  de  fe- 
(1)  Ruyfch  Epift.  anat.  XI.    p.  9.    Adverf.  anat.      cret.  p.  74,,  Adfinis  eft  111.  Ludvuig  hypothefis ,  qui 


a.  n.  3 

(m)  L.  1.  p.  79.  &c. 

Cn)  Santorsni  ftoria  d'  un  feto  p.   51. 

Co)  Jof.  Morland  of  the  force  of  the  beart.  p. 
85.  qui  &  bilis  &  feminis  exemplum  adducit,  tum 
in  philof.  tranfatt.    n.  183 ■>  Keil   de  fccret.   aniiu. 


tenuiores  humores  per  venulas  abducit  phyfiolog. 
n.  137. 

(p)  In  ranis  Second  mem.  fttr  U  rnouv.  du  fang. 
Exp-  110.  ua.  124.  &c. 

(3)  Conf.  Keil  1.  c. 


5oo  1  I  B.    VII.    S  E  C  T.    III.    CAU.SH 

nibus,  poterit  utique  obtineri  ,  ut  ante  finem  arteria?  fere  is  humor  abundet  , 
quem  de  eo  fine  fecerni  volueris :  fubduclis  nempe  ante  eum  finem  aliis  humori- 
bus  quibufcunque.  Quod  quidem  machinationis  genus  etiam  ad  praeparationem 
fecretorii  fanguinis  (r)  haclenus  pertineret  ,  nlfi  fiftulas  abducentes  in  jpfa  glan- 
dula,  aut  in  vifcere  neceffe  effet  difponere. 

Ut  ut  ha?c  fe  habeant,  certe  ofculorum  fecretoriorum  diameter  ,  glebulis  cu- 
jufque  humoris  elementum  conftituentibus  apta  ,  a  primis  fere  mechanica»  fe&ag 
snitiis  ita  placuit,  ut  in  omnium  feclarum  placita  admitteretur.  Sola  ea  fere  ma- 
china  ufus  eft  Cl.  Keil ,  neque  aliud  oftiolorum  fecretoriorum  difcrimen  admifit 
(s) :  ex  ea  fola  totum  myfterium  feparationis  Pitcarntus  explicavit  (t) ,  &  ].Ma- 
via  Lancifms  («),  &  Petrus  ^fntonius  Micbelottus  (x) .  Ea  fola  etiam  ita  ufus  eft 
Jofephus  Morland  (y)  ,  ut  tenuem  humorem  ob  ipfem  ar&itudinem  fecretorii 
©ftioli  fecerni  doceret,  quae  fanguinem  repelleret, 

Qui  velocitate  praeterea  diverfa  uti  voluerunt  ,  figurifve  pororum  ,  ii  tamen 
omnes  ad  diametros  oftiolorum  pariter  refpexerunt  .  Cum  figura  eam  fpeculatio- 
nem  conjunxerunt  CI.  viri  Guilielmus  Cole  (")>/•  ^phonfus  Borrellus  (a),Gui- 
lielmus  Cokburne  (b) ,  Philippus  Verheyen  (c).  Cum  velocitate  ,  &  angulo  fecre- 
torio  Iuminis  rationem  compofuit  (d)  Georgius  Cbeync,  cum  velocitate  ,  denfita- 
te ,  &  angulo  Clifton  Wintringbam  (e) .  Ncque  ab  fia  CQJitemplatione  Boerhaavim 
abilinuit  „ 

'§.  IX.  Obje&iones. 

Non  ideo  diflimulaffe  oportet ,  varia  conrra  hypothefin  objici  poffe  ,  qua*  ab 
ofculorum  fecretoriorum  diverfis  luminibus  feparationem  diverforum  humorum 
deducit .  Primumque  dubitari  poffit ,  num  omnino  diverfa  particularum  magni- 
tudo  fit  ,  quae  diverfos  humani  corporis  humores  conftituunt  .  De  globulis  rubris 
credo  conftare ,  forte  etiam  de  lacleis  globulis  ,  effe  maximas  ,  folafque  confpi- 
cuas  fanguinis  glebuias.  Sed  de  adipis  certe  ,  fymphae  ,  muci  ,  faliva?  ,  urina»  , 
iscrumae  particulis,  nullum  experimentum  producitur ,  &  ne  quidem  produci  po- 
teft.  CrafTiorum  humorum  elementa  funt  qui  crafTa  faciant,  funt  qui  tenuia  (/), 
adeo  incerta  res  eft .  Neque  haec  diverfa  magnitudo  difcrimen  characleriflicum_  hu- 
morum  exhaurire  videtur  ,  qucd  facit  ,  ut  fui  in  omnibus  hominibus  fimiles, 
aliorum  humorum  dijffimiles  fint .  Iidem  laclis  globuli  dum  recentes ,  dulces  funt, 
diverfiffimi  a  feipfis,  poftquam  per  circuitum  fepe  iteratum  acrimoniam  indue- 
runt  rancidam. 

Verum  altera ,  multo  feverior  ,  objeclio  fupereft ,  quam  Georgius  Martine  pro- 
pofuit  (£)y  Francifcus  Boiffier  dijfolvere  conatus  eft  (h)  .   Nempe-  in  animaiibus 

gran- 


<r)  p«  a9**  (a)  Es  motu  anim.  L.  II.  Prop.  140. 

(s)  L.  c  .  (b)  Oecon.  anim. 

(t)  De  circul.  fang.  per  itiin.  b.  ij.  \6.  \f.  (c)  Anat.  L.  II.  p.  191. 

(u)  In  Epifl.  *d  J.  B.  Bianchum  quse  in  operib.  ^c!)  Philofoph.  princ.  of  reiig.  p.  a??. 

«mnibus  exftat  &  pro  diflert.  III.  numeratur.  (e)  Enquiry  p.  178.  21S. 

(,x)  L.  c.  Lex.  I.  Excludit  velociutem    ieg*  IJ.  CO  Lamure  I    c. 

p.   150.  (g)  De  animalib.   fimilib.  p.  1».  feqq. 

Cy)  Philof.  tranf.   n.  a8j.  QO  Phyfiolog.  p.  183.  107. 

\z)  De  ie«ret.  anisn.  p.  %%, 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  307 

grandiffimis ,  qualis  elephas  eft,  &  minutiffimis,  ut  in  mure/  deinde  m  homine 
adulto,  &  in  eodem  puero,  per  fimilia  vifcera  fimiles  humores  generantur,  bilif- 
que,  in  exemplo,  horum  animalium  hominumque  eadem  eft-,  eafque  doteshabet, 
qua?  bilis  characlerem  in  univerfum  ingrediuntur  .  Nunc  porro  trunci  artenqfi 
quicumque  adulti  hominis  procul  dubio  multoties  majores  funt  iifdem  analogis 
truncis  in  puero  ,  &  vena  portarum  hepatica  viri  quam  pueri  hepatica  vena 
major  eft  .  Eadem  in  ratione  juftum  eft  ,  &  primos  ramos  venas  portarum  vin 
majores  effe  primis  in  puero  vens  portarum  ramis :  idemque  difcnmen  oportet 
in  fecundis ,  &  in  tertiis  ,  &  in  omnium  divifionum  ramis  recurrere  :  id  enim 
nifi  recurrerit,  tunc  utique  aut  vifcera  pueri  xque  magna  forent  ,  quam  quidem 
adulti  hominis  vifcera  ,  ayt  pauciores  in  puero  rami  .  Quare  (i  omnia  vafcuia 
hepatis  viris  majora  ftmt ,  quam  pueri  ,  majora  etiam  erunt  cola  fecretoria  bilis , 
&  tamen  eumdem  humorem  parant.  Non  ergo  a  magnitudine  diverfa  pororam  , 
fecretoriorum  diverforum  humorum  feparatio. 

§,  X.  Refpondetur , 

Prima  quidem  objeclio  haclenus  videtur  iniquior  effe  ,  quod  elementa  aquas 
non  minora  faciat  ,  quam  terra?  faliumque .  Nempe  humorum  corporis  humani 
omnium  pars  maxima  aqua  eft  :  differunt  autem  ,  qtfod  ha>c  aqua  in  aliis  pene 
pura  fit,  in  atiis  admiftum  habeat  falem  ,  terramque,  &  eoram  quidem  ekmen- 
torum  diverfas  pOrtiones  ,  denique  oleum  .  Nunc  aqua*  quidem  purae  elementa 
plus  quam  probabile  eft  minora  effe  ( t )  ,  quam  ekmenta  falis,  terrseque ,  qui- 
bus  &  majus  pondus  infit  &  minor  in  univerfum  penetrabilitas ,  naturaque  con- 
fiftens ,  adque  rnotum  pigra .  De  oleo  poffis  ambigere ,  fed  etiam  oleum  ab  aqua 
haclenus  diftat  ,  quod  fluiditate  ei  cedat ,  quod  fenfus  noftros  guftus  vifufque  in 
primis  ,  rriagis  quam  aqua  emoveat  ,  idemque  minus  purum  fit  ,  &  iterum  ex 
aqua  fiat  ,  aiioque  elemerito  ,  quod  aquse  &  lentorem  impertit ,  &  opacitatem  , 
&  faporem ,  alkfque  dotes  ipfes ,  quibus-  oleum  ab  aqua  diftat  ,  adeoque  particulis 
inagis  fenfibilibus  conftat. 

Quare  ,  quantum  quidem  de  rebus  s  fenflr  remotis  dicl  poteft,  probabile  vi~ 
detur  ,  u-tique  diverfas  effe  gkbularum  magnitudines  ,  ex  quibus  hum-ores  noftri 
componuntur  ,  &  fubtitiffimos  videris  r  qui  mera  aqua  fiunt  ,  craffiores  ex  or- 
dine  eos  ,  quibus  plus  majorum  particularum  falis  ,  terra? ,  oki,  ferri,  eommi- 
fta»  fuerinr. 

Ad  alteram  objefHonem  ha6lentrs  refpondere  conatur  Vir  III.  Francifcus  Boif- 
fier  de  Sauvages ,  vafa  fecretoria  pueri  &  viri  tamen  a>que  grandia  effe  ,  etfi  vi- 
fcera,  giandul&que ,  &  totse  ftaturae  impares  funt  .  In  juniori  vero  homine  (  aut 
animale  )  pauciora  ejufdem  vafcula  effe ,  cum  piurima  nondum  evoluta  lateant  . 
Nihil  ego  interefTe  ,  quin  definita  in  ▼iri  puerique  vifceribus  magnitucio  fit  9 
cumque  ea  fimilis  humoris  feparatio  conjungatur  .  Neque  defunt  argumenta  , 
quibus  Cel.  viri  explicationem  adjuves  .  Nempe  vafcula  minima  globulorum  ru- 
brcrum  m«>du]i  funt  ,  eofque  tranfmittunt  fingulos  :  ut  poffis  fere  tuto  colligere  , 
rarnorum  minimorum  irr  diverfis  animalibus  lumina  fe  habere  ,  ut  globulorum 
rubrorum  circuli  maximi.  Sed  rubri  globuii  ,  per  experimenta  hominum  (k)  m 
mkrofcopicis  contemplationibus  exercitatorum  ,  &  in  magno  animale ,  &  in  par- 
vo  ,   8i  m  viro  ,  8c  in  puero  ,  ejufdem  funt  magnitudinis.  Eadem  aqualitas  et- 

iam 

CO  Boerhaave  Elem.  chym.  t.  1.  p.  555..  t.  %.  p.  78.  t.  3.  p»  axo> 

Ck)  Letuwenbttck  Phil.  tranf.  n.  »93.  oper.  ooin. 


302  m  L  I  S.    VIL    S  E  C  T.    III.    C  A  U  S  JE 

iam  in  fibris  carneis  obtinet  ,  quas  &m  minimis  animalium  a?que  magftas  ac 
quidem  in  vaftiiTimis  belluis,  olim  ab  omni  hic  prajudicata  opinione  purus  Ifn- 
tomus  *u.  Leeuwenoeck  </)  repetito  reperit.  Supereft,  ut,  ex  probabiii  valde  ana- 
iogia ,  &  in  magnis  &  m  parvis  animalibus  etiam  alia  vafcula ,  ipfaque  excretorii 
de  arteria  rubra  nafcentis  canalis  oftiola  a>que  magna  fint. 

Ingeniofa  haec  excufatio  accuratius  meditantis  animum  non  penitus  confirmat  . 
Et  pnmo  ab  evolutione  repetita  folutio  problematis  non  poteft  ad  animalia  mi- 
nora  transfern ,  qua>  adulta  &  perfecla  fmt,  &  quorum  vifcera  nuilam  porro  evo- 
lutionem  exfpedant.  Demde  ,  cum  vafa  hepatis,  &  vifceris  cujufcunque  fangui- 
nea,  pauciora  quidem  m  fetu  fint,  ceterum  sque  magna,  dic  num  a?que  denfo 
iint,  num  m  fetu,  quam  in  vjro  molliora .  JEque  denfa  quidem  non  funt ,  cum, 
&  totus  fetus  tener  fit,  &  hepar  coagulato  fanguini  fimile  ad  taflunTdimuat  ,  & 
aorta  tetus  muito  ,  quam  aorta  viri  debilior  reperiatur  ,  &  eadem  diverfitas  in 
omnibus  vafis  hepatis,  prims,  fecundae,  aliarumque  divifionum  recurrat  .  Pone 
nunc,  foia  vafcula  mmima  &  fecretoria  fetus  xque  denfa  eiTe,  fequerur  infinita 
fere  ratione  denfiora  fore ,  quam  funt  ejufdem  vifceris  trunci ,  tota  nempe  ratio- 
ne ,  qua  robur  aorts  viri ,  robur  aorta»  fetus  fuperat .  Sed  ejufmodi  denfi  canales 
nunquam  per  molliffimos  truncos  replerentur .  Cum  enim  &  truncis  minoresfint, 
&  una  dilatatjone  fua  immenfum  magis  refiftant,  impellenti  cordi  trunci  tanto 
cedent,  quam  ramuh,  facilius,  quanto  hi  denfiores  funt,  nempe  motus  cordis  es 
progreffivo ,  m  lateralem  convertetur. 

Contra  pone  vafcula  fecretoria  in  fetu  minus  denfa  effe,  quam  in  viro  ,  uti 
omnino  minus  denfa  funt,  &  tamen  multomajora,  tanto  nempe,  quanto  virfetu 
major _elt .  Sed  fettn  cor  &  majus  eft ,  &  magis  irritabile ,  &  pulfat  frequentius 
Km).  Huic  cordi  vafa  minima  a;que  ampia  refiftentiam  ,  quam  in  adutto  viro  , 
milhes  mmorem  opponunt.  Quare,  cum' vires  diftendentes  potentiores  fint,  refi- 
itentia  minor  multo,  diiatabuntur  ea  fetus,  vafcuia,  neque  manebit  ea  diaraeter -, 
quae  in  viro  eft,  vafaque  fecretoria  fetui ,  quam  viro,  majora  fient,  quod  eftcon* 
tra  hypotheiin .  Cl.  enim  vir  vafcula  fecretoria  fetus  negat  crefcere . 

verum  ipfo  praeterea  oculo  ccnfirmatur,  fetus  vafa  minima  fecretoria  non  pof- 
le  aeque  ac  111  adulto  magna  effe .  Unicus  porus  excretorius  urina*,  nudo  certeocu- 
lo  confpicuus,  in  viro  ea  eft  diametro ,  ut  totus  ren  minoris  embryonis  non  ma» 
)or  fit,  quem  non  poflis  unico  ex  poro  urinifero  componere,  qui  prsetereum  po- 
rum  certe  neceffario  &  arteriam  contineat  &  venam .  Fuit  tempus ,  quo  vixit  fe- 
tus,  in  pullo  incubato  confpicuus,  in  quo  vere  ejufmodi  ren  fuit,  neque  majus 
nepar  unico  ramo  bifarii  duelus  aduitse  avis,  quem  ultima  oculi  acie  affequaris  . 
J\on  ergo  m  fetu  vafa  fecretoria  asque,  quam  in  viro,  magna  funt. 

Iterum  ,  perpetua  ea  evolutio  novorum  in  grandefcente  homine  canalium  fe- 
cretonorum  experimento,  &  rei  ipfi  non  ■  refpondet  .  ^que  perfecla  &  copiofa 
eft  vaforum  fetus  quafi  fceletus  ,  &  omnes  aortas  rami  ,  eorumque  furculi  furcu- 
lorumque  propagines  ,  &  omnia  vafcuia  minima  oculi  humani  ,  alteriufve  vifce- 
ps  ,  qu3£  in  numeratis  habemus  ,  ea  quidem  eodem  numero  &  in  fetu  funt,  & 
jn  yiro  ,  neque  unicum  vafculum  cum  35tate  accedit ,  aiiqua  vero  ,  fi  fides  eft 
peritiflimis  diffecloribus  (  »  )  ,  utique  evanefcunt  ,  &  pauciora  in  viri  ,  quam  in 
fetus  vifceribus  vafcula  apparent  .  Omnino  uti  in  foliis  &  teneris,  &  aduitis  , 
eumdem  nervorum  numerum  ,  paremque  nervorum  diftantiam  ,  Gei.  Stephanus 
Males  reperit  <o). 

Alio 


(1)  Epift.  phyfiolog.  p.  6.  (n)   Ruyfcbi»t  Adverf.  Anat.  Dec.  i.  p.  4. 

^«n;  L.  IV.  S«ct.  4.  §.  18,  ^  Vegst  fctfcs  f.  44.  4j. 


DIVERSITATISHUMORUM.  301 

Alio  vero  modo  fieri  poteft,  ut  in  nonnullis  vifceribus,  ut  in  utero  ,  plura  m 
Jnuliere  ,  quam  in  virguncula  materno  utero  comprehenfa  ,  vafcula  appareant .. 
Non  dubium  eft  ,  grandefcere  eadem,  dum  totum  corpus  incrementa  capit  .  Po- 
ne  nunc  in  fetu  vafculum  uterinum  tota  in  longitudine  fua  unicum  globulum 
rubrum  recepiffe,  tunc  quidem  nudo  certe  oculo  invifibile  erit  (/>),&  obfervan- 
ti  mcifori  nullum  ,  cui  nihil  exfiftit  ,  nifi  quod  videt  .  Pone  nunc  a  cordis  vi 
impeJlente  idem  vafculum  pluribus  globulis  repleri  ,  reddetur  confpicuum  ,  & 
ex  ctfri)  nunc  emerget,  in  quo  prius  latebat .  Poterit  autem  aut  totum  vafculum 
dilatari  ,  ut  in  rubra  arterise  exemplo,  aut  fi  fubtiliorem  effe  placet,  poterit  pars 
prior  cordis  finitima  expandi  ,  quae  prima  iclum  dilatatiemboli  experta  fit ,  ulti- 
mumque  ofculum  minutum  ,  unique  globulo  pervium  ,  &.  lecretioni  aptum  mane- 
re .  iEquum  enim  eft  creditu  ,  in  principium  cyiindri  cor  validius  niti  ,  vimque 
dilarantem  expedire  majorem ,  quam  quidem  in  finem . 

Deinde  multo  res  fimplicior  eft  ,  neque  tanta  egebat  perfpicacitate  .  Certum 
eft  ,  utcunque  in  fetu  maturo  fyftema  vafculofum  grande  fuerit  ,  &  pro  portio- 
ne  corpufculi  grandius,  non  eo  minus  tempus  fuiffe  ,  in  quo  aorta  tota  non  am- 
plior  fuit  ,  quam  unius  rubri  globuli  diameter  eft  .  Eo  tempore  nullus  in  fetu 
fanguis  effe  potuit ,  fed  neque  fuit  ,  In  ea  setatufa  duclus  fecretorii  utique  mino- 
res,  quam  in  adulto  homine  fuerunt  ,  cum  etiam  aorta  ne  fanguinem  quidem 
tranfmitteret .  Eo  ergo  tempore  per  ea  vafcula  excretoria  humor  magna  ratione 
fubtilior  tranfit  ,  quam  per  ejufdem  nominis  in  .adulto  homine  vafculum  excre- 
torium  ,  neque  fimilis  utique  humor  tunc  ex  eo  vifcere  prodiit  .  Nam  omnino 
neque  femen  in  fetu  generatur  ,  neque  menftruus  fanguis  ,  neque  bilis  (q),  ne- 
<jue  atrum  uveae  membrana;  pigmentum  (r),  neque  adeps  (j)  ;  fed  mueus  ubique 
jners ,  pellucidus ,  infipidus ,  pene  aqueus  ,  minori  olei  ,  falis  terraeque  portione 
fetus .  Ipfum  ordinem  oftendi  ,  quo  particulae  colorem  impertientes  primum  iu 
bilem ,  in  oculum  ,  in  alias  fetus  particulas  viam  fibi  aperiunt  ( t )  .  Ita  adeo 
obje&io  Georgii  Martine  folvitur  ,  ut  non  verum  fit  ,  in  fetu  fimiles ,  quales  in 
viro  ,  humores  feparari .  Vafa  minora  funt ,  humores  tenuiores  (  u  ) . 

In  minoribus  animalibus  adultis  ,  fi  verum  eft^lobulos  rubros  &  fibras  earneas 
seque  grandes  effe  ,  poterunt  &  dudlus  excretorii  aeque  grandes  elTe ,  ac  in  vaftio- 
ribus  belluis  .  Tunc  vero  necelTe  eft  utique  ,  ex  paucioribus  vafis  renem  aut  he- 
par  ,  aut  alia  quazcunque  vifcera  glandulafve  in  minori  animalcalo  componi,  quam 
quidem  in  grandiori  atio  animale  ren  ,  hepar  ,  aut  epfdem  noiiiinis  glandula 
conftat . 

§.  XI.  III.  Ojliohmm  fecretoriorum  denfitates  „ 

Etfi  parum  hic  anatome  lucis  affundit  ,  praebet  tamen  nonnihil  ,  &  aliquan- 
tum  theoria  addit .  Pofita  adeo  eadem  velocitate  fanguinis  alluentis  ,  eademque 
particularum  ,  quae  oftio  excretorio  fe  ofterunt  y  natura  ,  tamen  aiius  humor  fe- 
parabitur  ,  fi  alia  canalis  fecretorii  in  oftiolo  fuo  denfitas  fuerat  .  Pone  denfio- 
rem  effe  T  refiftet  magis  impulfis  particulis  ,  &  majores  repudiabit  ,  tum  fegnio- 
res  leviorefque  j  admittet  aquofas ,  admittet  minores  ,   has   quia  abfque  dilatatio- 


f    \  m  2    ^    7^'  ^  tnci?}t  generari  poft  quartum  ,  Certe  in  meis 

1M  Mucus  nempe  pro  bile  .    Viredo  apparet  die  experimentis  menfem-,  in  homme   L    j.  p.  18. 

1 -V        V"  Araaror  decimo  quarto  Mem,fur  le  pou-  C.t)  Mem.  fur  le  poulet.  t,  1.  p.  130. 

CO  Incipu  apParere  die  quart&  ibid,  p.iSo, 


*<H-  £  1  B.    Vlh    S  E  CT.    III.    CAUSiE 

ne  fubeunt,  iftas  ,  quia  majori  momento  in  canalis  fecretorii  oftiolum  nituntur . 
Contra  pone  laxum  oftiolum  fecretorium,  minus  refiftet  utique  impulfo  humori' 
faciiius  admittet  &  magnas  particulas  ,  &  Ieves  mollefque  .  Denfa  ergo  oftiola 
fecretoria  punores  fecretiones  %  fed  minus  copiofas  facient  &  humores^tranfmit- 
tent  graves  aqueofve  :  laxa  oftia  faciunt  ,  fecretiones  imouras  ,  quod  varii  gene- 
ris  humores  admittant .  Hanc  contemplationem  ha&enus CUftonm  WHntrmgham 
(x)  attigit,  Scjofepbus  Lieutaud  (*/),&  multo  ornatius  Framifcus  Lamuve(z):. 

Si  anatomen  confuluens,  &  fecretionum  vkiofas  converfiones  ,  non  minueru? 
utique  probabilitas  hypothefeos  .  Certurn  eft  iaxata  organa  ,  qua;  prius  denfiora 
fiierant  ,  humores  tranfmittere  craffiores.  Denfus,  &  acerbus  tenerse  virginis  ute- 
rus  fomentis  laxatus  ,  &  vapore  ,  pro  muco  fanguine  ftiilabit.  Laxior  idem  in 
multorum  hberorum  matre  ,  pro  eodem  tenui  muco  copiofiflimum  lacleum  al- 
bumque  humorem  fecernet  .  Sicca  vulneris  latera  tenuem  lympham  ,  laxata  ea- 
dem  per  calorem,  tepidaque  fomenta,  aut  emollientia  emplaftra  craffum  pus  fup- 
peditant.  In  exemplo  ,  poft  amputationem ,  die  quarto,  quintove  de  trunco  te- 
nue  ferum  ftillat  :  die  6.  7,  8.  foiutus  ,  neque  cotlus  adeps  :  aliquanto  ferius  de- 
mum  verum ,  &  craffus  pus  (?*)  ■  Poffet  videri  ,  tenues  per  denfa  vafa  fecretoria 
humores,  craffos  per  laxa  feparari. 

In  corpore  humano  non  minuitur  anaiogia  ,  Renum  duelus  uriniferi  (a)  denfif- 
fima  carne  fiunr :  iidem  dum  fani  funt ,  aq.ua:  ,  ponderofa  cum  terra  intime  mi- 
ftae,  patent.  Laxiffimi  adipis  loculi,  &  per  experimenta  anatomica ,  laxs  in  eos 
loculos  de  artenis  vjsd  funt :  le-vis  ergo  adeps  eo  fecedit  ,  &  craiTnTimus  fanguis 
facile  fequitur, 

Sed  etiam  in  vafculis  excretoriis  feminis ,  uteri ,  &  inteftinalibus  villis ,  diver- 
fas  denfitates  offendimus  :  &  in  arteriis  diVerforum  vifcerum  artuumque ,  fimile 
«lifcnmen  eft  ( b ) , 

%.  XII.   IV.  hrhabilis  •vis  duBuum  excretcriorum  majov  minorqm. 

Etfi  neque  multi  nervi  ad  glandulas  plerafque  erunt  (c:y,  neque  mechanica  illa 
cultelli^vel  acus  Irritatio  ullum  confpicuum  motum  producit  (d)  ,  non  ideo  a 
glandulis  irritabilis  natura  abeft  ,  &  fere  ubique  &  excretionem  ,  &  ipfam  fecre- 
tionem  prscipitat ,  efficitque,  ut  glandula?  &  multum  humorem  excernant  (<?)>& 
propter  morse  defeclum  tenuem  ,  nihilque  inutatum  . 

Aliquando  irritatio  unice  videtur  excretionem  expedire  ,  cum  organum  fecre- 
torium  nc  attingat  quidem.  Ita  in  puerpera  ,  lae  plerumque  tubuiis  fuis  coerce- 
tur,  neque  fponte  effluit,  nifi  ultra  modum  abundaverit ;  fed  omnino  in  feminis 
formx  ftudiofts ,  commodiorifque  vitsE  ,  perpetuo  retinetur  ,  inque  flavam  cafeo- 
famque  unguenti  fpeciem  fuis  in  dudlibus  afeit  ,  quod  multos  poft  menfes  inte- 
grofque  poft  annos  ab  ultimo  puerperio  ,  in  mammarum  lacliferis  duclibus  de- 
prehendi .  Caufam,  qua?  retinet,  diximus  ( f)  .  Si  vero  ftimulus  ad  papiilam  ac- 
cefferit ,  five  preffio  fuerit  puerilis  labri  ,  five  digito  leniter  fcalpente  ,  aut  ex- 
cutia  papillam  confricaveris ,  jpallida  papilla  erigityr,  rubet,  caletque9  ck  una  lac 

erum- 


(x)  A  variis    arteriarum    equidem    fecretoriarutn  (b)  £««««rfi,e. 

diverfitatibus  fecretiones  varia  Enquiry  p.  178.118.  C-e)  P-  i<53> 

Cy)  Phyfiologie  p.  166.  167.  (d)  Ibid. 

(z)  Vide  n.    37.  (e)  De  Bordeu  p.  357. 

CVD  Bagieu  de  amputat.  p.405.  |f)  Plicse  ductuum  laftiferorurjj , 
(a)  Ut  fup  loco  ofiendeaiiis . 


DIVERSIT-ATIS    H-U  M  O  R  U  M.  -05 

erumpit .  Ita.  femen  in  viro  cafto  aut  diutiffime  retinetur  ,  aut  femper  ,  idemque 
tamen  ,  fi  friclio  acceflferit  fenfiliffimorum  in  nafcentis  glandis  inferiori  parte 
duorr.m  colliculorum  ,  non  abfque  violentia  exilit  (1) . 

Verum  ,  fi  accurate,  quae  eveniunt,  fpeculatus  fueris ,  tamen  hos  ftimulos  fe- 
cretionem  ipfam  praxipitare,  &  augere  comperies.  In  priori  mammse  exemplo , 
fola  fuclio  in  virgine  innocentiiTima  (,_»),  in  viro  demum  (£),  nullum  unquarn 
lac  alioquin  daturo  ,  fenfim  repetito  ftimulo,  foli  papillse  admoto ,  tamen  laclis 
generatio.nem  auget,  &  demum  tantam  ejus  copiam  fuppeditat,  quanta  ad  alen- 
dum  puerum  furadt  .  In  fcminis  exemplo,  fola  mechanica  jlla  glandis  irritatio 
feminis  fecretionem  adeo  vehtmenter  accelerat  ,  ut  ab  ejus  jaclura  totum  corpus 
miferrime  contabefcat  (/)  .  Ita  pollutiones,  qTias  vocant ,  &  teftium  tumores  in 
gonorrhcea  fuccedunt  ,  &  fecretio  adeo  feminis  pracipitatur,  etfi  acris  ille  ichor 
in  uretbrx  fine  pauium  fuper  glandem  refidet  (  i*)  .  Ad  glandulas  irritatas  \l* 
quores  confluere ,  ut  fanguis  ad  dolentes  &  inflammatas  conftuit  ,  nupera  conje- 
clura  eft  (**-*). 

In  aliis  fecretoriis  organis  adhuc  evidentior  irritationis  adhibitae  efficacia  eft  , 
quas  acri  aliquo  corpore  admoto  fit  .  Omnino  autem  auc~he  in  organo  fecretorio 
vtlocitatis  pruenomena  imitatur -(£)  1  fecretionem  nempe  celerem ,  tenuemque, 
&  aquofam  ,  quas  fecretioni  lenta^  ,  mucofi  ,  craffive  humoris  fuccedit.  In  nari- 
bus  reforpto  pulvere  htllebori,  aut  acri  fere  quocunque  fapidoque  corpore,  prior 
rnucus  emungitur  ,  qui  in  narium  cavernulis  praefto  fuit  ,  atque  acjeo  excretio 
promovetur  ,  deinde  ,  repetita  fternutatione ,  aqua  copiofiffime  de  naribus  extur- 
batur. 

Ita  in  ore  ,  acris  cuiufcunque  fere  corporis ,  (ed  in  pcimis  tamen  acrium  non- 
nullarum  ftirpium  ,  manducatio  &  excretionem  faliva»  auget  ,  &  omnino  etiam 
fecretionem .  A  foliis  abfinthii  integrifolii  ,  quod  draconem  vocant  ,  commanfu , 
&  etiam  magis  a  femine  fabadillce ,  five  ea  aconiti  fpecies  eft ,  five  ex  delphinii 
genere ,  incredibilis  lentae  falivae  copia ,  etiam  tunc  pergit  effluere ,  quandodudum 
acrem  eum  apophlegmatifmum  de  ore  rejecimus.  Scintilla  eleclrica  falivam  pe- 
rinde  accelerat  (/ ). 

Eodem  penitus  modo  acres  fuliginis  in  fumo  latentis  particulae  lacrumarum  fe- 
cretionem  ita  prascipitant  (w),  ut  du&us  reforbentes  minime  falfa:  aqua:  abfumen- 
dae  fufficiant,  quaj  porro  de  genis  defluit. 

Iterum  per  inteftina  admifta  medicamenta  purgantia  ,  glandularum  mucifera- 
rum  ,  arteriolarumque  exhalantium  fines  ,  per  viljos  fuos  patentes,  tanta  vi  fol- 
licitant,  ut  immenfa  fazpe  aquaz  vis  per  anum  defcendat  ,  cujus  ne  guttula  qui- 
dtm  unquam  ,  abfque  ea  violentia,  de  inteftino  reclo  exiiffet  .  Qua  vero  ratione 
ea  fecretio  urgeatur  ,  &  aliis  Cl.  viris,-  &  doclo  noftro  olim  auditori  D.  Felici 
(»)  ,   &   mihi   non  in  brutis  folum  animalibus  (0),  fecTin  femina  nuper  vidiflfe 


Haller  Pbyfwlog.  Tom>  II.  -Q_  q 


con- 


(O  Etiam  a  ftimulo   vitiofo    gonorrriaeae  ,    cujus  0**)  Andree  de  irritab.   p.  17. 

fedes  nori   efl  in  tefte  ,    tamen  fecretio  feminis  ac-  (k)  P.  291.  191. 

celeratur  ,  teftes  tument ,  &   femen  per  polhuiones  (1)  Zetzjel  confecl.  «leftric. 

difperditur  .  Monroo  fem.  teft.  p.  64.  65.  (m)  Whytt  phynolog.  effays    p.  50.  cordis  motu 

(r)   P.  44.J.  443.  nihil  mutato . 

CM   Com.  Boerh.  t.  6.  P.  i.  n.  690.  p.  443.  444.  (n)  Addend.  ad  difp.    de  motu  periftaltico  inte- 

(i;  Lege  de  his  graviter   commentantem    Cl.  vi-  ftinorum  in  colleclionis  noftrse  tom.  7. 

rum  elegantiffiinumque  medicum   D.   Tiffot  <ie  rca-  C°^  Second  Mem,    fur  les    part.  irrit.    &  fenfibl. 

miftuprationis  noxis  .  ExSst-^iJ1-  4»o.  425-  450. 

0*)  Monrcc  de  feniine  &  ttftib.  p?.g,  64.  65. 


3o5  L  I  S.     VTl.    S  E  C  T.    III.    CAUSI 

contigit,  cui  immenfa  portio  ,  &  incredibilis  ,  recli  &  laxioris  inteftini  de  anft 
defcenderat.  Cum  enim  a  CL  viro  Jalapam,  a  me  mitius  nitrum ,  nudo ,  ruber- 
rimo,  &  ficco  colo  inteftino  infperfum  fuiffet,  undique  aquula  de  innumeris  poris- 
rubrge  &  denudatae  villofe  tunica>  fudavit,  ut  totum  late  cornmadefceret . 

Porro,  cum  interiorem  veficam ,  continuamque  urethram  leniffirnus  mucus  mo- 
dice  obliniat,  cujus  nihil  quidquam  de  glande  fani  viri  deftillet  unquam,  acris 
quicunque  tiquor,  in  faniffimi  hominis  penem  impulfus,  copiofum  fubrubctli,.  te- 
nuis ,  calidique  humoris  effiuxum  non  fine  dolore  ciet . 

Iterum  per  univerfam  cutem  febum  quidem  modicum  ,  &  tenuis  humor  per- 
fpirabilis  fe  difrundit  .  Si  vero  ejufdem  cutis  cuicunque  regioni  acres  herbas  ,  ut 
ranunculum  paluftris  apii  folio  ,  aut  cantharidum  tritarum  pulverem  ,  aut  falem 
aliquem  lixiviofum  per  aliquot  horas  impofueris ,  aut  demum  ignem  ,  tamquam 
Itimulum  omnium  potentiffimum'  ,  cominus  admoveris  ,  incredibili  celeritate 
enormis  vis  humoris  de  cutis  vafculis-  fecernitur  ,'  qui  epidermidem  fibi ,  ut  vi- 
detur  ,  non  fatis  patulam ,  de  cute  repeilit  ,  atque  in  .hemifphazricas  bullas  cogie 
elevari  . 

Quanto  vero  celerior  ea  fecretio  flt  ,  quam  fani  hominis  perfpiratio  fatis  ap- 
paret  .  Si  pofueris  ,  de  tota  cute  undique  ampultas  abfcedere,  quod  nonnunquam 
triftiffimo  eventu  ,  in  magnis  ambuftionibus  faclum  eft  ;  fi  earum  ampullarum 
altitudinem  fex  linearum  feceris ,  quae  intra  0C10  minuta  horae  ab  aqua  ebutliente 
admota  effiorefeunt  :  fi  cutis  fuperficiem  15  pedibus  asftimaveris  ;  habebis  excre- 
tionem  10  unciarum  aquse  ,  qualis  quidem  24  horis  continuata  exhalatio  ad  75  m 
jiora  uncias  perveniret  ,  quo  tempore  in  eodem  homine  non  fupra  tres  uneias 
perfpiratur.  • 

Hujus  enormis  in  fecretiones  potentia?  caufam  fedemque  ut  exploremus  ,  alia 
praeterea  irritationis  exempla  confideraffe  oportet  ,  in  quibus  in  toto  quidem  or- 
gano  feparatorio  nihil  mutatur  ,  neque  ultus  ftimulus  admovetur  ,  &  tamen  a 
mera  vi  irritationis  humoris  excretio  ,  &  feparatio  promovetur  .  Simpficiffimum 
exemplum  eft  fativae  in  fano  homine  ad  odorem  ,  vel_  ad  nomen  etiam  grati  fer» 
culi,  de  ducju  maxillari  profilientis  .  Aliud  in  tacrumis  eft  ,  quarum  fecretionem 
aut  triftis  ,  "aut  ilimium  fuper  omnem  fpem  \xtus  nuntius  ,  perinde  praecipitat, 
ut  famofa  cepe  ,  acrifve  fumus  .  Sed  etiam  venereas  ideae  in  fomniante  frequen- 
ter  difficilem  illam  alioquin  feminis  excretionem  perficiunt  ,  auclo  fimul  procul- 
dubio  modico  illo  fcroftatarum  humore  ,  qui  in  fano  viro  ,  ut  gignitur  ,  ka  re- 
forbetur,  nunc  fubito  nimia  ubertate  affufus  ,  confpicuus  erumpit  (  q  )  :  feminis 
enim,  quod  vocatur  ,  major  pars  ad  proftatam  pertinet  ,  Porro  in  timidis  mor- 
talibus  ,  inque  brutis  etiam  animalibus  ,  tormento  crudeiiori  fubjeclis  ,  terror  fu- 
bito  perfpirabilem  humorem  ,  de  cute  repercuffum  ,  ad  inteftina  prcccipitat  ,  ut 
fseces  prodituras  "cfiluat  .  Sed  etiam  ira  bilis  (  r  )  ad  inteftina  flumen  accelerat  , 
fanguinemque  (  s  )  fazpiffime  per  nares  urget  ,  ut  per  muci  vafa  ,  aut  exhaiantis 
liquoris  oftiola  erumpat . 

Deinde  propius  adhuc  ad  fecretionum  gubernationem  pertinet,  mira  illa  mu- 
tatio  urinae  ,  qua?  in  hominibus  hypocondriacis ,  ad  ingrati  nuntii  adventum  ,  ita 
enim  vidi  ,  fubito  veficam  ftimulat ,  depofitoque  colore  pallida  ,  &  timpidse  deni- 
<^ue  aqua:  fimilis  effu.nditur  (0  ,  durabili  etiam  vitio  ,   ut    in  diabeten  (»>  abeat . 


(q)  Candor  feminis  a  lafte  proflatarum  elt .  O)  Kuhn  motus  mafcul.  momenta  aliqua  p.  >;. 

(O  Pechiin  obferv.  15.  L.  III.  (u)  Hooke  pofthum.  p.  10.  ni  fallor  .   Inde  dedu- 

Cs3  Comment.  ad  Prseleft.  Moerb.  t,  4.  p.  447»       c«t  >  neque  a  motu  fanguinis  ,    neque  a  celeritate, 

Sltt 


aut 


DIVERSITATIS    HUMORUM;     _  307 

Haec  cum  viderent  Cl.  viri  ,  multa  inde  deduxerunt ,  qua:  ad  fecretionem  re- 
gendam  fpeclant  .  Tonutn  parrium  a  fucco  nerveo  confervari  ,  ka  ad  fecretio- 
nem  nervos  facere  J.  Codofredi  de  Berger  (*)  opinio  fuit  .  Cl.  vero  Carolus  Ma- 
louln  motum  certe  Iiquoris  per  glandulas,  £  nervis  inhiberi  ftatuit  ,  dum  interim 
cordis  impulfio  manet  (y).  Ulteriu*  progreffus  CL  vir  Francifcus  Quefnai  (?)$. 
diverfa  fenfibilitate  vaforum  fcparantium  humorum  difcrimina  deduxit .  Sed  etiam 
Cl.  vir  Theophilus  de  Bordeu  tantum  nervis  tribuit,  ut  iis  ligatis  fecretiones  tuc- 
bari  (a) ;  fyftolen  (a*)  autem  arteriarum  ab  iifdem  augeri,  hinc  fecretionem  ,  nuper 
.  docuerit.  Davui  Hartley  {b)  motum  periftaltico  fimilemin  organis  fecretoriis  de- 
fcribit,  quo  ab  irritante  caufa  auclo,  plus  prodeat  humoris  (1).  Inde  Stahlius ,  & 
qui  ante  Stahlium  anima?  etiam  vitaiium  motuum  frenatribuerunt ,  ab  animavirn 
fecretionis  dirigi  fcripferunt ,  &  nuper  (<;)  *Adolphus  Fridericus  Hofmannus  (d)  , 
anirnadverfa,  ut  puto  magna  fatellitii  nervofi  potentia,  totam  fecretionum  diver- 
fitatem  anirr^e  tribuit ,  qua»  fphinclerum  valvularumve  ope  fecretoria  oftiola  re- 
gat,  eaque  modo  claudat ,  ne  particulas  fuis  prxvifis  finibus  contrarias  admittat  , 
modo  ad  eas  aperiat ,  quas  emitti  e  re  fua  putet . 

Nimia  certe  hsc  funt,  oportetque  memores  non  etTe,  etiam  in  plantis  fepara- 
tionem  humorum  perfici  ,  deque  communi  per  radicem  reforpta  penu  balfamos, 
refinas ,  gummata ,  coloratum  lac  feparari .  In  homine  equidem,  quin  nervea  po- 
teftas  multum  valeat ,  vix  poteft  dubitari  .  In  urins  certe  hypochondriaca?  exem- 
plo  (?)  vix  poflis  tibi  temperare ,  quin  agnofcas,  nervos  oftiola  urinifera  ample* 
-xantes  ftringere ,  ut  exclufis  craiTioribus ,  &  colore  aliquo  tinclis  particulis  ,  pu- 
ram  aquam  folam  tranfmittant . 

In  plerifque  aliis  exemplis  etiam  vix  poflis.  te  retinere,  etiam  fi  anatome  nihil 
hic  nos  adjuvat ,  quin  in  glandulis  minimos  &  inconfpicuos  mufculos  admittas  , 
■qui  ab  acri  quocunque  corpore  follicitati ,  alterne  contracli  &  laxati  fo.IIiculos 
emungant  .  lidem  ipfam  per  inanitionem  duclus  aut  folliculi ,  parato  fpatio  ,  in 
quod  minori  cum  refiftentia  novus  humor  fuccedat ,  fecretionem  etiam  ejus  fucci 
augere  videntur ,  cujus  excretionem  prazcipitaverunt . 

Exempla  certe  aliqua  exftant ,  in  quibus  veriffime  per  mufculorum  irritationem 
edmota  acria  excretionem  urgent,.&  accelerant :  in  cavea  nempe  aliqua  prafens 
vis  humoris  ftimulive  mufculos,  magnos  eos  &  nbtos,  follicitat,  ut  moleftia:  fi- 
nem  faciant ,  incommodumque  corpus  expellant.  Ita  fseces  in  reclo  inteftino  colle- 
£tx  agunt;  ita  femen  fani  hominis,  in  feminalibus  veficulis  colleclum  .  Utroque 
enim  ex  ftimulo,  pariter  convulfo  acceleratore  rnufculo,  anique  fphinclere  vigi- 
lanti  fasces ,  per  quietem  femen  cietur . 


Q.q  f  §.  xiiL 


aut  momento  ejus  ,    fecretionum  difcrimina  pende-  (a*)  P„  369. 

te .  Habet  etism  Kratzjtnftein  diabetis  theor.  quem  (.b)  EfTays  on  man   p.  J74. 

a  nervis  vafa  venofa  conftringentibus  derivat  .  Sen-  CO  Ad  nerverum  imperium  pertirtet  ifchuria  per- 

fibihtans  in  fecretione  vis  reperitur  frank  anroerck  fefta  ex  morbo  hyfterico  ,  ex  arfenici  vi  ventricu- 

*   r'J~  4l8*  ^um  ero^ente?  Sauvages    nofol.   V.  p.  123.  114.  ex 

Cx)  De  natur.  human,  p    na.  friftore  apud  cl.  Zimmerman  erfahr. 

Cy)  Des  corps  folid.  &  fluid.  p.  63.  (c)  Penault  dn  toucher  p.   537. 

(O  EfTays  fur  I*  oecon.  anim.  t.    3.  p.  437»  Cd)  Nov.  hypothef.  phyiiofog.  p.   13. 

(a;  Recherthes  fur  les  glandes  p.  352.  (e)  Conf.  Kubn  ,  Hookc ,  Krat^enflein  1,  c.  - 


So8  L  I  B.    VII.    S  E  C  T.    III.    CAUSI 

§.  XIII.  V.  Duclus  excretorll  nafcentis  retlttudo  aut  anfraclus .. 

Non  dubium  videtur,  quin  duclus  excretorius  reclus,  abfque  angulo  ab  arteria 
exporreclus,  &  abfque  flexione  produclus  valvulifque  purus  &  rugis,  celeriorem 
primo  &  uberiorem  fecretionem  faciat,  cum  obftacula  velocitatem  frangentia  mi- 
nora  fint,  qua?  continuo  confiderabimus . 

Subtilius  aliquanto  eft  ,  ejufmodi  duclum  facere  humores  crudos ,  nempe  eju£ 
modi  ,  qui  cum  iifdem  affeclionibus  immutati  exerceantur  ,  cum  quibus  fecreti 
funt  .  Multum  enim  mora  mutat  ,  ut  continuo  apparebit  ,  hic  vero  mora  nul- 
h  injicitur. 

Verum  breviffimus  duclus  excretorius  facit  fecretionem  facilem,  copiofam  ,  & 
craffi  humoris .  Per  breviflimum  enim  canalem  ,  etiam  fi  paulo  anguftior  fuerit  , 
tamen  multo  facilius  magna  particula  tranfibit  ,  quam  quidem  tranfit,  fi  idem 
longus  fuerit ,  &  anguftia  fua  continuata  repetito  itineri  ejus  particuhe  obftiterit  . 

Denique  ducluum  excretoriorum ,  venofo  more  ex  ramis  minoribus  coalefcen- 
tium  ,  fabrica  humoris  univerfum  iter  accelerat .  Neque  enim  fieri  poteft ,  quin 
perinde  ut  in  venis  (g)>  per  truncum  anguftiorem,  quam  radices  funt  unde  con- 
fiuit,  tanto  ceIerius*liquor  tranfigatur,  quanto  ipfe  anguftior  eft ,  fi  ad  friclionem 
utique  aiicfam,  non  refpexeris. 

Haec  fi  ad  anatomes  leges  expenderis  ,  non  valde  abfona  videbuntur  .  RedU 
primo  du&us  uriniferi  (£),  fecretio  adeq  copiofiffima ,  fluida  eadem  ,  etiam  poft- 
quam  in  follicul-um  depofita  fuit  .  Breviffima  vafcula  adipem  fecernentia  ,  qua? 
forte  unice  pori  funt  ,  hinc  velox  fecretio ,  &  craffi  humoris ,  &  craffioris  fan- 
guinis  facilis  eruptio  .  Demum  omnium  ducluum  excretoriorum  ,  qui  venas  re- 
ferunt  ,  exque  ramis  coalefcunt  ,  humores  omnes  aquofi  funt  ,  &  tenues ,  &  co- 
piofi  ,  nifi  bilem  exceperis  ,  quse  tamen  &  ipfa  ab  hepate  adeo  fluida  advenit  , 
ut  nuper  ,  &  ab  infigni  corporis  humani  fcrutatore  (h*)  ,  pro  lympha  habita 
fuerit.  ^ 

Celerius  autem  fluet  ,  fi  vafculum  feparans  amplo  ,  patuloque  oftio ,  nullam 
refiftentiam  opponente  ,  fuas  in  deftinationis  fedem  potuerit  ,  ut  in  pancreatico 
duclu. 

Foft  contrarias  caufas  eventa  contraria  exfpeclari  poffunt .  Ergo  fi  duclus  excre- 
torius  minime  recla  via  atf  arteria  fua  prodierit,  fed  plicam  cum  ea  interceperit, 
difiiculter  humorem  recipiet  (/),  tardaque  fecretio  erit  . 

Si  duclus  excretorius  toto  fuo  itinere  anguftus  eft,  fri&io  augebitur,  &  tarditas 
humoris  .(4).  Si  longo  itinere  ab  arteria  ad  excretorium  porum  iter  fecerit,  tardus 
quidem  motus  erit  (/),  a  friclione  diuturna,  &  confequentur  omnes  ea>  mutatio- 
nes  ,  quaecunque  a  retardatione  exfpe&antur.,  attra&io  particularum  fimilium  ,  & 
vifcidarum  potiffimum,  &  reforptio  yenofa  .  Ceterum  duclus  excretorius  difficilio- 
iem  fe  prxbebit  craffiori  cuique  particula;,  &  fecretio  purior  erit . 

Si  flexiones  in  ipfo  duclu  repetentur,  tardius  (m)  equidem  &  longiore  demum 
tempore  tranfibit  humor,  idemque  omnibus  caufis  mutantibus  obnoxius  erit  ,  & 
attraclio  molecularum  augebitur  (m*). 

Si 

(§>  L.   VI.  p.  117.  (1)  P.  124. 

00    Ruyjch  Thef.  III.  t.  4.  f.  3.  &C  (m)  P.    129.  jjo. 

(h*)  Vuuffem  in  cbff.  d'anat.  &  de  pratique.  (m*)  In  vafis  contortis  uniuntur    globuli  C  &** 

0)  L.  VI.  p.  130.  >-  guinei  )  fieifcld  n.  16$. 

\k)  ibui  p,  12 1/, 


/ 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  309 

Si  plicse  («)  in  canale  fuerinr  internae,  rugaeque,  quibus  fuperficies  exafp,=~atur, 
quam  transfluens  humor  contingit,etiam  haec  caufa  fri&ionem  augebit ,  tarditatem 
faciet ,  ejufque  eflfeclus . 

Si  du&us  excretorius  in  latiorem  caveam  quomodocunque  fe  diffuderit  ,  r^rar- 
dabitur  in  ea  cavea.  effufus  fuccus,  tanto  potentius,  quanto  lumen  partis  dilatataz 
latius  erit  lumine  partis  anguftioris  (0) . 

Si  duclus  excretorius  in  fine  fuo  infigniter  anguftior  fuerit  ,  retardabitur  utique 
in  ipfo  duclu  humoris  fluentum ,  aut  nullum  erit ,  totufque  retinebitur.  Exempla 
funt  m  vafculi  feminalis  oftio  ad  urethram  (p)  patente,  in  ducluum  falivalium,in 
primis  maxillarium  oftiis ,  m  finuum  piruitariorum  fine  ad  nares  aperto  . 

Pleraque  ifta  anatome  confirmat  ,  fi  quidem  fabricam  ducluum  excretoriorum 
attingit .  Animalibus  herbivoris  longifiima  inteftina ,  faeces  ficca?  ;  carnivoris  bre- 
via,  fa?ces  vix  mutataz,  fluida?.  Longiffimus  omnium  ducluum  excretoriorum  fe* 
minalis  eft,  humor  lentiffimus. 

Non  alius  eodem  feminali  ducTu  anguftior  eft  . 

Non  alius  magis  flexus,  &  crifpioribus  cincinnis ,  qaam  teftis  ipfe  ,  tum  epi- 
didymis  (7),  &  duclus  deferens  .  Tanta  inde  nafcitur  retardatio  ,  ut  vix  ulla 
vi  mobiliffimum  etiam  argenti  vivi  metallum  ,  lentiffima  preffione  ,  epididvrai- 
dis  plicas  relegat ,  tantumque  flexionum  eft  (r)  ,  ut  preffione  progreffiva  deftru- 
cla ,  lateralis  denique  fola  fuperfit ,  du&umque  ,  fatis  cetera  denfum  ,  fere  fem- 
per  perrumpat .  Sed  etiara  alii  humoris  vifcidi  plieas  fuas  paffim  habent  ,  ut 
bilis  in  cyftico  duclu  repetitas  ilias  flexiones  (s),  quibus  cervix  veficulae  contor- 
quetur.  La&is  etiam  tubuli  folis  plicis  (t)  ,  in  quas  in  papilla  laxata  collabun- 
tur,  ita  claudiintur,  ut  longe  plerumque ,  nihil  ex  plenhlimis  mammis  efduat  , 
donec  irritatio  accefferit,  &  viam  reclam  aperuerit .  Sebacei  palpebrarum  canales 
repetito  fiecluntur. 

Internum  plicarum  exemplum  in  viis  bilis  eft,  quarum  totus  canalis  undique 
reticulato  opere  exafperatur  (u) ,  cyfticus  vero-  dudlus  adeo  arcle  a  cellulofa  tela 
in  brevitatem  colligitur,  ut  membranse  in  tubulum  emineant  ,  quas  pro  valvulis 
habeas  (x) ,  &  qus  totum  pene  canalem  repleant.  Inteftina  valvulas  habent,  hu- 
moremque ,  qui  ex  ea  fluiditate,  quse  in  tenuibus  inteftinis  ipfi  maxima  eft  ,  in 
craffitiem  &  ficcitatem  addenfatur,  quae  notiffima  eft. 

Dudus  epididymidis  latefcit  ,  dum  in  deferentem  abit,  deferens  ipfe  in  cellulas 
laxatur  (_y)  contortuplicatas ,  hinc  femen  etiam  abfque  veficulis  vifcidum  .  Folli- 
culis  proprium  locum  deftinamus . 

§.  XIV.    VI.  Receptacula  &  Follkull, 

Frequentiffime  hoc  mechanifmo  natura  utitur  ,  ut  humorem  fecretum  jreti- 
neat ,  perficiat ,  infpiifet  ,  ad  deftinatos  ufus  contemperet  ,  legitima  occaiione  ef- 
fundat .  Varium  receptaculorum  genus   eft  ,   grandius  alterum. ,   quod   ad   inftru- 

men- 


(n)  P.  \\6.  mavit  I  c.  p.  30.  32. 

Cpj  P-  ia*.  (s)  Prim.  lin.  phyfiol.  n.  688. 

(p)   Pnm.  lin.  phyfioL   p.  783.  (t)  Prseletf.  Comm.  Boerb.  t.  5.  P.  1.  p.  4*7-  P *in 

(q)  Obf.  noftr.  ia  philof.  tranfafr.  a  494.  conf.  lin,  n.  Sso. 
Bxllin  l  c.  prop.  39.  (u>  Prirn.  lin.  I.  c. 

(O  Numerum  fiexicnum  inivit  Cl.  Monroo  ,  &  00  Ibid. 
*a  5108.  in  tcfle  ,  ad.  uioo,  in  epididymide  afti-         (y)  Ibid   n.  785. 


3to  L  r  B.    VII.    S  ECT.    7I/.CAUSJE 

mentum  fecretionis  non  numeratur,  alterum  minutius,  quod  propius  ad  fecreto- 
ria  organa  pertineat .  Inter  grandia  receptacula  funt  inteftina  pro  bile  ,  pro  fucco 
inteftinali,  pro  maffa  cibaria,  pro  faliva  varia  :  veficula  fellis  pro  bile  ,  &  muco: 
vefica  urinaria  pro  lotio:  cellula;  duclus  deferentis  &  veficulge  feminales  ,  pro  te- 
ftium  fpermate:  caveas  articulatiqnum  &  vaginarum  tendinofarum  pro  albumine 
articulari  :  finus  pituitarii  ,^  ventriculi  laryngis  pro  muco:  uteri  cavea  pro  uterino 
fero ;  finus  valvulofi  ad  orientis  vagina»  latera ,  pro  muci.  propriis  fontibus ;  capfu- 
\x  renaies  pro  fuo  rubro  flavefcente  humore :  utcunque  etiam  oculi  cavitas  hinc 
concava  cornea  ,  inde  convexa  lente  cryftallina  intercepta  ,  pro  humore  aqueo  . 

Minora  receptacula,  pariter  fuum  liquorem  recipiunt  ,&  affervant ,  donecacau- 
fa  aliqua  peculiari ,  neque  ad  vires  humores  univerfos  in  circulum  agentes  refe- 
renda  caufa,  evacuentur .  Eo  follicuii  fimplices  varii  generis  pertinent,  quos  ubi- 
que  Natura  vifcfdis  humoribus  perficiendis  praefecit  (^):  tum  finus  five  folliculi 
oblongi .  Huc  etmm  poffis  dutluum  fecretoriorum  diiatationem ,  cellulafque  refer- 
re .  In  ipfis  plantis  cryptae ,  five  neclaria,  vifcidum  humorem  colligunt . 

Non  rarum  eft,  eumdem  humorem  plus  femel  in  folliculos  &  receptacula  de- 
poni.  Ita  narium  mucus  ex  arterioiis  in  minimas  cryptas  ,  ex  cryptis  in  finus 
pituitarios  effunditur.  Maxillares  finus  m  cadavere  9  offibus  undique  remotis  ,  ut 
snembrana  fola  fuperfit,  femper  muco  plenos  reperias. 

In  bilis  via  &  folliculis  felleus  eft ,  A  inteftinorum  cavitas. 

In  femine  omnium  plurima  receptacula  alterneque  ampliores  duclus  natura 
conjunxit.  Laxius  rete  eft,  quod  albugineae  fubjacet,  perangufti  duclus  illi  ,<  qui 
conos  vafculiferos  efferentes  conftituunt  (V),  Iterum  his  du&ibus,  qui  multi  fint, 
anguftior  canalis  epididymidis,  etfi  fingulis  laxior  eft  (£).  Laxatur'  idem  in  defe- 
yentem  duclum,  qui  tamen  ad  imum  teftem  iatior  (0»  j«  itinere  ad  veficam  uri- 
aariam  anguftior  fit .  Sed  idem  m  celluias  fub  urinarja  vefica  multo  ampliores  (d) 
diducitur ,  quas  anguftus  canalis  fequitur  (e)  ,  quo  ea3  cellula;  in  veficulas  patent . 
Ibi  femen  denuo  in  amplum  receptaculum  ,  idemque  mire  anfra&uofum  fe  difTura- 
dit ,  ut  porro ,  fuos  ad  ufus ,  per  anguftiorem  du&um  feminalem  (/)  in  urethram^ 
tiihil  porro  moraturam,  exprimatur. 

§.  XV.    VarJa  follkulprum  efficacia.  Retlnere  humorem  fecretuma 

Variis  modis  fit  ,  ut  in  folliculis  humor  colligatur  &  retineatur  .  Celeritas 
equidem  omnis,  quam  a  yi  impellente  cordis  depofitus  humor  habuit  ,  in  folli- 
culo  evanefceret  (^) ,  ut  alibi  oftenfurn  eft,  fi  claufus  foret  .  Cum  tamen  apertus 
£it ,  &  oftiolo  ad  fedem  fua?  utilitatis  pateat ,  dportuit  eflcere,  ne  continuo  utin 
folliculum  feponitur,  ita  per  excretorium  ofculum  efTundatur. 

Huc  trgo  anguftia  oftii  excretorii  facit  ,  quse  aqus  quidem  parum ,  muci  nihii 
dimittat ,  nifi  preffio  accefferit.  Id  fere  commune  natura^  pr^fidium  eft  in  folli- 
culis  glandulofis ,  in  magnis  receptaculis  bilis,  udnae,  feininis,  in  fmubus  pituita- 
yiisj  duclibus  item  excretoriis  falivalibus* 


Eft 


iz)  Sauvages  phyfiolog.  p.  178.  &c.  x 

(a)  phil.  tranf.  11.494.  t.  a.  £  i.e.e.  nwdein  confiituens  fit   -  ejufdem  menfuraj. 

Cb)  Teftlum  vafcula  --.    pollicis    «qualia   fecit  (c)  phil-  tfarif.  L  c.  t.  a.  f.  i.  inter  g.  &  h. 

200  ^  (^)  F.  1.  g.  (e)  Ibid.  c. 

CU  Al-exander  Monroo  Aks.    F.  cutxi  vas  epididy-         CO  Ibid.  p.  tg)  P-  174. 


DlVEftSlTATIS    H  U  M  O  R  U  M .  \  jn 

Eft  ,  ubi  anfraclus  excretorii  duclus  exkum  morantur  ,  ut  in  duclibus  (emini- 
feris,  bilariis,  lacliferis  ,  &  in  inteftinis  ,  inque  pituitariis  fmubus  ;  eft  ubi  val- 
vula»  iter  humori  per  excretorium  canalem  difficile  reddunt  ,  ut  in  via  bilis  . 
Eft  ubi  fola  vis  ponderis  in  uho  alterove  corporis  bumani  fitu  effluxum  humo- 
ris  retenti  moratur,  ut  in  maxillari  finu  ,  quoties  caput  in  idem  latus  recubuit  , 
&  in  vefica  urinaria  ,  cujus  *pars  pofterior  repleta  infra  anteriorem  defcendit  . 
Sed  etiam  bilis  de  folliculo  fuo  afcendere  cogkur  ( h )  .4  n£  effluat  ,  &  finuum 
mucoforum  penis  vulvazque  .multi  fundo  fuo  deorfum  fpeclant. 

Aliquando  dura  cellulofa  tela  ,  denfo  quafi  muro  circumpofito,  duclum  excre- 
toriurn  comprimk,  ut  quidem  proftata  duclus  feminiferos  arclat  .  Aut  inter  mem- 
•>ranas  tubi  alicujus  idem  oblique  incedit  ,  ut  a  preflione  bumoris  in  ma<ma 
rubi  cavea  contenti  comprimatur,  in  duftus  biliferi  &  pancreatici  exemplo  .  Aut 
intra  propriam  papillam  retrahkur  ,  atque  oftiolo  connivet  ,  quam  papillam  vis 
demum  accefiforia  extendat  ,  oftiolumque  in  reclitudinem  porrigat ,  ut  in  Whar- 
toniano  faliva?  duClu  . 

Alibi  fibras  inter  mufculofas  duclus  excretorius  prodit  ,  quarum  vi  coerceatur  , 
nifi  contraria  caufa  accefferk  .  Ita^de  uretbra  de  vefica  prodeunti-s  oftio  vulgo 
certe  creditur  ,  ita  inteftinum  ,  foliiculorum  maximum  ,  fphinclere  maoifefto 
clauditur. 

Verum  etfi  in  aliis  canalibus  excretoriis  conftringentes  oftioia  mufculos  often- 
dere  non  licet,  non  ideo  minus  idoneo  rationis  ufu  demonftrantur  adeffe  .  Ita  in 
cute  mufculofi  nihil  apparet,  neque  irrkabilis  natura  experimento  anatomico  con- 
flrmatur  (?) .  Notiffimum  tamen  eft  ,  eutem  a  frigore  &  a  terrore  ita  conftringi  , 
ut  fuppreffo  fudore  ,  &  perfpiratione  cohibita  ,  tota  in  tubercula  elevetur ,  quse 
cum  cute  anferina  populari  fermone  comparantur  .  Eorum  tubercuiorum  non  alis 
.  origo  effe  videtur ,  quam  fubita  ducluum  perfpirantium  conftriclio  .  Ea  vero  non 
poteft  nifi  a  vi  contraclili  ,  nempe  a  fibris  inconfpicuis  orta  fuifTe  ,  quas  nervea 
potentia  follickaverk  ,  contrahique  coegerit  .  Neque  dubium  eft,  ft  in  ejufmodi 
violentia  propria  in  cute  fabrica  adfuit  ,  quze  contraclionem  operaretur,  quin  ea- 
dem  etiam  fabrica  in  fano  homine  prcefto  fuerit  ,  quam  nulla  cum  fpecie  veri 
fubito  per  terrorem  ortam  fuiffe  diceres  .  Nunc  fi  fphinclerum  fimiles  vires  ad- 
fuerunt ,  qua>  vafculorum  cutaneorum  ofcula  fubito  clauferunt  ,  earum  natura  fem- 
per  eadem  fuit ,  quae  tota  in  contraclione  ponitur  .  Adfuit  ergo  ejufmodi  machi- 
na,  quae ,  magno  ex  ftimulo  excitata,  du&us  perfpirantes  totos  obturat,  modica 
vero  vi  eofdem  arclat. 

Non  alia  videtur  caufa*effe,  quare  in  glandulis  finubufque  amplo  ,  ut  videtur 
oftiolo  patulis ,  inque  urethra  ,  ejufque  ad  furnmam  vaginam  exku  potifTimum 
(£)  apertis  ,  tamen  mucus  magna  copia  congregetur ,.  quem  vis  venerea ,  fubitave 
irritatio  fubko  fepe  expellat. 

§,  XVI.  In  folliculis  retentus  humor  fpiffatztr , 

Princeps  equidem  folliculorum  ,  &  communis  effeclus  eft  ,  vifcidiorem  reddere 
humorem ,  quem  fluidum  receperunt  ,  nifi  omnino  natura  ejus  humoris  ab  omni 
vifciditate  aliena  eft  ,  ut  in  aqueo  oculi  humore  .  lpfa  vefica  urinaria  urinam  , 
non  quidem  vifcidam,  minus  tamen  aquofam  magifque  &  coloratam,  &  fcetidam. 
reddit,  q^uam  accepit.  De  bile  ,   femine  ,  muco   dubium   nullum  eft  .  In  naribus 

aquo- 


(h)  Prim.  lin.  phyf.  n.  688.  (k)  Cohf.  bift.  noftraai  uteii  infafciculo  %,  ieei%- 

(0  Exper.  fur  les  part.  irritabl.  $*  4J.  99*$, 


5i2  L  I  B.     VV.  S  E  C  T.     III.     CAUSI 

aquofiis  omnino  &  piruira  limpida  nafcitur,  eamque  nataram  confervat ,  quando 
in  coryza  de  naribus  defluit,  aut  emungitur;  tunc  enim  fingularis  acrimonian>res 
follicitat,  neque  finit  muci  materiam  in  naribus  eam  moram  agere  ,  a  qua  vifco- 
rt-m  contrahir .  In  homine,  cujus  faciem  frigus  .percuffjt,  quod  exemplurn  omnem 
morbi  fufpicionem  excludit,  tenuis  utique  &  Ifmpida  ftilia  de  naribus  delahitur. 
A  repetira  fternutatione  ,  ejufmodi  aqua  exturbatur  ,  qualis  nempe  prsefto  fuit  , 
poftquam  prim^.  concuffiones  paratam  muci  penum  exhauf?runt.  Sic  perinde,  qui 
iolet  vitreus  de  afpera  arteria  mucus  excreari  ,  idem  a  convulfiva  tufli ,  abfque 
rnorbo  etiam  ex  fumi  ftimuio  ,  aut  illapfo  alieno  corpufculo  nata  ,  fubito  excuti- 
tur,  neque  naturam  morando  mutare  potuit  ,  aquula  mera  eft .  Ssepe  vidi ,  lacle 
calente  conremperata  ea  violentiflima  tufli  ,  continuo  malum  remittere  ,  quando 
vel  paulum  muci  cocli  ejicitur  .  Id  enim  fignirlcat  ,  fracla  vi  acrimonia*  nunc  in 
folliculis  fuis  mucum  folitam  moram  ducere.  Ita  porro  inteftina  lentiffimo  muco 
obducuntur:  verum  fi  acris  clyfter  ,  per  re&um  inteftinum  impulfus ,.  fenfilem  na- 
turam  inteftini  follicitavit,  continuo  tenuis  aqua  ejicitur  ,  qualem  etiam  a  timo- 
re  ,  aut  ab  ira  decefTiffe  vidi .  Sed  etiam  de  urethra  monjji  (/),  flaventem  aquulam, 
non  abfque  dolore  educi ,  fi  acrem  liquorem^njeceris.  Cerumen  ipftim,  adeo  len- 
tum ,  fluidum  tamen  educitur,  quando  diutius  follicitata  aure  ,  demum  nuper  na- 
tum  confpicuum  prodit .  Vidi ,  neque  amarum,  neque  fpifTum ,  dilute  flavum,  mol- 
lifque  oki  fimile  prodiilTe.  Seminis  per  loca ,  poft  nimiam  venerem  ,  inque  illa 
gonorrhaza ,  qua;  a  virofo  eorum  organorum  ulcere  fequitur  ,  imbeliis  aqua»  gutta 
effunditur.  Bilis  de  hepate  lympha?  fimilis  efrluit  (w)  :  eadem  in  folliculo  felleo 
ita  craffefcit ,  ut  fila  trahat  ,  poftquam  in  eo  receptaculo  aliquandiu  quievit . 

Infpitfari  adeo  humorem  folliculis  receptum  ,  non  dubium  videtur .  Unde  fpif- 
fefcat,  facili  labore  oftenditur  .  Aliquid  calor  poteft  ,  qui  particulas  tenues  & 
aquofas  omnium  humorum  ,  etiam  extra  animalium  corpora  ,  difflaf  &  abigit  . 
Bilis  eerte  particulas  penetrabiles  de  folliculo  fuo  emittit  ,  qus  &  exteriores  ve- 
ficulse  membranas,  &  vicinum  amplius  inteftinum,  &  peritonseum  ,  late  flavo  co- 
lore  tingunt .  Tenuiorem  eife  bilis  partem  neceiTe  eft  ,  quas  per  membranas  folli- 
cuii  viam  fibi  aperuerit  ,  dum  reliqua  pars  bilis  retinetur  :  Sed  tenuiori  parte 
abada ,  fpiffefcit  refiduus  humor. 

Neque  nihil  poteft  attraclio  particularum  fimilium,  quam  nullus  nunc  progref- 
fivus  motus  turbat .  Ergo  colligentur  ad  aqueas  particulas  aques,ad  oleofaroleo- 
fx ,  ad  mucofas  mucofae .  Quas  ergo  pingues  ,  aut  mucof*  molecula?  ,  cum  aqua 
miftae,  per  fanguinem  inconfpicuae  oberrabant  ,  ex  nunc  per  quietem  coeunt  , 
inque  adipofis  cellulis  in  verum  adipem  ,  in  mueofis  receptaculis  in  verum  mu= 
cum  adunantur  (»). 

§.  XVII.  Pars  tenuior  humorts  reforbetur . 

Verum  plus  in  humoribus  incrafTandis  omnino  poteft  tenuioris  laticis  reforptio 
per  venulas,  quac  de  cavea  folliculi  hauriunt  .  Nobile  huc ,  quantum  memini  , 
magni  Praceptoris  noftri  inventum   eft  (0)  .    Nempe  ,  uti  in  folliculum  undique 

arte- 


(1)  P.   306.  parcius  ejus  reforptionis    meminerunt  .    Habet  CI. 

(m)   P.   308.  Neifeld.   p.    38.    &    Flurant    fplanchnolog.    t.   1.  p. 

(.nj  J.   de  Gorter  de  fecretione  n.  45.  46.  374.    fed  in  primis  praftantiflimus    vir  Abrahamus 

(o)   Prseleft.  Acad.  t.  %.  a.d  n.  259.  allato  etiam  Kauw  Botrhaave  de  perfpirat.  hippocr.  multis  locis. 
imeftinorum  exemplo  .  Sed  etiam  nuperi  fcriptores 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  #       3.3 

irteriola:  minima»  patent,  humoremque  fuum  exhalant,  ita  vicifliiYJ  plurima*  ve- 
nuls  ,  in  idem  folliculi  cavum  produclae  ,  aqueam  &  volatilem  partem  depofiti 
humoris  refumunt ,  fanguini  reddunt  ,  &  reliquum  adco  jn  folliculum  humorem 
fpiffiorem  relinquunr  .  Non  difficilis  &  in  magnis  receptaculis ,  &  in  minimis  , 
eft  demonftratio.  In  magnis  quidem  princeps  exemplum  inteftinorum  eft,inqui- 
bus  de  fluida  maffa  ciborum  ,  etiam  in  febriente  homine  ,  qui  nihil  non  fluidum 
per  os  admiflt,  ad  finem  laxiorum  inteftinorum  ,  ne  guttula  per  arium  amiffa  , 
nihil  fupereft,  pra»ter  duriflima ,  lapidum  pene  fimilia  fcybala.  Caufa  (implex  eft, 
<&  ocuiorum  teftimonium  habet  .  Aqua  enim  per  venam  portarum  impulfa ,  & 
terebinthinas  oleum  ,  facillime  ,  totis  libris  ,  per  venas  mefentericas  in  caveam 
inteftinorum  depluit. 

De  femine  partem  volatilem  reforberi  plurima  oftendunt,&  fcetor  potifTimum, 
qui  carnes  animalium  mafculorum  undique  replet  (  o*  ")  •  Is  proprius  maribus 
nidor  non  a  particulis  femineis  eft  ,  qu«e  per  fanguinem  oberrent  ,  ut  per  teftes 
feparentur,  fed  omnino  a  particulis  fit  ,  quz  de  femine  jam  nato  refumuntur  . 
Caftratum  enim  animal  hoc  toto  pazdore ,  &  una  cornubus ,  in  cervino  genere  ca- 
ret,  cui  fola  vafa  feminalia  revinela  fuerunt ,  nihil  ergo  mutatum  eft,  unde  fieret, 
ne  in  fanguinis  maffa  de  cibis  ejufmodi  particula»  generarentur . 

Sed  eamdem  venarum  reforbentium  frequentiam  fuis  locis  demonftravimus  ,  aut 
porro  confirmabimus  ,  in  caveis  pleura  (/>),  perieardii  (^),  peritonazi  (r),  ventri- 
culorum  cerebri  (s) ,  veficuta  felleaj ,  vefica?  urinaria?  (0  ,  humoris  aquei  (u)  ocuii. 
In  ea  enim  receptacula  omnia  aqua  per  venas  impulfa ,  undique  exfudat,&perinde 
ipfum  diffolutum  in  frumenti  fpiritu  pifcium  gluten . 

In  minoribus  ceilulis  pari  felicitate  demonftratur  ,  aquam  per  venas  impulfam 
exfudare  in  Ioculos  adipis  <(*)»  cavernulas  pulmonis  (f  )  ,  folliculos  inteftinorum 
folitarios  (f  *  ) ,  &,  ut  uno  verbo  totam  rem  comprehendam ,  tam  late  inhalatio 
venofa  patet ,  quam  exhalatio  arteriofa  (  O  • 

Eft  ubi  de  du6hi  ipfo  pars  tenuior  per  vafa  lymphatica  refbrbetur  .  Eo  vafcu- 
lum  de  epididymide  aberrans  pertinet ,  <juod  a  me  inventum  junior  ( a )  Monrom 
confirmavit  (6). 

§.  XVIII.  Humores  in  follicuHs  depurantur. 

Ha»c  maximi  momenti  maturatio  proxime  utique  ad  arcanam  artem  interpre- 
tandam  accedit  ,  qua  natura^  ex  eodem  fanguine  humores  adeo  multis  dotibus 
a  fe  invicem  diverfos  eduxit  .  Nempe  dudum  vidimus  ,  vix  evitari  poffe ,  quin 
cum  craffioribus  humoribus  tenuiores  una  fecernantur  .  iEgerrime  enim  fieri  po- 
teft,  ne  per  craifius  oftiolum  etiam  tenuiores  ^articuke  viam  inveniant  (c), 

Haller  Phyfiolog.  Tom,  II.  R  r  Ne- 


(o*)  Fcetet  venerls   tempore    apri   caro  &  cervi,  Kaauvv  &c. 

&  fapore  fit  naufeofo H«»i7tt/ides vapeurs.p.i89,a9?.  (y*)  .ffique  enim  feliciter  per  arterifcs  perque  ve- 

(p)  L.  II  p.  102.103.  nas  replentur. 

Cq)  L.  IV.  p.  303.  (z)  Kaauvv  plurimis  locis . 

(r)  L.  II.  p.  los.  Kaauw  n.  614.  (,&)  In  progr.  de  viis  feminis  a.  1745.  edito  . 

(s)  LII.p  103.  Kaauvv  n.  614.  (b)  In  di(T.  de  femine  &  teftibus. 

O)  Idem  n.  491.  Boerbaave  lnftit.  n.  334.  CO  Humores  non  generantur    puri   Cyprianus  m 

Cu)  Comment.  ad  Prasleft.  Boerb.  L.  IV.  p.  183.  epift.  de  fetu  tubario  p.  58.  59.   Fatetur  tenues  cum 

(x~>  L    II.  p.  ioi.&c.  craflis  particulas  fecerni  Hambergerus  de  fecretione 

Cy)  Conf.  interim  prim.   iin.    phyf.   nurn,    a;i.  in  genere  n.  58. 


|,4  L  I  B.     VII    S  E  C  T.    III     C  A  U  S  JE 

Neque  intra  fpeculationem  haec  obfervatio  confiftit .  Certum  eft  enim  adipem 
quando  primum  generatur  ,  aqua  miftum  ,  gelatinajque  fimiliorem  effe  .    Bilis  pri- 
mum  nata  dulcis  &  aquofa  eft  ,   tenue  femen  ,   quando  primum   per  cola  fua  in 
receptacula  defcendit. 

Hanc  nunc  aqua?  vitiofam  ubertatem  reforbentes  venufe  emendant,  dum  quid- 
quid  eft  tenuis ,  laticis ,  fuifque  oftiolis  idoneum  ,  refumunt ;  crafliora  ,"  ut  nimis 
arcla,refpuunt ;  acria  fzepe  a  vi  ftimuli  contracla  repudiant,  uti  certe  bilis  a  lacleo- 
rum  vaforum  oftiolis  refpui  videtur.  De  adipe  adeo  y  plurima  aqua  mtfto  ,  qua- 
lis  nuper  in  cellulofas  adipofas  fecefTif ,  cum  plurimam  aquam  venula»  refumant  , 
in  ifto  quidem  exemplo  lympbaticse,  purior,  utique  inffammabilis  materies  relin- 
quitur.  De  bile*,  dum  tenuis  pariter  latex  hauritur  ,  reliqua  portio  &  vifcidior 
fit ,  &  amarior,  veriorque  bilis .  Idem  in  articulorum  humore  ,  &  in  toto  cor- 
pore  animato  locum  habet  ,  &  humores  omnes  indolem  fibi  propriam  fincerio- 
rem  induunt  ,  poftquam  fuperflua  ,  nihil  ad  cbaraclerem  faciens  ,  &  omnibus: 
communis  aqua  feceffit» 

§.  XIX.  Commifiio  diverforum  humovum . 

Sed  uti  ad  perfeclionem  quorumdam  humorum  pertinet  puros  effe ,  uniufque 
&  ejufdem  generis  particulis  unice  componi  ,  aliorum  ad  humorum  naturanv 
contra  poftulatur ,  ut  ex  diverfis  fuccis  coalefcant .  Non  alia  ratione  hasc  elemen- 
torum  commiftio  commodius  obtineri  potuit,  quam  reeeptaculo,  in  quod  diverfa 
cola  excretoria  patent,  qua?  diverfa?  pariter  indolis  latices  advehunt  .  Ii  enim  in 
folliculo  retenti,  calore  fani  animalis  digefti  ,  eo  potentius  mifcentur ,  quo  affer- 
.vantur  diutius  .  Ex  chemicis  enim  notiffimum  eft  ,  olea  difficillima,  tenuefque 
balfamos,  fola  digeftione  intime  folvi  ,  &  cum  vini  fpiritu  potentiffime  mifceri  . 

Iterum  multis  modis  diverfi  humores  in  eumdem  folliculum  convenire  poffunt. 
Simplicius  ex  theoria  fumtum  artificium  fuerit  ,  fi  in  receptaculum  quodcunque 
arteriae  diverfk  magnitudinis  apertis  oftiolis  patuerint ,  aut  in  eumdem  &  arterio- 
fus  humor  exhalaverit  ,  &  pigrior  alius  de  glandulofis  cryptis  fuccus  fubiverit  . 
Earum  enim  alia?  craffiores  humores  percolabunt  ,  teneriores  alise ,  quale  fere  in- 
reftina  exemplum  prabent .  ln  id  enim  receptaculorum  ampfiflirnum  &  craffus  de 
glandulofis  foiliculis  rnucus  venit ,  &  tenuior ,  fatis  tamen  &  ipfe  craffus  humor, 
de  majoribus  &  confpicuis  villorum  oftiolis  ,  &  tenerrimus  demum  de  inconfpi- 
tuis ,  etiam  armato  oculo  inacceffis  arteriolarum  finibus  *  Hasc  quidem  Petri  Nan~ 
nii  (<»■)  viri  Cl.  fpeculatio  fuit- 

Alio  modo ,  poteft  in  receptaculo  definita?  indolis  humor  contineri  ,  ad  eum 
vero  per  exhalantes  arteriolas  alius  ,  multo  tenuior  affundi  ,  aut  per  glandulas 
yiciftim,  craffior  alius  artemperari  .  Ita  probabile  fit  ,  .  ad  HaverRanum  albumen 
in  articulorum  caveis  perfpirabilem  &  aqueum  arteriarum  fudorem  addr  ,  Ita 
■non  dubium  videtur  ,  quin  in  bilis  folliculo  ad  hepaticam  fubamaram  fubpin- 
guem  lympham  ,  &  mucus  in  foilicuiis  ejus  receptaculi  natus  commifceatur ,  & 
aquofus  latex  ,  qui  de  arteriolis  exhalat  .  Ejufmodi  pariter  tenuis  humor  in  ve- 
ficulas  feminales  per  arteriolas  videtur  deponi  ,  mucufque  forte,  qualem  reticu- 
lata  interior  fabrica  promittit  .  ,Eo  etiam  Prceceptoris  noftri  (e)  conjedura  tende- 
bat  ,   qui   ipfos   animales   fpiritus   in   glandulis  qjjidem   conglobatis    lymphie,,  in 

ven- 


Cd^)  Conament.  Acad.  Bonon.  t.  i.  p.  331.  rograph-  p.  aox.  nov.  fyftern,  vafor.  p.  97-  ^ 

Ce)  PrsUil.  Ac*d.  t.  x.  p-  J9S»  j|f.  Vi&uffem  nett- 


DIVERSITATIS    HUMORDM.  315 

ventricuto  maffse  fubigendae  admifceri  perfuadebatur ,  etfi  ea  quidem  hypotheGs  de- 
monftrationem  non  admittit» 

Poteft  demum  ad  humorem  in  receptaculo  affervatum  liquor  alibi  paratus  afl. 
fundi  ,  qui  per  proprios  du&us  adveniat ,  ut  adeo  ex  duobus  ,  jam  fuis  diverfis 
in  organis  fecretoriis  percolatis ,  liquoribus  tertius  contemperetur  .  Hujus  opificii 
plurima  in  corpore  humano  exempla  funt  (1)  .  In  chymum  ,  quem  ventriculus 
fubmittit ,  natura  bilem  ,  alio  in  vifcere  natam  ,  &  pancreaticum  fuccum  affun- 
dir,-  ut  nova  inde,  fluidiorque  mifcela  nafcatur  chyli  nomine  (/)  .  Ita  ad  cifter- 
nam  chyliferam  aibus  pinguifque  chylus ,  &  gelatinofa  lympha  conveniunt  .  Ita 
in  ipfa  urethra  femen  ex  teftibus  fuppeditatum  ,  cum  lacle  proftatico  mifcetur, 
inque  nonnullis  quadrupedum  ad  vifcidiffimum  femen  (g)  propriarum  glandu- 
larum  tenuior  humor  affunditur  .  Ita  in  articulationum  ,  quas  vocant  ,  capfulis  , 
cum  gelatina  Ha*verjiana  oleum  ,  de  ipfo  offis  majori  tubo  penetrabile  ,  con- 
venit . 

Per  ejufmodi  artificia  folliculus  omnino  contrarias  pfiorum  affecliones  in  hu- 
rnore  feparato  generare  poterit ,  &  dilutionem  ,  &  fluiditatem  majqrem  .  Si  enim 
arteriarum  in  folliculum  exhalantium  copia  &  laxitas  major  fuerit  ,  humorque 
tenuis  maxima  cum  ubertate  in  folliculum  depluerit  ,  dilui  utique  poterit  ,  & 
fluidior  exire  ,  qui  in  eo  folliculo  refidet  humor  ._  Exemplum  in  fascibus  alvinis 
eft ,  quas  irritatio  aucta  ,  &  copiofus  humoris  arteriofi  confluxus ,  evidenter  mol* 
lit  diiuitque. 

§.  XX.    %/fcrimonia  in  folliculis  nafcitur . 

Humores  humani  pene  omnes  ejus  funt  indolis ,  ut  in  calore ,  qualis  eftcorpo* 
ris  .hurhani  fani ,  aliquot  diebus  confervati  (b\,  fi  praeterea  claufo  in  receptaculo 
riumiditatem  fuam  retinuerint ,  acrimoniam  utique  concipiant  ,  quae  ad  putredi- 
Tiofam  corruptionem  ducit,  &  urinofae  indoli  favet  .  Sed  ejufmodi  mutatio  non 
uno  loco  ad  praevifos  Naturae  fines  pertinet  ,  neque  abfque  ea  acrimonia  idem 
humor  fuis  officiis  digne  defungi  poffet  .  Ita  in  veficula  fellis  bilis  (£*)  ,  quaj 
mitis  ab  hepate  advenit,  amariffima  redditur  &  acerrima ,  Ita  in  feminalibus  vefi- 
culis  femen  de  teftibus  veniens  ,  flavefcens  idem  &  tenue  ,  in  falute  flavum ,  olenf- 
que  liquamen  abit .  Sed  etiam  1'ac  ftagnando  ex  dulci  amarum  redditur,  &inmu- 
co  partium  muliebriumacrimonia  fuboritur  (£**).  Atque  id  ad  corporis  integrita- 
tem  fpeciat ,  ut  in  laxioribus  inteftinis  faex  alvina  acrior  fiat  fcetidiorque » 

§.  XXI.  Folliculi  humores  retinent,  ut  fuis  aptifque  temporibus 
unice   effundantur» 

Cum  priorl  contemplatione  haec  ipfa  neceffaria  affinitate  conjungitur  .  In  fol- 
liculis  nempe  &  reteptaculis  humor  moratur  ,  &  colligitur  ,  ut  uno  eodemque 
tempore  omnis  effundatur,  quod  quidem  tempus  vitae  animalis  commodis  adapta- 
tur .  Exempla  funt  ,   ubi   copia  quaeritur  humoris  utilis  ,   qui   abfque   folliculo- 

R  r    2  tuiu 


(O  Mucus  abfterfus    in  pituitaria  membrana  re-  Hift.  natur.  t.  5.  p.  *i. 

dit  Schnetder    catarrh.    L.  III .    p.  513.  514.    &  in  (h)  L»  v-  P-  59-icqq. 

palato  p.    512.  £h*)  Quefnai  oecon.  anim.  t.  2.  p.  I7J« 

(JTJ  Ntifeld  p.  68.  69.  Oi**)  Fanton  p,  189. 

(g)  Monroo  1.  c.  p.  57.   In  aricte  vlfcidifiimum 


p£  l  I  B.     VII.    S  E  C  T.    III.    CAUSI 

rum  nrsefidio  perpetuo  defluens ,  neque  ad  loca  a  Natura  deftinata  ,  neque  necetfa- 
rio  impetu,  neque  ea  copia  perveniret,  quae  vitae  ufibus  fufficiat.  Ita  femen  qui- 
dem  necetfe  fuit  in  veficulas  ,  aut  in  pares  veficulis  du&us  deferentis  cellulas  col- 
ligere,  ut  in  mafiulam  alicujus  &  molis  &  ponderis  fieret  ,  quz  a  mufculo  acce- 
leratore  momentum  itineri  agendo  jequale  recipere^  poffet  .  Eo  enim  momento 
eguit ,  ut  per  vaginam  ,  fepe  longam  ,  uterumque ,  in  quadrupedibus  Iongiffimum, 
ad  ipfa  ovaria  vis  feminis  pervenire,  indeque,  quodcunque  eft  humanitatis  elemen- 
tum,  exturbare  poffet.  Huic  enim  officio  nunquam  guttula  feminis  fuffeciffet  , 
qualis  a  vafculo  epididymidis  ftillare  poteft  . 

Ita  probabile  eft,  omnino  veficulam  felleam  bilis  aliquam  penum  colligere,  qua» 
€0  maxime  tempore  in  duodenum  copiofior  effunderetur,  quo  digeftio  fervet,  bi- 
leque  plurima  opus  eft  (/').  Sed  etiam  in  valvulis  illis  laryngis,  in  folliculis  pha- 
ryngis,  in  cryptis,  totoque  longo  inteftinuli  vermiculati  folliculo,  in  cellulis  ex- 
tremi  inteftini  recli ,  mucus  colligitur,  qui  loquels,  deglutitioni ,  excretioni  ex- 
crementorum  adjuvandae,  fub  ea  maxime  tempora  uberior  fuppetat. 

Alia  fed  affinis  iterum,  folliculorum  utilitas  eft  ,   fcetidos   fenfibufque    ingratos. 
humores   aliquos   refervare  ,  ne  prseter  voluntatem    perpetim   defluant ,  corpufque 
civili  vitae  deftinatum  inquinent .  Ita  urina    in  vefica  propria ,  ita  in  laxis   intefti- 
ms  faex  alvina,  ita  in  naribus  mucus,  inque  fuis  veficulis  femen  retinetur. 

§.  XXII.  Ut  folltculus  evacuetuv . 
Etiam  id  boni  affervatio  humofis  facit ,  ut  acrimonia  fua  ,  &  copia ,  recepta- 
culum  fuum  potentius  irritet ,  virefque  adeo  evacuantes  follicitet.  Ita  obtinetur  , 
ut  neque  ultra  aptam  naturac  finibus  copiam  ,  neque  ultra  definitum  acrimonias 
gradum  humores  noftri  refervari,  neque  vitae  commodis  obeffe  poffint,  utque  de- 
mum  ad  deftinata  loca  quifque  humorveniat.  Quam  infuperabilisenim  vis  ftimuli 
fit ,  quo  humores,  etiam  mitiores*,  excretionem  fuam  follicitent ,  docet  neceffitas 
intolerabilis ,  qua  ad  fternutationem ,  tuffim,  alvi  laxationem,  miclionem,  femi- 
tiis  effufionem  cogimur ,  ut  corpus  humanum  retento  humore  liberemus,  Quibus 
vero  machinamentis  hsec  excretio  obtineatur  oftendere  oportet . 

Mufculus  eft,  qui  irritatus  contrahitur,  mufculofam  fabricam,  jplerumque  con- 
fpicuam,  aliquando  fenfibus  noftris  fubtiliorem,  Natura folliculis  circumdedit,quae 
ab  extenfione,  ab  acrimonia,  a  cupiditate  fola  &  imaginationis  vi,  imtata  humo- 
rem  de  folliculo  expeJlat . 

Diverfis  autem  modis  mufculofx  fibrae  folliculo  adaptantur.  Aliquando  in  ipfam 
folliculi  fabricam  recipiuntur;  alias  exterius  &  quafi  eminus  circumpofita?  ,  aut 
unum  folliculum  ,  aut  totum  glandularum  fyftema  una  exinaniunt . 

Proprias  grartdium  receptacuiorum  mufculofas  fibras  paffim  oculis  percipimus  . 
Quin  ventriculus  ,  &  inteftinum  ,  &  vefica  urinaria,  &  uterus  a  fuis  mufculofis 
fibris  inaniantur ,  dubium  nort  eft  ;  etfi  enim  aliqui  Cl.  viri  dubitaruht ,  experi- 
mentorum  tamen  fide  confirmatur.  * 

In  folliculis  minoribus  omnia  minora  funt  ,  neque  fibrae  mufculofaz  aut  oculis 
difpalefcunt  ,  aut  experimentis  craffioribus ,  quae  acu  fiunt  aut  (  fcalpelio .  In  iif- 
dem  tamen  folliculis  vim  irritabilem  acnmonia  chemica  detegit  ,  quye  'in  yivo 
homine  admota ,  eorum  humorum  excretionem  mire  accelerat  .  Cryptas  narium 
crrhina  medicamenta  emulgent  ,  oris  glandulas  apophlegmatizonta  ,  faucium  mu- 
cum  gargarifmi  educunt  ,  inteftinorum  lentum  humorem  acres  pulveres  infperfi 
concitant  .   Analogiam  folliculorum  cum  ventriculo  dudum   Cl.  viri    (  k  )   fenfe- 

runt, 


(i)  Prim.  lin.  phyfiolog.  n.  691.  6$%.  00  Morga».  1.  c  p.  140. 


DfVERSITATIS    HUMO  RU  M.  5i7 

runt,  neque  in  donandis  fibris  carneis  avare  fe  gefferunt.  Omnibus  glandulis 
alii  motum  periftalticum  tribuerunt  (/)  ,  alii  excretoriis  arterns  carneas  fibras 
affignarunt  ,  quibus  &  ftringerentur  alterne  &  laxarentur  (w).  AJii  non  veris 
folum  folliculis ,  fed  pulraoni  praterea ,  hepati ,  renibus  ,  teftibus ,  vires  fuas  mu- 
fculofas  donarunt  («)• 

Facilius  eft  ,  in  exteriori  fyftematum  folliculoforum  facie  mufculofam  fabncam 
detegere,  ut  quae  grandiora  fint.  In  animalibus  equidem  glandulae ,  quae  in  avium. 
ventriculo  membranaceo  (o),  inque  caftoris  (p)  ventriculo  pulcherrima*  funt,  car- 
neis  fibris  ambeuntur,  quas  eximius  olim  Wepferus  pulchre  defcriptas  dedit.  Sed 
etiam  unguentum  odoratum  Zibetici  (?)  animalis,  alteriufque  ex  africa  (r)  mo- 
fchum  fundentis,  &  folliculi  caftorei  (s)  :  deinde  vulgares  illi  avium  (O,  &  ple- 
rorumquequadrupedum  circa  anum  pofiti ,  fcetidi  unguinis  facculi,  involucra  fua 
mufculofahabent.  Ghndulx  mucofae  marfupialis ,  five  didelphidis  ,  cum  fuis  fac- 
culis  a  fphinclere  comprimuntur  (u).  Cutaneus  mufculus  glandulas  colli  in  caftore 
defcriptas  exprimit  (#)• 

Sed  neque  homo  ejufmodi  involucra  nulla  habet .  Teftium  numerofiffimi  funt 
excretorii  duclus  ,  mufculus  qui  comprimat  unicus  ,  nempe  cremafter ,  qui  de 
toto  tefte  femen  exprimit,  in  equo  quidem  evidentius  (y).  Ita  cryptae  minores 
adeo  numerofa»  pharyngis,  cefophagi,  inteftinorum  ,  membrana  communi  carnea  , 
fibrifque  anularibus  totum  tubum  ambeuntibus  adeo  arcle  teguntur,  ut  nunquam. 
eae  fibrae  officio  fuo  fungi ,  majoremque  tubum  arclare  poffint ,  quin  ex  iis  cryptis 
mucum  exprimant. 

Iterum  alio  modo  ,  &  ampliffimis  potiffimum  receptaculis  evacuandis  Natura 
profpexit.  Totum  nempe  ,  fed  cum  fyftemate  vicinorum  vifcerum,  ampliffimo 
mufculofo  cingulo  circumdedit ,  quo  ita  univerfa  cavitas ,  cum  aliis  partibus  re- 
ceptaculum  continens  ,  de  quo  quaeritur,  arcletur,  ut  is  una  folliculus  potenter 
urgeatur ,  &  exprimatur .  Ita  mufculofa  illa  potentiffima  prela  hinc  tranfverfi  fe- 
pti,  inde  mufculorum  obliquorum  &  tranfverforum  abdominis,  maxima  vi  ute- 
rum,  veficam  urinariam,  felleamque  veficulam  inaniunt.  Ita  levatorum-  ani  cin- 
gulum  mufculofum  feminales  veficulas&  proftatam  exprimit,  itauvulam  columnae 
duae  mufculofae  pharyngis  urgent  (^).  Neque  valde  diverfum  artificium  eft,  quo 
parotidem  fubjeclus  malfeter  agitat,  maxillarem  glandulam  biventer,  palpebrarum 
orbicularis  mufculus  lacrumalem  glandulam,  fublingualem  mylohyoideus ,  thyrebi- 
deam  fternothyreoidei ,  fternohyoidei ,  aliique . 

Video  dudu m  Stballum ,  &  Michaelem  oflbertum  (a) ,  &  nuper  Tbeopbllum  de 
Bordeu  (b)  e  re  fuae  fecla?  exiftimaffe,  ut  hanc  preffionis  mechanicae  vim  rejice- 
rent  ,  qua  giandulas  exprimit  .  Adeo  vero  manifeftum  a  viribus  mufeulofis  ma- 
xiiias  agitamibus  falivam  eiici  ,  ut  etiam  ligno  dentibus  fubaclo  copiofa  affluat, 
a  qua  certe   perfecle  mechanica    vi  omnis  cupido  &  voluntas  abeft.   Experimen- 

tum 


0)  Lancifius  diff.  III.  (t)  Blaf,  Anat.  anim.  p.  17.    in    cane  &c.  Hift. 

fm)  Burchart  de  fecret.  p.  39.  40.,  satur.  t.  7.  p.  119.  in  mele  . 

(n)  Bellin  difcorf.   anat.   I.  p,   19.  (u)  Co-wper  philof-  tranf*  n.  »90. 

(o)  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  I.  arrn.  i.  obf.  i$t,  Cx)  Fanton  hift;  anat.  p.  5i. 

Cp;  Ibid.  (y)  Malpighiut  de  fabric.  gland.  Conglob. 

Cq)  Perrault  Memoir.    pour    fervir   a  1'  hift.  des  (z)  Ncn  diffitente  Theophilo   de  Bordeu  recber- 

animaux  t.  3.  P.  I.  p.  165,  Morand  Mem.  de  l'Acad„  cheS  fur  les  glandes  p.  230. 
des  Scienc.  17^8.  p.  446*  (a)  I"  fcriptorum  philafop.riiedic.colleclione  ,  qua 

(r)  Francifcus  Gigot   d/s  la  Pefronie  Mem.  de  1*  germanice  prodierunt  . 
Acad.  des  Scienc.  1731.  p.  455.  45^  (b)  h-  c, 

Cs)  Wetfer  1.  c. 


v*  L  I  B.    VTl.    S  E  CT.    III.    CAUSI 

tum  leve,  ad  demonftrandum  tamen,    quod  oftendere   oportet ,  breve  &  efficax  , 

ipfe  feci . 

Aliud  non  mufculofum  preffionis  genus  eft ,  quo  ventriculus  cibis  plenus ,  & 
ab  aere  diftentus ,  veficulam  fellis  urget .  Ita  omnino  faepiffime  magna  portione 
cerae  in  vaia  inteftinalia  acla  ,  elifa  eorum  cavea,  feces  per  alvum  exiviffe  .  Ita 
dilatato  aere  ,  inque  abdomine  fe  expandente  ,  fub  inanitam  campanam  inclufa 
animalia  fazces  egerunt. 

§.  XXIII.  Recepiacula  caca. 

Non  abfque  exemplo  eft,  omnino  nihil  de  cavea  glandulofa  evacuari ,  qua»  un- 
tfique  caeca  fit  &  claufa.  Ita  cavea*  articulationum ,  adeo  &  grandes  &  numerofa» , 
fynoviam  fuam  fibi  fervant ,  neque  emittunt  quoquam  :  ita  eavae  tendinum  vagi- 
nac ,  &  renales  glandula:  ,  &  oculi  camerae,  &  Graafiana*  ovula  ,  &  cerebri  forte 
ventriculi ,  &  caveae  pericardii,  pleuras,  pecloris,  abdominifque  &  amnii,  &  adi- 
pis  caverrmls,  &  umbilicaiis  funiculus ,  aliaque  plurima  cellulofae  tela*  fpatiola  fuos 
humores  retinent.  In  iis  exemplis  fecretionem,  reforptione,  aut  exhalatione  com- 
penfari  a?quum  eft,  tantumdem  nempe  per  venas  refumi ,  aut  aliunde  diffipari  , 
quantum  arteriae  depofuerunt.  Neque  repugnaverim',  in  horum  exemplorum  non- 
nullis,  vivo  in  homine ,  per  ipfas  claufi  receptaculi  membranas,  aliquam  humoris 
fecreti  partem  penetrabili  fua  vi  fibi  viam  aperire  ,  inque  circumjecla  quaeque  fe 
diffundere .  Siquidem  bilis  per  poros  fuarum  membranarum  exhalat,  cur  alii  hu* 
mores  non  poffint,  etfi  non  perinde  colore  fuo  fe  produnt. 

§.  XXIV.  VII.  Condhwnes  prhres  'varla  combtnantur . 

Sequitur  ,  ut  de  iis  in  feparatione  humorum  difcriminibus  dicamus,  quae  ex 
prioribus  caufis  inter  fe  compofitis  nafcuntur  . 

Ita  poffunt  variae  caufae  conjungi ,  quae  lentorem  faciant .  Simpliciffima  fpecula- 
tio  eft,  quam  primam  propono.  In  omni  canale  particulae  fecundum  latera  ientius 
movenfur:  in  ea  ergo  fede  attraclio  molecularum  vifcidarum  major  eft.-Si  pra?- 
terea  tota  arteria  ramofa,  aUt  ferpentina,  aut  aliam  ob  rationem  quamcunque  ad 
lentiorem  in  fanguine  motum  generandum  apta  fuerit,  tunc  iterum  partieulae  vi- 
fcidae  fecundum  latera  arteriaz  magis  fe  trahent.  Nam  &  in  axi  lente  movebantur, 
&  in  lateribus  de  eo  parciori  motu  iterum  portio  decedit.  Ira  vehementer  utique 
ad  latera  arteriae ,  &  ad  ofcula  canaiium  inde  ortorum  ,  particula?  mucida*  ,  aut 
adipofae  mucidae ,  aut  adipofae  adhaerefcent . 

Refiftentia  ramorum,  dufluumque  excretoriorum  ,  celeritatem  in  ipfo  trunco 
minuit  ,  cum  aegrius  depleatur.  PGffunt  ex  conditiones  adefte  ,  qua;  in  arteria 
velocitatem  frangunt,  &  eae  accedere,  quas  tarditatem  in  duciu  excretorio  gene- 
rant .  Ita  jam  in  ipfo  fanguine  particulae  mucofa* ,  adipofae,  geiatinofae ,  incipient 
attrahere,  &  porentius  in  duclu  excretorio,  ejufque  folliculis  &  anfradibus  fe  at- 
trahent,  quae  vicinae,  paucifque  fluidis  particulis  feparatas  eo  advenerint.  Ita  ia 
feminis  mafculini  arteria  lentor  incipit,  &  augetur  in  plicatasepididymidis.  Sequi- 
^ur ,  ut  quam  vifcidiffimum  fiat . 

Poterit  etiam  combinari  trunci  in  exemplo  ,  complicatio  &  angulus ,  fub  quo 
ramus  de  trunco  prodit  ,  celeritati  contrarius  ,  aut  plica  ,  quam  is  duclus  cUm 
trunco  interceperit  .  Duplici  in  ratione  inde  lentor  fecreti  humoris  crefcet  . 
Cum  enim  in  arteria  tardus  jam  motus  fit  ,  deque  pauco,  iterum  angulus  non 
favens  dimidium  motus  abftulerit  ,  parum  utique  celeritatis  fupererit  .  Et  uti 
ponderis  vis  in  celeri  fanguinis  motu  a^gre  percipitur,  eademque  jam  tardiorem 
venofi  fanguinis   motum  potenter  mutat ,  ita  etiam  angulorum ,   plicarumque   du- 

cius 


DIVERSITATIS    H  U  M  O  R  U  M.  31? 

elus  excretorii  cum  arteria  interceptorum  vim,  in  tardiorem  jam  fanguinem  mo- 
randum  potentius  operari  a?quum  eft  .  .  . 

Porro  in  trunco  arteriae  tardior  motus,  cum  retis  vaforum  minimorum  lterum 
celeritatem  frangente  natura ,  cumque  dutlus  excretorii  plicis  ,  &  cum  follicuhs 
intermediis,  &  cum  multa  reforptione,  &  cum  admiftione  humons  etiam  vitci- 
dioris,  aut  omnibus,  autaliquibus  combinari  poteft. 

Et  facile  apparebit  meditanti  ^  conditiones,  quis  in  artena?  fecretonae  trunco» 
inque  ejus  ramis,  in  pororum  fecretoriorum  diverfa  denfitate  ,  reclitudine  ,  pli- 
cis,  longitudine,  follicuiis ,  exbalatipne  ,  reforptione  lrritabihtate  ,  &  qua?  aha 
expofuimus,  fere  in  inftnitum  alias  &  alias  fecretiones  iieri  poflfe  .  Ex  decem  di«* 
verfis  conditionibus  1025  humorum  genera  combinari  poffe,  alias  oftendi  (c) . 

§.  XXV.  Frwra  in  compendium  reducuntur  y 

Qua;  longo  fatis  fermone  expofuimus  ,  alia  ab  experimento  repetita  ,  ex  theo- 
ria  alia,  ea  nunc  in  breve  compendium  contrabemus ,  ut  quid  nobis  magis  pro- 
babile  videatur  ,  uno  intuitu  comprehendi  poffi-t  .  Quae  ,  remotiora  a  demonftra- 
tione,  mera  in  fpeculatione  nituntur,  hic  omittere  malumus  ,  facile  alns  magis 
animofis  fcriptoribus  gloria  ceflfuri,  quam  a  pleniore  diffkilliirae  funclionis  mter- 
pretatione  fperant. 

Ergo  in  fanguine  utique  oftendlmus,  particulas  effe  aut  omnino  ejus  natura? , 
qu<e  in  humore  jam  fecreto  d<*ninatur ,  aut  certe  ad  eam  indolem  pronas  .  Eft 
in  fanguine  aqua,  &  liquor  coagufabilis  ,  &  non  maturus  quidem  mucus  ,  fed 
mucofus  tamen  vifcor,,  &  adeps  (d)  imperfe&ior  .  Ea  corpufcula  omnia  ,  &  mu- 
cofa,  &  gelatinofa,  &  pinguia,  aqua  puriori  procul  dubio  pigriora  ,  de  fanguine 
feparari  xquum  eft ,  tum  quod  oftiola  rubris  globuiis  minora  fint ,  per  qu«  a  fan- 
guine  neceiTe  fit  fecederey  quodcunque  eo  humore  tenuius  eft  (e),  tumquodfpon- 
te,  quae  vifcida  fint,  &  ad  fui  canalis  parietem  accedant  y  &  a  globulis  axin.  te- 
nentibus  eo  depellantur  (/),  quibus  &  foliditate  cedunt,  &  ad  motum  aptitudine: 
denique  quod  in  mjnimis  arteriolis ,  retardato  jam  fanguinis  motu ,  particuLe  mu- 
cofse  ,  gelatinofar,  oleofae  fe  attrahere  incipiant,  adque  fui  fimiles  fe  colligere,  ad 
mucofas  mucofa? ,  ad  gelatinofas  .albuminofc ,  pingues  ad  oleofas  (.§)..  Sed  quoma- 
gis  cum  fui  fimilibus  coeunt ,  eo  ad  motum  ineptiores  fiunt,  eo  magis  ad  parietes 
canaiium  ,  oftiolaque  inde  nata  adhasrefcunt ,  exemplo  Iymphas  ,.  quai  de  naribus  , 
aut  puimone,  aut  urethra  poft  mucum  exity  a  majori  aliqua  irritatione  foilicitata. 
Flavo  enim  tunc  colore  fubeuns  iympha  fe  prodit .  • 

P«rro  ex  his  tribus  vifcidiorum  humorura  generibus  adipofe  quidem  fubeunt 
oftiola  ma^xima,  &  una  breviifimos  canales :  parvoque  motu  a  reliqua  vi  cordis 
incitat*  ,  ideo  ea  oftiola  fubeunt,-  quia  omnium  poft  fanguineos  iilices  (^)  ,  ma- 
xima  funt ,  folaque  ejufmodi  pigris  &  craflis  particulis  patent  r  Inde  in  cellulas 
per  poros  fimplices  (?)  ,  ut  videtur  y  cominus  cfeponuntur  ,  cum  longiorum  ca- 
nalium  (k)  9ut  anguftiorum  refiftentia  major  fit ,  neque  a  lentifiTmofucco  fuperari 
pofiit  .  in  celluias  recepti  ftagnant  ectdem  (/)  ,  propiufque  fe  comprehendunt  , 
nuilo  nunc  interpofito  humore  defenfae.  In  iis  receptaculis   aqua,.  &  iympha  cum 

adipe 


Ccl   Comm.  in  Praeleft.  Boerb,  t.  2.  p'.  457.  O)  P"'-  a98. 

(fi)  P.  74--  O)  ?■>  3-o8. 

Ce)  P.  197.  298.  (k.)   Ibrd. 

Cf)   P-  »93-  194^  CO   P-  l74r 

lg>  P-  »9*. 


5^0  '  L  I  B.    tnt    S  £  C  T.    IIL    CAUSI 

sdipe  mifta,  liberaeur  adeps-,  per  reforbentes  (m)    venulas    minores  ,   quam   qaa 

adipem  quietum  recipiant ;  ita  purior  demum  colligitur. 

Coagulabilis  humor  fecedit  in  ofcula  ,  aliquanto  minora,  quam  adipis  pori  funt, 
adeoque  fanguineis  oftiolis  letiam  majori  ratione  anguiliora  (n)  :  fecedet  etiam  in 
adipis  patentiores  vias  («*)\.  Cum  lympha  &  aqua  trsnfibic  ,  fed  eadem  aut  per 
minima,  albuminofarum  particularum  diametro  anguftiora ,  foramina  exit  (o) ,  aut 
per  villos  inhalantes  reforbetur  (/>),  donec  feclufo  adipe,  aqua  reforpta,  in  pro- 
priis  nunc  vafculis  is  folus  humor  dominetur  ,  qui  albuminis  affe&iones  habet  . 
Idem  cum  fluidior  muco  fit,  &  una  ponderofior  (q) ,  per  longiores  (r)  duclus  ex- 
cretorios  viam  inveniet ,  qua  neque  adeps  permeare  queat ,  &  ne  mucus  quidem . 
De  adipe  idem  per  reforptionem  feparatur  . 

Muci  viae  anguftiores  effe  videntur,  quam  vel  olei  vel  lymphae,  quam  tumde- 
mum  admittant ,  quando  major  velocitas  acceffit .  Esdem  breves  fere  femper  funt, 
&  villus  mucifer  in  folliculum  non  longo  itinere  patet.  Credibile  eft  ,  mucumex 
arteria  yel  flexa ,  vel  longe  capillari ,  &  a  magnis  truncis  arteriofis  remotius  nata, 
progigni .  Si  abfque  foliiculo  mucofus  hurnor  nafcitur  ,  tunc  &  ex  arteriolis  mi* 
noribus,  &  longioribus  (s),  &  cincinnatis  (t)  mucum  generari  opinabiiefuerit,  ut 
ipfam  per  moram  particula*  vifcidiores  vi  attraclili  coire  poflint.  In  fblliculo  de- 
mum,  aut  in  pradongo  duclu  excretorio,  lentor,  qui  in  recente  pituita  parvus 
fuit,  per  reforptionem  (u)  aquae  &  particularum  (x)  attradHone  perficitur. 

Humores  aquofi  tranfeunt  per  ofcula  tenuiora  (y ) ,  quas  neque  mucofas  parti- 
culas  recipere  apta  fint ,  neque  coagulabiles ,  neque*  pingues  ,  quamdiu  fua  organo 
jntegritas  conftat  .  Exdem  alias  de  rubra  arteria  fecedunt  ,  aut  de  arteriola  mino- 
ri ,  quas  rubro  fanguine  fe  liberavit  (^):  aut-demum  de  prioribus  humorum  ge- 
neribus  reforbetur .  Aquofo  humori  deftinatas  fiftulas  prseterea  reclas  effe  videtur 
(a),  &  fub  iis  angulis  (b)  iifque  conditionibus  &  nafci ,  &  produci,  qua>  celeritati 
confervanda?  aptiftims,  &  ab  omni  mora  quam  alieniffiirae  fint . 

His  quatuor  humorum  generibus  fubduclis  ,  folus  in  arteria  rubra  fanguis  fer*e 
fupereft,  quem  minora  oftiola  ob  craffitiem  repudiarunt  :  &  qui  idem  folidior  , 
tuendo  axi  confervandae  celeritati ,  minimarum  arteriolarum  ,  ad  aiios  humores 
conniventium  denfitati  fuperanda*  aptifiimas  moleculas  nailus  eft  .  Non  penitus 
tamen  aut  aqua  fanguinem  iis  in  arterioiarum  finibus  tota  deferit  ,  aut  minorum 
humorum  genus.  Diametrum  fui  vafcuii  totam  tenere  globulum  (c)  ,  per  experi- 
menta  noftra  conftitit,  inconfpicuum  vero  humorem  una  tranfire  ex  intercepto 
globulorum  filo  apparet ,  quorum  motus  abfque  conjungentium  minime  quidem 
vifibilium  (d)  particuiarum  -ordine  non  poifet  inteiligi . 

§.  XXVL 


Cm^  P.  31'.  313-  (t)  Ibid. 

Cn^  Cum  in  adipofos    loculos    lympha  ,    non  ita  00  P-  3^*.  313» 

viciffim  in  Jymphatica  adeps    iRtegris  animalis  re-         (x)  P.  291. 

bus  tranfeat  .  (y)  P.  197.  298. 

(n*)  L.  H.  p.  113.  O)   P-  199. 

Coj  P.  197-  »98.  (a)  P.  195. 

Cp)  P.  3x1.  313.  tf,)  Ibid. 

Cq)  P.  253.  (O  P.  ng.  uj. 

CO  P.  308.  (d)  P.  138. 

(s)  Ut  in  femine  p.  492. 


D  I  V  E  RSITATIS    HUMORUM1.  3zt 

§.  XXVI.  Exempla  in  butnorfbus  vifcUis ,  bile  ,  femine . 

Exempla  ktitiam  aliquam  ferio  fermoni  afpergerc-folent  ,   iifque  faciliora  eflTe, 
qui  abftraclas  de  fingulis  objeclis  &  «enerales  ideas  minus  vivide  percipiunt .  Ergo 
ad  bilis,  vifcidi,  &  una  inflammabilis   humoris  ,   generationem  hx    nobis  quidem 
notae  conditiones  confentiunt .  I.  Sanguis  advenit  ad    vifcidum  ,    oleofijm  ,   acrem 
humorem  fuppeditandum  idoneus  (  e  )  ,  plenus  nempe  oleo ,  vapore  abdominali  , 
inteftinorum  putrido  habitu  ,   ut    iienis   ignoratam   haclenus  utilitatem  praztermit- 
tamus  .  2.  Is  fanguis  per  vifcus  fecretioni   deftinatum    fluit   quam    lentiffime ,  per 
canalem  a  corde  remotiffimum  ,   ab   arteriis   ipfis  tota  ferie  capillarium   in  variis 
vifceribus  &  membranis  vafculorum  feparatum  ,   per  venam  demum  ,   arteriis  ta- 
men  minus  firmam,  per  ramos  maximos,  numerofiflimos ,  fuo  trunco  in  maxima 
ratione  majores.  3.  Du&us  excreto.rius  parvus  (  /)  ,   fi  cum  trunco  fanguineo  fe- 
cernente  comparaveris  ,   intus  undique  rugis  &  reticulo  friclionem  augente  afper  , 
4.  ducit  fecretum  humorem  in  folliculum  ,    unico  oftio  prasditum,  impedito,  an- 
gufto,  afcendente,  in  fundo  fuo  cazcum  ,  in  quo  bilis  quiefcere  ,  .&   reforptionis  , 
caloris  ,  incipientis  etiam  putredinis  vires  experiri  poteft  ,  &   a  muco  etiam  vefi- 
culae  proprio  novam  vifciditatem  mutuatur .  5.  Ex  ~  eo  folliculo    bilis   vi  potente 
mufculofa ,  certo  tamen  tempore  (g)  uberius  exprimitur  per  duclum  vaivulis    pene 
claufum  ,  anguftum ,  reticulatum  ,   perque   fibrarum   mufculofarum    inteftini   valde 
enobilis  &  irritabilis  hiatum,  per  duarum  denique  (h)  tunicarum  ejus  inteftini  fibi 
inftratarum  intervallum  ,    ut  omnino  caufarum  fatis   adfit  ,   quae   biiarium  duclum 
comprimant,  ciaudantque,  quoties  inteftinum  vel  intus   ab   aere  expanditur,  tuni- 
camque  fuam  interiorem  ad  exteriorem  apprimit  ,    yel    viciffim  fibrae  carneae  irri- 
tabili  vi  motae  idem  .inteitinum  arftant  .  Ita  obtineri  videtur  ,   ut  in  hepate  fepa- 
retur  humor  acris,  amarus,  inflammabili   materias  pragnans ,  lentus  ,   parcufque  , 
qui  certis  demum  temporibus  in  duodenum  inteftinum   majori  cum  abundantia  ef- 
feindatur .  Minime  recufo ,  alias  conditiones  fuperefle ,  qua?  nos  lateant ,  has  tamen* 
<juas  propofui ,  ita  fe  habere  crediderim  ,  ut  alius  ,   neque  biiis  fnnilis  humor  na« 
fciturus  effet,  fi  earum  conditionum  unicam  fuftuiifles. 

Iterurn  femen  etiam  ad  certos  humores  pertinet  ,  haclenus  div^rfum  ,  quod 
tnaterie  irifiammabili  deftitutum  ,  mucofs  tribui  propius  fit  .  Ergo  femen  1.  fe- 
cernitur  ex  parva  (/),  prsdonga  (k)>  tortuofa  (/)  ,  inferne  potius  latiori  arte- 
ria :  certe  in  nonnullis  animalibus  .  2.  Secemitur  de  fanguine  per  arteriolarum 
ramos  adeo  minutos  (w),  ut  nulla  arte,  liquor  ullus  ,  ha<Senus  ex  arterise  trun- 
co  in  duclus  feminis  excretorios  urgeri  potuerit.  9.  Deponitur  in  teftis  vafcula 
innumerabilia  ,  fupra  fidem  longa  ,  in  crifpiffirpos  cincinnos  flexa  .  4.  Inde  fluit 
femen  in  rete  vafculofum  ,  iaxius  ,  quod  non  difficulter  repleas.  5.  Hinc  denuo 
in  conos  illos  vaiculofos  (n)  multo  fubtiliores  ,  iterum  in  frequentiffimos  gyros 
i.ntortos  ,  indeque  in  fimile  longiffimum  vafculum  ,  quod  fola  fui  repetitione 
epididymidem  conftituit.  6.  Ex  duclu  eo  anguftiflimo  redit  in  latiorem  canalem 
duitius  deferentis  ,  iterum  arclatum  ,  &  fecundo  latefcentem  in  celiulis  ,  vefica; 
Hailer  Phyfiolog.  Tom,  II.  S  s  uri- 


Ce)  P.  187.  -  03  P.  293. 

(f )  Multo  mjnor    pro  hepatis   portione  ,  quam         (k)  Ibicf . 
pro  rents  portione  ureter.  0     lbid. 

(R)  P.  .317-  (m)  L.   II.   p.  66. 

Ch)  Prim.  lin.  phvfiol.  n.  6%6.  Cn)  H»c  cum  feqq.  vide  p.  30?.  31«» 


52>  X  /  S.    VII.    S  E  C  T.    IIL    C  A  U  S  M 

urinaria?  fubjeclis .  7.  Ex  iis  per  angufrum  duclum  in  amplas  cavernofas  contor- 
tas  veficulas  feminales .  Tunc  8,  poft  multam  moram  ,  nunquam  fponte  fua  y 
fed  mufculofa  demum  irritabili  vi  expellitur  ,  quando  fepe  totis  meniibus  in 
fuis  veficulis  ftagnavit  ,  tranfitque  per  angufta  oftiola  ad  urerhram  patula.  9.  In 
ipfo  exitu  mifcetur  cum  albo  proftatce  liquore  ,  ut  copia  urgeatur  ,  &  forte  et- 
iam  fluidius  reddatur  ,  certe  in  nonnuliis  animalibus  .  Hsec  fi  repetieris ,  inve- 
nies  rnorarn  in  arteria  ,  in  duclu  excretorio  ,  in  folliculis  ,  reforptionem  (0)  de 
cellulis  ,  de  ipfa  epididymide  (  p  )  ;  peculiarem  fotum  fuper  inteftina  r  putrefcen- 
te  materie  plena  ;  receptaculum  perfecle  claufum  ,  nifi  Itimulus  veneris  acceffe- 
rit.  Omnia  ergo  confentiunt  ,  ut  parum  vifcidi  humoris  fiat,  qui  prasterea  pu- 
tredinoft  nonnihil  a  fuo  fotu  habeat  ,  &  forte-,  ob  pnmam  anguftiam  arteriola- 
rum  feparanrium  fubtiiiffimis  particulis  abundet . 

Nunc  fi  duos  iftos  diverfos  fuis  dotihus  humores  cum  fuis  co-ITs  fecretoriis 
comrjarayeris ,  poterit  utique  probabile  videri  ,  multa  cornmunia  effe  ob  fabricas 
fimihtudinem^  difcrimen  effe  in  bilis  copiofo  oleo  ,  atque  putrido  de  Inteftinis 
reforpco  vapore,  qui  conjuncli  humores  ,  ftagnando  amarefcant  '.  In  femine  olei 
minus  ,  plus  vifcoris  eft  r  uti  plus  eft  machinarum  retardantiunr»  plus  tamert 
fubtihum  molecularum  r  ob  primos  excretorios  poros  anguftiores  « 
i  In  genere  albuminofo  tanta  eft  fimplicitas  ,  u.t  fola  arclatione  oftioforum  fan- 
guini  patentium  pro  fanguine  lympha  tranfeat  ,  ut  in  exemplo  lochiorum ,  vul- 
nerum(r),  aut  viciffim  fola  dilatatio  pororum  albumini  deftmatorum  fangui- 
nem  admitrat,.  aut  in  anatomicis  experimentis  adipem ,  in  exemplo  vaporis  faepe 
rubri  pecloris ,  pericardii  (>) ,  ventriculorum  .cexebri  y  inque  ipfis  vafis  lymphati- 
cis  adeo  faspe  rubrum  humorent  vehentibus . 
*•■' 

§»  XX  VII.  Exonpltim  m  bumore  aqueo. 

Sj  viciffim  renum  fecretionem  contemplatus  fueris  ,  aqceive  humoris  ocuM  , 
reperies  ,  in  rene  quidem  arteriam  maximam  ,  hinc  fecretionem  copiofam  cele- 
remque.  2.  Ramos  quidem  arreri^  cincinnatos  ,  ut  aliquantum  fanguinis  veloci- 
tatem  diminuant  ,  &  aliquas  fbrte  partkulas  exciudant  ,  quz  \n  iftis  cincinnis 
retardats  venis  refumantur  ,  qux  renibus  ampliffima;  funt  &  laxiffima?.  %\  Ex 
iis  arteriis  recliffimi  duflus  excretorii  continuantur  ,  unde  veiox  iterurn  &  flui- 
da  fecretio  (1).  4.  Sed  ii  duclus  denfi  funt ,  fingulari  inter  omnes  excretorios  ca- 
nales  exemplo  ,  qua  quidem  arte  Ilumores  forte  \tves  excluduntur,  &  adipofi:in- 
deque  forte  fit  ,  ur  auda  demum  celeritate  fanguinis,  hinc  vi ,  qux  particulas  ira 
excretorios  duclus  impellit  ,  adeps  in  lotii  vias  tranfeat .-  5.  Urina  in  rene  fecre- 
ta  in  receptacuium  deponitur  ,  in  quo  retenta  acrior  fit ,  &  fcetidior,  &  demum 
6.  opportuno  tempore,  cum  neceffaria  ad  munditiem  celeritate  ,  expellitur. 

Haec  ego  vel.omnino  certa  fide  evic~ta  elfe  ,  vel  a  probabili  ratiocinio  addi 
perfuadeor  ,  neque  diffiteor  ,  muka  alia  in  recondita  organorum  fecretoriorum 
fabrica   iatere   poffe  .   S\  qUis  tamen  arcanam  fecretionis  naturam  (t)  effe  malue- 

rit, 


Co)  P.  313.  mum  aquofus  ichor.   Harder  spiar.  obfr  52. 

ip)  P.  Ihidl  '  (s)  L.   IV.  p.  194. 

(O  Ex  derrte  cariofo    poft    hxmorrhagiam  maxi-  C)  A  magna  arteria    fecretio    uberjor  .    Cur»  a 

inam  ierum    limpidum    falfumque    fucceffit  Htiisjig  fans.uine  tiansfufo   in  car.e  plethora     nata  effet  ,  & 

cbf.  2?.    poir  maximas    f. ■■tiF,!,.1nis    jafturas    fanguis  diflenta  vafa  ,  animat  cre&ro    &    mtthusi    minslt « 

£-!bus  effluxit :   Matani  anturyfin    p*.  36.   In  puloio-  Relaz.   della  transfuf  p,  36. 

nii  vuiner«  ptimo  fang«is  exiit ,  feniim  ferum ,  de-  ^t)  Jo.  de  Gorter  Extrcic.  \. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  |2| 

ffit,  fi  in  cujufyis  particula?  corporis  animati  propriam  Sc  recofiditsm  vim  necef- 
fariam  crediderit,  non  valde  ego  repugnabo,  ut  unice  ex  prioribus  repetam  ,  ift 
plantis  tamen  cum  vafis  omnibus  cyiindricis  («)  ,  omnibus  mera  eellulofa  tela 
fartis,  abfque  corde  &  anima  ,  de  puriiTima  aqua  ,  pariter  mucum  ,  gelatinam, 
Oleum ,  parficulas  demum  odoratas  fubtiliffirnas ,  fiiis  in  definitis  organis  feparari 
(*)>  ut  in  fola  petala  odorata»  particulae,  in  corticem  ,  bullafve  epidermidis  bai* 
famus  ierebinthina;  fimilis,  in  fruclum  dulces  particulse  £xeant» 

§,  XXVIH.   Hypothefes  .  I.  Fermenta . 

Unicus  labor  fupereft  ,  eas  recenferc   hypothefes   quibus   Clari    viri  ,   lanquam 
^dfcititiis  aiis ,  propius  ad  lucem  veri  accedere  conati  funt . 

Primus  ergo  J.  Baptifta  v.  Helmont ,  cura  ad  phyfiologiae  declarationfcm  experf- 
menta  chemica  transferret  ,  fermentorum  exernplo  inter  multa  alia  abu&s  eft  . 
ISIempe  acidae  paftae  meracjores  ,  corporibus  nondum  acidis  admiftae  ,  fed  ad  aci- 
dam  tamen  indolem  vergentibus ,  in  iis  corporibus  fuae  fimiiem  acidam  naturara 
generant,-  Continuo  fimile  cuique  vifceri  fermentum  rriboit  vir  acris  ,.  quod  no- 
ftris  admiftum  humoribus  eos  in  fuana  fibi  propriam  naturam  conyertat  .  Ergo  , 
ut  propria  CI.  viri  verba  immutararepet.am,  fermentum(y )  itadefinivit,  ut  omnis 
tranfmutationis  caufa  ,  idque  .fit  ,,  quod  ex  aqua  ,  communi  omnium  coporum 
elemento,  propria  fibi  femina  reruna.facit  (^),  in  propagationem  fpeciei  ,  Dein- 
<3e  fermentum  alijid  ^vlfale  jetfe ,  quod  afpiret  in  viventem  animam .  Alterum  fal- 
tem  continere  initium  generationis  rei  in  rem  (a) .  Eflfe  vero  tot  in  nobis  fer- 
menta,  quot  digeftiones  funt  {b),  Inflari  fertnenti  odores  a  vafis  continentibus 
(c).  Dividi  per  ea  corpora  in  minima,  five  in  atomos  (d)  .  Effe  in  ventriculo 
fuum  acidum  (e)  proprium,  fpecificum,  vitale  fermentum  :  eflfe  in  hepate  fer- 
jnentum  fellis  .( /) ,  quod  acorem  ftomachi  in  falem  falfum  .convertat  .  Sed  iti 
inteftinis  fermentum  ftercoreum  fuccedere  (^)  ,  alterumque  ejufdem  nominis  , 
fed  lotii  naturam  induturum  fermentum  in  rene  habitare  {h)  :  aliud  in  hepate 
hasma.topoieticum  refidere  (/),  &  in  corde  fanguinem  arterialem  a  proprio  fer- 
mento  in  vitaiem  fpiritum  mutari  (k),  Ultimas  culinas  membrorum  fequi  (  /)  , 
qua;  in  fingulis  membris  fingulse  fanguinem  in  alimentum  partium  mutent ,  Ha;c, 
obfoleta  quidem,  paulo  fufius  ideo  perfecutus  fum,  quod  in  primis  magnus  olint 
Praceptor  nofter  yoces  Helmontianas  paffim  repetere  foleat,  eafque  aut  excufare, 
aut  refutare. 

Non  valde  diftimilia  propria  fermenta  funt ,  quz  Thomas  Willis  (m)  in  corde, 
ventriculo,  tefte  ,  liene,  hepate  aflignat,  qui  idem*  omnia  in  corpore  animato  per 
fermentationes  geri  fcripfit ,  qua  voce  etiam  effervefcentiam  intelligit. 

Porro  (Juilielmus  Cole  ,  minime  ceterum   contemnendus   auclor  ,   in  glandulis 

S  s     2  fcri- 


Cu)  Ludvvig  Inftit.  regn.  yeget.  p.  169. 184.  196.  (e)  N.  14.  Sextuplex  digeftio  n.  14. 

(x)  P.  307.  (f)  Sextuplex  digeftio  n.  17. 

(y)  Imago   fermenti    impragnat    maffam    femine  (g)  N.  8r. 

n-  *-  (.h)  Latex  humor.  negleft.  n,  io.  &c. 

(z)  Caufa  &  initia  natural-  n.  25.  (i)   N.  38. 

(a)  Ibid.  n.  8.  (k)  N.  6i. 

{b    Sextuplex  digeftio  alimenti  humani  ji.i.  6,  (J)  N.  67, 

Cc)  Imago  fermenti  n.  11.  0*0  Ce  termentatione  c.  j. 
(d)  N.  13. 


554  L  I  B.    VII.    S  E  C  T.    JJ/,    CAUSI 

fcripfit  fermenta  nafci  (  n  )  ,  quae  fe  per  omnia  diffundant  (  o )  ,  &  peculiares  de 
fanguine  particulas  feparent  (p)  .  Id  autem  fermentum  fuccum  nervofum  effe 
(7),  &  ob  eam  rationem  magnos  in  glandulis  nervos  reperiri  (>*)  ,  inque  para- 
lyfi  fecretiones  injuriam  pati  (s) .  Ab  eo  porro  fucco  fanguinis  quidem  molecu- 
las  in  oftiola  propelli  ,  in  ea  fubitura,  quae  fibi  magnitudine  refpondeant  (t)  & 
figura .  Apparet  virum  Cl.  fermenti  nomine  non  chemice  ufum  effe ,  neque  fen- 
fum  receptum  ei  quidem  voci  tribuiffe. 

Aliquanto  accuratius  eadem  voce  utitur  Joannes  Fafcal  (  u  ) .  Doc.uit  idem, 
dari  in  corpore  humano  fermenta  voktiiia  ,  circulantia  ,  acida  ,  ex  cerebro  or- 
fa  :  &  alia  fixa,  qua?  cum  alcali  in  fubftantiam  corporis  humani  abirent.  Sed  illa 
volatilia ,  quac  ipfi  funt  fpiritus ,  cum  fanguine  in  corde  effervefcere  ,  eademque 
in  ventriculo  pro  fermento  effe  ,  cum  femine  feminino  alcalino  in  compeadium 
partlum  corporis  humani  abire  ,  &  qua?  alia,eum  fere  in  fenfiim  fcripta  reiiquit. 
.  Denique  Laurentius  Bellinus  (*)fermentum  fibi  dari  poftulavit ,  quod  fanguinem 
«hylumque  folvat ,  &  folutum  ad  organa  fecretoria  mittat .  Idem  tamen  peculia- 
nia  fermenta  refutavit  ,  priorque  caufas  utiliter  expofuit  ,  ob  quas  chemica  haere- 
iis  ftare  nequeat  .  Si  enim  in  vifcere  fermentum  ponas  habitare ,  quod  ejus  vi- 
iceris  fanguinem  in  fuam  naturam  convertat,  hujus  fermenti  originem  oftendere 
«portet.  Pone  in  fanguine  paratum  praefto  fuiffe,  non  intelligefur ,  quare  finguli 
'm  fingulis  partibus  corporis  humani  humores  de  communi  fanguinis  maffa  fepa- 
jentur»  Si  mavis  a  fanguine  in  vifcere  demum  fermentum  generari :  redibit  qua?- 
Stio,  ad  quam  refpondes  .  Nam  humorum  mutationes  a  fermento  fieri  dixifti  r 
nunc  fanguinem  in  dato  vifcere  in  fermentum  mutatum  fuiffe  admittis ;  fupereft 
lit  oftendas  aliud  fermentum,  quod  fanguinem  in  fermenti  naturam  converterit  : 
codemque  modo  fermentorum  fermenta  perpetuo  requirehtur,  neqae  ejus  neceffi- 
tatis  finis  invenietur  ( x*  ) . 

Si  malis  fermentum  cum  homine  in  quoque  vifcere  coimatum  ineffe,  qux  fe- 
re  Helmontii  &  Pafcalu  opinio  fuit,  major  iterum  nafcetur  difficultas .  Fermenti 
enim  copia  ,  qua?  ab  embryonis  rene  capi  potuit,  nunc  fufficere  debet  ,  quotidie 
in  urinam  mutandis  integris  libris  fanguinis  .•  ck  adeo  pertinacis  effe  efficacia?  , 
ut  ea  fermenti  copia  ,  grano  certe  fabuli  minor  ,  in  homine  quinquagenario  ad1 
12  ,  000  ,  coo  Iibras  fanguinis  mifceri  potuerit  ,  neque  adeo  enormi  copia  aiieni 
bumoris  aut  fuperari  ,  aut  dilui  ,  aut  deftrui  .  Si  enim  renibus  undecirnam  par- 
tsm  totius  de  corde  emiffi  fanguinis  tribueris  ,  &  duabus  arteriis  renalibus  tan^ 
rum  fanguinis  recipi  admiferis  ,  quantum  alterutra  fubclavia  aufert  ,  aut  caro- 
tidum  altera  ,  aut  iliacarum  una,  aut  hypogaftrica  demam  vet  cceiiaca  ,  vel  me- 
fenterica,  accipiet  certe  ren  ,"in  fingulo  pulfu ,  quatuor  fanguinis  fcrupulos  ,  in 
liora  adeo  fcrupulos  19200  five  libras  quinquaginta  ,  in  die  Jibras  1200,  in  50 
annis  libras  21  900  000. 

Nunc  ex  omnium  fermentorum  exemplo  conftat  ,  unquam  vires  ejufmodi 
corporis  abfque  fuis  finibus  effe,  fed  utique  certam  fermenti  ad  eam  maffam  pro- 
portionem  requiri  ,  quam  mutandam  fufcipis .  Deinde  non  omnes  fales  fermenti 
snodo  fe  habere,  inque  fuam  naturam  admifta  corpora   conyertere  ;  qua3  quidem 

vis 


(n)  De  fecret.  anim. 
Co^)  P.  130. 

Cp)  P.  145. 

Cq)  C.  XI,  p,  i47r 

Cr)  P.   158. 


c.  10.  p.  145. 


(S)    P.    112. 

[t)  C.  11.  p.  i3j.  iS5.  conf,  c.  7»  p.  81.  82. 
(u)  Nouvelles  decouvertes  fur  les  fermer^. 
(x)  Propof.  XXXVH. 
(**j  Propof.  XXXIX. 


DIVBRSITATIS  HUMOR  U  M.  .  m 
vis  fere  regno  veeetabili  propria  fit ,  omnefque  quahtates  humorum ,  qui  de  lan- 
guine  fecedunt  ,  ejufmodi  effe  ,  qus  per  nullam  fermentationis  fpeciem  acquin 
poffint,  cum  ez  omnes ,  unico  in  exemplo,  olea  deftruant,  aut  cum  aqua  certe 
penitus  per  intima  commifceant  .  Neque  ullus  acor  m  rerum  natura  exitat  ui- 
lumve  falis  genus  ,  quod  fubito  de  fanguinis  parte  unnam  aut  conricere  poiiit  , 
aut  ea  celeritate  feparare  ,  qua  in  homine  fecedit  .  Omnia  enim  termenta  ,  ut 
alia  corpora  in  fuam  naturam  mutent  ,  &  tempore  egent  ,  &  aere,  oc  ampiis 
vafis,  &  tardiffimo  motu,  aut  plena  quiete  (>/).  Haec  ahquanto  lulrtis  repetn  , 
quod  alia,  eaque  celeberrima  hypothefis  fere  iifdem,  quibus  fermenta  ,  vitns  ot>. 
noxia  fit,  &  per  eafdem  caufas  evertatur. 

§.  XXIX.  Pororum  figura . 

Celebrls  illse  hypotfiefium  auflor  Renatus  Defcartes  per  aptas  fuis  finibus  cor- 
porum  figuras  (?)  univerfa  fere  naturse  opera  explicare  tentavit .  Idem  etiam  hu- 
morum  in  animato  corpore  feparationem  a  figuris  pororum  fecretonomm  ad  par- 
ticularum  fecerneadarum  figuras  aptis  exponere  fufcepit.  In  umverfum  adeo  or- 
gana  fecretoria  cum  cribris  comparavit,  quorum  foramina  diverfarum  ngurarum 
clfent  .  Deinde  etiam  in  fanguine  diverfas  particularum  figura<r  hirxit.  Ita  taci- 
le  vides  ,  cujufque  fieurse  particulas  in  fanguine  circumfluentes  quam  primum 
per  confuetum  humorum  circuitum  ad  fua  cola  appellunt,  de  fanguine  ieceliu- 
ras  :  triangulares  particulae  per  triangulares  poros  elabentur :  quadrangulares  per 
poros  tetragonios  ;  rotundae  per  teretes  tubulos  ;  &  ita  porro  ahae  particula- 
rum  figurse  alios  invenient  poros,  per  quos  ob  affinitatem  propnae  hgurae  exeant . 
Accuratas  vero  fecretiones  fieri  addebat  Idem  (  a  )  ,  cum  quifque  porus  iuae 
unicae  figurar  molecuias  admittat  ,  reliquas  omnes,  quae  akerius  figune  hnt  ,  re- 
fpuat  &^expellat.  ..  . 

Amant  utique  mortales  e/ufmodi  hypothefes  recipere,  quae  facih  taa  limplici- 
tate  &  problema  plene  folvere  videantur  ,  &  abfque  mentis  labore  apprehendan- 
tur  .  Magno  ergo  plaufu  cribrorum  hypothefm  receperunt  vin  clariilimi  (£J, 
pororumque  figurascum  magnitudine  conjunxerunt ,  inter  quos  aiiqua  pnmi  ordi- 
nis  (c)  nomina  reperiuntur.  .  •  ry  • 

Saepius  monui ,  infeiicibus  exemplis  expertus,  raro  eam  eflfe  hominum  felicita- 
tem ,  ut  vera  fint  ,  quas  facile  &  fponte  quafi  menti  fe  offerunt :  uti  ranmme 
rede  divinaturum  puerum  aequum  eft  ,  qui  caufas  compofitiffimae  machina?  ,  & 
cujufque  particute  praevifos  fines  explicare  fufciperet  .  Nempe  non  longo  ab  m- 
venta  hypothefi  tempore  ,  vitia  nova?  hypottiefeos  tanta  innotuerunt ,  ut  eadem 
fere  faciiitate  de  medicin*  legibus  rejecla  fuerit  ,  qua  recepta  fuerat .  Pnmus , 
nifi  quidem  faltor  ,  Franclfcus  Gliffon  (d)  ,  vir  alioquin  non  mediocns  ingenn , 
obfervavit,  omnes  in  humano  corpore  meatus  teretes  eife,  &   omnia  ofcula  cir- 


Cy)  Boreil.  de  mot.  anim.  L.  II.  Prop.  i3«J.  137.  mine  propof.  40.  GuUielmus  Cockbume  in  oeconorn, 

(z)  Ut  magneticas  fi§uras,  &  Fim"'  elementi  &c.  animal.  &  nuper  Hyacinthus  VogU  in  fluidx  nervei 

(a)  De  homine  p.  15.  de  formato  fetn  III.  n.  15.  hiftoria  p.  18.  19.                                                  _   . 

Cb)  Theodorus  Craanen  de  homine  pag.  274   ad-  C'c)  J    Alphonfus  Borellus  de  motu  animal.  L  II. 

ditis  iccnibus,  quibus  hvpothefin  declarat    &  Phi-  Prop.  138.  140.      ,•'''.'                                  ... 

lippus    ferbeyen    Anar.    L.   II.    p.  19*.    Dominicus  Cd)  De  ventncal.    &  mteft.    c.  »3-  P-  449«  ea"' 

Gttflitlminus  de  fanguise .    M  atthseus  Georgi  de  ho- 


%p6  L  I  B.    nt    S  E  C  T.    III.    CAUSI 

cuiarem  feclionem  habere  ,  recle  quidem  ,  quamdiu  de  arteriolis  ,  etiam  armato 
oculo  confideratis  ,  fermo  eft.  Id  ipfum  primum  argumentum  fuit,  quo  Glarif- 
fimi  viri  (e)  cribra,  poris  varie  figuratis  pertufa ,  a  fecretionum  expijcatione  re- 
moverunt  . 

Poterat  haclenus  pro  Cartero  afferri  ,  &  venas  triangulares  certa  fide  in  huma* 
no  corpore  reperiri ,  &  non  penitus  impoffibile  viderj ,  fecretorium  organum  cel* 
lulofum  dari  poffe  ,  exque  laminarum  intervallis  cribri  genus  componi  ,  cujus 
foramina  varia?,  &  cujufque  fere  figuraj  fint  ,  quam  requiras ,  Deinde  in  fangui- 
ne  &  globuli  funt,  &  fa!is  marini  cubi,  alisque  aiiarum  figurarum  particulae  , 
certe  &  imaginationis  fblertes  vires  excogitari  poffunt  ,  quas  cum  fanguine  cir- 
cumeant .  Alia  ergo  ratione  ad  hypothefin  cribrorum  evertendam  P/tcaynius  ufus 
eft  (/).  Cujufcunque  nempe  figura*  poros  feceris  ,  oftendjt  ,  admittere  utique 
omnes  particuias  ,  aiieniffimae  ,  &  cujufcunque  iterum  figurae ,  dummodo  earum 
maxima  diameter  minor  fit  minjma  diametro  pororum  (g).  Quare  per  Cartefia*- 
mm  ubique  cribrum  non  folae  poris  ejus  adaptata»  fimiiifque  figura:  molecuiae 
tranfibunt  ,  fed  tenuiores  utique  omnes ,  &  in  omnium  adeo  figurarum  partjculae 
per  omnia  ex  aequo  cribra  meabunt . 

Iterum  particulas  alterius ,  quam  fpha;ricae  quidem  ?  figurae  effe  oportet  ,  cura 
alioquin  diverfa»  pororurn  figura;  utilitate  careant .  Sint  ergo  alterius  figura?:  tunc 
iterum  particula  poro  aequalis  erjt :  eo  vero  in  cafu  non  tranfibit ,  neque  de  fan« 
guine  per  adeo  aptum  fibi  porum  feparabitur,  licet  figura  congruat  &  magnitudo. 
Cum  enim  particula  non  fit  fphaerica,  habebit  majorem  aiiquam  diametrum  ,  & 
perinde  porus ,  cujus  eadem  figura  fit,  &  ipfe  majorem  aliquam  diametrum  habe- 
bit.  Quoties  una  major  diameter  particulae  majori  diametro  pori  refpondet  5c 
congruit ,  toties  tranfibit  utique ,  &.  de  fanguine  feparabitur  .  Verum  is  cafus  uni- 
cus  eft  inter  innumerabiles  alios,  in  quibus  major  diameter  particulae  extra  majo- 
rem  pori  diametrum  cadit,  atque  adeo  in  minorem  quamcumque  pori  diametrum 
incidir,  atque  adeoa  poro  anguftiore  repulfa  refutatur,  neque  de  fanguine  fece- 
dit.  Eruntque,  ut  vere  omnino .  Pitcamtus  (h)  monuit ,  yires  excluiionis  infini- 
tefies  numerofiores ,  quam  .unicus  admiffionis  cafus  eft. 

Ad  hanc  Pitcarnii  demonftrationem  refpondit  haclenus  Petrus  xdhtonius  Micbe- 
lottus  {i)  ,  non  ilie  quidem  ferius  cribri  ,  pororumque  adyocatus ,  famae  tamea 
Eoreili  &  Guiliehnini  ftudiofus  .  Putat  vir  Cl.  in'  illis  diametri  maxjmi  particu- 
la3  a  diametro  maximo  pori  aberrationibus  impingere  equidem  particulam  in  pa- 
rietem  pori,  neque  expedite  fubire/  ceterum  poffe  ab  iis,  quae  infequuntur,  par- 
ticulis  in  reclam  viam  dirigi ,  dum  rotatorium  ab  iis  particulis  motum  fequitur  , 
ufque  dum  denique  diametri  fibi  refpondeant ,  8c  ipfa  per  canalem  excipientera 
Tiam  fibi  aperiat. 

Verum  canalis  fecretorius  poterit  conicus  effe  ,  ^c  certe  conicus  eft  in  exemc 
plo  arteria2  decoloris  ,  quales  in  uvea  membrana  a  rubris  arteriis  nafcunrur.  Eo 
vero  in  cafu  vitiofa  particulae  longiori  diametro  pra^euntis  impulfio  in  progreffu 
adeo  non  corrigetur  ,  ut  omnino  malum  augeatur  eundo  ,  .&  tanto  minores  ad- 
mnTionis  vires  fient,  tantoque  major  illifionis  in  parietem  metus,  quanto  profun- 
dius  in  canalem  particula  goro  jnon   congruens    proceffit  ,  Sed    etiam  rotatio   illa 

par- 


{e)  Archibaldus  Pitcairn    de  motu  fanguinis  per  CQ  I.  c.  n.  u. 

minima    n.   16.  Jacobus  Keil  ,de  fecret.  anim.  p.61.  j[°)  Mtcbtlotti  I.  c.  Lex,  I. 

Hermanrus  Boerbjave  Inftit-   ^rei  Med,  a.  255.  Jo.  (n)  L   t.n.  la. 

Gtrter  l.  c.  n.  38.  (ij  Ibio.   P-  244. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  527 

particularum  fanguinearum  omnino  abfque  demonftratione  ,  &  prater  experimenti 
ndem  (#)  admittitur* 

§.  XXX.  Colorum  hypothejts. 

Valde  affinis  ea  prioris  eft ,  cola  enim  a  cribris  haclenus  differunt ,  quod  cribra 
firma  &  ficca  corpufcula  difcernant,  cola  contra  fluidos  humores  feparent  .  Dein- 
de  hypothefis ,  quam  propono,  non  quidem  poros  definita?  figurae  pofcit ,  fed  coli 
poros  definito  humore  plenos  ,  eodem ,  qui  per  totam  animalis  vitam  perquodque 
colum  de  fanguine  fecernitur :  ut  bilis  vafcula  fecretoria  bile  a  prima  hominis  ori- 
gine  pfena  fint,  feminis  cola  femine  .  Ad  eum  nunc  humorem  homogeneas  de 
fanguine  particulas  attrahi  creditur,  aque  eodem  aliena?  indolis  humores  repelli  . 
Solent  viri  Gi.  exemplo  coli  aqua  pleni  uti  ,  quod  oleum  refpuit  ,  aut  viciiTitn 
coli  oleo  ebrii,  a  quo  aqua  tranfitura  prohibetur  .  Hgec  opinio  priorem  fimplici- 
tate  vincit  etiam,  &  maximis  quidem  &  numerofiffimis  viris  (  /)  placuit,  inter- 
que  eos  Godefrido  (m)  Guilielmo  Leibnit^y  &  inter  anatomicos  Jacobo  (n)Benign& 
IVinsIowo  ,  ut  turbam  omittam  fequacium  (0). 

Sed  neque  valde  a  CI.  viris  alii  diffentiunt,  qui  fingulo  humori  fuam  majorem 
ad  folidum  determinatae  denfitatis  attra&ionem  tribuunt ,  qua  fit ,  ut  per  ejufmo- 
di  tubulum  facilius  tranfeat .  Ha?c  quidem  hypothefis  Ifaaci  Newton  (p)  fuffra- 
gium  oftentat ,  deinde  Joannis  d&  Gorter  ,  (?)  viri  illuftris  ,  aliorumque  per  fu% 
merita  clarorum  hominum  (;). 

Utcunque  aliqua  in  eorum  virorum  (ententiis  diverfitas  fupereft  ,  in  eo  tamen 
convenire  videntur  ,  effe  in  quoque  corporis  animalis  fecretorio  organo  definitas 
indolis  quafi.  magnetem  aliquem  ,  qui  certas  particulas  ,  neque  alias  ,  in  id  orga« 
num  attrahat ,  five  nunc  is  m">c,nes  in  fluido  organum  imbuente  fedem  habuerit , 
quod  ab  omni  tempore  ,  animaiifque  primordiis  ea  in  kde  habitaverir  ,  five  m 
folidis  ejus  tubulis  .. 

§.  XXXI.  Humorif  analogi  attrablio  vejicttur . 

Verum  ut  acceptiffima,  ejufmodi  hypothefeos  fimplicitas  eft,  Ita  tamen  minime 
cum  fabrica  rerum  confentit .  Et  humorem  primum  ,  quo  qua:que  particula  cor- 
poris  animalls  ab  omni  retro  tempore  ebria  fuerit,  &  qui  pergat  in  animaleadul- 
to  per  idem  fecretorium  colum 'manare,  utique  admittere  non  finunt  ,  quae  con- 
traria  habemus  experimenta  rerum .  Si  vero  oftendimus  nullum  ejufmodi  perpe- 
tuum  humorem  dari ,  prior  quidem  hypothefeos  pars  everfa  erit . 

Ergo 


(k)  P.  198.  phyfiolo^je  p.  111.  effays  d'  anatomie  p.  693.  Cl. 

"(1)   Inter  primos  Bernardo  Connor    in  tentamine  Pirdier  abrege  d'anat.  1. 1.  p.  88.  Antonio  Dcidier 

epiftolico  poft  evan«elium  medicr  adjetto  .,  de  humorib,  p.  23.  Jacobo  Prtrfans    of  generat  &c. 

Cm)   Apud  P.  A.  Michslottum.                      .  p.    171    173.  Cl-  Bnrb.iut    Splanchnologie    p.   18.  J. 

(n)  Memoir.  de  1'Acad.  de-J  Sciences  1711.  Baptiftae  Mazjno  medic.  mechart.  L.  I.  n.  n    p.  11. 

Co)  "Nicolao  Hartfceker  faite  des  coojeftures  f  hy-  C.  G,   Kratzjnftein  oV  diabete'   n.  a8.    Jacobo  Sh$W- 

fiques  P.  Sylvaao   Regis.  cours  de  philofophie  p.  596.  beare  princjpl.  of  practice  T.  I.  p.  31». 

J.  Godofredo  de  Berger    de  nacur..  hum    p.  117.  J.  (pO  Optrk,5  L.   iFIILJ  Qjjery  31.  f.  567. 

Claud.    Adriano    Hzlvetio    trcon    animal.    p.     162.  (qi  L    c.  U  n.  17. 

Eclairciffemeas    p.  6S.  Joftpho   Luutaud    viro  CL  (r)  Kinnser  0$  nervf.s  p.  33.  Neifeldig.  144. 


„8  1TB.    m.    SECT.    III.    CAUSJE 

Ergo  humores  fetus  alii  funt  ab  adulti  hominis  humoribus  ,  quibus  idem  no 
men  impertimus  ,  quod  per  idem  organum  percolentur  .  Omnia  in  nafcente 
embryone  blanda  funt,  mollia,  albuminofa,  infipida  ,  decolora.  Bilis  cyftica  (*) 
in  pullo  incubato,  &  perindeinquadrupedum  ,  ipfiqfque-hominis  fetu ,  nequeflava, 
neque  viridis ,  neque  acris,neque  amara  eft  ,  ejufque  locum  ,  ipfa  in  veficula ,  pellucida  in 
pulio  quidem  lympha,  in  humano  fetu  (t)  rubrum  vifcum  tenet  ,  fila  trahens  & 
infipidum.  Iterum ,  nam  meretur  CI.  virorum  aucloritas  ,  ut  curiofius  in  eorum 
argumenta  inquiramus,  adipis  loco  in  tenero  fetu  gelatina  eft  (u)  .  Ren  ,  blandif. 
fimam ,  mucofam ,  abfque  odore  aut  fapore  aquulam  percolat .  In  utero  virguncu- 
larum ,  partu  nondum  editarum,  lacleus  &  aibiffinius  fuccus  eft,  quem  adulta  vir- 
go  magis.  mucofum,  &  pallidum  habet.  In  uveae  facie  pofteriori  ,  &  choroideae 
(*)  membranae  ,  pallidus  etiam  humor  eft ,  atrumque  pigmentum  pracedit  ,  Glan- 
dulas  bronchiales  ferofttm  lac  imbuit ,  in  ejus  locqm  in  adulto  homine  nigerri- 
rnus  pariter  ex  caeruleo  humor  fuccedit.  In  pericardio,  pleura,  peritoiicco  ,  fetus 
rubra  aqua  abundat,  quse  homini  adulto  &  fano  pellucet  .  In  teftibus  embryonis 
fexus  virilis  aquula  infipida,  inodora ,  paulum  mucofa,  abfqyeanimalculis  ,  parcif- 
fima  percolatur,  cui  flavum  vifcidiffimum ,  odore  penetrantiilimo  fragrans  in  adul* 
to  animale,  vivis  beftiolis  plenum  femen  fuccedit .  Perinde  etiam  in  plantis  ju- 
nioribus,  ut  in  vite  ,  per  omnia  yafcula  aqua  limpida  tranfit  .?  in  iifdem  adultio- 
ribus  aufterus  &  acerbus  fuccus ,  in  maturo  vero  racemo  dulciffimus  percolatur  . 
In  frumentis  aqua  primo  eft ,  deinde  mucus ,  quse  maturo  in  tritico  lac  erit,deit> 
de  farina,  inflammabili  elemento  pleno.  De  plantls  diximus  (x*)  ut  tamen  Erfmun* 
di  Mariotte  obfervatio  addi  mereatur  ,  in  primordijs  nempe  plantarum  multum 
lixiviofi  falis  effe  ,  acoris  parum,  in  adultis  multum  acidas  natura  (***). 

Ergo  id  primum  oftendimus,  neque  in  hepate ,  neque  in  oculo  ,  neque  ia  ute- 
ro ,  neque  in  rene  ,  neque  in  cellulofa  tela  ,  neqye  ullo  fere  in  colo  fetus  & 
embryonis  ejufmodi  fuccum  fuiffe ,  qui  fimilis  etiam  in  adulto  animale  idem  per 
colon  feparetur ,  &  fequaces ,  fuique  fimiles  ,  particulas  de  fanguinis  communi 
flumine  attrahat. 

Non  ergo  neceffe  eft  multis  inquirere,  num  adeo  fideiis  colorum  cuftodia  fit  , 
veraque  in  primis  fide  narretur  ,  per  oleofa  cola  olea  ,  per  aquofa  aquam  folam 
tranfire.  Nam  etfi  funt ,  qui  affirment  (y)  ,  ndn  defunt  tamen  ,  qui  contraria 
eventa  viderunr,  chartamque  o.lep  ebriam  aquam  tranfmittere  (^)  teftantur,  ma* 
xime  fi  calor  aecejpferit  (a). 


§,  XXXII- 


Cs}  Memoir.  fur  la  form.  du  poulet  T.H.  p.  19».  (y)  Leofcbev  fpecim.  anthropolog.  experim.  p.31. 

(t)  Viridet  du  bon  chyle  n.  154.  ,  ,(z)  EI.  Camerarius  jn  tentaminibus   p   '44   Pbil. 

(u)  L.  I.  p.   17.                                  •  Verhcyen  L.  II.  p.  197.  Geelbaufen  de  fecret.  anim, 

(x)  Memoir.  fur  la  ferm.  du  poulet  L  e»  n.»  27- 

(x*;  P.  251  (a)  Relvetius  de  glandular.  ftru&ura  p.  6p 
(x**)  Pe  kvegst.  p.  16%. 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  3z9 

§.  XXXII.  Neque  in  tubutomm  firma  [ubjlanua  certarum 
parii 'cularum  simor  refidet . 

Multo  certo  etiam  minus  admitti  poteft,  in  firmx  vaforum  fabrica?  vi  attra&i- 
li  caufam  latere,  quare  hic  ,  neque  alius  humor  in  fuis  definitis  organis  gertere- 
tur  ,  quge  eadem  omnes  alterius  indolis  particulas  rejiciant  .  Nullum  enim  in  cor- 
pore  bumano  colum  eft,  quod  eundem  perpetuo,  neque  alium  humorem  percolet, 
ut  ex  ea  quidem  hypothefi  oporteret .  Omittimus  de  fetu  dicere  ,  cujus  alii  a  co- 
gnominibus  in  viro  humoribus  humores  fint  :  in  adulto  enim  homine  eadem  eft, 
ievilTimis  a  caufis,in  iifdem  colis,  ad  tranfmi.tiendof  humores  inconftantia  .  Exem- 
pla  excitavimus,  oportet  autem  iiic  fumma  rerum  capita  unice  colligere  .  Uterus 
fanilTima?  virginis  viginti  duobus  tribufve  in  menfe  eiiebus  mucofum  quid  &  tenue 
generat,  reliquis  feptem  vel  oclo  ,  purum  putumque  fanguinem .  Vafcula  cutanea 
hominis  quieti  fubtilem  aquulam  exhalant :  eadem  ,  fi  vel  caljdss  pqtus  ,  vel  mo- 
dica  omnino  corporis  exercitatio  accefferit  ,  aut  acrius  mentis  fludium,  oleum  , 
cum  multo  fale,  pra^ter  aquam  exfudant  .  Redde  quietem  ,  aut  fubitum  terrorem 
aut  frigus  in  cute ,  continuo  aquam  meram  reddent,aut  omnino  nihil  percolabunt. 
In  urina*  generatione  eadem  eft  inconftantia  .  Ren  fani  hominis,  dimidia  fere  af> 
aquofo  potu  hora  tenuem  aquam  excolorem  veficae  fubmittit .  Adde  aliam  horam, 
jam  flava  &  acrior:  nega  potum,  corpus  exerce  hominis  ,  iterum  poft  pauciffimas* 
horas  flammea ,  ponderofa  ,  ol.eo  &  fale  gravis ,  per  idem  organum  urina  decedet. 
Redde  potum.,  quietem ,  jam  pallida  denuo  &  inuocentior  redibit .  Laclea  vafcula 
mammarum  aquam ,  abfque  fenfu  fere  virginis ,  percolant ,  qua?  ubi  nata  eft,  ita  in 
fanguinem  redit,  ut  pelluddjffimi  dueltis  ,  cum  fatis  grandes  fint  9  omnino  oculis 
fe  fubducant,  Adde  nunc  in  i-pfa  mamma,  nihil  mutata,,  papillas  irritationem,  jara 
copia  liquoris  oleo  pkniffimi  ,  cafeofoque  vifcore  ,  per  ea  ,  nunc  fijo  colore  fla- 
vefcente  oculis  facillime  percipienda  vafcula  exibit,  Sebacese  glandula?  alias  lac  ge- 
«erant,  alias  febum  (b).  In  adipi  cellulas  alternis  faepe  vicibus  aqua,  gelatixia,  adeps 
deponitur  (c).  Soli  animi  affecfus ,  per  eutem  ,  adeo  tenui  humori  deftinatam,  fan- 
guinem  exprimunt .  Pkrurnque  jn  his  exemplis  nulla  caufa  eft  ,  quae  denfitatem 
vafculorum  percolantium  mutaverit .  Ipfum  vulnus  cujufcunque  partis  corporis  hu~ 
niani  fanguinem  primo  ex  difciffis  vafcuJis  plorat,  deinde  tenuem  ,  ferofum  lati- 
cem  denique  pus  oleofum  &  vifcidiffimum  (  d)  .  Ergo  per  eamdem  particukm. 
corporis  alius  &  aiius  humor  de  fanguine  fecedit . 

Ita  viciffim,  idem  humor,  fuas  per  dotes  definitus ,  per.  diverfiffiina  organa  per- 
colatur.  Repetitionibus  aWtinebimus,indicabimus  titulos.  Lac  per  glandulas  femo- 
ris  effufum  legimus  -00,  bilem  iftericam  de  .cute  fudaife  ,  perque  renes  defcendif- 
fe:  lotium  (g)  per  alieniifimas  ventriculi ,  cerebri ,  oris  yias  f]L.Xj{fe  ,  fanguinem 
per  itinera  fudoris  (b)  ,  lacrumarum  ,  muci  narium ,  muei  uterini ,  laclis,  feminis3 
urethra;,  adipis  fubiviffe ,  &  quas  alia  exempla  fufius  fuis  locis  enarravimus. 

_  Apparet  adeo  ,  nuHum   adeo   neceffarium    cujufque   humons    ad  fuum  organum 

vinculum  effe  ,   quin  &    idem    humor   2liis  locis  nafci  ,   &    idem    organum  alios 

humores  generare  poffit ;  neque   adeo   certos   humores  ,    cum    certis   vafculorum 

Maller  Phyfwlog.  Tom.  II.  T  t  den- 


(Ja)  Efchenbacb  anat.  p.  317.  (s)  Ibid. 

CO  L    I.  Sefl.  IV.  (£)  P.    258. 

Cd)  Conf.  p.  a6o.  C»)  L-  **•  P»  8«> 


330  t  1  B.    VII.    S  E  C  T.     III.    CAUSiE 

denfitatibus ,  infolubiii  aliquo  nexu  conjungi :  fed  omnino  &  omne  organum  alios 
fcumores  generare,  &  omnem  humorem  per  alia  &  alia  cola  tranfire  ,  quampri- 
rnum  fanguinis  velocitas  ,  temperies  ,  nervorum  vis  audla  aut  diminuta ,  aliaque 
ex  caufis  a  nobis  recenfitis  ,  acceffit  ;  &  in  quocunque  organo  alium  a  legitimo 
humorem ,  &  quemcunque  bumorem  in  alio  organo  generari  poflfe . 

Sed  eo  etiam  minus  his  denfitatis  difcriminibus  tribuimus  ,  quod  in  animali- 
bus  vaftiflimis  ,  &  minutiflimis  ,  in  trochili  hepate  &  elephanti  ,  rn  balaense 
jnammis  &  muris  ,  fimilis  bilis,  fimile  femen  generetur,  cum  tamen,  per  expe- 
rimenta  etiam  mea  ,  conftet  ,  incredibili  ratione  denfitates  vaforum  in  magnis 
animalibus  denfitatem  eorumdem  vaforum  in  minoribus  fuperare  .  Arteria  equi  , 
ex  feminalibus  ,  nam  in  equo"  adnotatio  nata  eft  ,  minima  ,  pene  capillaris,  du- 
rior  eft ,  denfiorque  ,  quam  cuniculi  aorta  .  Quare  ,  cum  neceffe  fit  denfis  trua- 
culis  denfos  ramulos  refpondere  ,  cumque  obvia  ipfa  experimenta  demonftrent  , 
xnembranas  &  vifcera,  &  ipfas  glandulas  majoribus  animalibus  duriores  ,  &  den- 
fiores ,  effe,  apparet  ,  non  oportere  ab  ea  diverfa  denfitate  fummas  difcriminis  in, 
percolandis  humoribus  caufas  repeti. 

§.  XXXIIL  Kelliana  attra&lo*    ■  ;"' 

Jacobv.s  Keil  attraclionis  vocem  cum  aucloribus  proximo  loco  excitatis  commu- 
nem  habet,  mentem  tamen  aliam  »  In.ipfis  nempe  particulis  fanguinem  compo- 
«entibus  duorum  generum  attraclrices  vires  ponit  ,  aiiam  fiempe  vim  ,  qua  ad 
totam  humorum  maffam  retinentur,  aliam  ,  qua  particula»  ejufdem  generis"  inter 
fe  ipfas  coharrent  (/).  Quoties  illa  quidem  vis  fuperior  eft^tunc  quidem  omnes 
in  communi  maffae  fanguinex  maffa  remanent  .  Si  vero  vis  ea  vicerir,  qua  in- 
ter  fe  mutuo  ex  particula?  coha»rent  ,  tum  vero  fimiles  inter  fe  particuls  cor*- 
fiuent  ,  &  in  peculiarem  Jiquorem  unitas  de  fanguine  fe  expedient  .  Hasc  vero 
vis ,  qua  fe  particulaj  fimiles  trahunt,in  quiere  fupereft,  dum  interim  ea  vis  de- 
bilitatur ,  qua  ad  totam  maffam  attrahuntur  .  Fx  ergo  particuke  omnium  prima? 
&  proxime  cor  ipfum  coibunt  ,  quarum  vires  attraclrices  maxima;  funt  (A):  ul- 
TimsB  unientur,  &  in  locis  a  corde  remotilTimis  ,  qua>  &  minori  vi  fe  attrahunt , 
&  qua3  esedeni  minus  folidse  funt .  Prasterea  tamen  etiam  figur*  (/)  vires  attra- 
cliles  mutare  poffunt  ,  eafque  aut  augent  aut  minuunt  ,  eaque*  fluida  prima  co~ 
eunt  ,  feque  de  fanguine  evolvunt,  qutrum  particula?  fphajricae  furtt  ,  &  folidik- 
fimaj ,  tarde  vero ,  quas  pluribus  in  pun&is  fui  fimiies  contiagunt  ,  ut  p|ana?  par- 
ticulae  (m). 

Facile  hic  vel  leviter  perpcndenti  apparet  ,  vicmiam  ipfam  cordis  parum  ad 
fecretionum  difcrimina  facere  ,  cum  in  ipfo  corde  humor  omnium  lentiflimus  , 
nempe  adeps,  magna  copia  generetur,  contra  yero  in  partibus  corporis  a  corde 
vaide  remoris  tenuifTimi  humores  nafcantur  ,  ut  perfpirabilis  vapor  &  fpiritus 
nerveus.  Deinde  dari  plurimas  fecretiones  ,  qua*  ad  diverfiflimas  a  cordis  diftarj- 
tias  a^qua  facilitate  perficiuntur ,  ut  humprum  aquoforaiB-  * 

§.  XXXIV, 


(0  De  fecret.   anim.    Prop.    7.  8.  p    66.  74.  &c.  Ck)  p-  84« 

B-->nti,i  hi(for    p,  42*  Paytn  in  difp.  excit.  &  ha-  (J)  P-  i°i- 

«Unus  Cfeefelden  p.  141,  &c.  (.m)  P.  Sj 


DIVERSITATIS    HUMORUM,  ?ji 

§.  XXXIV.  *Adh'<efio  eid  folitias  particulas  ejufdem  denfitatis. 

Multo  ornatius  nuper  alia  hypothefis  propofita  eft,  quse  haclenus  cum  Abwf* 
niana  convenit,  quod  per  adhaefionem,  aut  attraclionem  ad  contigua  corpufcula, 
pro  varia  foiidarum  partium  denfitate  potentiorem  ,  funclionem  fecretionis  imer<- 
pretetur  .  Eam  eo  ,-squius  &  magis  follicita  cura  me  expendere  oporter  ,  quod 
mei  olim  acris  adverfarii  Georgii  Ebrbardi  Hambergeri  fit ,  &  quod  clariflzmorum. 
virorum  ,  quos  plurimi  faeiam,  plaufum  obtinuerit  (n).  Dudum  eam  theoriara 
apud  aliquos  viri  olim  iil.  difcipulos  (o)  expofitam  reperias ,  deinde  in  diflTerta- 
tione  ,  quas  Academiaj  Burdigaienfis  (p)  pra>miutn  obtinuit ,  inque  magno  oper» 
phyfiologico. 

Ex  phyik.is  primo  legem  repetere  oportet  ,  quam  Idem  III.  olim  nofter  acrnu* 
ius  fanxit  ,  fluida  nempe  quseque  corpora  ad  folida  ea  adbazrefcere  ,  qus  iis  rlui- 
dj-s  ponderofiora  fint  {  q  )  ,  ad  ea  vero  minime  ,  qure  minus  in  eodem  voiumine 
ponderis  habent  .  Deinrie  yires  adhiefionis  augeri  ex  majori  a>qualitate  (r)  pon- 
derum  fpecificorum  fluidi  corooris  folidique  i  <k  tanto  magis  fluidum  quodcun- 
que  ad  quodcunque  aliquantoYe  ipfo  gravius  folidum  corpus  adtuerefcere  ,  quo 
mino.r  diverfitas  in  utriufque  pondere  fpecifico  fuerit  <  s )  .  Contra  vero  minus 
valide  colprere  ,  quo  majus  inter  pondus  fpecificum  utriufque  difcrimen  fuerit, 
ut  omnino  denique  nulla  coh#fio  reliqua  fit~(0>  quando  maxima  inter  pondera 
fpecifica  diverfitas  eft. 

Munc  id  ipfum  eft  principium  (u)  omnis  illius  difcriminis,  quod  inter  humores 
quaque  in  eorporis  parte  fecretos  intercedit.  Omnia  quidem  totius  corporis  ani- 
malis  vifcera  omnibus  humoribus  graviora  effe  ponit  Vir  Cl  (x):  verum  dari 
omnino,  quorum  pondera  fpecifica  certis  eum  humoribus  proxime  conveniant  ; 
ergo  eos  humores  in  iis  vifceribus  ad  vafa  fecretoria  attrahi,  adeoque  per  eos 
ipfos  tubulos  fecerni ,  quorum  interna  pondera  internis  ejus  humoris  particularum 
ponderibus  proxima  funt  (y).  Puros  denique  humores  generari ,  quod  humores 
graviores  ad  folida  leviora  omnino  non  adhsreant  (  % )  >  leviora  autem  adeo  debi- 
liter  ad  folida  multo  ponderofiora  attrahantur,  ut  a  fanguinis  fluento  facile  fepa- 
rc-ntur ,  &  de  oftiolis  avellantur  (  z*  ) . 

Hxc  nunc  ,  urgebat  vir  ill. ,  &  cum  generalibus  naturaj  legibus  confentire;,  Sc 
cum  peculiar.r  corporis  animati  fabrica.  Adhaerere  nempe  humores  corporis  buma- 
ni  utique  ad  fuos  parietes ,  &  per  ea  vifcera  feparari ,  quorum  pondera  fpecifica 
fuis  ponderibus  proxima  fmt . 

Id  ut  oftendat  Idem  ,  pramittit  in  eadem  ratione  pondera  fpecifica  vifzerum 
effe  ,  in  qua  ea  pondera  funt  ,  quaj  vifcera  ficcata  (a)  difflatis  humoribus  con- 
fervant  .  Solida  enim  nunc  pura  effe  ,   cum  foli  humores  difflentur  .   Qiice   vero 

T  t    2  den- 


(n")  Francifci  Boifftet  in  phyfiolog    mechan.  ele-  fiolo^.  p.   175.   177. 

mentis,  in.que  traft.  de  la  maniere  dont  les  medi-  (r)  H^mberger  phyfiol.  p.   179. 

camens  affeftent  certaines  parties  du  corps  humain.  Cs)  Hamberger  ibid.  Sauvaget  ibii. 

Deinde  Erneftus  Antonius  Nicolai'&  alii  .  Qt)  Hamberger  phyfio'og.  103. 

(o)  J.  Henr,'  Geelbaufen   de   differenti  fluidorum  Cu^  Idem  ibid.   p.   171. 

in  corpore    humano    fecretione    Argentor.  1730.  J.  (x)  P.  204. 

Daniel  Kuntfchke   de    fecretione    in  genere  Witte-  Cy)  Oiff.  cit.  n.  14. 

berg   1746.  Qz)  Ibid.  &  n.   5*. 

(p)  Diff.  fur  Ie  mechanifire    des  fecrctions  Bur-  (z*)  Ibid    Kuntjrbke  n.  41. 

digal.  1746.  (a)  D'ff.  de  fecret.  n.  »9. 

(Q)  Elem.  phyfic.  n.  163.   Sauvages   clem,  phy- 


332  LIB.    VII.    SECT.    JIL    CAUS£ 

cfenfitas  totius  vifceris  fit  ,   eam  etiarn  fingularum   fibrarum   ejus   vifceris   denfita* 

tem  efTe  (b). 

Nunc  in  vacca  (c)  rfe  corticis  cerebri  decies  mille  partibus  amitti  ficcando 
parres  8508:  de  cortice  cerebelli  partes  8450:  de  glandulis  mefentericis ,  faliva- 
libus  &  pancreate  7991.  7950.  7990.  &  697l>  de  rene  7850,  de  hepate  7102.  In 
cane  (4)  amittere  in  exfiecatione  teftes  quidem  partes  8400  ,  cerebri  corticem 
%og6  ,  renes  7910,  hepar  769.6,  glandulas  maxillares  7640.  Adeoque,  per  priora , 
pondus  fpecificum  in  cortice  ccrebri ,  in  priori  exemplo  effe  1492  ,  in  glandulis 
jnefentencis  2049,  in  parotidibus  2056,  in  renibus  2174,  in  glandulis  maxillari- 
bus  2660,  in  hepate  2898  (e).  Ergo  maxime  ponderofum  inter  vifcera  hepar  effe, 
deinde  ex  ordine,  renem ,  glandulas  falivales,  cerebrum  (/). 

Nunc  in  eodem  omnino  ordine  elTe  pondera  humorum  quoque  loco  fecretorum, 
fondus  nempe  bilis  in  vacca  eiTe  395  (^),  pondus  urinae  397.  Salivam  aliquan- 
tum  urina  leviorem  efTe,  in  ratione  394T  a<J  199T*  &  fi.urina  in  vacca  gravior 
videtur  ,  id  vitium  in  porco  &  vitulo  corrigi ,  cum  in  iis  animalibus  bilis  urina 
$>onderofior  fit. 

Iterum  alios  Cl.  'viros  (h)  aliis  in  numeris  pondera  fpecifica  humonim  corpo» 
sis  huraani  definiviffe  .  Ita  a  Cl.  Silherling  kc  inventum  effe  277  partium  ,  fe- 
mm  vel  Iympham  partium  274,  bilem  partium  272  ,  urinam  partium  271,  fali- 
vam  267  (h*)y  fpiritus  vero  leviffimos  effe  five  nullius  ponderis  (/).  J^unc  cum 
pondus  hepatis  fit  1083  partium  y  cutis  pondus  partium  1067,  renum  1050,  glan- 
dularum  maxillarium  1045,  carotidis  1034,  fublingualium  1007  (k),  maniTefto 
conftare,  pondera  organorum  fecretoriorum  fpecifka  eadem  in  ratione  effe,  in  qua 
pondera  humorum  funt . 

Omitto  ,  qua?  vir  Cl.  de  compofitione  direclionis  (/)  particularum  ex  cordis 
viribus  &  adhaefionisr ,  &  de  angulis  vaforum  (m)  cum  truncis  habet,  qua?  fere 
emnibus  hypotheiibus  communia  fmt,  proprixque  viri  fententiae  nihil  addant  s 
demantve . 

#.  XXXV.  Quare  admitti  nequeat  . 

Et  prirho  quidem  eas  omnes-  adha?fionis  majoris  ad  fblida  corpora  denfiora  Je= 
ges  olim  accuratiora  phyfica  experimenta  refutarunt  («),  quibus  evincitur,  uti- 
que  ad  leviora  folida  etiam  fiuida  gravifiima  adha?rere  ,  ut  ad  vitrum  chartam- 
que  argentum  vivum  ,  ad  eamdem  chartam  oleum  vitrioli  (o)r  ad  varia  etiam 
leviffima  corpora  minii  balfamum  ,  aliaque  graviffima  pigmenta,  ut  ftannum  ex 
admifto  plumbo  gravius  ad   kvius  ftannum,   eleclrum   ex  auro   cum  argento   mi- 

fto 


(b)  Diff.  cit.  n.  44.  (h*)  Sauvages  diff.  fur  les  medic.  p.  28. 

(c)  Phyfiolog.  p.  188.  diff.  cir.  in  tabnla,  (i)  Hamberger  Elera.  phyfiol.  p.  174. 

(d)  Phyfic.  p.  190.  diff.  cit.  in  ead.  tabula  .  (k)  Sauvages  1.  c,  p.  27.  28.  29.  cum  aqua  fit  par- 

(e)  In  vipera    cum    totum    pondus   fit  96.  gran.  tium  1000. 

.       ...                  .                               '1     .,          ,      .,  0)  Diff.  cit.  n.  15.  17  47" 

luimidi  tantum  fuerunt  grana  42-  -    Mem.   de    I  ^  ^id.  n.  5. 10  ir.  &c 

Acad    des  Sciences  17«    p    %6  00  P-  'v.  Mujfebenbroeck  Tnftit.  phyficar.  p.  167. 

(n  Sff    c it    n    S  *«».  Francifcus  Umure   de  fecretionum    m  corpore 

U  Phyfiolog    p.   19«.  diff  cit.  p.  2S.  humano    in  mechanifmo  p.   ,8.  Cl.  enim  v,n  opus 

ItO  Sithrling  1.  fepe  cit.  p.  if,  excepta  faliva  ,  eft,  etfi  ahud  nomen  pr^e  fe  tert  . 

cum  aqua  fu  L,  partium .           "            *  C«)  Vir  «*.  Car.  Aug.  a  Bvrgtn  pofit.cn  p  =9- 


DIVERSITATIS    HUMORUM.  .    331 

fto  compofitum  ad  argentum,  aurum  ad  fpiritum  vitrioli  .  Porro  ahoqum  ex 
metallorum  exemplo  facile  conftat ,  graviores  humores  leviora  tirma  corpora  lol- 
vere,  ut  idem  quidem  vitrioli  oleum  partes  animales  devorat  (p)  :  neque  tamen 
etiam  in  hifce  folutionihus  ullam  legem  Hambergerianae  fimilem  obtinere  .  Nam 
gravior  nitri  fpiritus  levius  argentum  colliquat,  levior  aqua  regia  gravius  aurum 
diffolvit  («?).  Nulla  er°o  cum  fpecie  veri  dici  poteft  ,  corpora  fiuida  ad  jevius 
folidum  corpus  non  adhaerere,  &  perinde  experimento  repugnat  ,  adhoerere  riui- 
da  folidis  eo  pertinarius ,  quo  ea  folida  ponderofiora  fint  :  neque  demum  limiiitu- 
do  ponderum  in  fluidis  atqoe  folidis  quidquam  ad  faciliorem  folutionem  aut  ior- 
tiorem  cohaffionem  facit  (i).  

Nunc  fi  ese  leges  non  firmae  funt ,  quibus  vir  olim  acnoris  mgemi  ,  quam  ti- 
midi,  fuam  hypothefm  totam  fuperftruxit ,  poflemus  quidem  fufions  difputatio- 
nis  compendium  facere .  Dandum  tamen  &  hoc  dignitati  vin  ,  ut  per  hngula 
eamus.  .  ,  ,. 

Vifcerum  fpecifka  pondera  eo  modo  npn  recTe  definiuntur  ,  quo  vir  U.  defi- 
nire  fufcepit.  Ponit  enim  rem  minime  certam  ,  aba&a  per  exficcationem  aqua  , 
veram  elementorum  vifcerum ,  qua»  fuperfunt  ,  gravitatem  detegi  .  Nam  ln ■  vi- 
fceribus  quidem  poft  exficcationem  adeps,  adeo  evidenter  fupereft  ,  adque  hbras 
vafculaque  adhaeret,  ut  vim  veri>  omnino  ipfe  vir  Cl.  fenferit  .  Fatetur  enim  , 
minue  accurate  per  exficcationem  pondus  fpecificum  definiri  ,  &  ea  jpta  proprio- 
rum  experimentorum  refutatione  pro  re  fua  utitur  (r).  Cum  enun  polt  exhcca- 
tionem  plus  materiei  de  glanduiis  falivalibus,  quam  de  hepate  fuperfit ,  quo  lpfo 
analogia  in  ordine  ponderum  vifcerum  humorumque  infirmatur  ,  refpondet  lclem  y 
oleofi  &  febofi  aliquid  iis  glandulis  adhasrere  (s) ,  quod  pondus  augeat  :  &  ea  aa- 
notatione  adeo  libere  utitur,  ut  etiam  medullam  encephali  ,  propter  adfpjs  co- 
piam,  plus  ponderis  retinere  ajat ,  quam  oportuerat .  Id  vero  faciie  quifque  per- 
fpicit,  in  Hambergeriana  exficcatione  quamque  corporis  partem  eo  plus  de  prion 
pondere  confervaturam  ,  quo  plus  habet  adipis ,  qui  per  exficcationem  non  dilpe- 
reat,  eamque  pinguitudinis  portionem  potius  per  aquar  exhalationem  mveniri  y 
quam  quidem  verum  vafculorum  vifcus  componentium  fpecificum  pondus  ,  & 
omnino  ideo.  renes,  &  falivales  glandulas  plus  videri  de  fuo  pondere.  retinuiffe, 
quam  alia  vifccra  ,    quia  plus  habent  adipis. 

Verum,  quando  paulo  propius  pondera  fpecifica  humorum  ,  cam  fpecificis  or- 
ganorum  fecernentium  ponderibus  comparamus,  tunc  quidem  magis  atque  magis 
difpalefcit ,  nullam  perpetuam  utriufque  ponderis  proportionem  effe  .  Recipimus 
ea  humorum  pondera,  quae  III.  Vir  ipfe  proponit ,  ut  bilis  ponderofiffima  ,  tunc 
urina,  inde  aqua,  demum  faliva  fibi  fuccedant  ,  etfi  poffemus  de  faliva  clari  vt- 
ri  experimento  alia  opponere  ,  qua*  falivam  lotio  ponderofiorem  faciunt  (t)  . 
Adde  nuncjhuic  feriei  in  fupremo  loco  femeny  quod  ab  111.  viro  (u)  omnium 
humorum  humanorum  ponderofiffimum  habetur,  &  utique  in  urina  fundum  pe- 
tit  :  adde  imo  feriei  fini  adipem  ,  utique  aqua  &  faliya  leviorem  ,  demumque 
fuccum  nerveum  ,  ex  111.  Hambergeri  proprio   teftimonio    leviffimum  ,   fiet    ejuf- 

modi 


(p)  Refp.  ad  Sauvagts  phyfiol.  p.  189.  (t)  Lvmuve  1.  c. 

Cq)  Cel.  Hundenrnark    de  vera    tnercurii  virtute  (ja)  Duplo  fanguine  ponderofius   Buffon  hrft.  na- 

p.  ij.  tur.  T.   II    p.  71«  Semen    in    aqua    fubfidere  debet 

(1)  Contra  les;em  adha;fionis  .  Leviora  corpora  a  Sylviut  de  gener.  hum.-  In  ariete  adeo  denfum  eft, 

gravibus  menftruis  folvuntur,   IValler  chem.  p.  164.  ut  in  aere  coeat,&  folo  calore  colliquefcat  Buffon 

CO  Phyfiolog    gf  J85    i8tf.  T,  X.  p.  21. 

C$)  Diif.  cit.  p.  14.  a.  37. 


,,4  L  I  B.     VU.    S  E  C  T.    III.    C  A  V  S  JE 

rnodi  humorum  feries,  qux  a  graviffimo  incipit,  femcn,    bijis,  urina,    aqua,  fa. 

Jiva,  adeps,  fpiritus.  . 

Repete  nunc  horurn  humorum  cola ,  ex  ipfis  Cei.  Hambergert  experimentis , 
erunt  ea  in  hoc  ordine  .  Graviffima  eft  glandula  maxiilaris  ,  qua*  falivam  gene- 
rat  (#)»  deinde  hepar,  ren,  cortex  cerebri,  teftis  (y).  Vide,  quam  parum  ha»e 
feries  cum  priori  conveniat  .  Semen  graviffimum  paratur  in  organo  omnium 
leviffimo  .  Biiis  ,  qua?  falivam  pondere  infigniter  fuperet  (^),  generatur  in  vi-. 
fcere  leviori,  quam  quidem  faiivae  cola  funt^  Spiritus  omnium  leviffimi ,  in  pon- 
derofo  organo  percolantur  ;  certo  enim  experimento  comperi  ,  &  corticem  cere- 
bri  in  aqua  promtiffime  fubfidere  ,  &  medulla,  iterum  ex  propriis  Hambergeri 
experimentis  ,  graviffima  eft  (■«?.)'>  Oportebat  autem  ex  hypothefi  viri  Celeb. 
ipiritus  ,  quorum  pondus  pene  nuilum  fit  (b)  a  cortice  cerebri  infinita  pene  ra- 
tione  graviori  repudiari  (c)  .  Atque  adeo  vides ,  leviffimos  liquores  in  pondero- 
fiffimis  organis  ,  graviffimos  in  leviffimis  generari  .  Ipfum  argentum  vivum  , 
omnibus  folidis  partibus  adeo  magna  ratjone  ponderofius ,  tamen  &  ipfum  vafcu- 
ia  fubit  ,  &  jevis  ponderis  impulfu ,  &  in  iiios  adeo  leviores  tubulos  altiffime 
penetrat  &  percolatur,  per  ipfa  tenera  vaporj  cutaneo  patentia  vafcula  (d  ),  per 
humoris  aquei  oculi  fiftulas. 

Poffent  etiam  hic  adferri  ,  qua?  de  vi  adhaefiva  humorum  noftrorum  certa  fide 
tenemus  .  Ea  enim  alia  omnino  in  ratione  eft  ,  quam  fpecificum  pondus.  Cum 
enim  pondera  reperiret  ejufmodi  vir  Ciar.  faliva  85  ,  bilis  j6  ,  aqua  74,  urina 
72,  cohxfiones  fuerunt  in  hoc  ordine,  faliva  50,  bilis  50,  urina  10,  aqua  10. 
Immenfa  ergo  ratione  urin.32  vis  adhaefiva  minor  eft,  quam  quidem  pondus ,  cum 
triplo  minus,  quam  bilis  cohasreat  (e),  &  tantum  exigua  porrione,  arque  T'7  mi* 
nus  gravis  fit.  In  alterius  Jatromathematici  experimentis  multo  major  viriumad- 
hserentium  a  ponderibus  djverfitas  eft .  Urina  nempe,  aliquanto  quani  aqua  levior, 
adhsefionem  habet  quadrupiam,  faliva  ocluplam ,  .parem  b.ilis  ,  febum ,  quod  aqua 
levius  fit,  tripiam,  pix  adeo  leyis  256  majorem  {ef)j  Sed  in  hypothefi  111.  Haw 
bergeri  maxime  de  adhaefione  ad  vafa  capillaria  quacritur,  neque  de  grayitate  qua> 
ftio  eft,  nifi  quoad  cohsfionem  determinat. 

Demum  contra  111.  viri  opinionem  ea  omnia  faciunt  ,  qua»  contra  vim  fpecj- 
ficam  vifcerum  ad  parandos  unice  definitos  humores  efrlcacem  ,  jam  produxi* 
mus  (/).  Nam  &  mucus  modo  gravior  aqua,  modo  levior  (g)  in  eodem  organo 
percolatur:  &  in  eafdem  cellulas ,  lympha,  .&  aqua,  &  adeps ,  vel  jubente  ana- 
tomico  exit,  vel  ab  ipfa  naturae  poteftate  \h) ,  aliique  Zk  alii  humores  in  eodem 
feparantur,  cum  nulla  fpecie  veri  dici  poffit,  ejus  coli  grayitatem  fpecificam  mu- 
tatam  effe. 

Iterum,  idem  omnino  humor,  aut  fimillimus,  eadem  y.  c.  faliva,  per  diverfi 
ponderis  organa  percolatur  (*)  ,  glandulas  nempe  parotides  ,  maxillares  ,  pan- 
creas  ,  quarum  glandularum  pondera  fpecifica  funt,  ut   2050,  2^660,   3029,  enor*> 

mi 


(x)  Hamherger  phyfiolog.  p.  190.  (d)  In  v.eficatorii  aqija  mercurius  ,    Lond.  saag, 

CyD  Teftis  eft  ad  hepar  uti  1600.  ad  1304.  Idem  3755-  fupplem.  ut  dudum  citavimus. 

ibid.  Ce)  }-amure  \    c.  fin. 

(z)  Ad  eam  fe  habet  uti  171.  ad  a<5i.  Silherling  (**)  In  hamaftat.  p.  43. 

t.  c.  {f)  N.   30    31.  3»« 

00  Habet  fe  ad  hepar  uti  3106.  ad  1304.  Ham-  Cs)  Senae  1.  c.  T.  II.  p.  xoi. 

lerger).  c.  Ch)  P.  15  9-  ^^0- 

Cb)  HamherStr7  Sattvages  Ekm.  Phyfiobg.  p.  175.  (»)  Lamure  p.  iS. 

(O  P.  33». 


DIVERSITATIS    H  U  M  O  R  U  M.  .    m 

mi  nempe  difcrimine  diverfa  (k) .  Contra  per  organa  parum  diverli  pondens  nu- 
mores  diverfiffimae  ^ravitatis  exeunt  (/),  ut  in  erempld,  fpintus  &  ialtva  ,  quo- 
rum  organa  fe  habent ,  uti  1900  &  2050,  adeo  vicma  ,  ut  m  tota  iene  ,  quam 
vir  111.  prononit,  nullum  propius  pondus  intercedat . 

Denuo  adhasfiones  illse  ,  qua*  in  quietis  humoribus  Iocum  habere  diftmtur ,  non 
ideo  perinde  valent  in  humanis  humoribus,  qui  celeri  torrente  per  lua  vaia  te- 
runtur,  &  quorum  ranta  eft  velocitas,  ut  vis  adhaefioms  cum  eo  comparata  tere 
evanefcat .  Quare  ipfe  vir  111.  vehementer  urfit ,  fecretiones  eo  umce  in  loco  tieri 
polfe,  in  quo  fanguis ,  quam  lentiflimo  motu  ferretur  f»  .  Verum  ii  tardae  aii- 
qus  fecretiones  funt ,  dantur  certe  &  veloces ,  qua;  eam  retardationem  non  linunt 
veram  e(fe .  Urina>  2.00  uncis  unica  in  hora  per  unum  renem  percolantur  ,  qw 
aquas  medicatas  bibunt .  Lacruma  ab  affeclu  trifti  evidentiiTimis  ,  &  celenter  libi 
fuccedentibus  guttulis  per  genas  ftillat  .  Vaporem  perfpirabilem  de  ore  ,  deque 
tota  cute  videmus,  rapidis  nebulis  exhalare .  Deinde  non  eas  etTe  humorum  no- 
ftrorum  retardationes ,  qua;  viribus  cohairentibus  locum  facere  pofiint  ,  rapideque 
etiam  per  minima  fanguinem  fluere,  &  ego  oftendi  (w),  &  Clar.  Hambergen  ium- 
mus  amicus,  Francifcus  Boiffier  (0).  .  _  n.         <■ 

Hsec  omnia  ipfum  111.  hypothefeos  auftorem  fenfiffe  adeo  manifeltum  elt  ,  ut 
ad  varias  excufationes  vir  alioquin  minime  fui  diffidens  defcendent  .  Adipem ,  W 
exemplo,  affirmavit ,  parum  omnino  ab  aqua?  pondere  dtfFerre  (p)  :  eandem  eiie 
vifcerum  denfitatem  &  vaforum  negavit,  quando  aqua  in  cellulas  adipofas  pene- 
trat  (?);  denique  fubtile  difcrimen  inter  pondus  fpecificum  vifcens  ,  &  poncius 
fpecificum  membrana;  interns  vaforum  in  eo  vifcere  fecretonorum  pontt  ldm% 
ut  omnino  ad  membranarum  internarum  eorum  vaforum  pondus  fpecincuni  (r) 
confugere  poffet ,  quoties  vifceris  totius  pondus  fuis  finibus  minus  refponderet  .  ^ 
Cautus  enim  intelligebat  vir  acris,  nullo  experimento  pofle  de  pondere  fpecinco 
eorum  parietum  conftare ,  neque  adeo  fe  de  eo  afylo  dejici .  . 

Quare  de  hac  tota  hvporhefi  tamdiu  a?quum  erit  amplialfe  ,  donec  venoribus 
experimentis,  &  vis  cohnefionis  cum  ponderum  fpecificorum  proportione  conci- 
lietur,  &  pondera  vaforum  fecernentium  firmius  conftituantur . 

§.  XXXV I.  xAn  a  denfitate  comparata. 

Jatromathematicus  Francifcus  Lamure  afiam  nuper  viam  ingrefYus  eft  ,  ut  ar- 
cana  fecretionum  revelaret .  Pofuit  primo  loco  ,  tubulos  noftros  fecretonqs  iri 
omnibus  colis  adeo  arclos  effe,  ut  humorum  particulas  non  tranfmittant  ,  nifi  vi 
aliqua  fuperaddita  adigantur  (s) .  Ad  ar&iorem  enim  diametrum  perpetuo  ,  dum 
vita  fupereft,  vafa  noftra  niti  (0,  fiquidem  arteria  in  cadavere  duplo  ,  quam  in 
vivo  animale  arclior  fit .  Ita  contra&orum  dudluum  membranas  mternas  m  plicas 
collabi  («),  quse  &  ipfum  canalem  vehementer  arclant,  &  noncuplo  ommno  red- 
dant  anguftiorem. 

Nunc  ea?  anguftia;  non  poffunt  fuperari  ,  nifi  vires  humoris  cujufque  ,  ex  ve- 
locitate  &  denfitate  natse,  tantas  fuerint,  ut  refiftentiam   ducluum    excretonorum 

fu- 


(k)  H.imherzer  phyfiorog.  p.  188.  (q)  P.   13»-   I"  cadavere    penetrat  .    Tn  cadavere 

0)  Si  glandulam  parotidem  cum  medulla  ob!on-  omrva  fna  pondera ,  om«es  luas  denfitates ,  Yir  llk 

gata  corr.paraveris   Idem  ibid.  ditnetifus  eft 

(m"!.  Diff  cir.  n.  19.  &c.  CO  Phyfiot.  p   180.   198.  Diff.  cit,  n.  -.6. 

(n)  P.  135.                                                  ,  £s)  Diff.  cit.  n.  16,  p.  11. 

(o)  p.   194.  (t)  P.  32. 

(p^  Ph.yfio!(»R.  p.  197.  cum  magis  utique  differat,  (u)  P.  33* 
^uam  ulii  inter  fe  humoris  hununi  . 


555  LIB.  VII.  SECT.  III.  CAVSIE  DtVERSITATIS  HUMORUlVr. 
fuperare  valeant  (*).  Duclus  ergo  excretorios  quafi  claufos  futuros  ,  ad  omnes 
particulas,  quarum  momentum  minus  fit,  quam  vis  refiftens  canalis  fecretorii . 
Et,  quofies  commifti  humores  ad  idcm  coium  veniunt  ,  admifium  ,iri  eos  ,  quo- 
rum  momentum  diftendendo  conniventi  kmini  canalis  fecretorii  fufficit(/ )  ,  dum 
tx  particula;  repudiantur,  quarum  momentum  minus  eft. 

Deinde  cum  fentiat ,  fortiores  humores ,  tamen  per  debiliora  organa  non  per- 
colari,  neque  urinam ,  quae  fit  ut  15,  tranfire  in  vias  falivae  ,  cujus  tamen  mo- 
mentum  minus  fit,  &  fe  habeat  ut  ji  (^),  ad  nervos  fe  recipit  (tt)  ,  qui  in 
glaudulis  numerofiores  eorum  colorum  vim  contra&oriam  augeant  .  In  hepate 
vero,  cum  falivam,  urinam,  aliofque  humores  aquofos,  ex  hypothefi  ,  bilis  cola 
oporteret  fubire  ,  excufationem  profert ,  fanguinem ,  ex  quo  biHs  paratur ,  aquofis 
particulis  non  abundare  (b). 

Nunc  quidem  eam  ducluum  excretoriorum  enormem  anguftiam  experimentum. 
non  confirmat  .  Vifcerum  vafa  minima  potius  laxiora  effe  ,  quam  in  mufculis 
aliifque  partibus  corporis  nihil  fecementibus,  alii  CJ.  viri  ,  &  in  primis  aucloris 
amici  (c)  fumferunt  .  Arterias  vifcerum  alius  vir  CI.  internam  membranam  la- 
xiorem,  molliorem,  rugofam,  fere  friabilem  ,  cellulofam  vero  telam  laxiorem 
effe,  abfque  hypothefi  docuit  (d).  Patuli  dantur  utique  inter  excretorios  canales  , 
in  quos  aer,  utcunque  levior  minimique  momenti  capax,  expeditiflime  tranfeat, 
ut  in  renis  exemplo  ,  inque  cellulis  adipofis  .  Nervorum  in  glandulis  majorem 
numerum  anatome  rejicit  (e).  In  hepatico  fanguine  aquam  defiderari  repugnat  na- 
tura2  fanguinis  venaz  portarum,  qui  non  unice  de  fuis  arteriis  ,  fed  prasterea  ube- 
rem  de  inteftinis  reforptam  aquam  contineat,  &  aliorum  organorum  fanguine  po- 
tius  fiuidior  fit,  minufqu$  ad  coagulationem  inciinet  (f). 


INDEX 

.11    f     »1«    ■. 1         1        111  ,  r    ■   ■■_       '  •  1    -.i 


C30   Ibid.  p.  49- 

Cy)  P    34.  Cd)  Conf,  interim  %  I.  p.  »S»  L.  II.  p.  66. 

\t)  Ibi«l.  (e)  Conf.  p.  163, 

(a)  s*.  35.  (f)  Conf.  pa^.   9.    &  adde    quae    fuo  loco  affere- 

(b)  ?.  38.  mus  ex  ZUkelii  ,   Fafelii    &  alior,  CU  vir.  experi- 
(cj  Sauveges  Menu  de  1'  Attd.  de  Berlin,  1755,     mentis . 


331 


N      D 


X 


T    O    M    I       S    E    C    U    N    D    I 


ELEMENTORUM  PHYSIOLOGI^ 


L    I    B. 


V. 


S    A    N    G    U    I    S 


S  E  C  T  I  O     I. 

Sanguis  in  Univerfum   confideratus  , 

j.  /^VUantum  fanguinis  m  vafis  huma- 

V^  ^i  coporis  contineatur     Pag.  i 

Calculus  fumtus  a  fanguine   de   vafis 

emiflb  i-  2, 

2.  Non  juftus  eft,  quia  magna  pars  fan- 

guuiis  in  vafis  refidet .  '    2 

5.  Calculus  fumtus  amagnis  jaclurisfan- 

guinis  3 

Quanta  hic  varretas  fit  4 

4.  Sanguis  arteriofus  a  venofo  parum  dif- 

fert ,  aut  nihil  quidquam  5 

Neque  differre  credit  Harveius  ibid. 
Qui  aliter  ex  hypothefeos    neceflitate 

crediderint  6 

Sanguinemque    arteriofum   tenuiorem 

dixerint  ibid. 

aut  viciflim  denfiorem  7 

5.  Veri  difcriminis  vix  quidquamfubeft, 

neque  arteriofus  fanguis  a  venofo  co- 
lore  differt  7.  8 

neque  pondere 

6.  Num  aliquod  in  fanguine  diverfarum 

arteriarum  difcrimen  fit  9 

7.  Sanguis  vivi  hominis  rubet  9 
vitiofe  pallet  10 
Chylus  in  fanguine  nonnunquam  con- 

fpicitur  10. 1 1 

Sanguis  niger  .   1 1 

8.  Sanguis  fponte  coit  ibid. 
etiam  in  animalibus  frigidis  12 
magis  in  hominibus  corpus  vehemen- 

ter  exercentibus  12.  13 

&  in  febribus  aliifque  morbis  13 

9.  Etiam  in  vivo  homine  &  animale  14 

10.  1'olvpus  non  verus  15 
Haller  Phyfiolog.  Tom.  II. 


11.  Polypi  veri  16 

Eorum  fabrica  17 

Signa  veri  polypi  a  dilatato  corde  ib. 
a  fymptomatibus  18 

Polypi  caufae  ibid. 

Qui  primum  polypum  defcripferint  19 

S  E  C  T  I  O    IL 

Elementa  fanguinis  • 

f.  Calor  19 

Quibus  animalibus  fanguis  caleat  20.2  r 

Quibus  minus  vere  diclus  fit  frigere  ib. 

Quibus  vere  frigeat  21 

2.  An  fanguis  calorem  atimofphafra*  con- 

ftanter  fuperet  ibld. 

Calor  atmofphaerx  aeftiva?  medius     22 

Calor  major  23 

Summi  asftus  exempla  gradufque  25,24 

Quem  seftum  homines  tolerent  24.  25 

$.  Calor  fanguinis  non  femper  major  eft 

calore  aeris,  quem  refpiramus  25.26 

Qui  fit  calor  fanguinis  mediocris     26 

ibid. 


.  }7 
ibtd. 

ib/d. 

27.28 

28 

29 


&  fummus 
8    4.  Sanguinis  diverfae  partes 
Halitus 

levfer  eft  reliquo  fanguine 
5.  Pars  rubra  fanguinis  five  cruor 

ferum  pondere  fuperat 
•  tum  aquam 
Pondus  ejus  ad  aquam  comparatum  ib. 

6  Sponte  cruor  in    fciflile   quafi    hepar 
cogitur  ibid. 

etiam  ipfe  abfque  fero  cruor  30 

cum  calore  firmius  ib'td. 

&  a  febre  31 

7  Idem  fibi  permiflfus  diflblvitur  .  ibid. 
etiam  in  vivo  homine  ibid. 
aut  debili  32 

V  u  aut 


3^ 


8  I    N    D 

aut  in  febribus  mali  moris  jbuL 

8.  Cruoris  &'  feri  in  fanguine  portio  32 
Varie  a  variis.  definitur^  ibid. 
quia    ferius   aut    maturius   ad    experi- 

mentum  accefTeninr  34 

aut  ob  diverfam  humorum  indolem  ib. 
Seri  copia 'cum  astate  minuitur         35 

9.  GJobuli  cruoris  ibid.. 
In  frigidis  potiffimum  animalibus  con- 

fpicui^  tbidt 

a  Malp'-gbia  detecli  ^6 

a  Leeuwenhoeckioin  primis  defcripti  ib. 

io.  Non  funt  neque  olei  leves  bullx  ib. 

aut  corpufcula  rotunda    ab  attraclione 

nata  ibid. 

Sed  veraconilantiafanguiniselementa^ 
neque  in  aliis  humoribus  continentur  ib. 

11.  Figura.  Num  in  frigidis  plana  37.38 
Non  videtur  38 
Craffi  enim  funt ,  nulla  diametro  par- 

va       .  ibid. 

12.  Magnitudo  .  Num  in  omni  animale 
eadem  ibid. 

Num  in  aliis  alia  39.' 

Quasnam  diameter  cum  pollice  com- 
parata .  ibid. 

Varise  Cl.  virorum  menfura»  ibid. 

Videtur  perexigua  effe  ibid. 

13.  Color*  Num  ob  acervicraffitiem •  ru- 

beant  40 

Proprius  Ineft  rubor  ibid. 

14.  (  opia  varia  eft&  inrobuftis  major/^. 
Non  parva  in  animalibus  frigidis  ibid. 

25.  Numfiguram  mutent.  Quianirmef  41 
Dubium  videtur  *?.%  ibid. 

16  Aere  elaftico  repferi  diclum  eft  42 
Sed  non  finit  pondus  ,  color  ,  natura 

Frigore  minime  denfabilrs  ihid. 

.    nec  expanfilis  ad  calorem  43 

17  Nurn   globuli     rubri    ex   minoribus 
fphajrulis  conftent  ibid. 

Leewwenhoeck.it  experimenta      43.  44 

18.  Globuli  rubris   minores   etiam   aliis 

audoribus  vifi  44 

Syftema    decrefcentium    globulorum 

Boerhavii  45 

19.  Objecliones  Tabori  ,  Lanciji  ,  Bren- 

delii ,  Senaci  ibid. 

20.  Globuli    majores  ,   qui   diffilierunt, 

fuerunt  coagula  globulorum  46 

nunquam  globuli  rubri  minores  vifi  ib. 


E     X. 

Neque  fanguis  in   Iympham  colUque- 

fcit     _  ibid. 

neque    in    decrefcentium    globulorum 

theoria  firmum  quid  effe  videtur  47 

21.  Fibrj*  iri  fangulrie  veteribus ■  dich»  b. 
nuperifque  48 
Experimenta  qurbus  confirmantur    ibf 

22.  Contraria  argumenta  Borelli  49 
Non  poffunt  admirti                        ibid. 

23.  Sapor  fanguinis  falfus  ibid. 
Salium  microfcopio   in  fanguine  vifo- 

rum  hiftorias  50 

nondum  liquet  ibid. 

24.  Ut  fanguis  a  falibus  medik  admiftis 
mutetur  ibid. 

An  a  nitro  cogatur ,  an  dilaatur      51 
Stablius-  cogi  fcribit  ibid. 

Hofmannus  refolvi  ib;d. 

Haec  fententia  vero  propior  videtur  ib. 
Ruborem  fmguinis  auget  ibid. 

Tum  fal  .marinus  ibid* 

&  tartarus  foiubiiis  y  &  fal  epfomen- 
fis  _  :;  5  (.52 

Non  valde  diluuntiidem  52 

25.  Acidi  faies  quid  in  fenguine  mutent  ib. 
Vegetabiles  potius  diluurit  ibid. 

■  Foffiies  potius  cogunt  53 

In  primis    ftillatitii   inde  nati   liquo- 

res  .    53.  54 

260  Sales  lixiviofi  dicuntur  fanguinis  flui» 

ditatem   augere  54 

6V  ruborem  intendere  55 

Alia    tamen   experirnenta  potius  cogi 

oftendunt  ib>d. 

5c  denigrari  ibid. 

etiam  mea  56 

27.  Spiritus  inrlammabiles  (anguinem  co- 
gunt  ibid, 

tum  olea  ftillatitia  57 

28.  Sanguis  in  vivo   homine  non  alcale- 
fcit  ibid. 

ad  eam  tamen  indolem  accedlt         58 

29.  Sanguis  putrefcit,  aut  a  mufculorum 

motu  &  a  corporis  exercitatiotie  59 
aut  a  febre  ibid. 

aliifque  caufis  m  60 

&  a  calido  aere  ib'd. 

vi  mercurii  ibid. 

in  fcorbuto  aliifque  morbis        60.  61 
atque  acerrimus  fit  _  61 

tum  humor  cancrofus  ibid. 

30.  Ph.2r 


30.  Phaenomena  putredinis 
Aerem  larenrem  expedit 
Sales  lixiviofi  putredinem  adjuvant  63, 
Acidi  &  medii  fales  eam  morantur  tb. 

31.  Animalia  aliqua  vehemenreracres  ib. 
&  lixivjofos  omnino  humores  habent  64 

32.  Omnino  acer  in  animalium  humori- 

bus   iatet  64  65 

&  per  experimenta  confirmatur       65 

33.  Animalia  pleraque  foetent  66 

34.  Analyfi    igneae    non   nimium  debet 

tribui  ibid. 

neque  vera  corporum  elementa  reprae- 

fentat  67 

Earum   Tefolutionum  utilitas  in  mor- 

borum  curatione  68 

35.  Elemenra  in  quas  fanguis  igne  refol- 

vitur  ibtd. 

Aqua  fanguinis  tbid. 

Ejus   ad   reliquas   cruoris  partes  ratio 

-68.  69 


N    D    E    X.  ...  ffr 

62    45.  An  fpiritus  inflammabilis  in  noftris 
humoribus  fit  ibid . 


2. 


apud  varios  fcriptores  varia 
per  morbos  mutabilis 
^6.  Spirirus  fanguinis 

Ejus  ad  reliqua  elementa  portio 
in  morbis  alia  &   alia 
Sal  volatiiis  ficcus 


37 


38. 


ibid. 

70 
71 

,  72 

ibid. 
.  73 

.  7? 

75-  7^ 

.  I6 
ibid. 

76.  77 

Fortio  ejus  ad  reliquum  cruorem    77 


ejus  in  fanguine  portio 
quomodo  a  morbis  mutetur 


Oieum  fanguinis 


Siccus  inflammarur 
porrio,  quam  in  fanguine  habet 
&  qusnam  in  morbis  fit 
Oleum  animale  Dippelii 
39.  Carbo  fanguinis 


40 


Sai  fanguinis  in  iszne  fixus 


5  E    C    T    I    O       III. 

Sertnm  fanguinis  . 

Sapor  feri  falfus  84 

pondus  inter  aquam  &  fanguinem    85 
Pars  feri  geiarinofa  ibid. 

Sponre  non  adeo  cogitur  emiffum   86 
Sed  in  ealore  148  grad.  ibid. 

Cogitur  etiam  in  vivo  animale     ibid. 
Inde  pars  polvporum  I  87 

&  crufta  infiammatoria  ibid^ 

De  ejus  origine  aliqua  88 

Coagula  feri  firma  funt  p  8? 

Ab  igne  in  gummi  ficcatur  ibid. 

3.  Lympha  vaforum  valvuloforum  ejuf- 

dem  naturae  eft      •  ibid* 

tum  aqua  hvdropica,  hydatidum  ichor, 

6  alii  morbofi  humores  m  90 
&  jus  carnium  ibid. 
quod  ex  frigidis  etiam  animalibus  ob- 

tinetur  91 

4.  Serum  in  tepore  diffolvitur,  tumiro- 

mores  ejus  fimiles  ibid. 

&  in  febre  i  9* 

minus  urinofum  efl:  ibid. 

5.  pars  mucilaginofa  feri  fanguinis92.  93 
Admiftus  adeps ,  fabulum  ,  aer  93 

6.  Quid    in    lympna   admifti   fales   mu- 


Pars  ejus   lixiviofa  eft 
Pars  manni  fimilis 
Ejus  portio 

41.  Acor  in  fanguine  iatens 
Impugnatur 
Confirmarur  per  experimenta 

42.  Terra  fanguinis 
Ejus  porrio 
In  fanguine  fubinde  confpicua 

43.  Terra  ferrea  fanguinis 
Variis  experimenris  confirmatur  82.  85 

44.  Aer  fanguinis  84 
fere  trigefimam   tertiam   partem  con- 

ftituit  ibid. 


ibid. 
.  78 

ibid. 

ibid. 

79 

.  8o 
ibid. 

.  8l 
ibid. 

ibid. 

82 


tent 
Ab  acidis  liquoribus  cogitur 
etiam  a  lixiviofis  falibus 
&  a  ftillatitio  fpiritu 
,  Seri  ad  ignem  analyfis 
ut  a  fanguine  ditTerat 

E    C    T    I    O 


'5- 


94 

;  94 

ibid. 

95 
96 


S 


I  V. 


Elementorum  fanguinis  proportio 

&    utilitas. 
Temperamenta  in  univerfum  gj 

San°;uineum ,  five  giobulorum  rubro- 
rum  abundanria  ibid. 

Plerhora  vera  98 

Temperamentum  acre  &  urinofum  ib. 
Temperamentum  aquofum  &  debiie  99 
Comparantur  ifta  cum  veterum  tem- 
peramentis  100 

Quatuor  elementa  Galeni  ibid. 

V  u    2  &  nu- 


34o  I     N    D 

&  nuperorum  ibid» 

6.  Cur  admitri  nequeant  m    101 
Atra  bilis  nulla  eft  in  fano  homine  ib. 

7.  Firmarum    partium    prscipua   eft    in 
temperamentis  efficientis  dignitas  ib. 

102 


Sanguinis  inconftantia 
8.  Globulorum  rubrorum  utilitas 

Vafa  melius  diftendunt 

&  aperiunt 

&  in  fuis  vafis  manent 

Male  laudatur  fanguis  tenuior 
g.  Sphaerica  figura  refiftentiam  minuit  105 

Ferri  utilitas.  Ad  denfitatem        ihid. 

ad  calorem  ihid. 

Olei  utilitas  ad  calorem  ibid. 


103 

ibid. 

104 

ibid. 

ibid. 


E    X. 

ad  gluten  conftituendum  ibid. 

&  humores  varios  tbid. 

10.  Seri  utilitas  .   Ex  eo  partes  firmse 

generantur  iq<5 

&  elementa  uniuntur  ibid. 

fanguis  diluitur  ibid. 

11.  Aqua  facilius  vafa  perfluit  107 
humores  varios  generat  ib>d. 
aeris  utilitas  ibid. 
&  caloris  ibid. 

12.  Globuli  ex  adipe  lacYis  nafcuntur  10S 
ferum  ex  gelatina  animali  ibid. 
&  mucilagine  vegetabili  ibid. 
Sal  ex  acido  fale  plantarum  ibid. 
Ferrum  ex  plantis  eft  109 


LIB.   VI.   ^RTERI^RUM  ET  VEN^RVM  OF FIClJl. 


S    E     C    T    I    O 


I. 


12. 


Motus  fanguinis  per  arteriarum  axin .       13 


■:.M 


Ulta  hic  obfcura   &  mancaiio 

2.  JLYX  Sinus  aortae  maximus        ibid. 

3.  Aortse  magnus  arcus  iu 
in  brutis  animalibus  aliter  fe  habet  ib. 
homini  proprius  112 
ejus  varietates  rhid. 
Quinam  primi  veram  fabricam  ftatue- 

rint  119 

4.  Rami  magnse  arterlse  praecipui     ibid. 

5.  Sanguinis  motus  fecundum  axi»    114 

6.  Ejus  velocitas  media  115 
Emendationes  Francifci  BoiJJier    ibid. 

7.  Motus  fecundum  axin  celerior      116 

8.  Particularum  graviorum  lmpetus  ma- 

jor  ibid. 

&  longius  promoventur  117 

9.  Retardatio  motus  progreflivi  fjHd* 
Ejus  caufaj  variae  ihid. 
Caufas  non  verae  ibid- 

10.  Pondus  incumbentis  atmofpha?ra?  118 
utique  gravitat  in  corpus  animalis  ib. 
Inde  dilatatur,  quaecunque  pars  ab  eo 

pondere  libera  eft  ibrd. 

Inde  liquor  quicunque  in  vifcus  irruit, 

quod  in  vacuo  fpatio  eft  ibid. 

Sed    omnino   inde   fanguinis   circulari 

motui  nihil  decedit  119 

11.  Neque  a    pondere   partium  corporis 
animalis  3  quas  arteriis  incumbunt  ib. 


14. 


Neque  a  vi  contra&ili  arteriae  ihid. 
Vis  balneorum  120 

Aliquid  decedit  a  mutata  arteriarum 
figura.  ibid. 

Plus  facit  dilatatum  lumen  ramo- 
rum  1 21 

Inventor  hujus  retardationis  GuilieU 
mus  Cole  ibid. 

iEftimatio  Keiliana  ihid. 

alia  a  Cl.  Boijfier  propofita  ihid. 

Nondum  certa  proponi  poteft      ihid. 

Quia  ratio  luminum  ramorum  ad  lu- 
•  men  trunci  inconftans  eft  122 

&  ignoratur  ihid. 

15.  Sed  tamen  neceffe  eft,ab  eo  majori 

lumine  ramorum  fanguinem  retar- 
dari  ihid. 

Ut  per  experimenta  confirmatur,  fa- 
c~ia  in  tubis  duris  12? 

in  aneuryfmatibus  ibid. 

in  arteriis  vivi  animalis  ihid. 

menfura  decrementi  ignoratur      ihid. 

16.  Frictio  varia  124 
I.  Qtue  a  vafis  longitudine  mCciturib. 
vehementer  ea  celeritatemdiminuit  ib. 
per  experimenta                              ihid. 

17.  II.  Qiis  a  tubis  anguftioribus  •  125 
Per  experimenta  ibid. 

18.  III.  Eo    major  fricli  ,   quo  fanguis 
ceierius  movetur  ibid. 

19.  IV.  Friclio  ,  quae  nafcitur  a  mutata 

figura  tubi  1 2<5 

atque  plicis  ibid. 

in- 


I    N    D 

internifve  arteriarum  rugls  ibid. 

20.  &  a  figura  conica  convergente     127 

21.  V.  ab  angulis  reclis  aut  aiioquin  ma- 

joribus  ibid. 

&  obtufis  128 

Confirmatur  ha»c  retardatio  ibid. 

22.  Similia  fere  m  corpore  animato  Io- 

cum  habent  ibid. 

&  longitudo  vaforum  de  celeritate  de- 

mit   129.  &  anguftia  ibid. 

23.  &  plicse  129.  130 

24.  &  anguli  magni ,  obtufique  130 
&  major  ceieritas                             171 

25.  tum  friclio  fanguinis  in  ramis   ibid. 

26.  torrentes  fanguinis  in  anaftomofibus 

oppofiti  131.  132 

47.  Sanguinis  vifcor  &  cohaefio  132.  133 

Confirmatur  contra  negaturos         133 

28.  Ergo  fanguis  utique  retardatur  in  ar- 

teriis  vivi  animalis  ibid. 

Qui  primi  retardari  invenerint     ibid. 
&  nuperi  1 34 

29.  Menfura  retardationis  Cl.  Stepb.  Ha- 

les  ibid. 

Francifci  BoiJJier  &  aliorum  135 

30.  Experimenta  quid  doceant  ibid. 
non  tanta  eft  retardatio  136 

-  &  celeritas  major  quam  pofcit  calcu 


lus 


ib'd. 


3 T  •  Pportet  ergo  retardationem  minui  1 37 

In  minimis  truncis  lumen  non  eft  mi- 

nus  ramorum  lumin»  ibid. 

aliqua  friclionem  minuunt  ibid. 

32.  Unde  nova  fanguini  velocitas  acce- 
dat  138 

Non  a  minori  vaforum  minorum  dia- 
metro  138.  139 

Neque  a  columna  fanguinis  in  mini- 
mis  longiori  139 

33.  Neque  a  vi  ponderis  ,  qua*  fangui- 
nem  tamquam  per  bicrurem  tubum 
cogat  ad  cor  redire  ibid. 

Id  pondus  equidern  paffim  fanguinem 
ad  loca  inferiora  derivat  ibid. 

&  venofum  cruorem  regit  140 

in  arteriofum  parum  poteft  tSid. 

Nulla  eft  vis  bicruris  tubi  ibid. 

34.  Num  a  nervea  vi  arteriofo  fanguint 
nova  addatur  celeritas  ib'd. 

Argumentum  ab  animi  adfeclibus  141 
ab  inflammatione  ibid. 

Modus,quo  faiiguis  a  nervea  vi  inci- 
Balkr  Pbyftohg.  Tcm.  II. 


E    X.  W 

tetur  *btd, 

35.  Plurimae  arteriaj  laqueo  nerveo  com- 

prehenduntur  ibid. 

Videtur,  arterias   ab  ejufmodi  laqueis 

comprimi  poffe  142. 

indeque    motus    fanguinis    incitari   & 

inhiberi  ibid. 

36.  Sed  ea  parum  firma  funt  ibid. 
Nervi  enim  conftringi  nequeunt  ibid. 
Pulfus  non  augetur  a  nervis  irritatis  143 
neque  a  dolore  ibid. 
aut  a  convulfione  ibid. 
neque  minuitur  a  paralyfi  _  ibtd* 
In  placenta  abfque  nervis  fanguis  cir- 

cumit  ibid. 

&  in  arteriis  offeis  t      •    ibid. 

inque  animalibus  capite  deftjtutis  ibid. 
Non  repugnat  arterias    magis  irritabi- 

les  reddi  ibid. 

tum  cor  .    ibid. 

Sed  experimenta  eo  non  perveniunt  ib. 

37.  Vera3    caufe   accelerati   motus   fan- 
guinis  ibid. 

Contraclio  arteria?  144 

In  multas  arterias  ea  caufa  poteftatem 

habet  ibid. 

Objeclio  fanguinem  arteriis  contraclis 

ad  cor  repelli  ibid. 

Refpondetur  ,    non   repelli ,  quia  fan- 

guis   diverfas   arterise   fedes   non  fi- 

mul,verum  ex  ordine  follicitat  145 
atque  adeo  fedes  quaeque  rernotior  fuum 

fanguinem  ad  ultima  determinat  ib. 
Ea  fucceffio  non  percipitur  ibid. 

Menfura  contraclionis  ,  quse  dilatatio* 

nis  _  \  ibid. 

Non  poteft  definiri  146 

38.  Nulla  adparet  contraclio 'in  arteriis 
animalium  frigidorum  plerifque    ib. 

animalium  calidorum  muitis  arteriis  147 

39.  Ejus  contraciionis  caufa  148 
In  elatere  quaeritur  ibid. 
&  in  fibris  arteria?  mufculofis  ibid. 
vique  nervea  ibid. 
Parva  eft  vis  irritabilis  149 
Refiftentias  arteriarum  ad  vires  cordis 

ratio  ibid. 

40    Vis  derivationis  ^  ibid. 

Videtur  ab  elatere  per  univerfas  arre- 

rias  diftriburo  nafci  ^o 

non  multuin  ad  motum  fanguini?       - 

fert  ■  "4. 

V   u    3  4"   V'1S 


m- 


134»  I    N    D 

41.  Vis  muf^jflorum  J51 
utique;m0ti;m  fjnguinis  incitat  ibid. 
in     rterii'     amen  minus  152 

42.  Pih^jBpmena   motus    progreffivi    tur- 
bati  <k  Janguentis  ibid. 

Lentius  fanguis  movetur  i&td. 

turbarur_  ifi 

retrocedit  ibid. 

ofcillat  ibid. 

quiefcit  ibid. 

arteria  inanitur  154 

43.  -Caufae  motus   fanguinis  a  morte  fu- 

perftitis  ibjd. 

Vis  derivationis  ibid: 

ponderis  ibid. 

frigoris^  155 

Adtra&ionis  ibid.  • 

evoiuti  aeris  ibid. 

inde  Vampyri  156 

De  vita  minima  ibid. 

S    E    C    T    I    O        I  I. 

Prefjio  fanguinis  laieralis  .       156 

1.  Non  eft  illa  communis  preffio  a  0ui- 

ditate  nata  ibid. 

2.  Arteriae  femper  plenae  funt  ,   tum  in 

fyftole  fua  ,  tum  in  diaftole  157 
Cur  nonnunquam  aut  inanes  adpareant 

aut  imperfecla?  plens  ibld. 

Poteft  humor  pellucidus  replere,quod 

vacuum  videtur  1-58 

Foteft  vafculum  fe   contrahere   ad  lu- 

men  minus  ibid. 

q,  Sanguinis  unda  nuper    a  corde  expyl- 

fa  celerior  eft  unda  antecedente  159 
eamque  fupervenit  ibid. 

Id  fieri  demonftratur  ibid* 

Menfura  difcriminis  celeritatis  in  utra- 

que  1^0 

Incerta  eft  ibid. 

4.  Ex  ea  caufa  fequitur   preffio  lateraiis 

fanguinis  ibid. 

arterise  exporrectio  inlongitudinem /i>. 
etiam  fi  cylindrica  fuerit  161 

3.  &  preffio  perpendicularis  ad  latera^. 
ab  ea  aneuryfmata  aortae  ibid. 
&  offeae  fquamae  162 
&  arterisp  diruptiones                     ipta. 

6.  Confirmatur  hcec    preffio  ..  Ex  tardi 
tate  undse  antecedentis  163 


E    X. 

7.  Menfura  hujus  preffionis .  Per  obfer- 

vatos  morbos  ibld. 

per  theoriam ,  ex  faltu  majori  fangui- 

nis,  cum  cor  micat  164 

ex  copia  fanguinis  in  quoque  pulfu  in 

venam  tranfeuntis  165 

Augetur  eadem  ,  quando  circulus  fan- 

guinis  moram  patitur  ibid. 

8.  Ejus  preffionis  effeclus  ibid. 
Membrana?  arteriarum  denfantur  166 
comprimuntur  vafcula  arteriarum     ib. 

%  Arteri.se  lumen  dilatatur  ibid. 

Dubitatur  de  ea  dilatatione  167 

Ejus  menfura  fumtu  difficilis         ibid. 

Quomodo  a  parva  unda  fanguinis  di- 
latetur  ibid. 

Sententia  Jofice  Weiterecht  ibid. 

Jofepbi  Brun  168 

Videtur  expjicari  poffe  a  fucceffione 
icluum  ibid. 

fanguinis  in  diverfas  arteriae  partes  ib. 

Cur  ea  fucceffio  non  percipiatur  169 
10.  Pulfus  fignificatio  ibid* 

An  a  facultate  pulfifica  arferia*       170 

u.  A    quibus    medicis    pulfus    primum 

obfervati  fmt  ibid. 

Nuperi  de  pylfibus  fcriptores  171 

1 2.  Quibus  in  arteriis  pulfus  percipiatur  lb. 
Ejus  aberrationes  171.   172 

13.  Pulfus  celer  &  frequens  173 
'  Hadenus  diftingui  poOTunt             ibid. 

In  morbis  tamen  raro  feparantur   174 

14.  Caufa?  pulfus  celeris,  aut  frequentis  ib. 
Cor  magis  irritabile  ibidx 
in  animalibus  minoris  molis  ibid. 
Abundantia  ftimuli,  qui  corirritat  175 
.cor  magnum  ibid. 
hinc  in  frigidis  animalibus   pulfus  ra- 

rus  tbid. 

Motus  mufcularis  ibid, 

Calor  ibid. 

cibus  ibid. 

■obftaculurn    cordis    evacuationi    obje- 

ifium  176 

An  ab  animae  confilio  augeatur  ibid. 
Debilitas  ibid. 

Irritatio  nervofa  ibid. 

EleClricus  torrens  177 

Stimulus  ab  acrimonia  varia ,  in  inor- 

bis  ib{d. 

a  cibis  ibid. 

G- 


T    N    D 

-Gbus  magnus*  &  celer  fignum  velocis 

circuitus  fanguinis  ibid. 

25.  Caufae  pulfus  rari  &   tarcii  178 

Cor  minus  irritabile  tbid. 

minor  copia  fanguinis  adcor  remiffi  ib. 


E    X. 


343 


frisus 


ibid. 


cireuitus  undique  facilis  &  expeditus  ib. 
Hinc  fano  homini  pulfus  rarus  179 
non  credibile  eftrarum  eftein  febribus  ib* 
JRarus ,  a  pulmone  obftruClo  &  refpi- 
ratione  difHcili  ^pulfus  ibid. 

ex  debilirate  majori  180 

tunc  periculo  plenliTimuf  ibid. 

Ante  mortem  ibid. 

Hi  homines  promcrtuis  habentur  ibjd. 
Exempla  pulfus  deficientis  ibid. 

j,6.  Pulfuum  varietates  pro  setate  varia  181 
Primus  numerum  inivit  Keplems  ibid. 
Putfus  horainis  nafcentis  182 

infantis  Wtd. 

pueri  ibid. 

hominis  adulti  ibid. 

Senis  183 

A  temperamento  varietates  ibid. 

a  fexu  ibid. 

a  ftatura  ibid. 

17.  Matutini  temporis  ibid. 
Sub  noclem  184 
Haec  febricula  naturalis  ibid* 
In  fomno  ibid. 
A  cibo  ibid. 
A  motu  mufculorum  &  ■corporis  exer- 

citatione  185 

18.  Pulfuum  diverfitates  a   caeli  varieta- 

te ,  sftivo  calore  ibid. 

frigore  hiemali  ibid. 

&  febribus  185.   186 

Numeri  pulfuum  in   febre  levi  gravi- 

que  186 

Pulfus  in  utroque  latere  inacqualis  ib. 

so.  rulfus  alii.  Magnus  187 

Plenus  ibid. 

parvus  ibid» 

Durus  188 

iEqualis  &  inxqualis  ibid. 

dicrotus  ibid. 

coturnizans  189 

Inciduus  ibid. 

Pulfus  Cl.  de  Bordeu.  Bid. 


SECTIO    III. 
EffeBus  Motus  Sangulnls  per  <Arteri as . 

1.  'Friclio  fanguinis  ad  fua  vafa  190 
globulorum  inter  fe  in/icem  191 
Motus  vertiginofus  in  artenas  diaftole  ib. 
In  fyftole  '?* 
formatio  globulorum                      tPtd. 

2.  Ut  .eadem  in  ramis  fe  habeant  ma. 
cur  rami  non  rumpantur  ibid. 

9.  Anaftomofes  .   *pf* 

'    Earum  ufus  in  evitanda  &  corngeada  t 

obftruclione  19 f  ip 

Utiiitas  in  ducendo  fanguine  mfra  4e- 

dem  arteria?  impeditas  1     194 

Alia  in  fanguine  diretfio   ad  aliam  & 

aiiam  fedem  determinatur  .        tbtd. 

Contrarii   torrentes  minuunt   celerita- 

tem  ./95 

4.  Retia  fimilia  faciunt  \  .  ™td 
&  tritum  particularum  fanguinis  miK 

5.  In  vafeulis  minimis  xiafcitur  globulo- 

rum  menfura  *9f 

6.  Qua2  ex  retardatione  fequatur  tbtd. 
Coagulatio  fanguinis  »»». 

7.  Dotes  qux  ex  iftis  fequuntur  i?7 
Fluiditas  .  <%«• 
Sanguis  motu  privatus  cogitur  tbid* 
ouomodo  a   motu  fluiditas    conferye- 

tur  r      .     >:  *?,8 

An  motus  inteftinusin  fangmnelit  tfr* 

Non  videtur      »  ,}99 

8.  Calor  *btd* 
Eft  a  fanguine  ,f?<? 
hinc  abfque  pulfu  frigus  md. 
An   fit  aliquis   in  corde  innatus    ca- 

jor  ibid.  2or 

Ati  ab  aliqua  fermentatione   lit    ibid* 
Qui  ita  fcripferint  tbtd. 

etiam  nuperrime  2,02 

9.  Contra  hanc  hypotheGn  .  Cor  non  ca- 

lidius  reliquo  animalis  corpore  thid» 
Sanguis  non  effervefcit  203 

Oleum  a  fale  lixiviofo  in  fanguinene- 

que  folvitur  t   .  ibtd. 

Neque  calorem  concipit  ibid. 

neque  putredo  calorem  generat  ibid. 
neque  urinofus  fal  in  homine  datur  ib, 
neque  putrefcit    fanguis ,    qui   moram 

non  agat  ?°4 

10.  Num  fanguis  motu  progreifivo  cale- 

fcat  ttJld* 

A  tri- 


344  l    N    D 

A  tritu  calor  ^id. 

Tritu  calefcunt  humores  fanguini  fimi- 

les  ...  2°4-  205 

A  motu  folo  animalia  incalefcunt^  205 
etiam  in  furrmo  seris  frigore  ibid. 
Motu  fanguinis  increbefcente  calorau- 

getur  ibid. 

Denfitas   globulorum  ad    calorem  fa- 

cit  206 

&  ferrum  207 

&  vaforum  denfitas  ibid. 

cordifque  major  vis  ibid. 

Calor  dirninuto  motu   cordis  una   di- 

minuifur  207.   208 

Pulfu  fublato  toJiitur  calor  208 

Pifccs   non   calmt    ob  cor    minus    & 

paucitasem  fanguinis  209 

A  fanguinis  copia  minori   calor  fran- 

gitur  ibid. 

1 1.  Objecfiones .  Friclio  in  fanguine  ca- 
lorem  non  facit  209.  210 

Pifces  cum  celerrimo  motu  calorem  non 

generant  211 

Caloris  gradus  non  funt  iii  ratione  pul- 

fuum  numeri  ibid. 

Auclor  motu  fanguinis,   non   perinde 

augetur  calor  212 

Pulfus  augentur  abfque  caloris  augmen- 

to  ibid. 

12.  Hypothefis  Roberti  Douglass      ibid. 
13  Quid  de  utraque  fententia  ftatui  pof- 

fit  21? 

Non  ab  eleflrica  materie  calor  ibid. 
-jieque  a  fridione  fanguinis  contra  fri- 

gidum  aerem  213.  2:4 

Refpondeturadrationes  didasn.  ir.  214. 

14.  Motus  fanguinis  facit ,  ne  putrefcat  ib. 

1 5.  &  tamen  difponit  ad  degenerationem 

urinofam  2 1 5 

36,  Giobulos  facit  216 

17.  An  etiam  colorem  rubrum .      ibid. 

Rubor  non  eft  a  figura   fphacrica   217 

neque  a  denfitate  ibid. 

neque  a  vicinia  globulorum  ibtd. 

■    neque  a  puimone  ibid. 

neque  ab  aereo  nitro  ibid. 

Nitrum  in  aere  nullum  eft  218 

A  iaxiori  globulorum  congerie  rubor  259 

Non  a  lixiviofo  fale  219.  220 

neque  ab  albore  qui  per  ferum  pellu- 

eeat  220 


E    X. 

18.  Forte  a  ferro  fattguinis  ibidm 

19.  Denfitas,  alia  eft  a  vifciditate  221" 
Denfitas  totius  maflfe  *>ibid. 
Denfitas  globulorum  221.  222 
denfitas  utraque  conjuncla  222 
Num  in  pulmone   denfitas  maffe   na- 

fcatur  ibid. 

Fit  a  globulorum   numero  ibid. 

Globuli  ut  denfentur  222.  223 

&  ferum  223 

20.  Elementorum  in  fanguine  feparatio  224 

21.  vifciditas  ibid. 

S  E  C  T  I  O    IV. 

Sanguinis  per  Venas  Reducis  Motus 

Progrejfivus  .  224 

1.  Motus  idem  ibid. 

2.  Uc  fehabeat  in  venulis  unius  globuli 

capacibus  ibid. 

Non  valde  lentus  eft  225 

3.  Ut  in  venis   globulorum   numerofio- 

rum  ibid. 

4.  Quibus  a  caufis  acceleretur .  226 
■Caufaj  non  veras  ibid. 
A  motu  cordis  non  acceleratur  ibid. 
Neque    multum   poteft    vis    venarurn 

contraclilis .  ibid. 

An  aliquid  valeat  refiftentia  fublata  ib. 

5.  PIus  poteft  figura  venarum  conica,& 

fanguinis  in  anguftius  lumen  conge- 
ftio  22J 

6.  Adjuvant  agentes  mufculi .  ibid. 
tum  quod  venas  inter  fe  pofitas  com- 

primant  228 

tum  quod  cor  remilTo  fanguine  ftimu- 

lent  \  ibid. 

tum  quod  refpirationem  accelerent  ibid. 

7.  Derivationis  vis  229 
Accelerat  fanguinis  venofi  iter  ibid. 
Sanguinem  convocat  ad  partes  nonrefi- 

ftentes  ibid. 

Minuit  vensefeclio  globulos  rubros  +b. 

8. Caufae  motum  venofum  mutantes  290 

Refpiratio  circuitum  ut  adjuvat .  ibid. 

Sed  eadem  refluxurn  facit  venofi  fan- 

guinis  231 

Lis  inde  orta  audori  .  _  ibid. 

9.  Ab  exfpiratione  &  fanguis  in  venas  redit 

de  peclore,vena?que  intumefcunt  292 

&  cerebrum    turget  ibid. 

ab  infpiratione  horum  fiunt  contraria  ib. 

10.  Cau- 


I    N    D 

10.  Caufae  phasnomenorum  235 
Prima,  quod  infpiratio  iter  adpulmo- 

nem  &  cor  dextrum  expedit  ibid. 
Altera ,  quod  exfpiratio  thoracem  ex- 

primit  ibid. 

Aliqua  de  nixu  234 

de  diaphragmate  ftringente  venam  ca- 

vam ..    -  ibid. 

11.  Refluxus  in  venam   cavam   ex  con- 

tracla  auricula  ibid. 

12.  EfFeclus  anaftomofium  255 
Adjuvant  motum  fanguinis  magis  quam 

in  arteriis  ibid. 

cum  majores   fint  ibid. 

Faciunt  ut  fanguis  per  venas  ad  locum 

liberiorem  rluere  poffit  ibid. 

Faciunt  tamentorrentes  eontrarios^tf 

13.  Friclio  in  venis  minor  eft         ibid. 
Non   tamen  ideo  quod   conice  diver- 

gant  t 237 

id  enim  non  verum  eft  ibid. 

14.  Pondus  vehementer  mutat  fanguinis 
venofi  motum  ibtd. 

15.  Menfura  celeritatis   qua  fanguis  per 
venas  redit  238 

Varia  proponitur  238.  239 

Eft  in  ratione  luminum  venae  &  arte- 

ria3  239 

16.  Quanto   tempore  totus   fanguis  cir- 
cuitum  majorem  abfolvat  240 


E    X.  .  345 

Opiniones  vana:  240.  241 

Difficultates  aliqua?  241 

Quid  probabile   videatur.  242 

17  Motus  fanguinis  venofi  perturbatus  ib. 
Relapfus  243 

Obftru&io  venofa  ibid. 

18.  Motus  fanguinis  venofi  quipoft  mor- 
tem  fupereft  ibid, 

S  E  C  T  I  O    V. 

Prejfio  Sanguinis  'venoft  Lateralis . 

1.  Argumenta  quibus   rejicitur  244 

2.  Confirmatur  exfimilitudine  arteriarum, 

ex  vi  derivationis  ibid. 

&  preffione  adeo  venofa  ibid. 

3.  Cur  venae  pulfu  deftituantur  245 
varias  hypothefes  246 
A  diminuto    exceffu  undse   pofterioris 

fuper  priorem  247 

4.  Vitiofus  venarum  pulfus  248- 
Ejus  caufse .                                      tbid. 

SECTIO    VI. 
EffetHus  motus  Sanguinis  per  Venasi^Sfeq. 

1,  EfFeclus  analogi  eorum  qui  a  motu  ar- 

teriofo  fiunt  ibid. 

2.  Effeclus  diverfi  ,249 
Miftio  humorurrr                          -tbid. 


L  I  B.    VIL    SECRETIO  HXJMORUM. 


s  e  c  t  r  o  r. 

Uumores  qui  a  fanguine  feparantur . 

1.  T"\Ifficultas  hujus  operis  250 

2.  JL/  Claffes  humorum  a  fanguine  fe- 

paratorum  quatuor  ibid. 

3.  Claffis  prima  .  Humores  aquei  251 
Enumerantur  iBtd. 
Utique  puri   non  funt  ibid. 

4.  Humores  mucofi  ibid. 
Eorum  indoles  252 
Experimesta  cum  variis  falibus  ibid. 
&.  alcohole  ibid. 
&  igne  admoto  ibid. 
Qua  parte  reperiantur  ibid. 
Utilitas.  ibid. 

5-  Humores  gelatinofi  254 


Eorum  indoles 
Enumeratio- 
Liquor  articulorum 
6.  Humores  oleofi 
Enumerantur 


ibid. 
ibid. 

*54-  255 

255 
255.  256 


Humores  compofiti  &  mifcellanei  256 
Humores  varii    pene  perfe&i   in  fan- 

guine   reperiuntur  ibid. 

In  quocunque  colo    quicunque  liquor 

poteft  fepanri  257 

Perfpiratio  ad  alvum ,  urinam ,  nares  in 

Salivam   convertitur  ibid. 

exhalatio   inteftinalis    migrat    ad  cu- 

tem  .  .  258 

&  urina  in  aliena  cola  exit  25S.  259 
muci    loco   aqua   &    Iympha   percola- 

tur  259 

Lympha  ia  aliena  vafa  aberrat    ij/id. 

& 


34<5  I    N    D 

&  oleum  t2<5o 

&  lac  ibid. 

Etiam  injecli  liquores  per  vafa  fui  dif- 

limilia  excernuntur  260.  261 

S  E  C  T  I  O    II. 

Fabrica  colorum  S.  Organomm 

Secretoriorum  261.  feqq. 

j.  Aquofi  humoris  cola  261 

Per  vafcula  arteriis    continuata  ibid. 

2.  Per  glanduias  262 
Glandulse  conglomeratse  ibid. 
Earum  fabrica .  Acini  ibid. 
tela  cellulofa  ibid. 
arterise  ^  263 
nervi,  in   glandulis  non  magni  ibid. 

3.  Du&us  excretorii  defcriptio  ibid. 

4.  Num  ultima   fabrica    acinorum  cava 

fit  -64 

5.  Cavam  effe  Malpigbius  docuit  ibid. 
ex  comparatione  cum  vifceribus,  qus 

acinis  pariter  conftent  265 

etiam  veris  acinis,non  craffioribus  lo- 

buiis     •  ,         265.  266 

Ii  acini   in    nonnuliis    exemplis    cavi 

funt  266 

6.  Comparantur   etiam   cum    glandulis , 

qux  ex  fimplicibus  componuntur  ib, 
Manifefto^cavis  tbid. 

7.  Acinos  cavos  effe  perfuadet,  quod  per 


morbos  augeantur 


ibid. 


&  diitendmturaut  humores  vifceri  cui- 
que  proprio  267 

aut  alio  vitiofo  ibid, 

autaqua,  hydatidum  exemplo  267.  26% 
Inde  conftare  creditur  acinos  vifcerum 
cavos  effe  268 

SententiaiVf^//>/^/7undiquerecipitur/^. 

8.  Ruyfchii  fententia,  glandulas  ex    va- 

fculis  componi  ibid. 

Argumenta  caufse   .    Vaforum   reple- 

tio  269 

Tranfitus    febi   ex  arteria    in   duclum 

excretorium  ibid. 

9.  Objeclio.  Nontota  vifcera  replentur, 

&   muita  materia  non  vafculofa  fu- 

pereft  ibid. 

Refpondetur,  eam  materiam  certe  ca- 

vis  folliculis  non  fieri  270 

ios  Aiia  argumenta  .  Exemplum    acino- 


E     X. 

rum  teftis  ibid. 

&  frucluum   horasorum  271 

11.  Refpondetur  ad  argumenta  ex  mor- 
bis  repetita^  ibid. 

Similes  rotundi  tumores  nafcuntur  ubi- 
que  in  cellulofa  tela  ibid. 

12.  tum  hydatides  272. 
Aiise   hydatides  vaforum  varices   effe 

videntur  ibid. 

Opiniones   alise  de  hydatidum  origi- 

ne.  ..  27? 

13.  Aha  proR?^/c/6//caufaargumenta  ib. 
Secretionis  imitatio  per  liquores  in  ar- 

terias  injeclos  ibid. 

Lentor  nimius,  qui  ex  fabrica  glandu- 

iofa  oritur  if± 

&  fpiffitudo  ex  lentore  nata         ibid. 

14.  Caufa  Ruyfchiana  fuperat  ibid. 
Ea  fententia  exponitur  275 
Recipitur  undique                             ibid. 

15.  tAntonti  Ferrenii  vafcula  alba  ibid. 
Jacobi  Benigni  Wtnslovu  villi  exhalan- 

tes  276 

Vieuffenii  ordines  ducluum  excretorio- 

rum  277 

16.  Muci  cola  .  I.  Exhalat  ex  arteriis  tbid, 

17.  II.  Giandula  fimplex  tbid. 
in  lingua?  bafi  jbid. 

18.  Glanduia  membranacea  278 
Duclus  excretorius  ibid. 
varietates                                             tbtd. 

19.  Glandube  ex  fimplicibus  compofita?, 

congregatse  279 

qo.  Sinus  mucofi  firnplices  ibid, 

21.  Orga.na  quse    liquores  gelatinofos  fe- 

cernunt  280 

Arterise  exhalantes  ibid. 

22I  III.  Glandulse  conglomerata* ,  in  ar- 

ticulis  pofitse  280.  281 

29.  Ese  figillatim  recenfentur      281.  282 

24.  Alise   congeneres  ,  fimplices  glandu- 
ise  285. 

25.  Vjse  quibus  humores   oleofi  de   fan- 
guine  feparantur  '.84 

Exhalant  aliqui  ibid. 

Alii  per  folliculos  generantur  Wtd. 
Giandularum  febacearum  catalogus  285 
fimplices  ibid. 

Aiise  abfque  confpicuo  duclu  ibid. 
Alise  cum  duciu  excretorio  ibid. 

Alise  compofitse  286 

Alias 


I    N    D 

Aliaj  de  finuum  genere  ibid. 

2(5.  Peroratio  .  Colligitur  inquibus  orga- 

nis  quodque    humoris   genus  nafca» 

tur  ibid* 

S  E  C  T  I  O    KL 

Caufce  aua  faciunt ,  v.t  in  definita  fabrtca- 
organo  Juus  femner  de  fanguine  humor 

feparetur .  287 

1.  rVEi  dimcu^tas  287 
Non  cuiliber  humorum  claffi  fuaglan- 

dularum  tribus  refpondet  ibid. 

2.  Conditiones  qua?  ad  fecretionem  prse- 

parant  ibid. 

Sanguinis  ad  aliquacolaejufmodi  adve- 

nit,  qui  peculiariter  fimilis   fit  hu- 

moris ,  qualis  in  eo  colo  generatur  288 
Exemplum  in  hepate  ibid. 

Aliud  in  capite.  Eo  tendunt  particulae 

volatiles  ibid.. 

3.  Particula?  definitse  indolis  copiofius  fe 

ad  nonnulla  cola  offerunt  289 

exemplo  particularum  levium,  rotun- 

darum  ,  gravium  ibid. 

Leviores  particulae    ad  ambitum  arre- 

ria*  feparatoria*  feruntur  ibid. 

aut  arteria  jam  feparata  particulas  ad- 

fert  290 

4.  Vejocifas  fansuinis  in  aliis  &  aliis  par- 

tibus  alia  efTe  poteft  ibid. 

quibus  de  caufis  29  r 

Effe&us  velocitatis  majoris  ibid. 

Copia  fecreti  humoris  major  292 

Particularum  majorum  feparatio  WtJ. 

fecretiones  impurae  ibid. 

fluidorum  humorum  ibid. 

5.  Tardioris  in  fanguine  arteriofo  moti 

humoris  caufae  ibid. 

Eflfeclus ,  humores  puri  293 

vifcidi  294 

duplicatus  effeclus  tardiratis  ibid. 

6.  Qui  velocitatem  confideraverint  ibid. 
Caufas  diverforum    humorum  feparan- 

dorum ,  qux  funt  in  ipfo  colo  ibid. 

Habitus  arteriolarum  ejus  organi   205 

*       Arteriolai  reclas  ibid. 

Flexsve  295.  296 

Anguli  ad  quos'  rami  fecedunt        296 

7-  Quantum  huic  retium  difcrimini  pof- 

fit  tribui  297 


E     X.  ..547 

Non  videtur  effe  caufa   quare   alii    & 

alii  humores  feparentur  ibid. 

8.  Diverfa    diameter   vafculi  ,    quod    ab 

arteria  fuccum  feparatum  recipit.ibid. 
Vaforum  feries  :  _     298 

ut  ha?c  cum  experimentis  conveniant./^. 
Diverfus  ordo  quo  vafcula  fecernentia 

nafcuntur  299.  300 

Qui  hac  confideratione   ufi  fint      500 

9.  Contra  hanc  theoriam  obje&iones  ib. 
a  vafis  majoribus  adulti    animajis  ,  & 

minoribus  in  animale  juniori      301 

10.  Ad  eas  objecliones  ut  refpondeatur  ib. 
Humores  noftri  alii   atiis    ponderofio- 

res  funt  ibid. 

Francifci  Boiffier  conjeclura  de  evolu- 

tione  vafculorum  feparatoriorum  ib„ 
Cur  eam  non  liceat  admittere  902 
Evolutio  vaforum   in   adulto  homine 

non  probabilis  eft  ibid. 

Facillime  difficultas  folvitur  303 

11.  III.  Diverfa  denfitas   oftioli    fepara- 
torii  ibid. 

non  repugnat  ab  anatome  304 

12.  IV.   Alia   &   alia   vis   irritabilis   m 
organo  fecretorio  ibid. 

Per  experimenta  confirmatur  305.306 
etiam  a  ftimulis ,  qui  oftio  excretorio 

non  adplicantur  •  3°6 

Hypothefes   ad   nerveam   vim    expla- 

nandam  excogitata:  ±  3?7 

Animx  vis  fecretionumgubernatrix/£. 
cur  admitti  nequeat  ibid. 

13.  V.  Duclusexcretoriusfemperinprin- 

cipio  fuo  poteft  recTus  effe  30S 
brevifque  i&[d. 

qux  inde   fequantur  ibid. 

Poteft  flexus  effe  variis  modis;  jog 
longufque  %.' 

Ejus  fabricae  effecla  ibid. 

14.  VI.  Folliculus  ,  &  receptaculum  ib. 
Exempla  receptaculorum  310 

15.  Receptacula  retinent    feparatumhu- 
•  morem  ibid. 

fphincleres  quibus  clauduntur  .  Mani- 
fefti  inconfpicui  3 1 1 

16.  In  folliculis  humor  fpiffatur        312 

17.  Reforptio  particularum  tenuiorum  in 
foliiculis  oftenditur ■  fieri         312.   313 

18.  Quare  humores    in   folliculis    depu- 

rentur  3  •  3 

aquae 


34*  a  l    ,N    D 

aqua?  nimla  copia  abacla  particula*  au- 

gentur  ,  quae  cujufque  humoris  cha- 

raclerem  conftituunt  3J4 

19.  In  foilicuiis  etiam  diverfi  humores 
commifcentur  &  nafcuntur  ex  mi- 
fcela  novi  ibid. 

20.  Humores  in  folliculis  morantes  acri- 

moniam  urinofam  concipiunt.  315 
■21.  Folliculi  retinent  humores  ,  ut  pof- 

fint  excerni  majori  copia  &  tempore 

legitimo  515.  516 

22«  Quibus  a  potentiis  foiliculi  inanian- 

tur  m        3*>f 

Foilieuii    minores   a  fibris    inconfpi- 

cuis  316.  317 

Majores   a  fibris   mufculofis    circum- 

pofitis  3*7 

Cingula  mufculofa  toti    latse  corj>oris 

cavea»  circumpofita  ibid. 

utique  preffio   mechanica  ea  recepta- 

cula  inanit  ,3.'  8 

23.  Keceptacula  varia  ibid. 
Quomodo  evacuentur                    ibid. 

24.  VII.  Conditiones  jam  rexenfae  varie 
combinari  poffunt  ibid. 

Vt  eacdem  vifciditati  caufae  in  trunco 

&  ramis  m  {&>/- 

aut  diverfae  caufae  lentoris  ibid. 

25.  Quae  expofuimus  in  compendium  re- 

ducuntur  _     3 19 

Humorum  elementa  quae  funt  in  fan- 

guine  ibid. 

Humores  vifcidi  trium  generum  ibid. 
Adeps  in    craffimma   poft   fanguinem 

oftia  exit  3}o 

in  minora  aliquanto  lympha  iMd. 
iterum  in  anguftiora  mucus  iUd. 

&  denuo  inarclioraaqua  ibid. 

aliqua  tamen  aquae  portio  cum   fan- 

guine  manet  m      ibid. 

2(5.  Ut  diverfae   caufae   vifciditatis   com- 

binentur  in  bile  in  femine .  321 
27.  Ut  ad  aquofi  humoris  generationein 

conditiones  confentiant  322 

In  rene  ibid. 

■  %%.  Hypothefes  varias  323 

Fermenta  Helmontii  ibtd. 


E    X. 

Thom<e  WiUis  $bid% 

Guilielmi  Cole  524 

Joannis  Pafcal  Ibid. 

Caufa; ,  cur  admitti  nequeant        ibid. 

29.  Figurae  pororum  ad  certas  particulas 

tranfmittendas  aptae  325 

Caufa*  quare  non  poflfis  recipere  ibia. 
Argumenta  Jfrchibaldi  Pitcaim     316 

30.  Cola,  five  humorum  ad  primigenios 

humores,  in  quoque    organo  fecre- 

torio  refidentes  adtra&io.  327 

aut  ad  certae  denfitatis  tubulos       ibid. 

31.  Non  verum  eft  ,  in  eodem  orga- 
110  fecretorio  a  primis  vitas  prin- 
cipiis  eumdem  humorem  fepara- 
ri  327.  328 

ne  in  plantis  quidem  328 

32.  A  definitae   denfitatis  vafa  certi  hu- 

mores  num  trahantur  329 

Id  repugnat  experimentis  ibid. 

Nam  per  quodque  •  fere   colum    quif- 

quam  Iiquor  tranfit  ibid. 

&  in  animalibus,  quorum  vafa  diver- 

fiflima  funt  denfitate,  tamen   fimil- 

limi  humores  percolantur  330 

33.  AdtraSio   particularum   fimilium   a 

Keilio  propofita .  ibid. 

34.  Adhsefio  ad  partes  vaforum  excer- 
nentium  folidas ,  major,  uti  earum 
pondus  fpecificum  propius  eft  fpe- 
cifico  humoris  ponderi  331 

Ha?c  hypothefis    ex   Hambergero    pro- 
ponitur  332 

35.  Animadverfiones  ibid, 
Non  recle  definitur   pondus  vifcerum 

fpecificum  333 

Neque  pondera    vifcerum  a  Cl    viro 

definita  funt   in  ratione   ponderum 

humorum  334 

Et  humores  diverfi  ponderisper  idem 

organum  percolantur  ibid. 

Et  adhasfio  in  humoribus  motis  parum 

poteft  335 

Auctor  ipfe   fenfit   hypothefeos   infir- 

mitatem  i^id. 

3<5P  Hypothefis  Francifci  Lamure     ibid. 

Ad  eam  animadverfiones  33** 


F    I    N    I    S. 


* 


/ 


f 


SCAFFALE 
PIANO  XLVII  £